Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xlvj. Capittel.

Iacob, met sijn gantsche huys ende have, aftreckende na Egypten, wordt tot Berseba van Godt door vernieuwinge van beloften gesterckt, vers 1, etc. komt in Egypten met alle de sijne, die by namen worden opgetelt, 6. Hy schickt Iuda voor uyt aen Ioseph, die hem na Gosen te gemoet treckt, alwaer sy malkanderen seer beweeghlick ontfangen, 28. Ioseph verspreeckt met sijne broederen, wat hy Pharao sal aendienen, ende sy voor hem komende, sullen hebben te seggen, 31.

1

ENde Israël ¹ verreysde met al dat hy hadde, ende hy quam te ² Ber-Seba: ende hy offerde offeranden ³ den Godt sijnes vaders Isaacs.

1 Dit is geschiet in het jaer na de scheppinge der werelt ontrent 2239. tien jaer na Isaacs doot, als Ioseph 39 jaren out was. siet bov. 35.1.

2 Siet bov. cap. 21. op vers 31.

3 D. die sijn vader Isaac ghe-eert ende aengeroepen hadde. Hier mede betoonde hy sijn stantvastigh gheloove aen Godts beloften, ende sijne danckbaerheyt tegen Godts weldaden, ende badt hem om raedt, ende hulpe op dese reyse.

2

Ende Godt sprack tot Israël ⁴ in gesichten des nachts, ende seyde; ⁵ Iacob, Iacob: ende hy seyde; ⁶ Siet [hier] ben ick.

4 De gesichten in ’t gemeen genomen, door dewelcke Godt in die tijden hem den menschen openbaerde, zijn geweest somtijdts buyten den slaep, door het aenschouwen eenigher gedaente, die viel ofte in de oogen des lichaems, als bov. 15. versen 1, 5. etc. ofte in ’t gesichte des geestes, Zach. 3.1. somtijts in den slaep, door maniere van droomen, gelijck bov. 20. vers 3. Iob 33.15, 16. Beyde konden ghebeuren, of des daegs, als Actor. 10.9, 10. ofte des nachts, als bov. 15.5. ende hier.

5 Twee mael noemt hy hem, om hem tot een veerdigh toeluysteren op te scherpen; gelijck bov. 22.11. ende 1.Sam. 3.10.

6 Siet bov. 22.1.

3

Ende hy seyde; ^a Ick ben die Godt, uwes vaders Godt; ⁷ en vreest niet van af te trecken nae Egypten, ^b want ick sal u aldaer tot een groot volck setten.

a Bov. 26.24. ende 28.13. ende 32.9.

7 Om dat ghy, ende u zaet voor eenen tijt langh sult moeten vertrecken uyt een lant, dat ick u ende de uwe belooft hebbe, bov. 28.13. in een landt, daer in u grootvader met vreese, ende bekommernisse verkeert heeft, bov. 12.12.

b Bov. 13.16. en 16.10. en 17.2. en 22.17. en 26.24. en 35.11. en 48.4.

4

^c Ick sal met u ⁸ aftrecken na Egypten, ende ⁹ ick sal u doen [weder] optrecken, mede optreckende: ¹⁰ ende Ioseph sal sijne handt op uwe oogen leggen.

c Num. 20.15. Deut. 10.22. Ios. 24.4, 5, 6. Psal. 105.23, 24, etc. Ies. 52 4. {52.4.} Hos. 11.1.

8 T.w. om u te geleyden, ende by te staen. Verstaet dit oock van’t optrecken. Vergl. bov. 24.7. Exo. 23.20. en 32.34. Merckt hier eens voor al, dat de woorden optrecken, opklimmen, etc. Item, aftreeken, {aftrecken,} afklimmen, etc. meest worden gebruyckt ten aensien van de gelegentheydt der landen, steden ende plaetsen, die hoogh ofte leegh gelegen zijn. Te gaen na de hoogh gelegene, is optrecken: na de leegh gelegene aftrecken. Siet bov. 12.10. ende 13.1. ende 35.1. Exod. 19.3. Matt. 20.18. Luc. 10.30. Act. 3.1. Het opgaen wort van Godt menschelicker wijse geseyt; gelijck oock het afkomen.

9 Dit is wel eensdeels aen Iacobs doode lichaem vervult, ond. 47.29, 30. ende 50.13. doch voornamelick aen sijne nakomelingen, als Moses hen uyt Egypten heeft gevoert, ende Iosua hen in ’t landt Canaan gebracht heeft.

10 D. Ioseph sal by u zijn als ghy sterven sult, ende sal (na de oude gewoonte van veel volcken) uwe oogen sluyten na uwe doodt. Hier wordt Iacob van Godt versekert, dat sijne lieve sone Ioseph noch leefde, ende dat hy by Iosephs leven in vrede soude sterven.

5

^d Doe maeckte hem Iacob op van Ber Seba: ende de sonen Israëls voerden Iacob haren vader, ende hare kinderkens, ende hare wijven op de wagens die Pharao gesonden hadde, om hem te voeren.

d Act. 7.15.

6

Ende sy namen haer vee, ende hare have, die sy ¹¹ in den lande Canaan geworven hadden, ende sy quamen in Egypten: Iacob, ende al sijn zaedt met hem:

11 Verst. hier by: ende daer en boven in Mesopotamia.

7

Sijne sonen, ende de sonen sijner sonen met hem; ¹² sijne dochteren, ende sijner sonen dochteren, ende al sijn zaedt bracht hy met sich in Egypten.

12 Iacob en hadde maer eene dochter, T.w. Dina, vers 15. ende maer eene soons dochter, vers 17. de Heylige Schrift gebruyckt het getal van velen voor ’t getal van eenen; als oock bov. 1.7. ende ond. vers 23. ende Num. 26.8. 1.Chron. 2.8, 31.

[fol. 23v\Jacobs optocht--in Egypten.]

8

^e Ende ¹³ dit zijn de namen ¹⁴ der sonen Israëls, die in Egypten quamen, Iacob, ende sijne sonen: De eerst-geboren Iacobs, Ruben.

e Exod. 1.2. ende 6.13. Num. 26.5. 1.Chron. 5.1, etc. ende 6.1, etc. ende 7.1, etc. ende 8.1, etc.

13 Dit geslacht-register wort hier ende elders van Mose soo vlijtighlick verhaelt. I. om aen te wijsen Godes wonderwerck in de vermenighvuldinge des zaedts Abrahams. II. om de stammen te onderscheyden, ten aensien van het Priesterdom, de Konincklicke weerdigheydt, ende uytdeelinghe des landts Canaan. III. en principalick om de af komste des Messiae na den vleesche te vervolgen.

14 D. sonen, ende soons sonen; Item dochter, ende nichte.

9

Ende Rubens sonen; ¹⁵ Hanoch, ende Pallu, ende Hezron, ende Carmi.

15 Vergl. de namen deses registers met der selver verhalingen, {herhalingen,} Num. 26. ende. 1.Chro. capp. 6.7.8.

10

^f Ende Simeons sonen; ¹⁶ Iemuël, ende Iamin, ende ¹⁷ Ohad, ende ¹⁸ Iachin, ende ¹⁹ Zohar: ende Saul de sone eener ²⁰ Canaanitischer vrouwe.

f Exod. 6.14. 1.Chron. 4.24.

16 Oock genoemt, Nemuël, Num. 26. vers 12.

17 Hy en wordt Num. 26.12. nochte 1.Chron. 4.24. niet ghenoemt onder de kinderen Simeons. ’t schijnt, dat hy, ende de sijne, te dier tijdt al gestorven waren.

18 Oock genoemt Iarib, 1.Chro. 4.24.

19 Oock genoemt Zerah, Num. 26.13.

20 Zijnde van eene vervloeckte natie, daer mede Godts volck verboden was te trouwen. Dit wort verhaelt tot schande van Simeon, als oock boven van Iuda, c. 38. ende tot eere van d’andere, die dese exempelen niet gevolght en hebben.

11

^g Ende de sonen van Levi; Gerson, Keath, ende Merari.

g 1.Chron. 6.1.

12

Ende ^h de sonen van Iuda; Er, ende Onan, ende Sela, ende Perez, ende Zerah: doch Er, ende Onan ²¹ waren gestorven in ’t landt Canaan: ⁱ ende Perez sonen waren Hezron ende Hamul.

h Bov. 38.3, 4, 5.

21 Siet bov. c. 38. versen 7, 10. Dese worden hier wel genoemt, maer niet om in ’t getal te komen, ond. vers 15. vermelt.

i 1.Chron. 2.5.

13

Ende Issaschars sonen; Tola, ende Pua, ende ²² Iob, ende Simron.

22 And. genaemt Iaschub, Num. 26. vers 24. Dese is te onderscheyden van Iob, diens leven, ende historie in sijn boeck verhaelt wort: De namen worden oock in’t Hebreeusch verscheydentlick geschreven.

14

Ende Zebulons sonen; Sered, ende Elon, ende Iahleël.

15

Dit zijn Leas sonen, die sy Iacob gebaert heeft in ²³ Paddan-Aram, met Dina sijne dochter: alle ²⁴ de zielen sijner sonen, ende sijner dochteren waren ²⁵ drie en dertig.

23 Siet bov. 25.20. Tot Paddan-Aram zijn Leas kinderen gheboren, maer de geslachten van hare sonen die hier gerekent worden, zijn naderhandt in Canaan geboren.

24 D. menschen, siet bov. 12. op ’t vers 5.

25 Hier onder gherekent Iacobs persoon, ende Er, ende Onan uytgesloten. siet bov. vers 12.

16

^k Ende Gads sonen; ²⁶ Ziphion, ende Chaggi, Schuni, ende Ezbon, Eri, ende ²⁷ Arodi, ende Areli.

k 1.Chron. 5.11.

26 Hebr. Tsiphion. and. Tsephon, Num. cap. 26. vers 15. ende soo in het volgende Ezbon voor Etsbon: ende bov. 10. Zohar voor Tsohar, etc.

27 And. Arod, Num. 26.17.

17

^l Ende Asers sonen; Imna, ende Ischva, ende Ischvi, ende Beria, ende Sera haer-lieder suster: ende de sonen Beria; Heber, ende Malchiël.

l 1.Chro. 7.30.

18

Dit zijn Zilpas sonen, ^m die Laban sijne dochter Lea ²⁸ gegeven hadde: ende sy baerde Iacob dese ²⁹ sestien zielen.

m Bov. 29.24.

28 T.w. tot eene dienstmaeght, bov. 29.24.

29 T.w. dertien sonen, twee neven, ende eene dochter.

19

De sonen van Rachel ³⁰ Iacobs huysvrouwe; Ioseph, ende Benjamin.

30 Alsoo wert Rachel bysonderlick genoemt, om dat Iacob die alleene na Godes instellinge by hem-selven verkoren, ende aen Laban versocht hadde. siet bov. 29.18.

20

Ende ⁿ Ioseph werden geboren in Egyptenlande, Manasse, ende Ephraim, die hem Asnath ³¹ Potipheras dochter, des oversten te On, baerde.

n Bov. 41.50. ende 48.5.

31 Siet bov. 41. op vers 45.

21

^o Ende Benjamins sonen; Bela, Becher, ende Asbel, Gera, ende Naaman, Echi, ende Ros, Muppim, ende Huppim, ende Ard.

o 1.Chron. 7.6. ende 8.1.

22

Dit zijn Rachels sonen, die Iacob geboren zijn, al te samen veertien zielen.

23

Ende Dans ³² sonen; ³³ Chusim.

32 D. soon; siet bov. op vers 7.

33 Oock genoemt Suham, Num. 26.42.

24

^p Ende de sonen van Naphtali; Iachzeël, ende Guni, ende Iesar, ende Sillem.

p 1.Chro. 7.13.

25

Dit zijn de sonen van Bilha, ^q die Laban sijne dochter Rachel gegeven hadde: ende sy baerde deselve Iacob, sy waren alle seven zielen.

q Bov. 29.29.

26

Alle de zielen die ³⁴ met Iacob in Egypten quamen, uyt sijne ³⁵ heupe ghesproten, uytgenomen de wijven der sonen Iacobs, waren al ³⁶ ses en sestigh zielen.

34 And. Iacob toebehoorende, of aldus, Alle de zielen Iacobs, die in Egypten gekomen zijn.

35 D. die uyt sijn vleesch ende bloedt geboren zijn. Siet deselve maniere van spreken Exod. 1.5. Iud. 8.30. dewelcke soo veel is, als uyt yemandts lendenen voort gekomen te zijn. Siet bov. 35.11.

36 De voorverhaelde vier sommen, namelick van 33. vers 15. van 16. vers 18. van 14. vers 22. ende van 7. vers 25. maken t’samen seventigh. Maer hier worden alleene getelt, die uyt Iacob geboren, ende met hem in Egypten gekomen zijn. Sulcx dat uytgenomen moeten zijn Iacob, die uyt hemselven niet geboren en is, ende Ioseph met sijne twee sonen, die met Iacob in Egypten niet gekomen en zijn.

27

Ende Iosephs sonen die hem in Egypten geboren zijn, waren twee zielen: ^r alle de zielen des huyses Iacobs die in Egypten quamen, waren ³⁷ seventigh.

r Deut. 10.22. Act. 7.14.

37 Onder dit getal zijn mede begrepen Iacob, Ioseph, ende sijne twee sonen.

28

Ende hy sondt Iuda voor sijn aengesichte henen tot Ioseph, ³⁸ om voor sijn aengesichte aenwijsinge te doen na Gosen: ende sy quamen in het landt ³⁹ Gosen.

38 T.w. hoe, ende waer sy haer best in Gosen souden neder slaen.

39 Siet bov. 45.10.

29

Doe spande Ioseph sijnen waghen aen, ende toogh op, sijnen vader Israël te ge-[kolom]moete na Gosen: ende ⁴⁰ als hy sich aen hem vertoonde, ⁴¹ soo viel hy hem aen sijnen hals, ende weende ⁴² lange aen sijnen hals.

40 Het schijnt dat Ioseph nae by sijnen vader gekomen zijnde, hem met alle vriendelickheydt den selven vertoont heeft, om van hem bekendt te moghen worden.

41 Siet bov. 33.4. en 45.14. Luce 15. vers 20. Actor. 20.37.

42 And. eenen tijdt langh. Hebr. noch.

30

Ende Israël seyde tot Ioseph; Dat ick ⁴³ nu sterve, nae dat ick u aengesichte gesien hebbe, ⁴⁴ dat ghy noch leeft.

43 Hebr. ditmael, de sin is: Ick ben nu willig om te sterven.

44 Ofte, om dat, devvijle.

31

Daer na seyde Ioseph tot sijne broederen, ende tot sijnes vaders huys; Ick sal optrecken ende Pharao boodtschappen, ende tot hem seggen, Mijne broeders, ende mijnes vaders huys, die in het lant Canaan waren, zijn tot my gekomen:

32

Ende die mannen zijn schaepherders, want het zijn ⁴⁵ mannen die met vee om gaen, ende sy hebben hare schapen, ende hare runderen, ende al wat sy hebben, mede gebracht.

45 Hebr. mannen van vee, ofte, vee-mannen, dat is, die met het vee omme gaen. soo ond. vers 34. alsoo mannen van schepen, 1.Reg. cap. 9. vers 27. D. die hen met de schipvaert geneeren, schipsluyden, vergel. oock bov. 9. de aent. op ’t vers 20.

33

Wanneer het nu geschieden sal, dat Pharao u-lieden sal roepen, ende segghen, Wat is uwe hanteeringe?

34

Soo sult ghy seggen, Uwe knechten zijn mannen, die van onser jeught op tot nu toe met vee om gegaen hebben; soo wy, als onse vaders: op dat ghy in het landt Gosen moget woonen; ^s want alle schaepherder is den Egyptenaren ⁴⁶ een grouwel.

s Bov. 43.32. Exod. 8.26.

46 Siet bov. 43.32. Dese verachtsame staet heeft den Israëliten door Godes regeeringe driederley voordeel aen ghebracht. 1. dat sy een goet vet weydlant voor hare beesten gekregen hebben. 2. dat sy daer in by een waren, ende t’samen in vrede mochten woonen. 3. datse van de afgodische Egyptenaren afgesondert zijnde, den reynen Godtsdienst te vrijer konden oeffenen.