Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xxiij. Capittel.

Sara sterft, ende wordt van Abraham beweent, vers 1. Abraham koopt solemnelick den acker Ephrons des Hethiters, met de speloncke Machpela, tot eene erf-begraefnisse, 3. Ende begraeft aldaer sijne huys vrouwe Sara, 19.

1

ENde het leven van Sara was hondert, ende seven en twintigh jaer: dit waren de jaren des levens van Sara.

2

Ende Sara sterf te ¹ Kiriath Arba, dese is ² Hebron, in het landt Canaan: ende Abraham ³ quam om Sara ⁴ te beklaghen, ende haer te beweenen.

1 And. in de stadt Arba. sommige houden desen name gekomen te zijn van eenen Reuse, bouwer deser stadt. siet Ios. 14. vers 15. ende 15.13.

2 Eene stadt die daer na in de stamme Iuda geweest is, gelegen by het eycken-veldt Mamre, alwaer Abraham lange tijdt gewoont heeft. Siet voorder bov. 13. op ’t vers 18.

3 T.w. in de tente sijner vrouwe. Siet bov. 18.6, 9.

4 Dit gebruyck is by den Vromen van oudts af geweest, om hare droeffenisse te verklaren in het gemeene over de elende aller menschen, ende in het bysonder over het tijdelick verlies van hare vrienden, ofte eenige uytnemende persoonen. siet hier van ond. 50.3. Deut. 34.8. 1.Sam. 25.1. 2.Sam. 3.32. Actor. 9.39. etc. Welck gebruyck superstitieuselick van de ongeloovige nagebotst is geweest. Siet Marc. 5.38, 39, etc.

[fol. 11r\Abraham. Ephron.]

3

Daer na stondt Abraham ⁵ op van het aengesichte sijns dooden: ende hy sprack tot de ⁶ sonen Heths, seggende;

5 Als een geloovigh Patriarch sijne droefenisse ende rouwe over Sara matigende, ende willende haer nu eene eerlicke begraeffenisse in eenen vremden lande besorgen.

6 And. kinderen, also oock versen 5, 7, 10, 11, 16, 18, 20. D. tot de Regenten ofte voorneemste der Hethiten, die Canaaniten waren, af komstigh van Heth Chams kindts kindt. Siet bov. 10.15.

4

Ick ben een vreemdelingh ende inwoonder by u; ^a geeft my eene erf-begraefnisse by u: ⁷ op dat ick mijnen dooden van voor mijn aengesichte begrave.

a Actor. 7.5.

7 De begraeffenisse der doode lichamen is van ouden tijden af by de menschen ghebruyckelick gheweest, ghelijck hier blijckt, ende uyt het volgende vers, om dat de nature leert, datmen het eene deel des redelicken menschen niet en behoort wech te werpen tot onteeringe ende schendinge: ende de Religie ons vermaent het selve te bewaren, ende op te sluyten teghen den dagh van de opstandinge uyt de dooden. siet ond. 50.5, 6. Num. 33.4. Deut. c. 21. vers 23. Iob 5. vers 26.

5

Ende de sonen Heths antwoordden Abraham, hem seggende:

6

Hoort ons, mijn heere; Ghy zijt ⁸ een Vorst Godts in ’t midden van ons; begraeft uwen dooden in de ⁹ keure onser graven; niemandt van ons sal sijn graf voor u weeren, dat ghy uwen dooden niet en soudt begraven.

8 D. met welcken Godt is, als bov. 21. vers 22. of, een Prince Godts, D. een voortreffelick Heere, ende Vorst. siet bov. c. 13. op ’t vers 10.

9 D. in de beste uytghelesenste graven, vergel. Ier. 22.7.

7

Doe stondt Abraham op, ende boogh sich neder voor het volck des landts, voor de sonen Heths.

8

Ende hy sprack met hen, segghende; ¹⁰ Is’t met uwen wille, dat ick mijnen dooden begrave van voor mijn aengesichte? soo hooret my, ende spreeckt voor my by Ephron den sone ¹¹ Zohars,

10 Hebr. Ist met uwe ziele, ofte, soo het is met uwe ziele. Het woort ziele, beteeckent dickwils wille, beliefte, goet-vinden, als Deuter. 21.14. 1.Reg. cap. 19. vers 3. 2.Reg. cap. 9. vers 15. Ps. 27.12. ende 41. vers 3. ende 105.22.

11 Hebr. Tsochar, een Hethiter, ende is te onderscheyden van eenen Zohar, die de soon Simeons was, ond. 46.10.

9

Dat hy my gheve de speloncke ¹² Machpela, die hy heeft, die in het eynde van sijnen acker is, dat hy’se my om het ¹³ volle geldt geve, tot eene erf-begraefnisse in het midden van u.

12 De eygene naem deses ackers, als blijckt versen 17, 19.

13 Ten aensien van den prijs des ackers, ende van ’t gewichte des geldts.

10

¹⁴ Ephron nu satt in’t midden der sonen Hets: ende Ephron de Hethiter antwoordde Abraham, voor de ooren der sonen Hets, aller der gener die ter poorte ¹⁵ sijner stadt ¹⁶ in gingen, seggende;

14 Hy en was niet alleen een burger onder de Hethiten, maer een der voorneemste onder hen, sittende in de vergaderinghe voor dewelcke Abraham verscheen. Soo wordt het woort sitten ghenomen voor den staet der publijcke Raden ofte Regeerders des volcks. als Psal. 119.23.

15 Of, daer hy geboren was. als Luc. 2. versen 3, 4. of, daer hy woonde, als ond. 24. vers 10. Matth. c. 9. vers 1.

16 D. die burgeren, ofte inwoonderen der stadt waren. Alsoo ond. vers 18. Vergel. Cap. 34. vers 24.

11

Neen, mijn heere, hoort my: den acker geve ick u, oock de speloncke die daer in is, die geve ick u: voor de oogen der sonen mijnes volcks geve ick u die; begraeft uwen dooden.

12

Doe boogh sich Abraham neder voor het aengesichte van het volck des landts.

13

Ende hy sprack tot Ephron voor de ooren van ’t volck des lants, seggende; Trouwens, ¹⁷ zijt ghy’t? Lieve hoort my: ¹⁸ Ick sal het geldt des ackers geven, neemt het van my; so sal ick mijnen dooden aldaer begraven.

17 And. maer (of, lieve) so ghy’t zijt, etc. T.w. die man daer ick van spreke? N. Ephron. Het schijnt dat Abraham hem kende van name maer niet van aenghesichte, ende dat Abraham niet geweten en heeft dat Ephron daer sat.

18 Hebr. ick hebbe gegeven, D. ick ben veerdigh om te geven.

14

Ende Ephron antwoordde Abraham, seggende tot hem:

15

Mijn heere, hoort my: een landt van vier honderdt ¹⁹ sikelen silvers; wat is dat tusschen my, ende tusschen u? begraeft slechs uwen dooden.

19 Sikel was een soorte van munte, hebbende haren name van wegen; ende is tweederley geweest, de Gemeene, wegende ontrent als een oort, ofte ’t vierde deel eenes rijcxdaelders; ende de Heylige, bedragende noch eens soo veel. siet bov. 20.16. alwaer van den silverlingh (die van eenen prijs was) gesproken is. so bedroegh dese somma weynigh meer als 100 rijcxdaelders, zijnde hier van den gemeynen ofte burgerlicken sikel gesproken.

16

Ende ^b Abraham luysterde na Ephron; ende Abraham ²⁰ woegh Ephron het geldt daer hy van gesproken hadde voor de ooren der sonen Hets, vier hondert sikelen silvers, onder den koopman ganghbaer.

b Ond. 50.13.

20 Eertijts woeghmen malkanderen het gelt toe, in’t koopen ende verkoopen, gelijckmen het nu malkanderen toe telt.

17

^c Alsoo werdt Ephrons acker, die in Machpela was, die teghen over Mamre [lagh,] de acker ende de speloncke die daer in was, ende al het geboomte dat op den acker [stondt] dat rontom in sijne gantsche lantpale was, ²¹ gevestight,

c Actor. 7.16.

21 Hebr. stondt, ofte, stondt op, D. quam ende verbleef aen Abraham. Als oock onder vers 20.

18

Aen Abraham tot eene besittinghe, voor de oogen der sonen Hets, by alle die tot ²² sijner stadt-poorte in gingen.

22 Siet boven op het vers 10.

19

Ende daer na begroef Abraham sijne huysvrouwe Sarah in de speloncke des ackers van Machpela, ²³ tegen over Mamre, welcke is ²⁴ Hebron, in ²⁵ het landt Canaan.

23 Hebr. tegen ’t aengesichte Mamre.

24 Siet bov. op ’t vers 2.

25 ’t Welck wel Abraham ende sijnen zade van Godt gegeven was, om tot sijner tijt erffelick te besitten: maer also hy voor als noch een vreemdelingh daer in was, heeft hy (gelijck oock andere geloovige voorvaders) begeert daer in begraven te worden, tot een teecken, dat sy geloofden de beloftenisse Godts van dit landt te sullen besitten, het welck hen een pandt was van het Hemelsche Canaan.

20

Also wert dien acker, ende de speloncke die daer in was, aen Abraham gevestight tot eene erf-begraefnisse van de sonen Hets. [kolom]