Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxiiij. Capittel.

Wetten van de olie der lampen des Tabernakels, ende der selver toerichtinge, vers 1, etc. Van de toon-brooden, 5. ende uyt occasie van eenen die den Naem des Heeren gelastert hadde, 10. Van de straffe der Godtslasteraren in ’t gemeyn, 13. ende der genen die eenen mensche dooden, ofte een beest, ofte haren naesten quetsen, 17. De uytvoeringe der straffe des voorgemelten lasteraers, 23.

1

ENde de HEERE sprack tot Mose, seggende:

2

Gebiedt den kinderen Israëls, datse tot u ¹ brengen suyvere ² gestootene olijf-olie, voor den luchter; om de ³ lampen ⁴ gedurighlick aen te steken.

1 Hebr. nemen. Dat is, nemen ende brengen. siet Genes. 12. op het vers 15.

2 Siet hier van oock het gebodt Exod. 27.20.

3 Dewelcke waren in getale seven, Exod. 25.37.

4 T.w. op elcken avontstont.

3

⁵ Aaron sal die voor het aengesicht des HEEREN gedurighlick toerichten, van den avont tot den morgen buyten den ⁶ voorhangh van het getuygenisse in de Tente der t’samenkomste: het is eene eeuwige insettinge voor uwe geslachten.

5 Of sijne sonen door sijn gebodt, gelijck te sien is Exod. cap. 27. vers 21.

6 Die het Heylige van het Heylige der Heyligen onderscheyt. Siet bov. cap. 4. op vers 6. Dese luchter nu ofte kandelaer stont in het Heylige aen de zuydzijde: gelijck de vergulde tafel aen de noordzijde, Exod. 26.35.

4

Hy sal op den ⁷ louteren kandelaer die lampen voor het aengesicht des HEEREN, gedurighlick toerichten.

7 D. die van louter, ende fijn gout gemaeckt was, Exod. 25.31. gelijck hy oock hier na vers 6. de reyne tafel noemt, daer de toonbrooden opgeleyt worden, om dat die met suyver, fijn, ende geloutert gout overtrocken was. Van dewelcke men oock lesen kan Exod. 25.24.

5

Ghy sult oock meelbloeme nemen, ende twaelf koecken daer van backen: van ⁸ twee tienden sal een koecke zijn.[kolom]

8 D. van twee Gomer, dewelcke was het tiende deel van een Epha. siet Exod. 16.36.

6

Ende ghy sultse in twee rijgen leggen, sesse in eene rijge, op de reyne tafel, voor het aengesicht des HEEREN.

7

Ende op elcke rijge sult ghy suyveren wieroock leggen: het welck den broode ⁹ ten gedenck-offer sal zijn; het is een vyer-offer den HEERE.

9 Siet bov. 2. op vers 2.

8

Op ¹⁰ elcken Sabbathdagh gedurighlick sal men dat voor het aengesicht des HEEREN ¹¹ toerichten, van wegen de ¹² kinderen Israëls, ten eeuwigen verbonde.

10 Hebr. in den dagh des Sabbaths, in den dagh des Sabbaths siet van dese maniere van spreken Gen. 7. op het vers 2.

11 Het welcke de Priesters alleen doen moesten.

12 Die de meelbloeme geoffert hadden, daer van de Priesters de brooden, ofte koecken maken moesten.

9

Ende ^a het ¹³ sal Aarons ende sijner sonen zijn, die dat in de heylige plaetse sullen eten: want het is voor hem een heyligheyt der heyligheden, uyt de ¹⁴ vyer-offeren des HEEREN, eene eeuwige insettinge.

a Exod. 29.32. Boven 8.31. 1.Sam. 21.6. Matth. 12.4.

13 Verst. ten eynde van de weke, als men op den Sabbath daer aen volgende die toonbrooden van de tafel nam, om versche in dier plaetse te leggen.

14 Dit wort onder de vyer-offerhanden oock getelt, om dat de wieroock, die daer op lagh, dan aengesteken, ende den Heere verbrant wiert.

10

Ende daer gingh eener Israelitischer vrouwen soon uyt, die in ’t midden der kinderen Israëls ¹⁵ eens Egyptischen mans soon was: ende de soon deser Israëlitischer, ende een ¹⁶ Israëlitisch man twisteden in ’t leger.

15 Het is waerschijnlick, dat dese Egyptenaer het Israëlitische geloove aengenomen hadde, gelijck vele meynen; ofte anders moeste hy, als een vreemdelingh, onder de Israëliten gewoont hebben.

16 Ten aensien van beyde sijne ouderen.

11

Doe ¹⁷ lasterde der Israëlitischer vrouwen soon uytdruckelick den ¹⁸ NAEM, ende vloeckte; daerom ¹⁹ brachten sy hem tot Mose: de naem nu sijner moeder was Schelomith de dochter Dibri van de stamme Dan.

17 Het Hebr. woort dat hier uytdruckelick lasteren verduyst is, beteeckent eygentlick doorsteken, doorbooren, doorwonden. Waer mede de afgrijselickheyt deser daet te kennen gegeven wort, om dat hy Godt met sijne snoode tonge als doorsteken hadde.

18 Verstaet den Naem des Heeren, of, IEHOVAH, gelijck sulcks verklaert wort vers 16. en Deut. 28.58. siet van desen Naem Genes. 2. op vers 4.

19 Verstaet dat de Rechters hem tot Mose gebracht hebben, om hem raet te vragen, hoe sy desen grouwelicken lasteraer straffen souden.

12

Ende sy leyden hem in de gevangenisse: op dat hen na ²⁰ den mont des HEEREN verklaringe geschieden soude.

20 D. het bevel des Heeren. Siet Gen. cap. 41. op vers 40. ende Exod. 17.1.

13

Ende de HEERE sprack tot Mose, seggende:

14

Brenght den vloecker uyt tot buyten het leger, ende alle die het ²¹ gehoort hebben, sullen hare handen op sijn hooft leggen: daer na sal hem de geheele vergaderinge steenigen.

21 Namel. hoe hy gevloeckt, ende den name Godts gelastert heeft. Ende dese, als getuygen, moesten hare hant op sijn hooft leggen, om daer mede te getuygen, dat sy hem met waerheyt dese sonde der Godtslasteringe optegen, ende dat hy alsoo daer aen schuldigh zijnde, dese straffe verdient hadde.

15

Ende tot de kinderen Israëls sult ghy spreken, seggende; Een yeder als hy sijnen Godt gevloeckt sal hebben, soo sal hy sijne ²² sonde dragen.

22 D. de straffe sijner sonde: gelijck hy dat verklaert in het navolgende vers. siet bov. 5. op het vers 1.

16

Ende wie den Naem des HEEREN ²³ gelastert sal hebben, ²⁴ sal sekerlick gedoot worden, de gantsche vergaderinge sal hem ²⁵ sekerlick steenigen: alsoo sal de vreemdelingh zijn, gelijck de inboorlingh, als hy den NAEM sal gelastert hebben, hy sal gedoot worden.

23 Hebr. doorsteken hebben gelijck bov. vers 11. siet aldaer.

24 Hebr. stervende gedoot worden, D. men sal niet na laten hem te dooden, sonder eenige verschooninge te gebruycken. Alsoo in ’t volgende.

25 Hebr. steenigende steenigen.

17

Ende als yemant eenige ²⁶ ziele des menschen ²⁷ sal verslagen hebben: hy sal sekerlick gedoot worden.

26 D. eenen mensche. Siet Gen. 12. op vers 5. ende Exod. 21.12.

27 D. wie een mensche met wonden ende slaen, het leven beneemt. Vergel. Gen. 37.21.

18

Maer wie de ziele van een vee sal verslagen hebben, hy sal het weder geven ²⁸ ziele voor ziele.

28 Te weten, een levendigh vee, voor het gene hy doot geslagen sal hebben.

19

Als oock yemant aen sijnen naesten een gebreck sal aengebracht hebben; gelijck als hy gedaen heeft, ²⁹ soo sal oock aen hem gedaen worden:

29 T.w. na wettelicke order, verklaert in de volgende aenteeck.

20

³⁰ Breucke voor breucke, ^b ooge voor ooge, tant voor tant: gelijck als hy een gebreck eenen mensche sal ³¹ aengebracht hebben, soo sal oock hem aengebracht worden.

30 Dit was de wet der vergeldinge, welcke niet door particuliere persoonen, maer door de Overheyt, met kennisse van saken, moeste uytgevoert worden. De Pharizeen hebbense misduydt, ende qualick uytgeleyt; waer over sy van onsen Salighmaker Matt. 5.38, 39. bestraft worden.

b Exod. 21.24. Deut. 19.21. Matth. 5.38.

31 Hebr. gegeven.

21

Wie dan een vee verslaet, die sal het weder geven: maer wie een mensche verslaet, die sal gedoodet worden.

22

Eenderley recht sult ghy hebben, soo sal de vreemdelingh zijn, als de inboorlingh: want ick ben de HEERE uwe Godt.

23

Ende Mose seyde tot de kinderen Israëls, datse den vloecker tot buyten het leger uyt brengen, ende hem met steenen steenigen souden: ende de kinderen Israëls deden, gelijck als de HEERE Mose geboden hadde.

[fol. 55v\Het sevende jaer. Iubeljaer.]