Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het x. Capittel.

Gebodt van twee silvere trompetten te maken, met aenwijsinge waer toe, wanneer, hoe, van wien, met wat goede uytkomste sy gebruyckt souden worden, versen 1, 2, etc. Verhael van het op trecken der Israëliten, uyt de woestijne Sinai, na de woestijne Paran, 11. In wat order datse gereyst zijn, 14. Het versoeck Mose aen Hobab sijnen schoonvader, dat hy met hem trecken wilde, 29. Voortgangh der reyse, 33. Het gebedt van Mose gebruyckt, als de Arke verdragen, ende neder geset wert, 35.

1

VOorder sprack de HEERE tot Mose, seggende:

2

Maeckt u ¹ twee silvere trompetten; van ² dicht werck sult ghyse maken: ende sy sullen u zijn ³ tot de t’samenroepinge der vergaderinge, ende tot den optocht der legeren.

1 Welcker gebruyck was driederley, I. om de vergaderinge t’samen te roepen, vers 2. T.w. de Kerckelicke, versen 3, 7, en 10. ende de Burgerlicke, vers 4. II. om het leger te doen verreysen, versen 2, 5, 6. III. om de krijghsmannen te doen wapenen, ende op te maken ten strijde tegen de vyanden, vers 9.

2 Ofte, geslagen werck. siet bov. 8. op vers 4. alwaer gesproken wort van den Kandelaer die van dichten goude gemaeckt was.

3 D. om de vergaderinge t’samen te roepen, ende de legeren te doen op trecken.

3

Als ⁴ sy ⁵ met deselve ⁶ blasen sullen, dan sal de geheele vergaderinge tot u vergadert worden, aen de deure van de Tente der t’samenkomste.

4 T.w. de Priesteren, dien dat te doen toe quam. siet ond. vers 8.

5 D. met beyde, gelijck blijckt uyt de vergelijckinge met het volgende vers.

6 Te weten, niet met eenen gebrokenen toon, als ond. versen 5, 6, 7. maer met een effen, ende gelijck doorgaende geluydt: als uyt de tegenstellinge der selver verssen af te nemen is.

4

Maer alsse met de eene sullen blasen, dan sullen tot u vergadert worden de Overste, de hoofden der duysenden Israëls.

5

Als ghy met ⁷ een gebroken geklanck ⁸ blasen sult, dan sullen de legers die tegen het Oosten gelegert zijn, op trecken.

7 Verstaet hier door, dat niet altijt eenderley, effen, ende gelijck, maer verscheyden, tusschen gesneden, bevende, ende ongelijck geluydt maeckt. Ende soo wort het Hebr. woort genomen in de volgende versen 6, 7, 9.

8 Te weten, op de eerste reyse: gelijck af te nemen is uyt de tegenstellinge van het volgende vers.

6

Maer als ghy ten tweeden male met een gebroken geklanck blasen sult, sullen de legers die tegen het Zuyden legeren, op trecken: met een gebroken geklanck sullen sy blasen tot hare optochten.

7

Maer in het versamelen van de gemeynte, sult ghy blasen, doch geen gebroken geklanck maken.

8

Ende de sonen Aarons, de Priesters, sullen met die trompetten blasen: ende sy sullen u-lieden zijn tot ⁹ eene eeuwige insettinge by uwe geslachten.

9 Hebr. insettinge der eeuwigheyt. siet Genes. 13. op vers 15.

9

Ende wanneer ghylieden in u lant ten strijde sult trecken tegen den vyant, die u benauwt, sult ghy oock met die trompetten een gebroken geklanck maken: ¹⁰ soo sal uwer gedacht worden voor’t aengesicht des HEEREN uwes Godts, ende ghy sult van uwe vyanden verlost worden:

10 Verstaet niet dat de verlossinge, ende het welvaren des volcks aen het blasen der trompetten hingh, maer datse dese niet en moesten laten luyden, ende ten strijde trecken, dan na Godes bevel, ende op sijne hulpe steunende: in welcken gevalle het geklanck der trompetten hen een teecken wert van Godes bystant. Hoe de gedachtenisse Gode toegeschreven wort, siet Genes. cap. 8. op vers 1.

10

Desgelijcks ten dage uwer ¹¹ vrolick-[kolom]heyt, ende in uwe ¹² gesette hooghtijden, ende in de ¹³ beginselen uwer maenden, sult ghy oock met de trompetten blasen over uwe brand-offeren, ende over uwe danck-offeren: ende sy sullen u ¹⁴ ter gedachtenisse zijn voor ’t angesichte uwes Godts; ick ben de HEERE uwe Godt.

11 D. als de HEERE u eene merckelicke straffe af genomen, ofte sonderlinge weldaet bewesen sal hebben: waer over sy dan vrolick waren, ende Godt opentlick in de vergaderinge danckten. Siet Psalm 48. ende 118.

12 In dewelcke hen de eerlicke vreughde niet alleen toegelaten, maer oock bevolen was, Deut. 16. vers 14.

13 Hebr. hoofden, alsoo onder 28.11. Siet hier van een exempel Nehem. 8. vergelijckende het 1. vers met het 10. ende 11.

14 De sin is, Dat de Heere hen genadigh soude wesen, ende goet doen, als sy na sijn bevel te samen souden komen, om hem voor sijne weldaden te loven ende te dancken. Vergel. hier mede het voorgaende vers, ende de aenteeck.

11

Ende ’t geschiedde in het tweede jaer, in de ¹⁵ tweede maent, op den twintighsten van de maent; dat de ¹⁶ wolcke verheven wert, van boven den Tabernakel ¹⁷ der getuygenisse.

15 Siet van dese maent bov. c. 1. op vers 1.

16 Van dewelcke gesproken is bov. 9. vers 15.

17 Siet bov. 1. op vers 50.

12

Ende de kinderen Israëls togen op ¹⁸ na hare tochten uyt de woestijne Sinai: ende de wolcke ¹⁹ bleef in de woestijne ²⁰ Paran.

18 D. in sulcke order, als Godt hen te reysen bevolen, ende voor geschreven hadde, bov. cap. 2.

19 Hebr. woonde, D. rustede.

20 Siet Gen. 14. op ’t vers 6. Eer de kinderen Israëls ten vollen in dese woestijne quamen, soo hadden sy te voren noch eene legerplaetse gehadt, genaemt Tabeera, onder 11. vers 3. Daer na noch eene andere genaemt Kibroth-Taava, onder cap. 11. vers 34. ende dan noch eene derde genaemt Hazeroth, ond. 11.35. Van daer zijn sy eyndelick gekomen in de woestijne Paran, onder cap. 12. vers 16.

13

Alsoo togen sy voor eerst op, na de ²¹ mont des HEEREN, door de ²² hant Mose.

21 D. bevel. Siet Genes. cap. 41. op vers 40.

22 D. dienst, ofte, beleyt. siet Exod. 4. op vers 13.

14

Want ²³ voor eerst toogh op de baniere van het leger der kinderen Iuda, ^a na hare heyren: ^b ende over sijn heyr was Nahesson de sone Amminadabs.

23 D. na de order, die in het leger van Iuda gestelt was, zijnde daer in Overste van duysenden, ende van honderden. Alsoo in’t volgende.

a Boven 2.3.

b Boven 1.7.

15

Ende over het heyr van den stam der kinderen Issaschars, was Nethaneël de sone Zuars.

16

Ende over het heyr van den stam der kinderen Zebulons, was Eliab de sone Helons.

17

Doe wert de Tabernakel af genomen, ende de sonen Gersons, ende de sonen van Merari ²⁴ togen op, dragende den Tabernakel.

24 Dese vertrocken stracks na de baniere der kinderen van Iuda, op dat sy ondertusschen den Tabernakel souden oprichten, tegen dat de Kohathiten souden komen, die het heylighdom, ofte de heylige vaten met den lijve moesten dragen. siet vers 21.

18

Daer na toogh op de baniere van het leger Rubens, na hare heyren: ende over sijn heyr was Elizur de sone Sedeurs.

19

Ende over het heyr van den stam der kinderen Simeons, was Selumiël de sone van Zuri Saddai.

20

Ende over het heyr van den stam der kinderen Gads, was Eljasaph de sone Dehuëls.

21

Doe togen op de Kohathiten, dragende ^c het heylighdom: ende [de ²⁵ andere] richteden den Tabernakel op, tegen dat ²⁶ dese quamen.

c Boven 4.4.

25 Nam. de Gersoniten ende Merariten, die voor getogen waren met het leger des stams van Iuda, gelijck te sien is uyt het voorgaende vers 17.

26 Namel. de Kohathiten.

22

Daer na toogh op de baniere des legers der kinderen Ephraims, na hare heyren: ende over sijn heyr was Elisama de sone Ammiuds.

23

Ende over het heyr van den stam der kinderen Manasses, was Gamaliël, de sone Pedazurs.

24

Ende over het heyr van den stam der kinderen Benjamins; was Abidan de sone van Gideoni.

25

Doe toogh op de baniere des legers der kinderen Dan, ²⁷ t’samen sluytende alle de legeren, na hare heyren: ende over sijn heyr was Ahiëzer de sone van AmmiSaddai.

27 Hebr. vergaderende alle de legeren. Dit wert aldus gestelt, omdat de stam Dan met de twee andere, hem by gevoeght, de achtertocht maeckten, ende alsoo alle de voorgaende gelijck besloten heeft, op dat niemant soude achter blijven. Aldus wert oock van de achtertocht gesproken. Iosu. cap. 6. vers 13.

26

Ende over het heyr van den stam der kinderen Asers; was Pagiël, de sone Ocrans.

27

Ende over het heyr van den stam der kinderen Naphthali, was Ahira, de sone Enans.

28

²⁸ Dit waren de tochten der kinderen Israëls, na hare heyren, als sy reysden.

28 Dat is, dit was de order, die de Israëliten hielden in het verreysen, ende voort trecken.

29

Mose nu ²⁹ seyde tot ³⁰ Hobab den sone ³¹ Reguëls, des Midianiters, den schoonvader van Mose: Wy reysen na die plaetse, van dewelcke de HEERE ge-

29 Ofte, hadde geseyt, want sommige meynen dat dit geschiet is, als hy eerst tot hem in de woestijne gekomen was, Exod. cap. 18. vers 27.

30 Men houdt desen geweest te zijn deselve, die Exod. cap. 18. vers 1. wert Iethro genaemt.

31 Hebr. Reüel, ofte, Rehuël.

[fol. 64r\Lust tot vleesch.]

seyt heeft, Ick sal u die geven: gaet met ons, ende wy sullen u wel doen; want de HEERE heeft over Israël ³³ het goede gesproken.

33 Vergel. Genes. cap. 18. vers 19.

30

Doch hy seyde tot hem: ³⁴ Ick en sal niet gaen; maer ick sal na mijn lant, ende na mijne maeghschap gaen.

34 Eenige meynen dat hy dit absolutelick weygert, alleene voor dien tijt, ende dat hy eerst wilde na huys gaen, doch daer na soude weder gekeert zijn tot de Israëliten, om dat de Schrifture vermelt dat sijne nakomelingen onder deselve gewoont hebben, Iud. c. 1. vers 16. ende c. 4. versen 11, 17. 1.Sam. c. 15. vers 6. 2.Reg. c. 10. vers 15. 1.Chro. c. 2. vers 55. Ier. 35. vers 2.

31

Ende hy seyde; En verlaet ons doch niet: want dewijle ghy weet dat wy ons legeren in de woestijne, soo sult ghy ons tot ³⁵ oogen zijn.

35 Hebr. tot twee oogen, D. tot eenen bequamen leytsman ofte weghwijser, om ons door desen ongebaenden, onbekenden, ende woesten wegh, die u beter dan ons bekent is, ten besten te geleyden. And. ende ghy zijt onse oogen geweest.

32

Ende het sal geschieden, als ghy met ons sult gaen; ende het selve goet geschieden sal, daer mede de HEERE by ons wel doen sal, dat wy u oock wel doen sullen.

33

Soo togen sy drie daghreysen van den ³⁶ bergh des HEEREN: ende de Arke des ³⁷ verbonts des HEEREN ³⁸ reysde voor haer aengesichte drie daghreysen, om voor hen eene rustplaetse uyt te speuren.

36 Verstaet het geberghte van Sinai, ende Horeb, genaemt de bergh des Heeren, om dat hem Godt daer geopenbaert, ende sijne wet gegeven hadde. siet Exo. c. 3. vers 1. ende 33.6. Deut. 1.2. 1.Reg. cap. 19. vers 8.

37 Soo genoemt, om dat in deselve waren de twee steenen tafelen, die Moses daer in geleyt hadde, als de Heere een verbont sloegh met de kinderen Israëls uyt Egypten treckende, na het lant van Canaan, Exod. 25.16. 1.Reg. 8.9. 2.Chron. 5.10.

38 Te weten, gedragen zijnde van de Priesteren, Deuter. cap. 31. vers 9.

34

Ende de wolcke des HEEREN was des daeghs over hen, als sy uyt het leger verreysden.

35

Het geschiedde nu in het optrecken van de Arke, dat Mose seyde: ^d Staet op HEERE, ende ³⁹ laet uwe vyanden verstroyt werden, ende uwe haters van u aengesichte vlieden.

d Psalm 68. vers 2.

39 And. uwe vyanden sullen verstroyt worden, ende, etc.

36

Ende als sy rustede, seyde hy: ⁴⁰ Komt weder HEERE [tot] de ⁴¹ tien duysenden der duysenden Israëls.

40 Anders, rust Heere by de tien, etc.

41 D. tot de seer groote menighte der kinderen Israëls, die by na ontallick is.