Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xlviij. Capittel.

Iacob, kranck zijnde, wort van Ioseph besocht, vers 1, etc. dien hy Godts beloften voor houdt ende neemt sijne twee sonen, Manasse ende Ephraim aen, voor sijn eygen, als vaders van twee bysondere stammen in Israël, 3. In ’t opleggen der handen, ende zegenen treckt Iacob wetens den jonghsten, te weten, Ephraim, voor den oudtsten, te weten, Manasse, 13. onaenghesien Iosephs vermaninge, 17. Zegentse alsoo, mitsgaders haren vader Ioseph, ende propheteert hare wederkomste in Canaan, 21. geeft Ioseph een stuck landts voor uyt, 22.

1

HEt geschiedde nu na dese dingen, datmen Ioseph seyde, Siet, uwe vader is kranck: doe ¹ nam hy sijne twee sonen met sich, Manasse, ende Ephraim.

1 T.w. treckende na sijnen vader, om hem te besoecken.

2

Ende men boodtschapte Iacob, ende men seyde, Siet uwe soon Ioseph komt tot u: so versterckte sich Israël, ende sat op ’t bedde.

3

Daer nae seyde Iacob tot Ioseph; ² Godt ^a de Almachtige is ^b my verschenen te ³ Luz in den lande Canaan; ende hy ⁴ heeft my gezegent:

2 Siet bov. 17. op het vers 1.

a Bov. 17.1.

b Bov. 35.6.

3 And. Bethel genoemt. Siet bov. 28. vers 19. ende 35.6.

4 D. hy heeft de zegeningen aen mijnen vader ende grootvader belooft, weder met my vernieuwt ende bevestight; alsoo die van hant tot hant aen onse nakomelingen over gelevert moeten worden.

4

Ende hy heeft tot my geseyt, ^c Siet, ick sal u vruchtbaer maken, ende u vermenighvuldigen, ende u tot eenen hoop van volckeren stellen; ende ick sal uwen zade na u dat ⁵ landt ⁶ tot eene eeuwige besittinge geven.

c Bov. 28.3. ende 35.11.

5 T.w. het landt Canaan.

6 Hebr. tot eene besittinge der eeuwigheydt, namelick, gedurende den tijdt der wet, ten aensien van dit aertsche Canaan: maer eenen tijdt sonder eynde, ten aensien van het Hemelsche. Siet bov. 13.15. ende 17.7, 13. met de aenteeck.

5

Nu dan, uwe twee sonen, ^d die u in Egyptenlandt gheboren waren, eer ick in Egypten tot u gekomen ben, ⁷ zijn mijne: ⁸ Ephraim ende Manasse sullen mijne zijn, als Ruben, ende Simeon.

d Bov. 41.50. ende 46.20.

7 D. ick wil hebben datse in de bedeelinge mijner goederen, ende des lants Canaan, elck voor eene stake ofte stamme gehouden worden, als of sy uyt my geboren waren, ende niet uyt u, Ios. 14.4. ende 16.1. ende 17.17. Aldus heeft Ioseph, die maer een deel der erffenisse neffens sijne broederen moeste hebben, een dobbel gehadt, ’t welck Ruben toe quam, als den eerstgeborenen. Siet bov. 29.32. maer is hem ontnomen, ende aen Ioseph overgeset, 1.Chron. 5.1, 2. om oorsake vermelt, ond. 49.3, 4.

8 Ephraim wordt voor Manasse genoemt, om reden vermelt, vers 19.

6

Maer ⁹ u geslachte, dat ghy nae hen

9 D. uwe kinderen, die ghy boven Manasse, ende Ephraim hier na soudt mogen krijgen.

[fol. 24v\Jacob kranck zijnde, zegent--Josephs sonen.]

sult gewinnen, ¹⁰ sullen uwe zijn: ¹¹ sy sullen na harer broederen naem genoemt werden in haer erfdeel.

10 D. sy sullen uwe sonen gerekent worden, ende mijne neven uyt u.

11 D. sy sullen in het deelen des lants by een van dese hare twee broederen gerekent worden, ende niet stammen op haer selven maken, als dese twee. Nae, ofte, over eenige name genoemt te vvorden, is, daer nae te heeten, ende onder die ghereeckent te worden, die van sulcken name zijn. Siet Deut. c. 28. vers 10. Amos 9.12. ende vergel. ond. vers 16.

7

Doe ick nu van ¹² Paddan quam, ^e soo is Rachel ¹³ by my gestorven in ’t landt Canaan, op den wegh, ¹⁴ als’t noch een kleyne streke lants was ¹⁵ om tot Ephrath te komen: ende ick begroefse aldaer aen den wegh van Ephrath, dewelcke is Bethlehem.

12 And. Paddan-Aram. Siet bov. 25. vers 20. ende 35.9.

e Bov. 35.19.

13 And. over my gestorven: als ofmen seyde; op mijnen schoot, ende tusschen mijne armen liggende. And. voor my, D. voor mijne oogen.

14 Siet boven 35. op vers 16.

15 Siet boven 35. op versen 16, 19.

8

Ende Israël sagh de sonen Iosephs: ende seyde; ¹⁶ Wiens zijn dese?

16 Iacob sagh met een veroudert gesichte, vers 10. soo dat hy op dese sonen Iosephs sijne ooghen slaende, deselve niet recht, nochte bescheydelick en konde kennen.

9

Ende Ioseph seyde tot sijnen vader; Sy zijn mijne sonen, die my Godt hier gegeven heeft: ende hy seyde; ¹⁷ Brenghtse doch tot my, ¹⁸ dat ickse zegene.

17 Hebr. neemtse, D. neemtse ende brenghtse, het woort nemen wordt dickwils soo gebruyckt. Siet bov. 12.15.

18 D. dat ick haer de beloftenissen Godes, hoe hy haer zegenen wil, verkondighe, ende met oplegginge der handen bevestige, na de wijse van de zegeninge der Patriarchen. Siet bov. 27. op vers 4.

10

Doch Israëls oogen waren ¹⁹ swaer van ouderdom, ²⁰ hy en konde niet sien: ende hy dedese naderen tot hem, ²¹ doe kuste hyse, ende ²² omhelsdese.

19 D. dicke, ende doncker, niet bequaem om onderscheydelick te sien.

20 D. hy en konde niet wel sien: als vers 8.

21 Siet bov. 27. op vers 26.

22 Siet bov. 29.13. ende 33.4.

11

Ende Israël seyde tot Ioseph; Ick en hadde niet gemeynt u aengesicht te sien: maer siet, Godt heeft my oock u zaedt doen sien.

12

Doe dedese Ioseph uyt gaen ²³ van sijne knijen, ende ²⁴ hy boogh hem voor sijn aengesichte neder ter aerde.

23 T.w. van Iacobs knijen, tusschen dewelcke hy de jongers hieldt in’t omhelsen, doch Ioseph wildese nu hem ordentlick nevens malkanderen voorstellen, om op gewoonlicker wijse van hem den zegen te ontfangen.

24 Sijnen vader burgerlicke eere bewijsende, ende hem bedanckende voor de vrientschap ende eere aen hem, ende sijne kinderen bewesen.

13

Ende Ioseph nam die beyde, Ephraim met sijne rechterhandt, tegen over Israëls slinckerhandt, ende Manasse met sijne slinckerhandt, tegen over Israëls rechterhandt, ende hy dedese naderen tot hem.

14

Maer Israël streckte sijne rechterhant uyt, ende ²⁵ leydese op Ephraims hooft, hoewel hy de ²⁶ minste was, ende sijne slinckerhandt op Manasses hooft: ²⁷ hy bestierde sijne handen verstandelick; ²⁸ want Manasse was de eerstgeboren.

25 Hebr. steldese.

26 T.w. van jaren.

27 Hebr. hy maeckte sijne handen vvijs, D. hy en dedet niet uyt misverstandt, maer met goede voorgaende wetenschap, als een Propheet, Godes wille volbrengende, sonder achtinge te geven, op de eerstgeboorte. De oplegginge der handen, waer van hier eerst gesproken wort, is te deser tijdt, ende naderhant, gebruyckt geweest, 1. in zegeningen, als hier, ende Matth. 19.15. 2. in offerhanden, Lev. 1.4. siet de aenteeck. 3. in veroordeelingen ende straffen, Lev. 24.14. 4. in inhuldingen, ende voorderingen tot ampten, Num. 8.10. Deut. 34.9. Act. 6.6. 1.Tim. 4.14. 5. in’t doen van mirakelen, Marc. 6.5. Luce 4.40. Act. 28.8. etc.

28 And. hoewel.

15

Ende hy ^f zegende ²⁹ Ioseph, ende seyde: De Godt voor wiens aengesichte mijne vaders Abraham, ende Isaac gewandelt hebben, die Godt die my gevoedt heeft, van dat ick was, tot op desen dagh,

f Hebr. 11.21.

29 T.w. in sijne kinderen; als blijckt vers 16.

16

^g Die ³⁰ Engel, die my verlost heeft van alle quaedt, zegene dese jongers, ende ³¹ dat in hen mijn naem genoemt werde, ende mijner vaderen Abrahams, ende Isaacs naem, ende dat sy vermenighvuldighen als visschen in menighte, in ’t midden des landts.

g Bov. 31 42. {31.42.} ende 32.1.

30 Dewijle Iacob van desen Engel ’t selve versoeckt, dat hy vers 15. van Godt bidt, so en kan dit van geenen geschapenen Engel verstaen worden, maer moet verstaen zijn van Godts Sone. siet bov. 22. op vers 11.

31 D. dat sy in mijn geslachte gerekent, ende mijne, ende mijner vaderen Abrahams, ende Isaacs kinderen genoemt, ende daer voor gehouden werden. Dit is also geschiet: want sy zijn onder de twaelf stammen Israëls gestelt geweest, als Iacobs eygene kinderen. Vergel. bov. de aent. op ’t vers 6.

17

Doe Ioseph sagh, dat sijn vader sijne rechterhandt op Ephraims hooft leyde, soo was het quaedt ³² in sijne ooghen, ende hy ondervattede sijnes vaders hant, om die van Ephraims hooft, op Manasses hooft af te brengen.

32 D. ’t beviel hem qualick. siet bov. 21. op ’t vers 11.

18

Ende Ioseph seyde tot sijnen vader; Niet alsoo, mijn vader: want dese is de eerstgeboren; leght uwe rechterhant op sijn hooft.

19

Maer sijn vader weygerde het, ende seyde; Ick weet het, mijn sone, Ick weet het, hy sal oock tot een volck worden, ende hy sal oock groot worden: maer nochtans sal sijn kleynste broeder ³³ grooter worden dan hy, ende sijn zaet sal ^h eene ³⁴ volle menighte van volckeren worden.

33 Als de Israëliten eerst getelt wierden in de woestijne, soo werdt Ephraim eerst gerekent, ende hy hadde 8300 mannen meer dan Manasse, als te sien is Num. 1.32, 33, 35. en 2.19, 21.

h Ruth 4.11, 12.

34 Hebr. volheydt.

20

Alsoo zegende hyse te dien dage, seggende, ³⁵ In u sal ³⁶ Israël zegenen, seggende, ⁱ Godt sette u als Ephraim, ende als [kolom] Manasse: ende hy settede Ephraim voor Manasse.

35 And. nae u, D. nae u exempel: als of hy seyde; De Israëliten willende yemandt zegenen, ofte geluck wenschen, sullen u tot een exempel ofte voorschrift nemen, gelijck de naestvolgende woorden dit klaerlick aenwijsen. Sulcke maniere van zegenen, siet oock Ruth 4.11. ende van vloecken, Ierem. 29.22.

36 D. mijne nakomelingen de Israëliten.

i Ierem. 31.20.

21

Daer nae seyde Israël tot Ioseph; Siet, ³⁷ ick sterve: maer Godt sal met u-lieden wesen, ende hy sal u weder brengen ³⁸ in het landt uwer vaderen.

37 D. ick sal haest sterven: zijnde de tegenwoordige tijt genomen voor den tijt die haest komen sal, ende aenstaende is. Vergel. boven 19.13. ende 20. vers 3. ende Ioan. 14.2.

38 D. in het landt Canaan.

22

^k Ende ick hebbe u ³⁹ een stuck landts gegeven ⁴⁰ boven uwe broederen; ^l ’t welck ick met mijnen sweerde, ende met mijnen boge uyt der ⁴¹ Amoriten handt ⁴² genomen hebbe.

k Ios. 13.7. ende 16.1. ende 17.1.

39 Het Hebreeusch woort betekent eygentlick een schouder, ofte, rugge, als bov. 9.23. ende daer nae by gelijckenisse een stuck, deel, ofte, streke landts hooge gelegen, als hier. Maer Iacob, als een Propheet, siet oock op de naem der stadt Sichem, die in dat landt aen het geberghte gelegen was. Siet bov. 12.6. ende naderhant den stamme Ephraims toegevallen is, Ios. 20.7. in het welcke oock Iosephs gebeente begraven is geweest, Ios. 24.32. als in het landt dat sijn vader Iacob hem Prophetischer wijse beset ende gegeven hadde, Ioan. 4.5. wel verstaende niet alleen het stuck lants, ’t welcke hy voor hondert stucken gelts gekocht hadde, bov. 33.19. maer oock al ’t lant der stadt Sichem, die Simeon, ende Levi met gewapender handt in genomen, ende geplundert hadden, bov. 34.25, 26.

40 T.w. ten aensien van ’t recht der eerstgeboorte, Deut. 21.17. ’t welck Ruben verloren hadde, ende op Ioseph gebracht was, 1.Chron. 5.1. (soo veel de dobbele erffenisse belanghde) als den eerstgeborenen der weerdighster huysvrouwe.

l Ios. 24.8.

41 Hebr. des Amoriters. Hy stelt eenes volcks name voor alle de Canaaniten, om dat de Amoriten een van de machtighste volcken waren in den lande Canaan, als blijckt Amos 2.9. Alsoo oock boven 15.16. ende Ios. 10.5.

42 T.w. als ick na den moort der Sichemiten (vreesende voor de naburige Canaaniten) hebbe moeten met gewapende handt op mijne hoede wesen, om niet overvallen te worden. Nu dewijle Godt dese mijne sorge gezegent heeft, sendende eene verschrickinge over de omliggende inwoonderen, so hebbe ick daer dat stuck lants behouden, het welcke ick nu door Godts zegeninge houde het mijne te zijn in eygendom, gelijck het hier nae uwe nakomelingen sal toe behooren in gebruyck, ende besittinge. ofte anders, nemen sal door het sweert, ende den boge mijner nakomelingen.