Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het L. Capittel.

Ioseph beweent sijnen vader, ende doet hem balsemen, vers 1, etc. Na dat de Egyptenaers hem beweent hadden, voert hem Ioseph met Pharaos oorlof, ende statelick geselschap, na Canaan, 4. alwaer hy, na gehoudene groote rouwe, begraven wort in Abrahams grafstede, 10. Ioseph, in Egypten weder gekomen zijnde, wort van sijne broeders demoedighlick versocht om vergevinge, 14. Sijn ouderdom, ende nakomelingen in’t derde ende vierde lit, 22. Sterckt, ende be-eedight sijne broeders, aengaende het wechvoeren sijner gebeenten: sterft ende wort gebalsemt, 24.

1

DOe viel Ioseph op sijns vaders aengesicht: ende hy weende over hem, ende ¹ kuste hem.

1 Alsoo, dat hy hem oock sonder twijffel de oogen toegeloken heeft, gelijck Godt Iacob belooft hadde, bov. 46.4.

2

Ende Ioseph geboodt sijnen knechten, den medicijn-meesters, datse ² sijnen vader ³ balsemen souden: ende de medicijn-meesters balsemden Israël.

2 D. het doode lichaem sijnes vaders.

3 Een oudt gebruyck der Oostersche volckeren, waer door sy de doode lichamen met welrieckende kruyden, ende krachtige specerijen bestroyt, ende gevult, ende met salve, daer van gemaeckt, bestreken hebben: welck gebruyck de Heydenen met superstitie, maer de Israëliten met een heyligh nadencken, tot een getuygenisse van de toekomende onverderffelickheyt onser lichamen, onderhouden hebben. Siet 2.Chron. 16. vers 14. ende 21.19. Marc.c. 16. vers 1. Ioan. cap. 19. vers 40.

3

Ende ⁴ veertigh dagen werden aen ⁵ hem vervult: want alsoo werden vervult de dagen der gener, die gebalsemt werden: ende de Egyptenaers beweenden hem ⁶ seventigh dagen.

4 T.w. op dat door het langhdurigh balsemen, de kracht van de kostelicke kruyden ende salven alle de leden des lichaems door trecken mochte.

5 N. aen Iacob.

6 Langer dan de Israëliten Aaron ende Mosen beweenden, ’t welcke maer duerde dertigh dagen, Num. 20.29. Deuter. 34.8. Dan sommige meynen, dat onder dese seventigh dagen, de voorgemelte veertigh der balseminge mede begrepen moeten worden. In welcken sin de beweeninge maer dertigh dagen geduert en soude hebben.

4

Als nu de dagen sijns beweenens over waren, soo sprack Ioseph tot den ⁷ huyse Pharaos, seggende; Indien ick nu ⁸ genade gevonden hebbe in uwe oogen, spreeckt doch voor de ooren Pharaos, seggende;

7 Verstaet de Vorsten, Raetsheeren, ende vrienden van Pharao, die dagelicks by hem waren: want in de rouwe zijnde, en mochte Ioseph by den Koningh niet verschijnen, na ’t gebruyck van Egypten, ende van andere landen. Vergel. Esth. 4.2.

8 Siet bov. 18. op vers 3.

5

Mijn vader heeft my ^a doen sweeren, seggende; ⁹ Siet, ick sterve; in mijn graf, ¹⁰ dat ick my in het lant Canaan gegraven hebbe, daer sult ghy my begraven: nu dan laet my doch op trecken, dat ick mijnen vader begrave, dan sal ick weder komen.

a Bov. 47.29.

9 Siet bov. 48. op ’t vers 21. ende hier vers 24.

10 Alsoo hebben oock andere, doese noch leefden, haer graf tegen haren doot laten bereyden. Siet 2.Chron. 16.14. Iesa. 22.16. Matth. 27.60.

6

Ende Pharao seyde; Treckt op, ende begraeft uwen vader, gelijck als hy u heeft doen sweeren.

7

Ende Ioseph toogh op, om sijnen vader te begraven, ende met hem togen op ¹¹ alle ¹² Pharaos knechten, de ¹³ Oudtste van sijn ¹⁴ huys, ende alle ¹⁵ de Oudtste des lants van Egypten.

11 D. het meerdere deel, te weten, alle die by de wercken waren, ende konden van huys wesen. Vergel. Matth. 3.5.

12 Sijne Hofdienaren ende Edellieden. siet bov. 20. op ’t vers 8.

13 Sijne Raetsheeren, ende andere mannen van state.

14 D. hofgesin. Siet bov. 34. op ’t vers 19.

15 Vorsten, Officieren, ende aensienlicke des lants.

8

Daer toe het gantsche ¹⁶ huys Iosephs, ende sijne broeders, ende het huys sijnes vaders: alleen hare kleyne kinderen, ende hare ¹⁷ schapen, ende hare runderen lieten sy in den lande Gosen.

16 D. huysgesin, huysgenooten, dienaren ende knechten. Vergl. de aent. op ’t voorgaende vers, ende bov. 7. op vers 1.

17 D. haer kleyn ende groot vee. Siet bov. 12. op het vers 16.

9

Ende met hem togen op, soo wagenen, als ruyteren: ende het was een seer ¹⁸ swaer heyr.

18 D. groot in menighte. Alsoo wort een swaer volck genoemt, Num. 20.20. ende 1.Reg. 3.9. het welcke uytgeleyt wort een groot volck, 2.Chron. 1.10. Siet oock 1.Reg. 10.2. ende 2.Reg. 6.14.

10

Doe sy nu aen de ¹⁹ pleyne van den ²⁰ doornbosch quamen, die ²¹ aen gene zijde der ²² Iordane is, ²³ hielden sy daer eene groote, ende seer sware rouwklage: ende hy maeckte sijnen vader eene rouwe van ²⁴ seven dagen.

19 Verstaet hier eene effene, ledige ende opene plaetse, die met doornen beset, ofte afgetuynt was, ofte ontrent dewelcke menighte van doornen groeyden.

20 Dat selve woort hebben wy Iudic. 9.14. Psal. 58.10. Andere behouden het Hebreeusch woort ATAD als den eygenen naem deser plaetse.

21 Ten aensien van de plaetse, daer Moses was, dit schrijvende.

22 Siet bov. 13. op ’t vers 10.

23 Hebr. soo rouwklaeghden sy daer eene rouwklage.

24 D. Ioseph verordende den tijt van seven dagen, om te beschicken al wat tot de rouwdraginge, ende de begraeffenisse noodigh was. siet Eccles. 22.13.

11

Als de ²⁵ inwoonders des lants, de Canaaniten, dien rouwe sagen in de pleyne van den doornbosch, soo seyden sy; Dit is eene sware rouwe der Egyptenaren: daerom noemdemen ²⁶ haren naem, ²⁷ Abel Mizraim, ²⁸ die aen het veyr der Iordane is. [kolom]

25 Hebr. de inwoonder. alsoo in ’t volgende, de Canaaniter.

26 T.w. der voorseyder plaetse.

27 D. de rouwe der Egyptenaren, ofte, de rouwdragende der Egyptenaren.

28 Alsoo in’t voorgaende vers 10.

12

Ende sijne sonen deden ²⁹ hem, soo gelijck ³⁰ als hy hen geboden hadde.

29 Nam. Iacob.

30 Siet bov. 49.29.

13

Want ^b sijne sonen voerden hem in het lant Canaan, ende begroeven hem in de speloncke des ackers ^{31 c} Machpela: dewelcke Abraham met den acker gekocht hadde tot eene erf-begraeffenisse van Ephron den Hethiter, tegen over ³² Mamre.

b Actor. 7.15, 16.

31 Siet bov. 49.30.

c Bov. 23.16.

32 Siet bov. 49. op vers 30.

14

Daer na keerde Ioseph weder in Egypten, hy, ende sijne broeders, ende alle die met hem opgetogen waren, om sijnen vader te begraven; na dat hy sijnen vader begraven hadde.

15

Doe Iosephs broeders sagen dat haer vader doot was, soo seyden sy; Misschien sal ons Ioseph haten: ende hy sal ons ³³ gewisselick vergelden al het quaet, dat wy hem ³⁴ aengedaen hebben.

33 Hebr. vergeldende vergelden, ofte, weder keeren.

34 Hebr. weder gedaen, ofte, vergolden hebben: T.w. voor alle die ootmoedige beden ende vriendelicke smeeckingen, die hy, in onse handen zijnde, aen ons gedaen heeft, ende wy hem afgeslagen hebben. siet bov. 42. vers 21. alsoo onder vers 17.

16

Daerom ³⁵ ontboden sy aen Ioseph, seggende; ³⁶ Uwe vader heeft bevolen voor sijn doot, seggende,

35 Hebr. sy hebben bevolen aen, ofte, tot Ioseph, D. sy hebben aen Ioseph eenige afgeveerdight, dien sy bevolen hebben hem uyt haren naem wat aen te dienen.

36 Sy begeeren vergiffenisse van Ioseph, gebruyckende daer toe vier redenen: I. Om dat haer vader [soose seggen] sulcks voor sijne doot begeert hadde. II. Om datse sijne broederen waren. III. Om datse berouw hadden, ende hare sonden bekenden. IIII. Om datse van eene Religie met hem waren.

17

Soo sult ghy tot Ioseph seggen, Ey, vergeeft doch de overtredinge uwer broederen, ende hare sonde, want sy u quaet aengedaen hebben, maer nu vergeeft doch de overtredinge ³⁷ der dienaren ³⁸ des Godts uwes vaders: ende Ioseph ³⁹ weende, als sy tot hem spraken.

37 Die den selven Godt met u dienen, ende ons bevolen heeft malkanderen de misdaden te vergeven, gelijck wy begeeren dat hy ons genadigh zy.

38 Siet bov. 26. op het vers 24. ende 31. op het vers 42.

39 Sonder twijfel, om datse seer beweeghlick spraken van eene sake, die hy niet en konde sonder beweginge aenhooren, te meer om dat hy merckte hare vreese van straffe, ende misvertrouwen van sijne goetheyt.

18

⁴⁰ Daer na quamen oock sijne broeders, ende vielen voor hem neder, ende seyden; Siet, wy zijn u tot knechten.

40 T.w. na datse gehoort hadden het rapport der gener, die sy aen Ioseph afgeveerdight hadden.

19

Ende Ioseph seyde tot hen; En vreeset niet: want ⁴¹ ben ick ^d in de plaetse van Godt?

41 Dat is, ben ick Godt, die de macht soude hebben u quaet te doen, dien Godt door my goet doen, ende behouden wil?

d Bov. 45.5.

20

Ghylieden wel, ghy hebt quaet tegen my gedacht: [doch] Godt heeft dat ten goede gedacht; op dat hy dede, ⁴² gelijck het te desen dage is, om een groot volck in het leven te behouden.

42 D. gelijck het heden blijckt, ende voor alle menschen openbaer is.

21

Nu dan en vreeset niet; ick sal u ende uwe kleyne kinderen onderhouden: Soo troostede hy hen, ende ^45[43] sprack na haer herte.

45[43] Siet bov. 34. op ’t vers 3.

22

Ioseph dan woonde in Egypten, hy, ende sijnes vaders huys: ende Ioseph leefde hondert, ende tien jaren.

23

Ende Ioseph sagh van Ephraim ⁴⁴ kinderen, des derden gelits: oock werden de sonen ^e Machirs, des soons Manasses, op ⁴⁵ Iosephs knien geboren.

44 Hebr. kinderen der derden, D. kinderen tot in ’t derde gelit: D. kinderen van kints kinderen. siet van dergelijcken zegen Iob 42.16. en Psal. 128.6. Hier begint vervult te worden de prophetie van Iacob, bov. 48.9. {48.19.}

e Num {Num.} 32.39.

45 D. die Ioseph in hare eerste jonckheyt met blijdschap ende vermakinge placht op sijnen schoot te setten, ende daer mede te spelen, gelijckmen met de kleyne kinderkens gemeynlick doet. Vergel. bov. 30.3.

24

Ende Ioseph seyde tot sijne broederen; ⁴⁶ Ick ^f sterve: maer Godt sal u gewisselick ⁴⁷ besoecken, ende hy sal u doen optrecken uyt desen lande, in het lant, het welck hy Abraham, Isaac, ende Iacob gesworen heeft.

46 Siet bov. vers 5.

f Hebr. 11.22.

47 Hebr. besoeckende besoecken, D. hy sal u sekerlick besoecken, T.w. na sijne genade; om u wel te doen, ende sijne beloften aen u te volbrengen. siet bov. 21. op vers 1. ende hier ’t volgende vers.

25

Ende Ioseph dede de sonen Israëls sweeren, seggende: Godt sal u gewisselick besoecken, ^g soo ⁴⁸ sult ghy mijne beenderen van hier opvoeren.

g Exod. 13.19. Ios. 24.32.

48 Dit beveelt hy, niet uyt superstitie, maer uyt een vast geloove, waer door hy voor seker hielt dat sijn geslachte, ’t lant van Canaan besitten soude, ende dat het selve hen allen was tot een voorbeelt ende onderpant van ’t Hemelsche Canaan: begeerende uyt sulcke oorsake, dat sijne beenderen daer eyndelick souden gevoert worden. siet Hebr. 11.22.

26

Ende Ioseph sterf, ⁴⁹ hondert ende tien jaren oudt zijnde: ende sy ⁵⁰ balsemden hem, ende men leyde hem in eene ⁵¹ kiste in Egypten.

49 Hebr. een soon van 110 jaren.

50 Siet bov. op vers 2.

51 Daer in sijn doode lichaem is bewaert geweest, om te sijner tijt na het lant Canaan vervoert te mogen worden, het welcke hondert vijf en vijftigh jaren daer na geschiet is, als de kinderen Israëls uyt Egypten togen.