Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xliiij. Capittel.

Ioseph laet sijne broeders trecken, hebbende in eens yederen koornsack het geldt, maer in Benjamins sack sijnen beker daer by doen steken, vers 1, etc. laetse najagen, ende dieverije aentijen: waer over sy seer ontstelt zijnde, hen selven ende den schuldigen onwetende ter straffe verplichten, 4. De beker wort in Benjamins sack gevonden: waerom sy alle, seer verbaest zijnde, tot Ioseph weder keeren, sich sijne straffe onderwerpende: Doch Iuda spreeckt veel ende sterck voor Benjamin, versoeckende in sijne plaetse te mogen blijven. 12.

1

ENde ¹ hy geboodt den genen, die over sijn huys was, seggende; Vult de sacken deser mannen met spijse, na dat sy sullen kunnen dragen, ende leght yeder mans geldt in den mondt van sijnen sack:

1 T.w. Ioseph.

2

Ende mijnen ² beker, den silveren beker, sult ghy leggen in den mondt van des ³ kleynsten sack, ⁴ met het geldt van sijn koorn: ende hy dede nae Iosephs woordt, ’t welck hy gesproken hadde.

2 Dit schijnt een beker geweest te zijn, hoogh, ruym, ende diep, ende van groote weerde, hebbende sijnen name van rondigheydt, ende hoogheydt.

3 T.w. Benjamins.

4 D. dat hy om spijse te koopen mede gebracht hadde.

3

Des morgens als het licht werdt, soo lietmen dese mannen trecken, haer, ende hare ezelen.

4

Sy zijn ter stadt uyt gegaen, sy waren niet verre gekomen, als Ioseph tot den genen, die over sijn huys was, seyde; Maeckt u op, ende jaeght die mannen achter na: ende als ghyse sult achterhaelt hebben, soo sult ghy tot hen seggen, Waerom hebt ghy quaet voor goet vergolden?

5

Is ’t ⁵ dese niet daer mijn heer uyt-[ fol. 22v\Iosephs--broeders.]drinckt? ende ⁶ daer by hy [yet] sekerlick waernemen sal? ghy hebt qualick gedaen, dat ghy gedaen hebt.

5 T.w. beker.

6 Ofte, waer door hy gewisselick ervaren ofte bevinden sal, T.w. wat ghy voor lieden zijt. Hebr. waernemende waernemen soude. Het Hebr. woort betekent wel somtijdts, yet door ydele ende ongeoorloofde konste waernemen, om verborgene dingen te openbaren, ofte te voorseggen, als Levit. 19. vers 26. 2.Reg. 21.6. maer het beteeckent oock dickwils yet wat voorsichtelick vernemen, ofte bevinden, ende door gewisse tekenen naspeuren, als bov. 30. vers 27. 1.Reg. 20.33. ende alsoo ist hier genomen. And. waer van hy sekerlick vernemen sal. ende alsoo vers 15.

6

Ende hy achterhaeldese; ende sprack tot hen ⁷ die selve woorden.

7 T.w. de woorden die Ioseph hem bevolen hadde.

7

Ende ⁸ sy seyden tot hem; Waerom spreeckt mijn heere ⁹ sulcke woorden? het zy verre van uwe knechten, ¹⁰ dat sy soodanigh een dingh doen souden.

8 D. een van haer seyde in aller name, daerom volgt: Mijn Heere, niet, onse Heere.

9 Hebr. na die selve woorden.

10 Hebr. van te doen nae dit selve woordt, ofte, sake.

8

Siet het gelt, dat wy in den mont onser sacken vonden, hebben wy tot u uyt den lande Canaan weder gebracht: hoe souden wy dan uyt uwes heeren huys silver ofte gout stelen?

9

By den welcken van uwe knechten hy gevonden sal worden, ¹¹ dat hy sterve: ende oock sullen wy mijnen heere tot slaven zijn.

11 D. niet alleene sal de dief sterven, maer oock wy allegaer slaven zijn. siet boven 43.17. Soo sprekense meer vrymoedelick, om dat sy haer geenes quaedts bewust en waren, als voorsichtiglick, geen achterdencken hebbende op eenigh bedrogh, ’t welcke hen soude mogen gedaen zijn, gelijck te voren met het gelt: nochte op de droeffenisse die haren vader hier door soude over komen.

10

Ende hy seyde; Dit zy ¹² nu oock alsoo, ¹³ na uwe woorden: by welcken hy gevonden wordt, die zy mijn slave, maer ghy-lieden sult ¹⁴ onschuldigh zijn.

12 And. is nu oock recht, etc.

13 Verstaet dit van ’t ondersoeck: want de straffe, die sy selve op hen genomen hadden, die matight hy.

14 D. vry van straffe, ende onverhindert moghen weder keeren. siet Exo. 20. vers 7. ende 34.7.

11

Ende sy haesteden, ende een yegelick settede sijnen sack af op de aerde, ende een yegelick opende sijnen sack.

12

Ende hy doorsocht, ¹⁵ beginnende met den grootsten, ende voleyndende met den kleynsten: ende die beker werdt gevonden in Benjamins sack.

15 Dit dede hy al willens, om haer te langer in pijne, ende te meer buyten bedencken te houden. want hy wel wist, in wiens sack de beker was, want hy selve hadde hem daer in gedaen.

13

Doe ¹⁶ scheurden sy hare kleederen: ende yeder man loedt op sijnen ezel, ende sy keerden weder na de stadt.

16 T.w. van droeffenisse, over de misdaet, die Benjamin scheen misdaen te hebben, ende van vreese soo wel der straffe, die Ioseph hem opleggen mochte: als der swarigheyt die haren vader hier door overkomen soude. Siet van de scheuringe der kleederen bov. cap. 37. op vers 29.

14

Ende Iuda quam met sijne broederen in Iosephs huys, want ¹⁷ hy was noch selve aldaer: ende sy vielen voor sijn aengesichte neder ter aerde.

17 T.w. Ioseph, om de uytkomste van dese sake te verwachten.

15

Ende Ioseph seyde tot hen; Wat daet is dit, die ghy gedaen hebt? Weet ghy niet, dat sulck een man als ick, [dat] sekerlick ¹⁸ waernemen soude?

18 Siet bov. op vers 5.

16

Doe seyde Iuda; Wat sullen wy tot mijnen heere seggen? wat sullen wy spreken? ende ¹⁹ wat sullen wy ons rechtveerdigen? Godt heeft de ongerechtigheyt uwer knechten ²⁰ gevonden; siet wy zijn mijns heeren slaven, soo wy, als hy, ²¹ in wiens handt de beker gevonden is.

19 And. vvaer mede sullen vvy ons rechtveerdigen? het Hebr. woordt (gelijck oock een ander van eenderley oorspronck) beteeckent vry achten, ende spreken, ende onschuldigh verklaren, gelijck wanneer yemant voor eenen Rechter van eene mis daet {misdaet} beticht zijnde, los gesproken wort. siet dese beteeckenisse Exo. 23.7. Deut. 25.1. Psal. 15.6. Prov. 17. vers 15. Ies. 5.23. Vergel. Matt. 11.19. Rom. 3.20. Gal. 2.16. ende 3.8. etc.

20 D. hy heeftse door sijne voorsichtigheydt gemerckt, ende nu in het licht gebracht. verstaet dit niet van dese daet, daer in sy sich niet schuldigh en kenden, maer van eenige andere, over dewelcke de conscientie hen wroeghde, ende die Godt nu strafte.

21 D. by wien.

17

Maer hy seyde; Het zy verre van my sulcx te doen: die man in wiens hant die beker gevonden is, die sal mijn slave zijn: doch treckt ghy-lieden op in ²² vrede, tot uwen vader.

22 D. met vrientschap, ende eenigheyt, sonder ongemack te lijden aen uwe persoonen, ofte schade aen uwe goederen. Vergelijckt bov. 26.29, 31. 2.Sam. 3.21.

18

Doe naederde Iuda tot hem, ende seyde; ²³ Och mijn heere, laet doch uwen knecht een woort spreken voor mijns heeren ooren, ende en laet uwen toorn tegen uwen knecht niet ontsteken; want ²⁴ ghy zijt even gelijck Pharao.

23 Siet bov. 43.20.

24 Hebr. gelijck ghy, gelijck Pharao, D. ghy zijt van soo grooten aensien, ende vermogen als Pharao, wiens persoon ghy representeert, soo dat ick u gelijcke eerbiedinge schuldigh ben, als den Koningh selfs. Siet dese maniere van spreken bov. 18.25. Iuda noemt hier, ende in de navolgende verskens sijnen broeder Ioseph, sijnen Heere: tien mael noemt hy hem-selven, sijnen vader, ende sijne broederen Iosephs knechten. ’t Welck hy wel doet uyt nederigheydt ende eerbiedinge, maer te gelijcke vervult hy Iosephs droomen, bov. 37.7, 9.

19

Mijn heere vraeghde sijne knechten, seggende, Hebt ghy-lieden eenen vader, ofte broeder?

20

Soo seyden wy tot mijnen heere, Wy hebben eenen ouden vader, ende eenen ²⁵ jongelingh ²⁶ des ouderdoms, den kleynsten: wiens broeder doot is, ende hy is alleen van sijne moeder over gebleven, ende sijn vader heeft hem lief. [kolom]

25 Vergel. bov. 37.3. Het woordt Ieled beteeckent wel geheel jonge kinderen, jae selfs oock, die maer nieuw geboren zijn, als bov. 21.8. Exod. 1.17. ende 2.8. maer het wordt oock gebruyckt van redelick bedaeghde, als van Ioseph doe hy seventien jaren oudt was, bov. 37.30. van alle de kinderen Iacobs, als Ruben ontrent de veertien jaren oudt was, bov. 33.1. ende hier van Benjamin, als hy ontrent de vier en twintigh jaren oudt was.

26 D. die in des vaders ouderdom geboren is.

21

Doe seydet ghy tot uwe knechten, ^a Brenget hem af tot my: dat ick mijn ooge op hem ²⁷ slae:

a Bov. 24.15.

27 Ofte, sette, D. dat ick hem aenschouwen mach, om de waerheydt van uwe woorden te beproeven. siet bov. 42. versen 15, 16. Somtijdts wort dese maniere van spreken gebruyckt voor genade, ofte, gunste bevvijsen, als Ier. 39. vers 12. ende 40.4.

22

Ende wy seyden tot mijnen heere; Die jongeling en sal sijnen vader niet ²⁸ kunnen verlaten: indien hy sijnen vader verlaet, soo sal ²⁹ hy sterven.

28 Want de vader dat niet en sal toelaten.

29 T.w. de vader.

23

Doe seydet ghy tot uwe knechten, ^b Indien u kleynste broeder met u niet af en komt, soo ³⁰ sult ghy mijn aengesichte niet meer sien.

b Bov. 43.3, 5.

30 Hebr. niet toedoen, ofte, voortvaren, om mijn aengesichte te sien. Siet bov. 43.5.

24

Ende ’t is geschiet, als wy tot uwen knecht mijnen vader opgetrocken zijn, ende wy hem mijnes heeren woorden verhaelt hebben:

25

Ende dat onse vader geseydt heeft; Keert weder, koopet ons een weynigh spijse:

26

Soo hebben wy geseyt, Wy en sullen niet mogen aftrecken: indien onse kleynste broeder by ons is, soo sullen wy aftrecken; want wy en sullen diens mans aengesichte niet mogen sien, so dese onse kleynste broeder niet by ons en is.

27

Doe seyde uwe knecht, mijn vader, tot ons, Ghy-lieden wetet, datter my mijne ³¹ huysvrouwe ³² twee gebaert heeft:

31 T.w. Rachel. Siet ond. c. 46. op vers 19.

32 T.w. twee sonen, Ioseph, ende Benjamin.

28

Ende de een is van my uyt gegaen, ^c ende ick hebbe geseydt, Voorwaer hy ³³ is gewisselick verscheurt geworden: ende ick en hebbe hem niet gesien tot nu toe:

c Bov. 37.33.

33 Hebr. verscheurende verscheurt gevvorden. Hier verstaet Ioseph eerst wat sijne broederen haren vader hadden wijs gemaeckt: So dat hy te deser tijdt noch anders niet en wiste, of Ioseph was verscheurt.

29

Indien ghy nu desen oock van mijn aengesichte wech nemet, ende hem een verderf ontmoetede: ^d soo soud ghy mijne grauwe hayren met jammer ³⁴ ten grave doen neder dalen.

d Bov. 42.38.

34 Siet bov. 37.35. ende ond. vers 31.

30

Nu dan, als ick tot uwen knecht mijnen vader kome, ende de jongelingh niet by ons en is, (alsoo ³⁵ sijne ziele aen deses ziele gebonden is)

35 D. den welcken hy met seer innerlicke ende hertgrondelicke toegeneghentheyt lief heeft, ende als sijn eygen herte bemint. siet dergelijcke maniere van spreken 1.Sam. 18.1.

31

Soo sal ’t geschieden, als hy siet, dat de jongelingh daer niet en is, dat hy sterven sal: ende uwe knechten sullen de grauwe hayren uwes knechts, onses vaders, met droeffenisse ten grave doen neder dalen.

32

Want ³⁶ uwe knecht is voor desen jongelingh borge ³⁷ by mijnen vader, seggende, ^e Soo ick hem tot u niet weder en brenge, soo ³⁸ sal ick teghen mijnen vader t’allen dagen gesondight hebben.

36 D. ick.

37 Hebr. van by mijnen vader, D. so het eenige verklaren, doe hy van mijnen vader aftoogh.

e Bov. 43.9.

38 D. ick sal schultplichtigh, ende strafweerdigh by mijnen vader blijven, alle de daghen mijnes levens: als bov. 43.9. siet aldaer de aent.

33

Nu dan, ³⁹ laet doch ⁴⁰ uwen knecht voor desen jongelingh mijnes heeren slave blijven: ende laet den jongelingh met sijne broederen optrecken.

39 Iuda betoont hier sonderlinge bekommernisse over sijnen vader, ende liefde tot sijnen broeder Benjamin.

40 D. my.

34

Want hoe soude ick optrecken tot mijnen vader, indien de jongelingh niet met my en ware? op dat ick den jammer niet en sie, de welcke mijnen vader ⁴¹ over komen soude.

41 Hebr. vinden, D. overkomen, wedervaren, bejeghenen, ontmoeten. siet dese maniere van spreken Exod. 18.8. Deut. 4.30. Esth. 8. vers 6. Iob 31.29, etc. Dit gantsche verhael van Iuda heeft het herte van Ioseph soo gheraeckt, ende ontsteken, dat hy sich niet langer heeft kunnen bedwingen sonder weenen, ende sich aen sijne broederen t’ontdecken.