Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xlij. Capittel.

Iacob hoorende, dat in Egypten koorn te bekomen was, schickt derwaerts alle sijne sonen, behalven Benjamin, vers 1, etc. Sy buygen sich voor Ioseph, dien sy niet en kennen, maer hy kentse, spreecktse hart aen, ende setse als verspieders gevangen, 6. doch ten laetsten bedingende Benjamin tot hem te brengen, ende houdende Simeon in bewaringe, laet hyse met koorn ende haer geldt wederom trecken: ondertusschen wroecht hem de sonde aen Ioseph begaen, 18. onderwegen wordt een sijn geldt gewaer in den sack, 27. ’t Huys komende vertellen sy Iacob haer wedervaren, ende vinden alle haer geldt, 29. Sy poogen Iacob te overreden, dat hy Benjamin met hen soude laten gaen na Egypten, maer hy klaeght seer, ende en kan daer toe niet verstaen, 36.

1

DOe Iacob ¹ sagh, datter ² koorn in Egypten was, soo seyde Iacob tot sijne sonen; Waerom ³ siet ghy op malkanderen?

1 D. hoorde ende vernam uyt het gemeyne geruchte, ende merckte uyt het koorn, dat van daer gebracht werdt.

2 Ofte, lijftocht. ’t Hebreeusch woordt heeft sijnen oorspronck van breken, om dat de hongher door lijftocht, ende voornemelick door broot gebroken wort.

3 Als radeloose, die met gedurigh dencken, ende dubben, den tijdt vast slijten, ende niet sekers besluyten, nochte tot de sake en doen.

2

Voorts seyde hy; Siet, ^a ick hebbe gehoort datter koorn in Egypten is: trecket daer henen af, ende koopet ons [koorn] van daer, op dat wy leven, ende niet en sterven.

a Actor. 7.12

3

Doe toghen Iosephs tien broederen af, om koorn uyt Egypten te koopen.

4

Doch Benjamin Iosephs broeder, en sondt Iacob niet met sijne broederen: want ⁴ hy seyde, Op dat hem niet misschien ⁵ het verderf ontmoete.

4 T.w. by hemselven, D. hy dachte. siet bov. cap. 20. op vers 11.

5 Ofte, een doodtlick ongeval: gelijck sijnen broeder Ioseph te voren bejegent was, dien Iacob meynde doodt te zijn.

5

Alsoo quamen Israëls sonen om te koopen, ⁶ onder de gene die daer quamen: want de honger was in ’t landt Canaan.

6 Hebr. in ’t midden der komenden: D. neffens andere, ofte, in’t geselschap van andere, die mede uyt het lant van Canaan quamen, om koorn te koopen. De reden wordt terstondt in de volghende woorden by gevoeght.

6

Ioseph nu was Regent over dat landt; hy verkochte aen allen volcke des landts: ende Iosephs broederen quamen, ^b ende ⁷ boogen sich voor hem, [met] de aengesichten ter aerde.

b Bov. 37.7.

7 Om hem politijcke eere te bewijsen. siet bov. cap. 18. op vers 2. ende vergel. hier mede de voorsegginghe van Iosephs droomen, boven 37. versen 7, 8.

7

Als Ioseph sijne broederen sagh, soo kende hyse: maer hy ⁸ hielt sich vreemt tegen hen, ende sprack ⁹ harde met hen, ende seyde tot hen; Van waer komt ghy? ende sy seyden; uyt het landt Canaan, om spijse te koopen.

8 Om door dit middel te komen tot de ondersoeckinge van haren staet, ende gelegentheyt, ende bysonderlick van sijnen vader ende broeder.

9 Siet ond. versen 9, 11, 12. Dit heeft hy gedaen, eensdeels om te verstaen hoe ’t met sijn vader, ende broeder Benjamin gestelt was, anderdeels om hen op te wecken tot de bekentenisse der sonde, diese tegens hem begaen hadden.

8

Ioseph dan kende sijne broederen: maer sy en kenden hem niet.

9

Doe gedachte Ioseph ^c aen de droomen, die hy van hen gedroomt hadde: ende hy seyde tot hen; Ghy zijt verspieders, ghy zijt gekomen, om te besichtigen, ¹⁰ waer het landt bloot is.

c Bov. 37.5.

10 Hebr. De blootheyt des lants, D. waer het lant bloot, open, ofte onsterck zy, daer de vyandt soude mogen in komen, om eenige plaetsen in te nemen, ofte het landt af te loopen, ende te verderven.

10

Ende sy seyden tot hem; Neen mijn heer: maer uwe knechten zijn gekomen om spijse te koopen.

11

Wy alle zijn eens mans sonen, wy zijn vroom; uwe knechten en zijn geen verspieders.

12

Ende hy seyde tot hen: Neen; maer ghy zijt gekomen, om te besichtigen, waer het landt bloot is.

13

Ende sy seyden; ¹¹ Wy uwe knechten waren twaelf gebroeders, eens mans sonen in het landt Canaan: ende siet ^d de

11 Hier komt nu Ioseph te verstaen sulcx daerom het hem in de gantsche ondervraginge te doen was.

d Ond. 43.29.

[fol. 21v\Josephs--broeders.]

¹² kleynste is heden by onsen vader: doch ¹³ de een die en is niet [meer.]

12 Hebr. de kleyne, D. de jonghste, namelick Benjamin. Vergel. bov. cap. 19. de aent. op ’t vers 31.

13 N. Ioseph: den welcken sy meynden doodt te zijn, alsoo blijckt onder vers 22. ende cap. 44. vers 20.

14

Doe seyde Ioseph tot hen: Dat is’t, ¹⁴ dat ick tot u gesproken hebbe, seggende, Ghy zijt verspieders.

14 Om datse ghemeldet hadden van twee andere broederen, waer van de een noch soude leven, so dringht hy te meer op sijn voorgaende propoost, soeckende middel om sijnen broeder by hem te krijgen.

15

¹⁵ Hier in sult ghy beproeft worden: ¹⁶ [soo waerlick als] Pharao leeft; ¹⁷ indien ghy van hier sult uyt gaen, ’ten zy dan, wanneer uwe kleynste broeder herwaert sal gekomen zijn.

15 D. Hier aen sal ick sien, of ghy de waerheyt gesproken hebt, ende ter goeder trouwe gaet, dan of ghy verspieders zijt.

16 Hebr. Pharaos leven, ofte, Pharao leeft. Dit is eene onvolmaeckte reden, diemen aldus kan volmaken: soo seker als het is, dat Pharao leeft; alsoo seker is ’t, dat ick u segge. Vergel. 1.Sam. 1.26. Andere nemen dese woorden voor eenen eedt nae der Egyptenaren wijse gedaen, by Pharaos leven; sulcx dat Ioseph uyt menschelicke swackheyt (gelijck den vromen oock kan gebeuren) die mede soude gevolght hebben.

17 Dit schijnt nu een eedt te zijn, gedaen nae de wijse der Hebreen, daer op men dan verstaen moet: Godt doe my dit, ofte dat, soo ghy, etc. siet bov. 14. op het vers 23. ende vergel. 1.Sam. c. 17. vers 55. 2.Reg. 2.2. Ezech. 33.11.

16

Sendet eenen uyt u die uwen broeder hale: maer weest ghy-lieden ¹⁸ ghevanghen, ende uwe woorden sullen beproeft worden, of de waerheydt by u zy: ende indien niet; ¹⁹ [soo waerlick als] Pharao leeft, soo zijt ghy verspieders.

18 Hebr. gebonden, dat is, middeler tijdt sult ghy hier gevangen blijven.

19 Siet de aent. op het voorgaende vers.

17

Ende hy ²⁰ settese t’samen drie dagen in bewaringe.

20 Hebr. versameldese.

18

Ende ten derden dage seyde Ioseph tot hen; ²¹ Doet dit, soo sult ghy leven: ick vreese Godt.

21 D. doet soo als ick u seggen sal, soo sult ghy sorge dragen voor u leven, ende welvaren, op dat ghy niet als verspieders gehouden, ende ghestraft en wordt.

19

Soo ghy vroom zijt, soo zy ²² een uwer broederen gebonden in ’t huys uwer bewaringe: ende gaet ghy henen, brenget ²³ het koorn voor den honger uwer huysen.

22 Hebr. een u-lieder broeder.

23 Hebr. het koorn des honghers uwer huysen, D. ’t gheen noodigh is voor den honger uwer huysgesinnen.

20

Ende ^e brenget uwen kleynsten broeder tot my, soo sullen uwe woorden waer gemaeckt worden, ende ghy en sult niet sterven: ende sy deden alsoo.

e Ond. 43.5. ende 44 23. {44.23.}

21

Doe seyden sy d’een tot den anderen, ²⁴ Voorwaer wy zijn schuldigh aen onsen broeder, wiens benautheydt der ziele wy sagen, ²⁵ doe hy ons om genade badt, maer wy en hoorden niet: daerom komt dese benautheydt over ons.

24 And. immers, evenwel. Als of sy seyden, of wy het schoon soecken te verbergen, soo ghevoelen wy wel, dat Godt onse misdaedt nu te huys soeckt.

25 Dit en is wel van Mose niet verhaelt cap. 37. maer hier bekennen sy het selve alsoo geschiedt te zijn.

22

Ende Ruben antwoordde hen, seggende: ^f Hebbe ick het tot u niet geseydt, doe ick seyde, En sondiget niet aen desen jongelingh, maer ghy en hoordet niet: ende oock ²⁶ sijn bloedt, siet, het wordt gesocht.

f Bov. 37.21, 22.

26 D. de schult ende straffe van sijn doot. Siet 1.Reg. cap. 2. versen 32, 33, etc. Also bloet soecken, ofte eyschen, is straffen ende wreken. siet 2.Chro. 24. vers 22. Ezech. 3.18. Luc. 11.50. ’t Schijnt wel dat sy alle gemeynt hebben, dat Ioseph doodt was. Doch sy mogen ’t Ruben al te dier tijdt wijs gemaeckt hebben, alsoo hy daer niet by en was, doe Ioseph verkocht werdt. siet bov. 37.29.

23

Ende sy en wisten niet, dat het Ioseph ²⁷ hoorde, ²⁸ want daer was een taelman tusschen hen.

27 D. verstont. siet bov. 11. op vers 7.

28 Ioseph geliet sich of hy de Hebreeusche sprake niet en verstont, om dies te weyniger van sijne broederen bekent te worden.

24

Doe ²⁹ wendde hy sich omme van hen af, ende weende: daer na keerde hy weder tot hen, ende sprack tot hen, ende nam ³⁰ Simeon van hen, ende ³¹ bond hem voor haren oogen.

29 Eensdeels door de kracht van bloedt, ende geboorte, anderdeels over de woorden die sijne broederen over hem t’samen gehadt hadden.

30 Simeon was de naest-outste der sonen Iacobs, die, na sommiger gevoelen, Ioseph alderhartst was gevallen, ende mede de voornaemste geweest in de moort van Sichem. Ruben de oudtste wordt verschoont, om dat hy minder schult hadde in de mishandelinge aen Ioseph, ende de bequaemste om sijne broederen na huys te geleyden.

31 T.w. door sijne dienaren, ende trauwanten, dien hy sulcx belaste.

25

Ende Ioseph geboodt, datmen hare ³² sacken met koorn vullen soude, ende datmen ³³ haer geldt weder keerde, een yegelick in sijnen sack, ende datmen hen teerkost gave tot den wegh: ende men ³⁴ dede hen alsoo.

32 Het Hebr. woort beduydt allerley vaten, gereetschap, ofte tuych, daer men yet in packt ofte doet.

33 Hebr. Hare silverlingen, of gelden.

34 Ofte, hy dede hen alsoo.

26

Ende sy loeden haer koorn op hare ezels: ende togen van daer.

27

Doe eener sijnen sack op dede, om sijnen ezel voeder te geven in de herberge, soo sagh hy sijn geldt, want siet het was in den mondt van sijnen sack.

28

Ende hy seyde tot sijne broederen; Mijn geldt is weder gekeert, daer toe oock siet, het is in mijnen sack: doe ³⁵ ontgingh haerlieden het herte, ende sy ³⁶ verschrickten, ³⁷ d’een tot den anderen seggende; ³⁸ Wat is dit [dat] ons Godt gedaen heeft?

35 Hebr. gingh haer herte uyt, D. de kracht hares herten weeck van hen, gelijck als wanneer yemandt in onmacht valt. Vergel. 1.Reg. 10.5. met de aent.

36 Siet bov. 27. op ’t vers 33.

37 Hebr. de man tot sijnen broeder.

38 Of,: hoe heeft ons Godt dit gedaen? sy oordeelen uyt dit, ende al ’t voorgaende, dat Godt op hen vergramt was.

29

Ende sy quamen in ’t landt Canaan, tot Iacob haren vader: ende sy gaven hem te kennen ³⁹ al haer wedervaren, seggende: [kolom]

39 Al, behalven ’t gene sy verbergen, om haren vader niet te seer te verschricken.

30

Die man, de heere van dat lant, heeft harde met ons gesproken: ende ⁴⁰ hy heeft ons gehouden als verspieders des landts.

40 Hebr. hy heeft ons gegeven, gelevert, ofte, gestelt.

31

Maer wy seyden tot hem, Wy zijn vroom; wy en zijn geen verspieders.

32

Onser waren twaelf gebroeders, onses vaders sonen; de een die en is niet [meer] ende de kleynste is heden by onsen vader in het landt Canaan.

33

Ende die man, de heere van dat lant, seyde tot ons, Hier aen sal ick bekennen dat ghy-lieden vroom zijt: eenen uwer broederen latet by my, ende ⁴¹ nemet voor den honger uwer huysen, ende trecket henen.

41 Hebr. neemt den honger uwer huysen. siet bov. vers 19.

34

Ende brenget uwen kleynsten broeder tot my, soo sal ick weten, dat ghy geen verspieders en zijt, maer dat ghy vroom zijt: uwe broeder sal ick u weder geven, ende ghy sult in dit landt ⁴² handelen.

42 Siet bov. 34.10.

35

Ende het geschiedde, als sy hare ^g sacken ledighden; siet soo hadde een yegelick den bundel sijnes geldts in sijnen sack, ende sy sagen de bundelen hares geldts, sy, ende haer vader, ⁴³ ende sy waren bevreest.

g Bov. vers 25. ende Ond. {ond.} 44.1.

43 Sorgende datmen haer van diefstal soude beschuldigen. Vergl. ond. 43.18.

36

Doe seyde Iacob haer vader tot hen; Ghy berooft my van kinderen: Ioseph die en isser niet, ende ⁴⁴ Simeon die en isser niet, nu sult ghy Benjamin wech nemen, alle dese dingen zijn tegens my.

44 Hy houdt het daer voor, als of hy hem alreede quijt ware, vreesende dat hy niet lichtelick uyt de gevangenisse soude geraken, ofte oock in perijckel sijnes levens stondt.

37

Doe sprack Ruben tot sijnen vader, seggende; ⁴⁵ Doodt ⁴⁶ twee mijner sonen, soo ick hem tot u niet weder en brenge: geeft hem in mijne handt, ende ick sal hem weder tot u brengen.

45 Dese voorslagh was onwettelick ende onnatuerlick, daerom en neemt hem Iacob niet aen.

46 Twee van viere, die onder genoemt worden, c. 46. vers 9.

38

Maer hy seyde; Mijn soon en sal met u-lieden niet af trecken: want ⁴⁷ sijn broeder is doodt, ende hy is alleen ⁴⁸ over gebleven, soo hem een ⁴⁹ verderf ontmoettede, op den wegh dien ghy sult gaen, soo soudet ghy ⁵⁰ mijne grauwe hayren met droeffenisse ⁵¹ ten grave doen neder dalen.

47 So hy meynde. siet bov. cap. 37. op versen 33, 35.

48 T.w. van de kinderen Rachels.

49 Siet bov. vers 4.

50 Hebr. mijne grauwigheydt, grijsigheydt.

51 Siet cap. 37. op vers 35.