Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxx. Capittel.

Godt beveelt den Reuck-altaer te maken, vers 1, etc. daer op de Hoogepriester alle morgen reuckwerck moeste aensteken, 7. ende eenmael des jaers versoeninge op de hoornen des selven doen, 10. Alle de kinderen Israëls moesten elck eenen halven sikel geven tot versoeninge harer zielen, 12. Het koperen Waschvat wort bevolen te maken met sijnen voet, ende water daer in te doen, dat de Priesteren dagelicks hare handen ende voeten daer in wiesschen, 17. Hoe men de heylige salf-olie maken moeste, 22. Watmen met deselve salven soude, 26. Niemant mocht dergelijcke maken, 32. Het bereyden des reuckwercks, 34. Hoe men het gebruycken moeste, 36. Niemant mocht dergelijcke voor hemselven maken. 37.

1

GHy sult oock eenen ^a Reuck-altaer ¹ des reuckwercks maken: van Sittim hout sult ghy hem maken.

a Exod. 37.25.

1 Om alle dage reuckwerck daer op aen te steken. Desen Altaer stont in het voorste deel des Tabernakels voor den voorhangh. Hy was wel eygentlick tot het reuckwerck gemaeckt, doch somtijts wiert op den selven oock de versoeninge met bloet gedaen, als te sien is onder vers 10. ende Levit. 4.7.

2

Een elle sal sijn lenghte zijn, ende een elle sijne breette, (vierkantigh sal hy zijn) maer twee ellen de hooghte des selven: uyt hem sullen sijne hoornen zijn.

3

Ende ghy sult hem ² met louteren goude overtrecken, sijn dack, ende de ³ wanden des selven rontom, als oock sijn hoornen: ende ghy sult hem eenen goudenen krans rontom maken.

2 Hy wort Num. 4. vers 11. genoemt de gouden Altaer: maer Ezech. 41. vers 22. de houten Altaer.

3 D. de zijden, want gelijck door het dack wort verstaen het decksel of de bovenplancke des altaers, daer men het reuckwerck op sette: alsoo moetmen hier door de wanden verstaen de zijden des altaers.

4

Ghy sult oock twee goudene ringen daer aen maken onder sijnen krans, aen sijne twee zijden sult ghy deselve maken, aen sijne beyde zijden: ende sy sullen zijn ⁴ tot plaetsen voor de hantboomen, datmen ⁵ hem daer mede drage.

4 D. om de hantboomen daer in te steken, T.w. als de Tabernakel sal verdragen, of op een ander plaetse sal gebracht worden, Num. c. 4. versen 5, 11, 15.

5 T.w. den Altaer.

5

De draeghboomen nu sult ghy van Sittimhout maken: ende ghy sultse met gout overtrecken.

6

Ende ghy sult hem setten voor ⁶ den voorhangh, die voor de Arke der getuygenisse zijn sal: voor het Versoendecksel, het welck zijn sal boven het getuygenisse, daer henen ick met u t’samen komen sal.

6 Desen voorhangh was een tusschen-scheytsel, tusschen de plaetse daer de Priesters haren dienst deden, ende het Heylige der Heyligen, daer de Arke stont.

7

Ende Aaron sal daer op ⁷ aensteken welrieckende specerijen ⁸ alle morgen, ^b als hy de lampen wel sal toegericht hebben, sal hy deselve aensteken.

7 Hebr. doen roocken.

8 Hebr. in den morgen in den morgen.

b 1.Sam. 3.3.

8

Ende als Aaron de lampen aensteken sal, tusschen de twee avonden, sal hy ⁹ dat aensteken: Het sal een gedurigh ¹⁰ reuckwerck zijn voor het aengesichte des HEEREN by uwe geslachten.

9 T.w. het reuckwerck.

10 Of, roockwerck, roockinge.

9

Ghy en sult geen ¹¹ vreemt reuckwerck op den selven aensteken, noch ¹² brant-offer, noch spijs-offer: ghy en sult oock geen dranck-offer daer op gieten.

11 Dat is, van elders gebracht, of anders toebereyt, als versen 34, 35, 36. verordineert wort.

12 Tot het brant-offer, of spijs-offer was dien Altaer verordineert, daer van Exod. 27.1. gesproken wort.

10

Ende Aaron sal ¹³ eens in ’t jaer over des selfs hoornen ¹⁴ versoeninge doen, met het bloet des ¹⁵ sond-offers der versoeningen: eens in ’t jaer sal hy versoeninge daer op doen by uwe geslachten: het is heyligheyt der heyligheden den HEERE.

13 T.w. op den tienden dagh der sevender maent, die daerom genoemt wiert de dagh der versoeninge, Levit. 23.27.

14 Ofte, de versoeninge doen.

15 D. des sond-offers, daer door de versoeninge gemaeckt wort.

11

Voorder sprack de HEERE tot Mose, seggende:

12

^c Als ghy de ¹⁶ somme der kinderen Israëls op nemen sult, ¹⁷ na de getelde [onder] haer; soo sullen sy een yegelick ¹⁸ de versoeninge ¹⁹ sijner ziele den HEERE ²⁰ geven, als ghyse tellen sult; op dat onder haer geen plage en zy, als ghyse tellen sult.

c Numer. 1.2.

16 Hebr. het hooft.

17 D. na de gene, die uyt haer te tellen sullen zijn.

18 D. den prijs daer mede een yegelick sijn leven redde.

19 D. sijnes levens, ofte, sijnes persoons, ende soo in’t volgende.

20 T.w. eens voor al, niet allen jare.

13

^d Dit sullen sy geven, al ²¹ die tot de getelde over gaet, de helft eenes sikels, [kolom] ²² na den sikel des heylighdoms, (desen sikel is twintigh ²³ Gera) de helft eenes sikels is een hef-offer den HEERE.

d Lev. 27.25. Num. 3.47. Ezech. 45.12.

21 D. die over gaet van de gene die getelt sullen worden, tot de gene die getelt zijn.

22 Van de weerdye des sikels, siet Gen. cap. 20. vers 16.

23 Siet Lev. 27.25.

14

Al die over gaet tot de getelde, ²⁴ van twintigh jaer oudt, ende daer boven, sal het hef-offer des HEEREN geven.

24 Hebr. een sone van twintigh jaer, D. gaende in sijn twintighste jaer: hoe hooge het getal der mannen beloopen heeft, siet Exod. 38.25, 26.

15

De rijcke en sal ’t niet vermeerderen, ende de arme en sal niet verminderen van de helft des sikels, als ghy het hef-offer des HEEREN geeft, om voor uwe zielen versoeninge te doen.

16

^e Ghy dan sult het gelt der versoeningen van de kinderen Israëls nemen, ende sult het leggen ²⁵ tot den dienst der Tente der t’samenkomste: ende het sal den kinderen Israëls ter gedachtenisse zijn, voor het aengesichte des HEEREN, om voor uwe zielen versoeninge te doen.

e Exod. 38.25.

25 Ofte, tot het werck, ofte, gereetschap. Siet ond. 38. versen 27, 28.

17

Ende de HEERE sprack tot Mose, seggende:

18

Ghy sult oock ²⁶ een koperen Waschvat maken, met sijnen koperen voet, om te wasschen: ende ghy sult het setten tusschen de Tente der t’samenkomste, ende tusschen ²⁷ den Altaer, ende ghy sult water daer in doen;

26 Dit wiert gemaeckt van de spiegelen der vrouwen, Exod. 38.8.

27 T.w. den Altaer des Brant-offers, van welcken cap. 27. gesproken is.

19

Dat Aaron ende sijne sonen haer daer uyt wasschen, hare handen ende hare voeten.

20

Wanneer sy in de Tente der t’samenkomste sullen gaen, soo sullen sy haer met water wasschen, ²⁸ op dat sy niet en sterven: ofte wanneer sy tot den Altaer naderen, om te dienen, dat sy het vyer-offer den HEERE aensteken:

28 D. op dat Godt haer niet en doode, gelijck hy de sonen Aarons gedoot heeft, Levit. 10.1, 2.

21

Sy sullen dan hare handen, ende hare voeten wasschen, op dat sy niet en sterven: ende dit sal haer een eeuwige insettinge zijn, ²⁹ hem, ende sijn zaet by hare geslachten.

29 T.w. Aaron.

22

Voorder sprack de HEERE tot Mose, seggende:

23

Ghy nu neemt u de ³⁰ voornaemste specerijen, ³¹ de suyverste myrrhe, ³² vijf hondert [sikels,] ende specerije-kaneel ³³ half soo vele, [namelick] twee hondert ende vijftigh [sikels,] oock specerije-calmus, twee hondert ende vijftigh [sikels.]

30 Hebr. hooft-specerijen, D. van de principaelste ofte beste, alsoo oock Cant. c. 4. vers 14. Ezech. cap. 27. vers 22.

31 Hebr. myrrhe des vrydoms, Dat is, die oprecht ende onvervalscht is, ende vry van alle onsuyverheyt. ’t Is een gomme vloeijende uyt den myrrheboom, de voortreffelickste onder alle gommen.

32 D. soo vele als vijf hondert sikels wegen.

33 Hebr. de helfte van dien, T.w. van de vijf hondert sikels.

24

Oock cassie vijf hondert, na den sikel des heylighdoms: ende olie van olijfboomen ³⁴ een Hin.

34 Siet Lev. 19.36.

25

Ende maeckt daer van een olie der heyliger salvinge, een salve heel konstelick gemaeckt, na ³⁵ Apothekers werck: het sal een olie der heyliger salvinge zijn.

35 Anders, olie-bereyders, salve-makers. siet 1.Chron. 9.30.

26

Ende met deselve sult ghy salven de Tente der t’samenkomste, ende de Arke der getuygenisse.

27

Ende de Tafel met al hare gereetschap, ende den Kandelaer met sijne gereetschap, ende den Reuck-altaer:

28

Ende den Altaer des brant-offers, met al sijn gereetschap, ende het Waschvat met sijnen voet.

29

³⁶ Ghy sultse alsoo heyligen, datse heyligheyt der heyligheden zijn: al watse aenroert sal heyligh zijn.

36 T.w. door, ofte, met de olie, daer van versen 23, 24, 25. gesproken is.

30

Ghy sult oock Aaron ende sijne sonen salven: ende ³⁷ ghy sultse heyligen, om my het Priester-ampt te bedienen.

37 T.w. door de salvinge der heylige olie.

31

Ende ghy sult tot de kinderen Israëls spreken, seggende: Dit sal my een olie der heyliger salvinge zijn by uwe geslachten.

32

Op ³⁸ geenes menschen vleesch salmense gieten, ghy en sult oock na haer maecksel geene dergelijcke maken: het is heyligheyt, sy sal ulieden heyligheyt zijn.

38 T.w. behalven op Aarons ende sijner sonen lichamen.

33

De man die sulck een salve maken sal, als dese, ofte die daer van ³⁹ op wat vreemts doet, ⁴⁰ die sal uytgeroeyt worden uyt sijne volckeren.

39 And. op yemants vreemts.

40 Siet Genes. 17. vers 14.

34

Voorder seyde de HEERE tot Mose, Neemt tot u welrieckende specerijen,

[fol. 39v\Gereetschap des Tabernakels.]

⁴¹ Myrren-sap, ende ⁴² Oniche, ende Galban, [dese] welrieckende specerijen, ende suyveren wieroock: dat ⁴³ elck bysonder zy.

41 Of, balsemdrop.

42 Een soorte van specerije, die men in het reuckwerck gebruyckte.

43 Hebr. dat alleen by alleen zy, D. elck sal voor sich, sonder met eenige andere vochtigheyt vermenght te zijn, gestooten, ende alsoo reyn zijnde, te samen in een masse vermenght worden.

35

Ende ⁴⁴ ghy sult een reuckwerck eener salve daer uyt maken, na het werck des Apothekers, ⁴⁵ gemenght, reyn, heyligh.

44 T.w. Mose, die het eerst gemaeckt heeft.

45 And. gesouten.

36

Ende ghy sult van ’t selve heel kleyn pulver stooten, ende ghy sult daer van leggen voor ⁴⁶ het getuygenisse in de Tente der t’samenkomste, daer henen ick tot u komen sal: ’t sal u-lieden heyligheyt der heyligheden zijn.

46 D. op den reuck-altaer, die voor de Arke der getuygenisse stont.

37

Doch na het maecksel deses reuckwercks, ’t welck ghy gemaeckt sult hebben, en sult ghylieden voor u selven geen maken: het sal ⁴⁷ u heyligheyt zijn ⁴⁸ voor den HEERE.

47 T.w. soo den Priester, als den Volcke.

48 D. tot dienst des Heeren.

38

De man die dergelijcke maken sal, ⁴⁹ om daer aen te riecken, die sal uytgeroeyt worden uyt sijne volckeren.

49 D. om dat selve tot een reuckwerck te gebruycken.