Logo DBNL
Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (1657)

Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

(1657)–Anoniem Statenbijbel–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

Verklaringe over de Geographische Beschrijvinge des PARADYS,
Mitsgaders de gelegentheyt der Landen daer ontrent: als mede een kort verhael ende aenwijsinge der perigrinatie van Adam af tot op Jacob toe.

BEminde Leser, na dat Godt Hemel, Aerde ende de Zee, met alles dat daer in is, uyt niet hadde geschapen, soo heeft hy oock eyndelick hem tot een evenbeelt den Mensche gemaeckt, ende alsoo verheerlickt, dat hy hem stelde tot een Heer over alle geschapene creaturen, hem gevende tot sijn wooninge den Lusthof in Eden: anders genaemt het Paradijs, te boven gaende in heerlickheyt, schoonheyt, ende vermakelicke aengenaemheyt, alle contreijen des aerdbodems. Ende wert daerom met recht genaemt een Lusthof, gelegen in den lande Sinear, zijnde een gedeelte van Asia, aen de Riviere nu genaemt Tygris, die in de Heylige Schrifture wert genaemt Pison, en sich verdeelt in vier armen, met bysondere namen genoemt. Om dan aen te wijsen de rechte gelegentheyt van desen Hof, ende perfectelick sijn plaetse te vertoonen: staet wel aen te mercken ’t gene de Propheet Moses verhaelt, Genes. 2.8. Oock hadde de Heere Godt eenen Hof geplant in Eden tegen ’t Oosten. Als mede vers 10. Ende een Riviere was voortgaende uyt Eden, om desen Hof te bewateren, ende wert van daer verdeelt, ende wert tot vier Hoofden, te weten, vier Hooftwateren. Een seker teycken dat desen Lusthof heeft gelegen aen de Oostzijde van Pison, daer de Riviere enckel, dat is, maer met eenen arm ofte vliet den Hof bewaterde; gelijck sulcks in dese onse Kaerte oock vertoont wort: en of schoon een gedeelte des Hofs aen de Westzijde hadde gelegen, soo is evenwel de wooninge Adams geweest aen de Oostzijde, gelijck sulcks klaerlick kan bewesen worden uyt het volgende derde Capittel vers 24. daer geseyt wert, Ende hy dreef den mensche uyt: ende stelde Cherubim tegen ’t Oosten des Hofs Eden, etc. Idem, Gen. 4.16. Ende Cain gingh uyt van’t aengesichte des Heeren: ende hy woonde in het lant Nod, ten Oosten van Eden; is oock te sekerder om te gelooven, alsoo deze Riviere in lenghte, breette, ende derhalven oock in stercken afloop ofte stroome, den Rijn ofte Donau overtreft, datse onse eerste Ouderen wel soude belet hebben Oostwaert te vlieden, insonderheyt soo sy bewesten desen stroom hadden gewoont, want sy na alle apparentie van schuyt ofte schouwe, om daer over te varen, niet en zijn versien geweest, alsoo Godes Heyligh woort daer van oock geen mentie en maeckt voor het bouwen van Noahs Arcke. Hebben derhalven eenige oude Geographisten hier in een merckelicke misslagh begaen, stellende desen gemelten Lusthof aen de Westzijde der Riviere Pison. Dese Riviere dan (als voorseyt is) verdeelt sich in vier Hooftwateren, te weten, twee benoorden, ofte boven, ende twee bezuyden, dat is, beneden den Lusthof, ende zijn genaemt geweest Pison, Gihon, Hiddekel ende Phrath. Ende werden aldus beschreven, Genes. 2. vers 11. De naem der eerster Riviere is Pison: dese is ’t die het gantsche lant van Havila omloopt, daer ’t gout is. vers 13. Ende de naem der tweeder Riviere is Gihon, dese is ’t die het gantsche lant Cus omloopt: ende de naem der derder Riviere is Hiddekel; dese is gaende na het Oosten van Assur: ende de vierde Riviere is Phrath. Dese Riviere Phrath, ofte Eu-[kolom]phrates nu genaemt, heeft haren aenvangh uyt het geberghte Moschi en Caspii, gelegen in Groot Armenien, ende de Riviere Hiddekel heeft sijn begin uyt seker Lack ofte Meyr, gelegen aen ’t beginsel der Bergen Ararat. Dese twee vlieten nederwaert te samen in de gemelte Riviere Pison, boven den Lusthof, bewateren den Hof, ende scheyden beneden den Hof wederom van een, alwaer de Oostelickste de naem van Pison behoudt, en de Westlickste Gihon genaemt wert, uytvlietende in de Persiaensche Zee. Onse voorouderen in desen Lusthof dan alsoo gestelt zijnde, was, als geseyt is, alles gegeven ende ten dienste gestelt, behalven den Boom der kennisse des goets ende des quaets, Gen. 2.17. Die haer van Godt expres verboden was; maer door bedriegerije des Satans verleyt, ende het gebodt van Godt overtreden hebbende, zijn uyt den Paradijse verjaeght, alwaer sy in ’t sweet hares aenschijns haer broot hebben moeten bekomen, overmits de aerde, om haer overtredinge, van Godt vervloeckt, met distelen en doornen bewossen, ende ontzegent was. Hebben dan (als boven aengeroert is) haer woonplaetse gehadt in den Lande Nod, Oostwaert van den Paradijse, welcke contreije oock wert genaemt Susiane, ende nu hedendaeghs Susan. Alwaer sy haer geneerden met het velt te bouwen, verkrijgende twee sonen, waer van den oudtsten genaemt Cain, was een lantbouwer, ende den jonghsten genaemt Habel, een veehoeder: die door haet ende wangunst van sijn broeder Cain, met een toornigh gemoet wort doot geslagen. Cain, hier over van Godt bestraft ende aengesproken zijnde, is verbaest, seggende: Wie my vindet, die sal my dooden; bouwt derhalven een Stadt tot sijner versekeringe, ende hy noemde desen na den naem sijns soons, Hanoch. Of niet de Stadt Susan is een overblijfsel deser Stede, heeft met recht sijn bedencken, als naest gelegen aen Eden, ende leyt bewesten ’t geberghte Ararat, aen de Riviere Euleus, daer Cain apparent (wanneer hy vluchtte) is gestut, alsoo hem desen stroom heeft belet verder te vlieden. De volckeren van tijt tot tijt toenemende in boosheyt, zijn eyndelick van Godt daer over met de Sundtvloet gestraft, neffens alles dat op der aerden leefde, behalven Noah ende sijn gesin, die met noch eenigh vee, vogelen en gewormte in een Arcke (by hem gebouwt) op de wateren zijn bewaert, en in ’t leven behouden, als de werelt hadde gestaen 1656 jaer. Dese Arcke, na datse ontrent vijf maenden op het water heen ende weer hadde gedreven, boven de hooghste toppen der bergen, soo heeftse Godt eyndelick laten rusten op ’t geberghte Ararat: ende na dat de wateren verloopen, ende in haer plaetse vertrocken waren, soo is den geloovigen Noah, sijn gesinne, ende het levendigh gedierte daer wederom uytgegaen, ende hebben haer over, ofte beoosten de Riviere Hiddekel onthouden, van waer sich het geslachte Noahs heeft uytgebreydet: ten deele West, ende oock Oostwaert aen, de Landen ofte contreijen haerder wooninge, na hare namen noemende. ’t Welck ons heeft beweeght, hier by te voegen dit Geslacht-register, om te bequamer de namen der Landen, (in de Kaert bekent) met de geslachten over een te brengen, ende aen te wijsen, waer een yeder van haer sich heeft onthouden ende neder gestelt, gelijck sulcks in de Schrifure selfs, als oock op den kant in de verklaringe, wijtloopiger en breeder is te lesen.

[geslachtsschema op fol. (A2a)r, overnemen als plaatje]

De werelt dan hadde een tale, dat is, eenderley sprake, dies sy voornamen te bouwen een Stadt ende Toren, wiens opperste tot in den hemel soude reycken: doch de Heere verwarde haer sprake datse malkanderen niet en verstonden, waer over sy het voorgenomen werck moesten laten, ende noemden de plaetse Babel, om de verwerringe, Genes. 11.9. In de Kaerten verwe- +sen met No. 1. Niet verre van dese Stadt was gelegen Ur, de + woonplaetse van Terah, No. 2. Dese was een vader van Abram, ende een grootvader van Loth: ende alsoo Abram van Godt vermaent was van daer te vertrecken, soo is Terah, Abram ende + oock Loth van daer vertrocken tot Haran, No. 3. Alwaer Terah sterft, Genes. 11.31. Ende Abram op Godts bevel verlaet sijn vaderlant en maeghschap: treckt met sijn huysgesin ende vee, neffens sijnen neve Loth in ’t lant Canaan, ontrent Sichem, + hem nederslaende by ’t Bosch More, No. 4. Van waer hy wederom vertreckt, hem leggende neder tusschen Bethel ende + Ai, No. 5. Alwaer hy eenen Altaer bouwt, ende des Heeren Name aenroept, Genes. 12.8. Van hier trecken sy op naer het Zuyden, ende werden door hongersnoot gedreven tot in Egypten, van waer sy na een geruymen tijt wederom vertrecken, rijckelick gezegent aen vee, silver ende gout, nemende haer woonplaetse weder tusschen Bethel ende Ai, No. 5. Genes. 13. Doch alsoo haer het lant te kleyn viel, door de veelheyt haerder vee, soo scheyden sy van malkander: ende Loth verkoos den dale + Siddim, No. 6. langhs de Jordane, ende stelde sijne tente tot aen Sodom toe, Genes. 13.5. Ende Abram gingh woonen by Hebron, + aen het Eycken-Bosch Mamre, No. 7. Hier wert hem Ismaël geboren, Isaac belooft, ende sijnen naem van Abram in Abraham verandert, Genes. cap. 16. ende 17. Van daer optreckende na ’t Lant van ’t Zuyden, woonde hy tusschen Kades en Zur, ver- + keerende als vreemdelingh te Gerar, No. 8. Genes. 20.1. Alhier wert Abraham belast sijnen sone Isaac te offeren op eenen der + Bergen Moria, No. 9. Maer Godt sijn gehoorsaemheyt en geloove siende, bestelt een ram ten offer, verbiedt hem de hant aen den jongen te slaen, ende belooft hem sijne zegeninge: Abra- +ham reyst van daer ende woont te Berseba, No. 10. Gen. 22.19. Van hier vertreckende, gaet hy woonen tot Kiriath-Arba, dat is + Hebron, No. 11. Alwaer sijn vrouwe Sara sterft, ende wert begraven te Machpela, in de dubbel-Speloncke, tegen over Mamre, + No. 12. Genes. 23.19. Daer na neemt Abraham eenen eedt van sijnen knecht, ende sendt hem naer Mesopotamia tot Haran, No. 3. om uyt sijn maeghschap een vrouw voor Isaac te halen, die aldaer verkrijght Rebecca, een dochter Bethuëls, ende brenght haer na Canaan, daer Isaac haer ontmoet by de Put des Levens, + No. 13. in ’t Hebreeus genaemt Lachai Roi, woonende als doen in ’t Zuyderlant, ontrent den genoemden Put, Genes, cap. 24. vers 62. Abraham, hondert vijf en seventigh jaer oudt zijnde, is gestorven, ende door sijne sonen Isaac ende Ismaël begraven by Sara in de dubbel-Speloncke, No. 12. Isaac dan woonde in + den dale Gerar, No. 14. Van waer hy vertrock, woonende tot Berseba, No. 10. Doch de kinderen van Ismaël, bestaende in + twaelf Vorsten, bewoonden het lant van de woestijne Sur, No. 15. + tot Havila, No. 16. toe, Gen. 25.18. Dit was een uytermaten groote streke lants, doch apparent niet seer vruchtbaer ofte dicht bewoont, alsoo ’t by dese tijt wort genoemt Woest-Arabien, ende streckt sich van de Roode Zee af tot beoosten de Riviere Pison toe, zijnde in de lenghte over de twee hondert en twintigh Duytsche mijlen. Isaac nu hadde twee sonen, te weten Esau ende Jacob: ende alsoo Jacob (zijnde de jonghste) door list verkreegh het recht der eerstgeboorte Esaus, mitsgaders den zegen sijns vaders, Esau toegeseyt, soo stont Esau hem na ’t leven, waer over Jacob, volgens ’t begeeren sijner ouderen, vertrock naer Paddan-Aran, No. 3. tot Laban sijner moeders broeder; [kolom] doch overnachtende tot Luz, sagh in sijnen droom een opgerechten ladder, wiens opperste reyckte tot aen den hemel: Hy ontfanght oock daer de beloften Godts, ende stelt den steen daer sijn hooft op gerust hadde tot een teecken, begietse met olie, en noemt de stede Bethel, No. 17. Genes. 28. vers 19. Des morgens + voortreysende na ’t lant der kinderen van ’t Oosten, alwaer hy ontmoette Rachel, de dochter van sijnen oom Laban, ontrent Haran, No. 3. Maeckt haer sijn komste bekent, sy seyt sulcks haer vader, die hem te gemoet gaet ende vriendelick ontfanght, Gen. 29.13. Jacob dan diende Laban ontrent twintigh jaren om twee sijner dochteren, Lea ende Rachel, mitsgaders het bedongen vee, ’t welck de Heere uytermaten gezegent ende vergroot hadde, waer over de sonen Labans, als mede haer vader onvriendelick werden, ende veroorsaeckte dat Jacob heymelick met sijn gesin ende vee van daer vertrock na het lant Canaan, over de Riviere Phrath, aengewesen met No. 18. Hem keerende tot het ge- +berghte Gileads, No. 19. Alwaer hy van sijn oom en schoon- +vader Laban met een groote macht, na seven daghreysen wert achterhaelt; doch alsoo Laban van Godt belast was hem geen leet te doen, maer vriendelick met hem te handelen, soo maeckten sy aldaer te samen een verbont, Genes. 31.48, 49. Rechten op een teecken, ende noemen dese plaetse Gilead; ende oock Mispa, ende scheyden wederom van daer: Jacob, een weynigh voortreysende, ontmoet eenige Engelen, seggende: Dit is een heyrleger Godts, noemende de plaetse Mahanaim, No. 20. Hier + is naderhant een Stadt gebouwt, ende met desen naem genoemt, Genes. cap. 32. vers 1. Van hier voert Jacob sijn gesin ende vee over het Veer te Jabok, worstelt tegen den Heere: wert eyndelick van hem gezegent, ende Israël genaemt, waer over hy de plaetse Pniel noemt, No. 21. Ontmoetende aldaer sijn broeder + Esau, die met vier hondert mannen hem tegen quam, sy omhelsen malkanderen ende werden versoent. Jacob legert hem te Succoth aen de Jordane, No. 22. Ende Esau keert wederom in ’t lant + sijner wooninge, te weten, op ’t geberghte Seir, No. 23. Gen. 33. + vers 16. Van Succoth vertreckt Jacob over de Jordane, tot onder het gesichte der Stadt Sichem, in ’t lant Canaan, No. 17. En bouwde den Heere eenen Altaer, noemende de stede El-BethEl, Genes. 35.1. Van hier reysde hy na Ephrath, dat is, Bethlehem, + No. 24. Onderwegen sterft Rachel, ende wert aen den wegh aldaer begraven, Genes. cap. 35. vers 19. Israël reysde wederom van daer, ende spande sijne tenten op gene zijde van Migdal Eder, No. 25. van daer hy sijn vader Isaac besocht te Kiriath- +Arba, het welck is Hebron, No. 11. Ende Isaac oudt zijnde hondert tachtentigh jaer, sterft, ende wert van sijne sonen Esau ende Jacob begraven by sijn vader Abraham in de dubbele-Speloncke, No. 12. Israël dan door hongersnoot, ende op het begeeren van sijnen sone Joseph, reyst in Egypten, dat is het lant Cham, oock genaemt Mitsraim, alwaer hem Joseph seer vriendelick ontfangt, ende tot sijn wooninge geeft het lant Gosen; No. 26. De zie- + len die met hem in Egypten quamen waren seventigh. Hy dan oudt ende des levens zadt zijnde, is aldaer gestorven, ende van sijnen sone Joseph, neffens sijn andere kinderen, als mede een over groot getal Egyptenaren, seer magnifikelick gebracht in ’t lant Canaan, ende begraven by sijn vader ende grootvader in de dubbel-Speloncke, No. 12. Genes. 50.13.

Dit is dan alsoo een kort verhaal der Landen, reysen, rust ende woonplaetsen van onse eerste ouderen, van Adam af tot op Jacob toe: perfectelick met Cijffer-getallen, soo in dese beschrijvinge, als oock in de kaerte aengewesen: dienende tot verlichtingh van den goetwilligen Leser, die met naerstigheyt Godts woort ondersoeckende, hier in, als in een Spiegel kan sien ende pertinent naspeuren, haren wegh ende wandelinge.


Vorige Volgende