Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ij. Capittel.

Optocht van Kades Barnea, vers 1, etc. hoe sy hen in het trecken moesten houden tegen de Edomiten, 4. Moabiten, 9. ende Ammoniten, 19. Hier tusschen wort verhaelt de langhdurigheyt deses treckens, ende het omkomen der ongehoorsamen, 14. Eyndelick hoe de Israëliten Sihon den Koningh der Amoriten hebben overwonnen, ende sijn lant ingenomen, 24.

1

DAer na keerden wy ons, ende reysden na de woestijne, ¹ den wegh van de schelfzee, gelijck de HEERE tot my gesproken hadde: ende wy togen om het geberghte ² Seïr vele dagen.

1 D. weder te rugge na de roode zee, die sy uyt Egypten treckende, gepasseert waren.

2 Sommige kaerten stellen neffens het geberghte Seïr, ofte der Edomiten, daer inne sy eygentlick woonden, liggende langhs de zuyder-grenzen van Canaan, noch een ander geberghte van de roode zee af, streckende na het eygentlick geberghte van Edom, ende oock genoemt het geberghte Seïr, ende der Amoriten, om dat men langhs ’t selve toogh na de Edomiten ende Amoriten: by het welcke de Israëliten, weder te rugge treckende na de roode zee, lange gereyst hebben, tot dat Godt hen bevolen heeft wederom te keeren na ’t Noorden, voor by ’t lant der Edomiten, ende soo voorts na ’t lant der Moabiten. De leser kan vergel. versen 3, 4, 8.

2

Doe sprack de HEERE tot my, seggende:

3

³ Ghylieden hebt dit geberghte genoegh omgetogen: keert u na ⁴ ’t Noorden.

3 Hebr. [’t is] u veel, ofte, genoegh [geweest] om te trecken.

4 Van de schelfzee, die in ’t Zuyden lagh, weder te rugge na’t lant Edom ende Moab, om voorby beyde te passeeren.

4

Ende gebiedt den volcke, seggende: Ghy sult doortrecken aen de lantpale uwer broederen, der ⁵ kinderen Esaus, die in Seïr woonen: sy sullen wel voor u ⁶ vreesen, maer ghy sult u seer wachten.

5 De Amalekiten waren oock wel Edomiten, ofte van Esau afkomstigh, Genes. 36.12. maer van Godt door eene bysondere ordinantie uytgesloten. siet Exod. 17.14. ende ond. 25.17.

6 Gedenckende aen het leet, dat haerlieder voorvader Esau sijnen broeder Iacob, ofte Israël, uwen voorvader, eertijts heeft aengedaen. Ofte, sy sullen vreesen voor uwe macht, ende de hulpe Godts die by u is. siet Num. 22.3.

5

En ⁷ menght u niet met hen: want ick sal u van haer lant niet geven, oock niet ⁸ tot de betredinge van eene voetzole: want ick heb ^a Esau het geberghte Seïr ter erffenisse ⁹ gegeven.

7 T.w. ten strijde, dat ghy u met hen in oorloge soudt begeven: als onder versen 9, 24. Dat nu naderhant het contrarie geschiet is, daer toe hebben de Edomiten, Ammoniten ende Moabiten door hare vyantschap oorsake gegeven. siet 1.Sam. 14. vers 47. 2.Sam. 8.14. 1.Reg. 11.15, 16. 2.Reg. 8.21. 2.Chron. 20.2, 10, 11. Psalm 83.7, 8, 9, etc. Vergel. 2.Sam. 8. op vers 2.

8 D. soo veel de plante eens voets betreden mach.

a Genes. 36.8.

9 Siet Genes. 36.8.

6

¹⁰ Spijse sult ghy voor gelt van hen koopen, dat ghy etet: ende oock sult ghy water voor gelt van hen koopen, dat ghy drincket.

10 Die ghy beneffens het hemelsch Man sult mogen begeeren.

7

Want de HEERE uwe Godt heeft u gezegent in al het werck uwer hant; hy ¹¹ kent u wandelen door dese soo groote woestijne: dese veertigh jaren is de HEERE uwe Godt ¹² met u geweest, geen dingh heeft u ontbroken.

11 D. heeft sorge voor u gedragen in al dit reysen ende trecken, dat u niets mochte ontbreken. siet dese beteeckeninge Psalm 1.6. ende 31.8. Nah. 1.7. ende elders.

12 Siet Genes. 21. op vers 22.

8

Als wy nu doorgetrocken waren van onse broederen, de kinderen Esaus, die in Seïr, woonden, van den wegh des vlacken veldes, van ¹³ Elath, ende van Ezeon-geber: soo keerden wy ons, ende doortogen den wegh der woestijne Moabs.

13 Elath ende Ezeon-geber worden beyde van sommige gestelt dichte by de schelfzee, gemeenlick genoemt, het roode meyr.

9

Doe sprack de HEERE tot my; En beanghstight Moab niet, ende en menght u niet met hen in den strijt: want ick en sal u geene erffenisse van haer lant geven; dewijle ick Lots kinderen ¹⁴ Ar ter erffenisse gegeven hebbe.

14 De hooftstadt der Moabiten. Siet Num. 21.28.

10

De ¹⁵ Emim woonden te voren daer in: een groot, ende menighvuldigh, ende langh volck, gelijck de ¹⁶ Enakim.

15 Siet Genes. 14. op vers 5. alsoo genoemt (als men meynt) om datse schricklick ende vreeslick waren.

16 Siet boven 1.28. ende Num. 13.22.

11

Dese wierden oock voor ¹⁷ reusen gehouden als de Enakim: ende de Moabiten noemdense Emim.

17 Hebr. Rephaim. siet Gen. 14. op vers 5.

12

Oock woonden de ¹⁸ Horiten te voren in Seïr, maer de kinderen Esaus verdre-[kolom]vense uyt de besittinge ende verdelghdense van haer aengesichte, ende hebben in haerlieder plaetse gewoont: gelijck als Israël gedaen heeft aen het ¹⁹ lant sijner erffenisse, het welck de HEERE hen gegeven heeft.

18 Siet Genes. 14. op vers 6. ende 36.20.

19 Verstaet hier de landen van Sihon ende Og, die bereeds van de kinderen Israëls waren ingenomen, als Mose dit seyde, ofte schreef.

13

Nu, maeckt u op, ende treckt over de beke ²⁰ Zered: Alsoo trocken wy over de beke Zered.

20 Siet Num. 21. vers 12.

14

De dagen nu, die wy gewandelt hebben van Kades Barnea tot dat wy over de beke Zered getogen zijn, waren acht en dertigh jaer: tot dat het gantsche geslachte der ²¹ krijghslieden uyt het midden des heyrlegers verteert was, ²² gelijck de HEERE hen gesworen hadde.

21 Die door Godts bevel getelt waren, zijnde twintigh jaren oudt, ende daer boven. siet Num. 1. vers 3.

22 Siet bov. 1.35. en Num. 14.21. etc.

15

Soo was oock de hant des HEEREN tegens hen, om haer uyt het midden des heyrlegers te verslaen, tot datse verteert waren.

16

Ende ’t geschiedde, als alle de krijghslieden verteert waren, uyt het midden des heyrlegers wech stervende;

17

Dat de HEERE tot my sprack, seggende:

18

Ghy sult heden doortrecken aen ²³ Ar, de lantpale van Moab.

23 Siet bov. vers 9.

19

Ende ghy sult naderen tegen over de kinderen Ammons; en beanghstight die niet, ende en ²⁴ menght u met hen niet: want ick sal u van het lant der kinderen Ammons geene erffenisse geven, dewijle ick het Lots kinderen ter erffenisse gegeven hebbe.

24 Siet boven op vers 5.

20

Dit wert oock voor een lant der reusen gehouden: de reusen woonden te voren daer in, ende de Ammoniten noemdense ²⁵ Zamzummim.

25 D. grouwelicke booswichten, straetschenders, roovers, voor welcken elck een schrickte.

21

Een groot ende menighvuldigh ende langh volck, als de Enakim: ende de HEERE verdelghdese voor haer aengesichte, soo dat syse uyt de besittinge verdreven, ende aen haerlieder plaetse woonden.

22

Gelijck ²⁶ hy aen Esaus kinderen, die in Seïr woonen, gedaen heeft: voor welcker aengesichte hy de Horiten verdelghde, ende sy verdrevense uyt de besittinge, ende hebben aen haerlieder plaetse gewoont tot op desen dagh.

26 Namelick, de HEERE.

23

Oock hebben de ²⁷ Caphtorim, die uyt Caphtor uyt togen, de ²⁸ Aviten, die in Hazerim tot ²⁹ Gaza toe woonden, verdelght ende aen haerlieder plaetse gewoont.

27 Siet Gen. 10. op vers 14.

28 Die te voren in der Philistijnen lant gewoont hebben. siet Ios. 13. vers 3. ende 2.Reg. 17.24, 31.

29 Siet Gen. 10. op vers 19.

24

Maeckt u op, reyst henen, ende gaet over de beke Arnon; siet ick heb Sihon, den Koningh van Hesbon, den Amoriter, ende sijn lant, in uwe hant gegeven, ³⁰ begint te erven, ende menght u met hen in den strijt.

30 Hebr. begint erft.

25

Te desen dage sal ick beginnen ³¹ uwen schrick ende uwe vreese te geven over ’t aengesichte der volckeren, onder den gantschen hemel: die u geruchte sullen hooren, die sullen sitteren ende bange zijn van u aengesichte.

31 D. waer mede sy voor u schricken ende vreesen sullen: alsoo ond. 11.25.

26

^b Doe sondt ick boden uyt de woestijne Kedemoth tot Sihon, den Koningh van Hesbon; met ³² woorden van vrede, seggende:

b Num 21.21. Iudic. 11.19.

32 D. aenbiedinge van vrede, met weygeringe van dewelcke sy eene oorsake van haren eygenen ondergangh souden zijn. siet ond. 20.10.

27

^c Laet my door u lant doortrecken; ick sal ³³ alleenlick langhs den wegh voort trecken: ick en sal noch ter rechter noch ter slincker hant uyt wijcken.

c Num. 21.21, 22.

33 Of, gestadighlick, stracks voor my henen, sonder my van den wegh af te geven, als de volgende woorden uytwijsen. Hebr. in den wegh, in den wegh.

28

Verkoopt my spijse voor gelt, dat ick ete, ende geeft my water voor gelt, dat ick drincke: alleenlick laet my op mijne ³⁴ voeten doortrecken.

34 D. te voete, gelijck wy meest spreken. siet deselve maniere van spreken Num. c. 20. vers 19. Iudic. 4. versen 15, 17. 2.Sam. 15.17. etc.

29

Gelijck de ³⁵ kinderen Esaus, die in Seïr woonen, ende de ³⁶ Moabiten, die in Ar woonen, my gedaen hebben: tot dat ick over de Iordane kome in het lant, dat de HEERE onse Godt ons geven sal.

35 Verstaet dit van het verkoopen van broot ende water, D. spijse ende dranck: want den doortocht hebben sy Israël afgeslagen, Num. 20. vers 18. Iud. 11.17.

36 Die Israël wel geen broot noch water hebben te gemoet gebracht, (siet ond. cap. 23. vers 4.) maer gelijckewel haer het selve mogen verkocht hebben, immers haer niet van hare palen afgedreven en hebben.

30

Maer Sihon, de Koningh van Hesbon, en wilde ons ³⁷ door hem niet laten doortrecken: want de HEERE uwe Godt ³⁸

37 D. door sijn lant.

38 Siet Exod. 4. op vers 21.

[fol. 78v\Sihon. Og. Ruben. Gad. half--Manasse.]

verhardde sijnen geest, ende verstockte sijn herte, op dat hy hem in uwe hant gave, gelijck het is te desen dage.

31

Ende de HEERE seyde tot my; Siet ick heb begonnen Sihon ende sijn lant ³⁹ voor u aengesichte te geven: begint dan te erven, om sijn lant erflick te besitten.

39 Siet bov. 1. op vers 8.

32

^d Ende Sihon toogh uyt ons te gemoete, hy, ende al sijn volck, ten strijde na Iahaz.

d Num 21.23.

33

Ende ^e de HEERE onse Godt gaf hem voor ons aengesichte: ende wy sloegen hem, ende sijne sonen, ende al sijn volck.

e Deut. 29.7.

34

Ende wy namen te dier tijt alle sijne steden in, ende wy ⁴⁰ verbanneden alle steden, mannen ende wijven ende kinderkens: wy en lieten niemant over blijven.

40 D. wy verdelghden ende roeydense uyt ten eenen male. Alsoo wort dit woort oock genomen, ond. c. 3. vers 6. ende 7.2. ende elders. Dese verbanninge moeste geschieden aen allen, die in vyantschap ende afgoderije hartneckigh bleven. Vergel. ond. cap. 20. ende Iesa. 6.17, 18, 21. ende c. 9. versen 18, 19. 1.Reg. 20.42, etc.

35

Het vee alleen roofden wy voor ons: ende den roof der steden, die wy in namen.

36

Van Aroër af, dat aen den ⁴¹ oever der beke Arnon is, ende de stadt, die aen de beke is, oock tot Gilead toe, en was’er geene stadt, die voor ons te ⁴² hooge was: de HEERE onse Godt gaf dat alles voor ons aengesichte.

41 Hebr. aen de lippe.

42 Of, geene stadt, die haer tegens ons konde beschermen.

37

Behalven tot het lant der kinderen Ammons en naderdet ghy niet: nochte de ⁴³ gantsche streke der beke Iabbok, nochte de steden van dat geberghte, noch yets dat de HEERE onse Godt ons ⁴⁴ verboden hadde.

43 Hebr. de gantsche zijde van de beke Iabbok, ende de steden, etc.

44 Hebr. geboden, D. verboden. Siet van dit gebruyck des woorts gebieden, Levit. c. 4. op vers 2. en ond. 4. op vers 23. Hoewel men dese woorden hier oock aldus konde oversetten, Waer van de HEERE ons geboden hadde, T.w. dat wy die niet souden genaken.