Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxix. Capittel.

Iacob na by Haran zijnde, komt door eene wonderlicke schickinge Godes in kennisse met Rachel, Labans dochter, vers 1, etc. die het haren vader loopt seggen, 12. Laban loopt Iacob te gemoete, ende brenght hem in huys, hoort alles wat hem bejegent was, ende houdt hem by sich, 13. Sy verdragen t’samen, dat Iacob om Rachel seven jaren dienen sal, 15. maer, als hy Rachel meynt te trouwen, wort hem Lea, Rachels oudste suster, by geleyt, 21. bekomt nochtans oock Rachel, voor den dienst van noch seven andere jaren, 27. Rachel is lief, maer onvruchtbaer: Lea daer en tegen baert Ruben, Simeon, Levi, ende Iuda. 31.

1

DOe ¹ hief Iacob sijne voeten op; ende gingh nae het landt ² der kinderen van ’t Oosten.

1 Door dese maniere van spreken wordt te kennen gegeven, dat Iacob door de voorgaende Goddelicke aensprake getroost ende versterckt zijnde, met lust ende vreughde sijnes weegs reysde.

2 D. des volcks dat tegen het oosten van Canaan woonachtigh is. Alsoo Iud. 6.33. 1.Reg. c. 4. vers 30. Iob 1. vers 3. Ier. 49.28.

2

Ende hy sagh toe, ende siet, daer was een put in’t veldt; ende siet, daer waren drie kudden schapen nevens dien neder liggende; want uyt dien selven put drenckten sy de kudden: ende daer was een groote steen op den mondt van dien put.

3

Ende derwaerts werden alle de kudden versamelt, ende sy wentelden den steen van den mondt des puts, ende drenckten de schapen: ende leyden den steen weder op den mondt van dien put, op sijne plaetse.

4

Doe seyde Iacob tot hen; Mijne ³ broeders, van waer zijt ghy? ende sy seyden; Wy zijn van Haran.

3 Vergelijckt bov. cap. 19. de aentekeninge op het vers 7.

5

Ende hy seyde tot hen; Kent ghy Laban den ⁴ sone Nahors? ende sy seyden; Wy kennen [hem.]

4 D. soons sone.

6

Voorder seyde hy tot hen; ⁵ Is’t wel met hem? ende sy seyden; ’t Is wel, ende siet Rachel sijne dochter, die komt met de schapen.

5 Hebr. is hem vrede? of, heeft hy vrede? also ond. 43.27. 2.Sam. 18. vers 32. 2.Reg. 4.26. etc. siet van het woordt vrede, onder 37. op het vers 14.

7

Ende hy seyde; Siet, ⁶ het is noch hoogh dagh, ’t en is geen tijdt dat het vee versamelt worde, drenckt de schapen, ende gaet henen, weydt [se.]

6 Hebr. het is noch groot dagh.

8

Doe seyden sy; ⁷ Wy en konnen niet, tot dat alle de kudden t’samen sullen versamelt zijn, ende datmen den steen van den mont des puts afwentele; op dat wy de schapen drencken.

7 Hebr. Wy en sullen niet konnen, Te weten, om de swaerheyt des steens, die wy met ons weynighe niet en konnen af nemen, ende om de gewoonte die wy hebben nae malkanderen te wachten.

9

Als hy noch met hen sprack; soo quam Rachel met de schapen die haren vader toebehoorden; want ⁸ sy was eene herdersche.

8 Siet dergelijcke exempelen Exod. 2. vers 16. Cant. cap. 1. versen 7, 8.

10

Ende het geschiedde, als Iacob Rachel sagh, de dochter van Laban sijnes moeders broeder, ende de schapen van Laban sijnes moeders broeder; dat Iacob toe tradt, ende ⁹ wentelde den steen van den mondt des puts, ende drenckte de schapen van Laban sijnes moeders broeder.

9 D. hy hielp de herders den steen afwentelen in Rachels plaetse. Want alleen en konde hy het niet doen. Siet vers 8.

11

Ende Iacob ¹⁰ kuste Rachel: ende hy hief sijne stemme op, ende ¹¹ weende.

10 Nae het ghebruyck van die landen, by maniere van groetenisse; soo in het aenkomen, als hier vers 13. ende onder 33.4. Exod. cap. 4. vers 27. ende cap. 18. vers 7. als in’t scheyden, Ruth. 1. vers 14. 1.Sam. 20. vers 41. 1.Reg. 19.20.

11 T.w. van blijtschap, om dat hy daer sijne nichte soo bequamelick ende tijdelick ontmoette. Van dergelijck weenen siet oock onder cap. 33. op vers 4.

12

Ende Iacob gaf Rachel te kennen, dat hy hares vaders ¹² broeder was, ende dat hy de sone van Rebecca was: doe liep sy henen, ende gaf ’t haren vader te kennen.

12 Siet boven 13. vers 8.

13

Ende het gheschiedde, ¹³ als Laban die tijdinge hoorde van Iacob, sijnes susters sone, soo liep hy hem te gemoete, ende omhelsde hem, ende kuste hem, ende bracht hem tot sijn huys: ende hy vertelde Laban ¹⁴ alle dese dingen.

13 Hebr. als Laban de hooringe Iacobs hoorde.

14 T.w. de oorsake van sijne reyse, ende wat hem op den wegh bejegent was, ’t welck alles Laban diende te weten, om voor te komen alle quaet vermoeden van soo eene schielicke ende slechte aenkomste, in vergelijckinghe van Eliëzers aenkomste, bov. cap. 24.

14

Doe seyde hem Laban; Voorwaer ghy zijt ¹⁵ mijn gebeente, ende mijn vleesch: ende hy bleef by hem ¹⁶ eene volle maent.

15 D. mijn verwant, mijn maeghschap. Siet gelijcke maniere van spreken bov. 2.23. ende Iud. c. 9. vers 2. ende 2.Sam. 19.12, 13. ende 1.Chron. 11.1. als oock in het geestelicke, Eph. 5.30.

16 Hebr. een maent der dagen, dat is, een volle maendt, of, soo veel dagen alsser in een maendt gaen. alsoo is een jaer der dagen, ond. 41.1. te seggen, een geheel jaer.

15

Daer nae seyde Laban tot Iacob; Om dat ghy mijn broeder zijt, soudt ghy my deshalven om niet dienen? verklaert my, wat sal u loon zijn?

16

Ende Laban hadde twee dochters; de name der ¹⁷ grootste was, Lea; ende de name der ¹⁸ kleynste was, Rachel.

17 D. der oudtste.

18 D. der jonghste.

17

Doch Lea hadde ¹⁹ teedere ooghen: maer Rachel was schoon van gedaente, ende schoon van aengesicht. [kolom]

19 D. swacke ende gebreckelicke.

18

Ende Iacob hadde Rachel lief: ende hy seyde; ^a Ick sal u ²⁰ seven jaren dienen, om Rachel uwe kleynste dochter.

a Hos. 12.13.

20 Iacob biedt eenen langhen tijdt te dienen; soo wel om dat de gierigheydt van sijnen oom hem niet onbekendt en was; als om dat hy Rachel seer beminnende, begeerde aldus met eenen den bruydtschat te betalen, die de bruydegommen in dien tijt geven moesten: gelijck blijckt uyt Exo. cap. 22. vers 17. ende 1.Sam. 18.25.

19

Doe seyde Laban; ²¹ Het is beter dat ickse u geve, dan dat ickse eenen anderen manne geve: blijft by my.

21 Eene twijfelachtige ende listige antwoorde, ghelijck de uytkomste wel gheleert heeft.

20

Alsoo diende Iacob om Rachel seven jaren: ende die waren in sijne oogen ²² als eenige dagen, om dat hyse lief hadde.

22 Hebr. eene dagen. Siet dese maniere van spreken oock bov. cap. 27. vers 44. de sin deser woorden is; dat Iacob dese tijdt seer kort viel.

21

Doe seyde Iacob tot Laban; Geeft ²³ mijne huysvrouwe, want ²⁴ mijne dagen zijn vervult, ²⁵ dat ick tot haer in gae.

23 D. mijne ondertrowde vrouwe, uyt kracht van het verdragh des houwelicks. Siet dergelicke maniere van spreken Matth. 1. versen 18, 19. ende Luc. cap. 2. vers 5.

24 T.w. de besprokene jaren van mijnen dienst.

25 Siet bov. 6. op het 4. vers ende 16.2.

22

Soo versamelde Laban ²⁶ alle de mannen dier plaetse, ende maeckte eene maeltijdt.

26 Dat is, seer vele, te weten, alle sijne vrienden ende goede bekende, na-gheburen, ende de aensienelickste der stadt, volgens de gewoonte; siet Iud. 14.10, 11. Ioan. 2.1, 2, etc. ende dese noodde hy in des te meerderen getale, op dat Iacob te min soude derven veranderen den snooden vondt dien hy bedacht hadde, om hem te bedriegen.

23

Ende het geschiedde des avondts, dat hy sijne dochter Lea nam, ²⁷ ende brachtse tot hem: ende hy gingh tot haer in.

27 Het schijnt uyt dese plaetse dat het in die tijden ghebruyckelick was, datmen de bruydt tot den bruydegom in de slaepkamer bracht, bedeckt zijnde met eenen doeck ofte sluijer, om harer beschaemtheyts wille: maer onder desen schijn is Iacob bedrogen.

24

Ende Laban gaf haer Zilpa sijne dienstmaeght, aen Lea sijne dochter ²⁸ [tot] eene dienstmaeght.

28 Dit woordeken wordt hier in ghevoeght uyt het volgende 29 {29.} vers. ’t was in die tijden een gebruyck dat de ouders hare dochteren ten houwelicke uytghevende, eene dienstmaeght ofte andere vrouw-persoone mede gaven. Siet bov. cap. 24. vers 59.

25

Ende het geschiedde des morgens, ende siet, het was Lea: daerom seyde hy tot Laban; Wat is dit [dat] ghy my gedaen hebt? heb’ ick niet by u gedient om Rachel? waerom hebt ghy my dan bedrogen?

26

Ende Laban seyde; ²⁹ Men doet alsoo niet te deser onser plaetse, datmen ³⁰ de kleynste uyt geve voor de eerstgeborene.

29 Indien dit soo was, soo behoorde Laban dit Iacob te voren geseydt, ende hem soo leelick niet bedrogen ofte uytgestreken te hebben.

30 Hebr. de kleyne, D. de jonghste.

27

³¹ Vervult de weke van dese; ³² dan sullen wy u oock die geven, voor den dienst die ghy noch andere seven jaren by my dienen sult.

31 D. houdt dese seven dagen van het begonnen bruylofts-feest met Lea uyt. Siet dergelijcke exempel van sevendagighe bruyloft Iudic 14.12, 15, 17. sommighe nemen dese weke voor een jaerweke.

32 T.w. nae het eynde deser weke, gelijck volght vers 28.

28

Ende Iacob dede alsoo; ende hy vervulde de weke van dese: doe ³³ gaf hy hem Rachel sijne dochter, hem tot eene vrouwe.

33 Hoewel het schijnt dat dese vryheyt van twee susteren aen eenen man uyt te geven door menschelicke wetten noch niet verboden en was: nochtans streedt sy tegen de nature, ende de wet daer na door Mosen gegeven, Levit. 18.18.

29

Ende Laban gaf sijne dochter Rachel sijne dienstmaeght Bilha; haer tot eene dienstmaeght.

30

Ende ³⁴ hy gingh oock in tot Rachel; ende hadde oock Rachel liever dan Lea: ende hy diende by hem noch andere seven jaren.

34 Iacob laet sich overreden twee vrouwen seffens te nemen, het welcke wel was na het gebruyck van dien tijdt, maer niet nae de instellinge Godes, bov. 2.24. Mal. 2.15. Siet oock de aenteeckeninge op cap. 4. vers 19.

31

Doe nu de HEERE sagh dat Lea ³⁵ gehaet was, ³⁶ opende hy hare baermoeder: maer Rachel was onvruchtbaer.

35 D. dat sy haren man soo lief ende aengenaem niet en was als Rachel, siet bov. vers 20. Het woort haten wort somtijts gebruyckt voor minder lief hebben. siet Deut. 21.15. Matth. 6.24. ende Luc. 14.26.

36 D. hy maecktese vruchtbaer. siet bov. 20. op het vers 18.

32

Ende Lea werdt bevrucht, ende baerde eenen sone, ende sy noemde sijnen name, ³⁷ Ruben: want sy seyde, Om dat de HEERE mijne verdruckinghe heeft aengesien, daerom sal mijn man my nu ³⁸ lief hebben.

37 D. Siet eenen sone, of, een soon des aensiens, als of sy seyde: Siet hoe my nu Godt eenen sone gegeven heeft in mijne verdruckinge, want haren man haer soo lief niet en hadde als hare suster.

38 D. liever als te voren.

33

Ende sy werdt weder bevrucht, ende baerde eenen sone, ende seyde; Dewijle de HEERE ghehoort heeft, dat ick gehaet was, soo heeft hy my oock desen gegeven: ende sy noemde sijnen name, ³⁹ Simeon.

39 Hebr. Schimon. Dese name komt van een woort, het welck beteeckent hooren, ofte, verhooren. Want Godt haer gebedt ende suchten verhoorde.

34

Ende sy werdt noch bevrucht, ende baerde eenen sone, ende seyde; Nu sal hem ditmael mijn man by my voegen, dewijle ick hem drie sonen gebaert hebbe: daerom noemde ⁴⁰ hy sijnen name, ⁴¹ Levi.

40 T.w. Iacob.

41 D. toegevoeght, ofte, byvoeginge, ofte, mijne byvoeginge. De oorsake deses naems staet in den text.

35

Ende sy werdt weder bevrucht, ende baerde eenen sone, ende seyde; Dit mael sal ick den HEERE ⁴² loven: daerom noemde sy sijnen name, ⁴³ Iuda: ende sy ⁴⁴ hieldt op van baren.

42 Hier van komt de name Iehudah, Dat is, lof, dancksegginge, belijdinge, bekentenisse.

43 Hebr. Iehudah.

44 Hebr. sy stondt van baren, alsoo ond. 30.9.

[fol. 15r\Jacobs vrouwen. Jacob. Laban.]