Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvj. Capittel.

Korah, Dathan, ende Abiram maken oproer tegens Mose ende Aaron, vers 1, etc. Hoe sich Mose daer tegens gedragen heeft, 4. De oproermakers worden schrickelick van Godt gestraft, 31. Hare wieroockvaten ter gedachtenisse ende waerschouwinge bewaert, 36. ’t Volck murmureert over den ondergangh der oproermakers, waer over 14700 met vyer verteert worden, 41. Aaron, door Mosis bevel, stilt de plage, 46.

1

¹ KOrah ^a nu, de sone Iizhars, des soons Kahaths, des soons Levi, nam tot sich soo Dathan als Abiram, sonen van Eliab, ende ² On, den sone van Peleth, ³ sonen van Ruben.

1 Dese was het Hooft van de t’samenrottinge ende beroerte, (versen 22, 49.) dien het nochtans minst betaemde, als zijnde een Levijt: als hier, ende onder versen 5, 6. te sien is.

a Num. 26.9. ende 27.3. Iudae vers 11.

2 Die hier na niet meer wert genoemt: waer uyt sommige af nemen, dat hy sich beter bedacht, ende bekeert heeft.

3 Of, kinderen, D. nakomelingen van Ruben. Dit is te verstaen van Dathan, Abiram ende On. Ruben was wel d’eerstgeboren, maer hadde het recht der eerstgeboorte door sijne schandelicke misdaet verloren: Hoewel dese (soo het schijnt) daer op te moediger zijn geweest, gelijck Korah op d’afkomste van Levi.

2

Ende sy ⁴ stonden op voor het aengesichte van Mose, mitsgaders twee hondert ende vijftigh mannen uyt de kinderen Israëls: ⁵ Oversten der vergaderinge, ⁶ de geroepene der t’samenkomste, ⁷ mannen van name.

4 D. sy stonden op tegen Mose, conspireerende, als onder sijne oogen, ofte in sijne tegenwoordigheyt.

5 Soodanige hadden sy aen sich getrocken, om haer voornemen by de gemeynte aensienlick te maken.

6 Siet Numer. 1. op vers 16.

7 Siet Genes. 6.4.

3

Ende sy vergaderden sich tegen Mose, ende tegen Aaron, ende seyden tot hen: ⁸ ’t Is te veel voor u; want dese gantsche vergaderinge, sy alle, zijn heyligh, ende de HEERE is in ’t midden van hen: waerom dan verheft ⁹ ghy-lieden u over de gemeynte des HEEREN?

8 Hebr. veel voor u-lieden, ofte, u-lieden veel, D. het is genoegh, ofte, te veel voor u beyden: (Vergl. Ezech. 44.6.) want d’andere Israëliten zijn soo goet ende soo na tot het Priesterdom ende de regeeringe, als ghy twee.

9 Moses (willen sy seggen) in de Politie, ende Aaron in het Priesterdom.

4

Als Mose dit hoorde, soo ¹⁰ viel hy op sijn aengesichte:

10 Seer ontstelt ende bedroeft zijnde, ende suchtende tot Godt, dat hy desen grouwelicken oproer wilde stillen.

5

Ende hy ¹¹ sprack tot Korah, ende tot sijne gantsche ¹² vergaderinge, seggende; Morgen vroegh dan sal de HEERE bekent maken, ¹³ wie de sijne, ende de heylige zy, dien hy tot sich sal doen naderen: ende wien hy ¹⁴ verkoren sal hebben, dien sal hy tot sich doen naderen.

11 Door Godts ingeven ende stieringe, met een vast vertrouwen van eene goede uytkomste in dese sake gesterckt, ende wel beraden zijnde.

12 Alle, die by hem vergadert waren, sijn gantsche rot.

13 Wien hy tot het Priesterdom verkoren heeft.

14 Hebr. verkiesen sal, D. betoonen sal verkoren te hebben: alsoo in ’t volgende.

6

Doet dit: neemt u wieroockvaten, Korah ende sijne gantsche vergaderinge:

7

Ende doet ¹⁵ morgen vyer daer in, leght reuckwerck daer op voor ’t aengesichte des HEEREN; ende het sal geschieden, dat de man, dien de HEERE verkiesen sal, die sal heyligh zijn: ¹⁶ het is te veel voor u, ghy kinderen van Levi.

15 T.w. vroegh, als vers 5. geseyt is.

16 D. ghy behoort met u deel (waer van in de volgende verssen gesproken wort) wel te vreden te zijn: of, het is hoogh ende verre genoegh, houdt op ende staet af van dit quaet voornemen.

8

Voort seyde Mose tot Korah: Hoort doch, ghy kinderen van Levi:

9

Is het u te weynigh, dat de Godt Israëls u, van de vergaderinge Israëls heeft afgescheyden, om u-lieden tot hem te ¹⁷ doen naderen, om den dienst van des HEEREN Tabernakel te bedienen, ende te staen voor het aengesichte der vergaderinge, om hen te dienen?

17 Siet bov. c. 3. versen 6, 7, 8, 9, 11, ende 12, etc.

10

Daer hy u, ende alle uwe broederen, de kinderen van Levi, met u heeft doen naderen, soeckt ghy nu oock het Priester-ampt?

11

Daerom ghy, ende uwe gantsche vergaderinge, ghy zijt vergadert tegen den HEERE: want Aaron, wat is hy, dat ghy tegens hem murmureert?

12

Ende Mose schickte henen, om Dathan ende Abiram, de sonen Eliabs, ¹⁸ te roepen: maer sy ¹⁹ seyden; Wy en sullen niet op komen.

18 Willende beproeven, of hyse met redenen, vermaningen ende bestraffingen (als aen Korah ende de andere, hoewel te vergeefs, geschiet was) mochte bewegen tot afstant.

19 Lieten Mose voor antwoort weder seggen.

13

Is het te weynigh, dat ghy ons uyt een ²⁰ lant, van melck ende honigh vloeijende, hebt opgevoert, om ons te dooden in de woestijne, dat ghy oock u selven ²¹ teenemael over ons tot een Overheer maeckt?

20 Egyptenlant.

21 Hebr. u selven tot een Overheer, ofte, Vorst maeckt, oock u selven tot een Overheer makende.

14

Oock en hebt ghy ons niet gebracht in een lant, ²² dat van melck ende honigh vloeyt, noch ons ackers ende wijngaerden ten erfdeel gegeven: Sult ghy deser mannen ²³ oogen uyt graven? wy en sullen niet op komen.

22 Daer van ghy soo veel gesproken hebt, willen sy seggen. Siet Exod. 13.5. Levit. 20.24. etc.

23 D. blinthocken, als men seyt, verstant ende oordeel bedwelmen, datse u bedrogh niet en souden mercken?

[fol. 67r\Oproer van Korah--gestraft.]

15

Doe ²⁴ ontstack Mose seer, ende hy seyde tot den HEERE; ²⁵ Siet haer offer niet aen: ^b ick hebbe niet ²⁶ eenen ezel van hen genomen, ende niet eenen van hen quaet gedaen.

24 Hebr. ontstack den Mosi, T.w. de toorn: Verstaet eene heylige toornigheyt, uyt grooten yver voor Godts eere, tegen dese vyanden Godts ende sijner instellinge. Vergel. Genes. 4. op vers 5.

25 Vergel. Gen. 4. vers 4. Anders, spijs-offer.

b 1.Sam. 12.3.

26 Hy wil seggen: Ick en hebb’ niemanden van haer in het minste verkort, ofte eenigh leet aengedaen, maer ter contrarie hen niet als alles goets gewilt ende gedaen. Vergel. 1.Sam. 12.3.

16

Voorts seyde Mose tot Korah; Ghy, ende uwe gantsche vergaderinge, weest voor het aengesichte des HEEREN: ghy, ende sy, oock Aaron, op morgen.

17

Ende neemt een yeder sijn wieroockvat, ende leght reuckwerck daer in, ende brenght voor het aensichte des HEEREN, een yeder sijn wieroockvat, twee hondert ende vijftigh wieroockvaten: oock ghy ende Aaron, een yeder sijn wieroockvat.

18

Soo namen sy, een yeder sijn wieroockvat, ende deden vyer daer in, ende leyden reuckwerck daer in: ende sy stonden voor de deure van de Tente der t’samenkomste, oock Mose ende Aaron.

19

Ende Korah dede de gantsche vergaderinge tegens ²⁷ hen versamelen, aen de deure van de Tente der t’samenkomste: Doe verscheen de ²⁸ heerlickheyt des HEEREN aen dese gantsche vergaderinge.

27 Mosen ende Aaron.

28 In de wolcken-colomne, die een wonderlick teecken was van de bysondere tegenwoordigheyt Godts. Alsoo onder vers 42.

20

Ende de HEERE sprack tot Mose ende tot Aaron, seggende:

21

Scheydet u af uyt het midden van dese vergaderinge, ende ick salse als in een ²⁹ oogenblick verteeren.

29 D. seer haest, alsoo ond. vers 45.

22

Maer sy vielen op hare aengesichten, ende seyden; O Godt, Godt ^c der ³⁰ geesten alles ³¹ vleesches: ³² een eenigh man sal gesondight hebben, ende sult ghy u over dese gantsche vergaderinge grootlicks vertoornen?

c Numer. 27.16. Hebr. 12.9.

30 D. der zielen, die ghy geschapen hebt: zijnde alsoo den autheur des levens. Alsoo wort geest voor ziele genomen. Ps. 31. vers 6. ende 146.4. Eccl. 12.7. Luce 8. vers 55. ende 23.46. Actor. 7.59. Hebr. cap. 12. vers 9.

31 D. aller menschen. siet Genes. 6. op vers 12.

32 Namel. Korah. siet bov. vers 1. ende ond. vers 49.

23

Ende de HEERE sprack tot Mose, seggende:

24

Spreeckt tot dese vergaderinge, seggende: Gaet op van rontomme der wooninge van Korah, Dathan, ende Abiram.

25

Doe stont Mose op, ende gingh tot Dathan, ende Abiram: ende achter hem gingen de Oudtsten van Israël.

26

Ende hy sprack tot de vergaderinge, seggende; Wijckt doch af van de tenten deser godtlooser mannen, ende en roert niets aen van het gene dat hare is: op dat ghy niet misschien verdaen en wordet ³³ in alle hare sonden.

33 D. in de straffe, die haerlieden van wegen alle hare sonden over komen sal. siet Gen. 4. op vers 13.

27

Soo gingen sy op van de wooninge van Korah, Dathan, ende Abiram, van rontomme: maer Dathan ende Abiram gingen uyt, staende in de deure harer tenten, ³⁴ met hare wijven, ende hare sonen, ende hare kinderkens.

34 Dat is, met hare gantsche huysgesinnen.

28

Doe seyde Mose; Hier aen sult ghy bekennen, dat de HEERE my gesonden heeft, om alle dese daden te doen: ³⁵ datse niet uyt mijn [eygen] herte en zijn.

35 D. dat ickse niet van my selven versiert, ende uyt eygener wille, of op mijne eygene authoriteyt, gedaen hebbe. Vergel. ond. 24.13. Ezec. 13. vers 2. met de aent.

29

Indien dese sullen sterven, ³⁶ gelijck alle menschen sterven, ende over hen eene ³⁷ besoeckinge sal gedaen worden, na aller menschen besoeckinge; ³⁸ soo en heeft my de HEERE niet gesonden.

36 D. op eene gemeene, bekende, gewoonlicke wijse.

37 D. indiense met eene gemeyne, bekende, ofte gewoonlicke plage van Godt gestraft worden.

38 D. soo sal daer uyt blijcken, dat my de HEERE niet gesonden en heeft.

30

Maer indien de HEERE wat ³⁹ nieuws sal scheppen, ende het aertrijck sijnen mont sal op doen, ende verslindense met alles wat hare is, ende sy levendigh ter ⁴⁰ hellen sullen neder varen; als dan sult ghy bekennen, dat dese mannen den HEERE geterght hebben.

39 Hebr. eene scheppinge sal scheppen: D. door sijne Godtlicke almacht een nieuw, ende te voren ongehoort wonderwerck sal doen. Siet Genes. 1. op vers 1.

40 Ofte, in’t graf, in de groeve, kuyle, put, etc. D. in de klove, die door Godes kracht in het aertrijck gescheurt soude worden. Van ’t Hebreeusch woort Scheol, siet Gen. 37. op vers 35. ende vergel. Psalm 55.16.

31

Ende ’t geschiedde, als hy ge-eyndight hadde alle dese woorden te spreken; soo wert het aertrijck, dat onder hen was, gekloven:

32

Ende de aerde opende haren mont, ende ^d verslondse met hare huysen; ende ⁴¹ alle menschen, die Korah toebehoorden, ende alle de have.

d Numer. 26.10. ende 27.3. Deuter. 11.6. Psalm 106.17.

41 Uytgesondert de sonen van Korah, dewelcke niet zijn omgekomen, als dienende misschien te deser tijt in de Tente der t’samenkomste, ende van haers vaders oproerigh voornemen niet wetende, ofte immers ’t selve niet toestaende. siet onder cap. 26. vers 11. 1.Chron. 6.22, 37.

33

Ende sy voeren neder, sy, ende ⁴² alles wat hare was, levendigh ter ⁴³ hellen:[kolom] Ende de aerde overdecktese, ende sy quamen om uyt het midden der gemeynte.

42 Of, alle, die hen toebehoorden.

43 Siet op vers 30.

34

Ende het gantsche Israël, dat rontom haer was, vloodt voor haer geschrey: want sy seyden; Dat ons de aerde misschien niet en verslinde.

35

Daer toe gingh een vyer uyt van den HEERE, ende verteerde die ⁴⁴ twee hondert ende vijftigh mannen, die reuckwerck offerden.

44 Siet boven versen 2, 17, 18.

36

Ende de HEERE sprack tot Mose, seggende:

37

Seght tot Eleazar, den sone Aarons des Priesters, dat hy de wieroockvaten uyt den brant op neme, ende stroyt het vyer ⁴⁵ verre wech: want ⁴⁶ sy zijn heyligh:

45 Of, gintswaert, ginder henen: Dat is, doet het stroijen, geeft last, dat men het stroije, buyten den leger aen de plaetse, daer men de assche stortte, als sommige verstaen.

46 Te weten, de wieroockvaten (als volght) in dewelcke dese mannen op Mosis bevel vyer ende reuckwerck voor den HEERE hadden gebracht.

38

[Te weten] de wieroockvaten van dese, ⁴⁷ die tegen hare zielen gesondight hebben, dat men ⁴⁸ uytgereckte platen daer van make, tot een overtrecksel voor den altaer; want sy hebbense gebracht voor het aengesichte des HEEREN, daerom zijnse heyligh: ende sy sullen den kinderen Israëls tot een ⁴⁹ teecken zijn.

47 D. die door de grouwelicke sonde het verderf haer selven op den hals gehaelt hebben. Vergel. 1.Reg. c. 2. vers 23. Prov. 20.2.

48 Hebr. uytreckinge van platen. Verstaet datmense door slaen uytrecken soude, om alsoo breede platen daer van te maken.

49 Tot een gedenck-teecken van dese Godtlicke wrake, over soodanige oproermakers, die hen tegen Godts ordinantie gestelt hadden, op dat een yeder sich voor sulcks leere wachten. siet vers 40.

39

Ende Eleazar, de Priester, nam de kopere wieroockvaten, die de verbrande gebracht hadden, ende sy recktense uyt tot een overtrecksel voor den altaer:

40

Ter gedachtenisse voor de kinderen Israëls; op dat niemant vreemts, die niet en zy uyt den zade Aarons, nadere om reuckwerck aen te steken voor het aengesichte des HEEREN: op dat hy niet en ⁵⁰ worde als Korah, ende sijne vergaderinge, gelijck als hem de HEERE door den ⁵¹ dienst van Mose ⁵² gesproken hadde.

50 D. dat het hem niet en gae als Korah, etc.

51 Hebr. de hant.

52 D. voorseyt, gedreyght hadde.

41

Maer des anderen daeghs murmureerde de gantsche vergaderinge der kinderen Israëls tegen Mose ende tegen Aaron, seggende: Ghylieden hebt des HEEREN volck gedoot.

42

Ende het geschiedde, als de vergaderinge haer versamelde tegen Mose ende Aaron, ende haer wendde na de Tente der t’samenkomste, siet soo bedecktese die ⁵³ wolcke: ende de heerlickheyt des HEEREN verscheen.

53 De wolcken-colomne bedeckte de Tente der t’samenkomste. Siet boven vers 19.

43

Mose nu ende Aaron quamen tot voor de Tente der t’samenkomste.

44

Doe sprack de HEERE tot Mose, seggende:

45

⁵⁴ Maeckt u op uyt het midden van dese vergaderinge: ende ick salse verteeren, als in een oogenblick: doe vielen ⁵⁵ sy op hare aengesichten.

54 Of, heffet u op.

55 T.w. Mose ende Aaron. Siet bov. versen 4, 22.

46

Ende Mose seyde tot Aaron; Neemt het wieroockvat, ende doet vyer daer in van den altaer, ende leght reuckwerck daer op, haestelick gaende tot de vergaderinge, ⁵⁶ doet over hen versoeninge: want een groote ⁵⁷ toorn is van voor het aengesichte des HEEREN uyt gegaen, de plage heeft aengevangen.

56 Siet Levit. 1. op vers 4.

57 D. eene groote straffe is van den toornigen Godt uyt gesonden, ende begint bereeds aen te gaen.

47

Ende Aaron nam het, gelijck als Mose gesproken hadde, ende liep in het midden der gemeynte, ende siet, de plage hadde aengevangen onder den volcke: ende hy leyde reuckwerck daer in, ende dede versoeninge over het volck.

48

Ende hy stont tusschen de doode ende tusschen de levendige: alsoo wert de plage ⁵⁸ op gehouden.

58 Of, gestuyt, bedwongen, in gehouden, Te weten, van Godt. Vergel. 2.Sam. cap. 24. versen 21, 25.

49

Die nu aen die plage gestorven zijn, waren veertien duysent ende seven hondert; behalven die gestorven waren om de ⁵⁹ sake van Korah.

59 Den oproer, waer van Korah de stichter was. Siet boven op vers 1.

50

Ende Aaron keerde weder tot Mose aen de deure van de Tente der t’samenkomste: ende de plage was op gehouden.

[fol. 67v\Aarons staf. Deel der--Priesteren.]