Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xliij. Capittel.

Iacob vermidts hongers noot, ende sijner sonen onwilligheydt, mitsgaders de hooge verklaringen van Iuda, laet eyndelick Benjamin met hen trecken nae Egypten, met geschencken voor den Regent, ende dobbel gelt, vers 1, etc. Ioseph, Benjamin onder hen siende, laetse in sijn huys brengen: waer over sy bevreest zijnde, dat het om haer gevonden geldt mochte zijn, ontschuldigen sich by Iosephs Hofmeester, die haer goeden moed geeft, 16. Sy bereyden, ende brenghen Ioseph de geschencken, die vriendelick met hen spreeckt, insonderheyt met Benjamin, waer over hy bewogen zijnde, moet weenens halven wat vertrecken, ende tracteertse daer na met eene seer heerlicke maeltijdt, insonderheydt Benjamin, 25.

1

DE honger nu werdt swaer ¹ in dat landt:

1 T.w. in’t landt van Canaan, ende daer ontrent.

2

Soo geschieddet, ² als sy de leeftocht, die sy uyt Egypten gebracht hadden, op gegeten hadden, dat haer vader tot hen seyde; Keert wederom, koopt ons een weynig spijse.

2 Hebr. Als sy eindighden te eten, dat is, als sy ten naesten by alles op ghegeten hadden.

3

Doe sprack Iuda tot hem, seggende: ³ Die man ⁴ heeft ons op ’t hoogste betuygt, seggende, ⁵ Ghy en sult mijn aengesicht niet sien, ’ten zy dat uwe ⁶ broeder met u zy.

3 T.w. de Heere van Egypten. Alsoo oock boven cap. 42. vers 33. ende hier versen 5, 6, 7, etc.

4 Hebr. betuygende betuyght.

5 D. in mijne tegenwoordigheyt niet komen. siet dese maniere van spreecken. 2.Sam. 14. versen 24, 28, 32. Actor. 20. versen 25, 38.

6 T.w. Benjamin.

4

Indien ghy onsen broeder met ons sent; wy sullen af trecken, ende u spijse koopen.

5

Maer ^a indien ghy [hem] niet en send, wy en sullen niet af trecken: want die man heeft tot ons gheseydt; ^b Ghy en sult mijn aengesichte niet sien, ’ten zy dat uwe broeder met u zy.

a Bov. 42.20.

b Ond. 44.23.

6

Ende Israël seyde; Waerom hebt ghy soo qualick aen my gedaen: ⁷ dat ghy dien man te kennen gaeft, of ghy noch eenen broeder haddet?

7 Ofte, dien man te kennen gevende, dat ghy noch eenen broeder haddet.

7

Ende sy seyden: Die man ⁸ vraeghde seer nauwe nae ons, ende nae onse maeghschap, seggende, Leeft uw’ vader noch? hebt ghy noch eenen broeder? soo gaven wy het hem te kennen ⁹ volgens die selve woorden: ¹⁰ hebben wy juyst geweten, dat hy seggen soude, Brenget uwen broeder af?

8 Hebr. vraghende vraeghde hy.

9 Hebr. na den mont der selver woorden, D. nae den eysch der woorden die hy ons voorgestelt hadde.

10 Hebr. souden wy vvetende vveten {vveten.}

8

Doe seyde Iuda tot Israël sijnen va-[ fol. 22r\Josephs Broeders.]der; Sendt den jongelingh met my, soo sullen wy ons opmaken, ende reysen: op dat wy leven, ende niet en ¹¹ sterven, noch wy, noch ghy, noch onse kinderkens.

11 T.w. van honger.

9

Ick sal borge voor hem zijn, ^c van mijner handt sult ghy hem eysschen: indien ick hem tot u niet en brenge, ende hem voor u aengesichte stelle, soo sal ick alle dagen tegen u ¹² gesondight hebben.

c Ond. 44.32

12 D. strafweerdigh zijn alle de dagen mijnes levens. alsoo wort het woort sondigen, ofte, sondaer zijn, genomen, ond. 44.32. 1.Reg. cap. 1. vers 21.

10

Want hadden wy niet gesuymt, voorwaer wy waren alreede tweemael weder gekomen.

11

Doe seyde Israël haer vader tot haer; ¹³ Is’t nu alsoo, soo doet dit, Nemet van het ¹⁴ loflickste deses landts in uwe vaten, ende brenget dien man een geschenck henen af; een weynigh ¹⁵ balsem, ende een weynig honich, specerijen, ende myrrhe, ¹⁶ terpentijn-noten, ende amandelen.

13 Als of hy seyde: Is de sake so gestelt, laet het dan geschieden in Godes name.

14 Dat om sijne groote weerde seer ghepresen, ende vermaert was. sommige houden ’t voor seer uytnemende gewas, ende vruchten die van de boomen afgesneden wierden.

15 Siet hier van ende van eenighe volgende specerijen bov. c. 37. op vers 25.

16 And. pijn-appel-noten, ofte, hasel-noten.

12

Ende nemet ¹⁷ dobbel gelt in uwe hant: ende het gelt, ’t welck in den mont uwer sacken weder gekeert is, brenget wederom in uwe handt, ¹⁸ misschien is’t een feyl.

17 D. noch so vele als te voren, om dat de dierte vermeerdert was, bov. vers 1.

18 D. daer mach eenigh misverstandt ofte misgrepe zijn, dat u gelt soo in uwe sacken geraeckt is.

13

Nemet oock uwen broeder mede: ende maeckt u op, keert wederom tot dien man.

14

Ende ¹⁹ Godt de Almachtige geve u barmhertigheydt voor het aenghesichte dies mans, dat hy uwen anderen broeder, ende Benjamin met u late gaen: ²⁰ ende my aengaende, als ick van kinderen berooft ben, soo ben ick berooft.

19 Siet bov. 17.1.

20 Als of hy seyde: moet het soo zijn, dat mijne kinderen achter blijven, de wille des Heeren geschiede, dien ick de uytkomste deser sake bevele. Siet ghelijcke maniere van spreken Esth. 4. vers 16. And. gelijck ick van kinderen berooft ben (te weten, van Ioseph ende Simeon) so vvorde ick berooft (te weten, van Benjamin.)

15

Ende die mannen namen dat selve geschenck, ende namen dobbel geldt in hare hant, ende Benjamin: ende sy maeckten hen op, ende togen af nae Egypten, ende sy stonden voor Iosephs aengesichte.

16

Als Ioseph Benjamin met hen sagh, soo seyde hy tot den genen, die over sijn huys was, Brenget dese mannen nae ’t huys toe, ende slacht ²¹ slachtvee, ende maeckt [het] gereet; want dese mannen sullen te middage met my eten.

21 Hebr. slachtinge, D. vee, ’t welcke geslacht wiert om gegeten te worden. Vergel. Prov. 9.2.

17

De man nu dede gelijck Ioseph geseyt hadde: ende de man bracht dese mannen ten huyse Iosephs.

18

²² Doe vreesden dese mannen, om dat sy ten huyse Iosephs ghebracht werden, ende seyden; Ter oorsake van dat geldt, dat ²³ in ’t begin in onse sacken weder gekeert is, worden wy in gebracht: ²⁴ op dat hy ons overrompele, ende ons overvalle, ende ²⁵ ons tot slaven neme, met onse ezelen.

22 Sy en wisten niet dat sy ter maeltijdt genoodight waren, maer meynden datmense inden huyse versekeren, ende des geldes halven beswaren, ofte straffen wilde.

23 D. in onse eerste reyse nae dit lant. siet bov. 42.25.

24 Ofte, op dat hy sich vventele over ons, D. met sware beschuldinghe sich over ons werpe, om ons te gronde te brengen: gelijc als yemandt onder eenen swaren last, die op hem valt, verdruckt blijft.

25 Men meynt, dat de Egyptenaren de dieverije plachten te straffen met slavernije.

19

²⁶ Daerom naderden sy tot dien man, die over Iosephs huys was: ende sy spraken tot hem aen de deure van het huys.

26 Om hen te ontschuldigen, eer sy beschuldigt souden mogen worden des gelts halven.

20

Ende sy seyden; ²⁷ Och mijn heere: ^d wy waren ²⁸ in het begin ²⁹ gewisselick af gekomen, om spijse te koopen.

27 Het Hebr. woordeken is gebruyckelick by den genen, die in eenige swarigheyt zijnde, van eenen meerderen wat versoeckt. also Exod. 4. vers 10. Num. 12.11.

d Bov. 42.3.

28 Siet boven op het vers 18.

29 Hebr. afkomende, afgekomen.

21

Het is nu geschiedt, ^e als wy ³⁰ in de herberge gekomen waren, ende wy onse sacken op deden, siet, soo was yeder mans gelt in den mondt van sijnen sack, ons gelt in sijn gewichte: ende wy hebben het selve weder gebracht in onse handt.

e Bov. 42.27, 35.

30 Sy en verhalen de sake niet effen, nochte onderscheydelick alsose in’t geheel geschiedt was; want een alleen op den wegh in de herberge sijn gelt in sijnen sack gevonden hadde, ende de andere te huys, bov. 42.27, 35. maer het schijnt datse dit soo gedaen hebben, ofte om der kortheyt wille, ofte door verslagentheyt.

22

Wy hebben oock ander gelt in onse hant afgebracht, om spijse te koopen: wy en weten niet wie ons geldt in onse sacken geleyt heeft.

23

Ende hy seyde; ³¹ Vrede zy u-lieden, en vreest niet; ³² uw’ Godt, ende uwes vaders Godt heeft u ³³ eenen schat in uwe sacken gegeven; ³⁴ u gelt is tot my gekomen: ende hy bracht Simeon tot hen uyt.

31 Of, vrede sal u lieden zijn, D. uwe saken staen wel, het sal wel zijn, hebt goeden moedt.

32 Het schijnt, dat dese dienstknecht van Ioseph in de ware religie is onderwesen geweest.

33 Ofte, yet verborgens.

34 D. ick hebbe u geldt ontfangen.

24

Daer na bracht de man dese mannen in Iosephs huys, ^f ende hy gaf water, ende ³⁵ sy wiesschen hare voeten: hy gaf oock haren ezelen voeder. [kolom]

f Bov. 18.4.

35 Siet bov. cap. 18. op vers 4.

25

Ende sy bereydden het geschenck tot dat Ioseph quam op den middagh: want sy hadden gehoort, dat sy aldaer ³⁶ broodt eten souden.

36 D. haer maeltijdt houden, ofte ten eten blijven. Siet bov. 31. op vers 54.

26

Als nu Ioseph te huys ghekomen was, soo brachten sy hem het geschenck, het welck in hare handt was, in het huys: ende sy ^{g 37} boogen sich voor hem ter aerde.

g Bov. 37.10. ende 42.6.

37 Siet bov. 37.7.

27

Ende hy ³⁸ vraeghdese na [haren] welstant, ende seyde; ³⁹ Ist wel met uwen vader, den ouden, daer ghy van seydet? leeft hy noch?

38 Hebr. vraeghdese na de vrede, D. nae haer welvaren: ofte, hoe ’t met hen gingh. alsoo Exod. 18.7. Iud. 18.15. 1.Sam. c. 25. vers 5. Van het woordt, vrede, siet bov. 37. op ’t vers 14.

39 Hebr. Heeft hy vrede? ende soo in’t volgende. Siet bov. cap. 29. op ’t vers 6.

28

Ende sy seyden; Het is wel met uwen knecht onsen vader, hy leeft noch: ende sy neyghden het hooft, ende boogen sich neder.

29

Ende hy hief sijne oogen op, ende sag Benjamin sijnen broeder, sijner moeder sone, ende seyde; Is dit uwe kleynste broeder, ^h daer ghy tot my van seydet? daer na seyde hy: ⁴⁰ Mijn sone, Godt zy u genadigh.

h Bov. 42.13.

40 Soo noemt hy hem uyt vrientschap ende groote toegenegentheyt, nae de wijse der gener, die bedaeghder ende aensienlicker zijnde, soo plegen eenen jongeren ende minderen in’t vriendelicke toe te spreken.

30

Ende Ioseph haestede hem, want sijn ⁴¹ ingewandt ontstack tegen sijnen broeder, ende hy socht te weenen: ende hy gingh in eene kamer, ⁱ ende weende aldaer.

41 Het ingewandt des menschen beteeckent eygentlick sijne inwendige partijen: als herte, longe, lever, mage, etc. Nadien nu dese, ende voornemelick ’t herte, alsmen met barmhertigheyt, ende medelijden over yemant bevangen wort, seer bewogen, ende ontsteecken worden, soo wordt het ingewandt ghenomen voor de barmhertigheydt selve, uyt het diepste van het herte des menschen voort komende, 1.Reg. 3.26. Phil. 2.1. Col. 3.12.

i Ond. 45.2.

31

Daer nae wiesch hy sijn aengesichte, ende quam uyt: ende ⁴² hy bedwongh hem selven, ende seyde; ⁴³ Settet broodt op.

42 T.w. van weenen. siet c. 45. vers 1.

43 D. rechtet de spijse aen.

32

Ende sy richteden voor ⁴⁴ hem aen ⁴⁵ in ’t bysonder, ende voor ⁴⁶ haer in’t bysonder, ende voor de Egyptenaren, die met hem aten, in’t bysonder: want de Egyptenaers en mogen geen broodt eten met de Hebreen, dewijle ⁴⁷ sulcks den Egyptenaren een grouwel is.

44 Ioseph.

45 Tot een teecken van sijne weerdigheyt, ende de eerbiedinge, diemen hem schuldigh was.

46 De broederen Iosephs.

47 Ten aensien van hare afgodische religie, om datse Goddelicke eere bewesen den kalveren, ossen, etc. die de Hebreen slachteden, ende aten. Vergel. ond. 46.34. Exod. 8.26.

33

Ende sy aten ⁴⁸ voor sijn aengesichte, de eerstgeboren nae sijne eerstgeboorte, ende ⁴⁹ de jonghere nae sijne jongheydt: ⁵⁰ dies verwonderden hen de mannen ⁵¹ onder malkanderen.

48 D. tegens hem over.

49 Hebr. de kleyne na sijne kleynheyt.

50 Niet alleene dat Ioseph haer soo groote eere aen dede, maer in’t bysonder, om dat sy na den ouderdom, die sy meynden hem onbekent te zijn, geset waren.

51 Hebr. de man tot sijnen naesten.

34

Ende hy langhde hen van de gerichten, die voor hem waren: maer Benjamins gerichte was ⁵² vijf mael grooter, dan de gerichten van hen alle: ende sy droncken, ende ⁵³ sy werden droncken met hem.

52 Hebr. hy vermenighvuldighde de gerichten van Benjamin boven de gerichten van haer allen, vijf handen, Dat is, vijf deelen.

53 D. sy werden vrolick. Het Hebreeusch woort en beteeckent niet altijdt in overvloet of gulsigheyt sich met wijn overladen: maer somtijdts alleen verheught zijn van het drincken des wijns. Siet Psal.104.15. Cant. 5.1. Hagg. 1.6. gelijck oock het Griecksch woort genomen wordt, het welck is Ioan. 2.10.