Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xvj. Capittel.

Sarai, onvruchtbaer zijnde, geeft Abram hare dienstmaeght Hagar tot een by-wijf, vers 1. Hagar bevrucht zijnde begint Sarai te verachten, die sulcks haren man klaeght, ende bekomt oorlof, om Hagar te verootmoedighen, dewelcke voor Sarai vlucht in de woestijne, 4. alwaer Godt haer aenspreeckt, ende weder nae Sarai stiert, met tijdtlicke beloften, nopende haren sone Ismaël, dien sy Abram, als hy ses en tachtentigh jaren oudt was, baerde, 7.

1

DOch Sarai Abrams huysvrouwe en baerde hem niet: ende sy hadde eene Egyptische dienstmaegt, welcker naem was Hagar:

2

Soo seyde Sarai tot Abram; Siet doch, de HEERE heeft my ¹ toegesloten, dat ick niet en bare: ² gaet doch in tot mijne dienstmaeght, ³ misschien sal ick uyt haer ⁴ ghebouwt worden: ende ⁵ Abram hoorde na de stemme Sarai.

1 D. onvruchtbaer gemaeckt. Vergl. ond. c. 20. op vers 18.

2 Siet bov. 6.4. also ond. vers 4. Sarai van eygene lijfs-vrucht wanhopende, ende nochtans nae het beloofde zaet hertelick verlangende, vergeet haer selven soo verre, dat sy sonder Godt te vragen, haren man raet door dit middel, dat wel te dier tijdt ghemeen, maer tegen de eerste instellinge des houwelicks strijdigh was, de vervullinge van Godts belofte te versoecken.

3 So dede dan Sarai dit om te ondervinden, of Abram uyt Hagar eenen Sone mochte bekomen, dien sy voor haren eygenen mochte houden, als uyt haere maeght in haren huyse haer geboren. Siet ond. 30. vers 3. Exod. 21.4.

4 De maniere van spreken, bouwen, ofte, het huys bouwen, vindmen oock ond. 30.3. Ruth 4. vers 11. Deut. 25.9. sy beteeckent het geslachte onderhouden, ende uytbreyden.

5 Abram, sonder Godt, wiens belofte dit aengingh, eens te vraghen, laet sich van Sarai, niet door onkuysschen lust, maer door de redenen die sy voort bracht, ende hem mede ter herten ginghen, overreden; te meer, om dat hem noch verborghen was, of het beloofde zaedt hem uyt Sarai, ofte uyt eene andere soude gheboren werden.

3

Soo nam Sarai Abrams huysvrouwe, de Egyptische Hagar, hare dienstmaeght, ⁶ ten eynde van tien jaren, dat Abram in het lant Canaan gewoont hadde, ende ⁷ sy gafse aen Abram haren man, ⁸ hem tot eene vrouwe.

6 T.w. na dat hy uyt Haran gescheyden, ende in het landt Canaan gekomen was.

7 Misbruyckende de macht (die sy andersins hadde) over hare dienstmaegt, ende het lichaem hares mans, 1.Cor. 7.4.

8 Verstaet, een wijf, zijnde van mindere weerdigheyt als d’eerste, blijvende Hagar dienstmaegt, ende onder het gebiedt van hare vrouwe Sarai, versen 4, 8, 9. siet voorder van dusdanige by-wijven ond. 25.6. ende 30. versen 3, 9. van de geestelicke beduydinge deses houwelicks, siet Galat. 4.22, etc.

4

Ende hy gingh in tot Hagar, ende sy ontfingh: als sy nu sagh dat sy ontfangen hadde, soo wiert hare vrouwe ⁹ veracht in haren oogen.

9 Hebr. licht, D. kleyn geacht.

5

Doe seyde Sarai tot Abram; ¹⁰ Mijn onghelijck ¹¹ is op u, ick hebbe mijne dienstmaeght in uwen schoot ghegeven, nu sy siet dat sy ontfanghen heeft, soo ben ick veracht in haren ooghen: de ¹² HEERE richte tusschen my, ende tusschen u.

10 D. het ongelijck dat my wordt aenghedaen. Dit heeft Sarai gesproken uyt onverduldigheydt.

11 Ofte, om u, om uwent wille, ’t is u toe te reeckenen, om dat ghy wel merckt, dat Hagar my versmaet, ende ghy haer daer over niet en bestraft.

12 Uyt swackheydt beveelt sy de sake Godes oordeel, mits dat hy straffe den ghenen die ongelijck heeft, soo hy daer in niet en versiet. Vergelijckt 1.Sam. 24.13, 16.

6

Ende Abram seyde tot Sarai; Siet, uwe dienstmaeght is ¹³ in uwe handt; doet [kolom] haer dat goedt is in uwen oogen: ende Sarai vernederdese, ende sy vluchtede van haer aengesicht.

13 D. in u geweldt, onder u gebiedt ofte macht. alsoo onder 24.10. ende cap. 39.4, versen 6, 8. Num. 31.49. Iosu. 9.25. 1.Sam. 14.48. 2.Reg. 8.20. Abram wil segghen: Of ick schoon deselve tot eene tweede vrouwe genomen hebbe, soo en hebbe ickse nochtans u ghebiedt niet ontrocken; daerom soo sy misdoet, gebruyckt u recht, als over eene die onder u noch is.

7

Ende ¹⁴ de Engel des HEEREN ¹⁵ vondtse aen een waterfonteyne in de woestijne, aen de fonteyne op den wegh van ¹⁶ Sur.

14 D. het hooft der Engelen, de Heere Christus, die daerom oock HEERE genoemt wort, vers 13. en 18.26, 33. Iudic. 6, 14. en 13. versen 19, 22.

15 Dit woordeken druckt uyt de wakende ooge des Heeren over dese dwalende, ende bedroefde Hagar.

16 Hebr. Schur. Van waermen ging nae Egypten, van daer sy was, siet onder 25.18. ende Exod. c. 15. vers 22. 1.Sam. 15.7.

8

Ende hy seyde: Hagar, ghy dienstmaeght van Sarai, van waer komt ghy, ende waer sult ghy henen gaen? ende sy seyde: Ick ben vluchtende van het aengesichte mijner vrouwe Sarai.

9

Doe seyde de Engel des HEEREN tot haer: Keert wederom tot uwe vrouwe; ende vernedert u onder hare handen.

10

Voorder seyde de Engel des HEEREN tot haer: ¹⁷ Ick sal u zaet ¹⁸ grootelicks vermenighvuldighen; soo dat het van wegen de menighte niet en sal getelt worden.

17 Hier wordt den Engel een Goddelick werck toegheschreven, waer uyt men verstaen kan, dat hy niet een schepsel, maer de Schepper selfs is.

18 Hebr. Vermenigvuldigende vermenigvuldigen. Dese lichamelicke zegen is te onderscheyden van den geestelicken, dewelcke bleef by het zaedt der belofte.

11

Oock seyde des HEEREN Engel tot haer: Siet, ghy zijt swangher, ende sult eenen sone baren: ende ghy sult sijnen name Ismaël noemen, om dat de HEERE ¹⁹ uwe verdruckinge aengehoort heeft.

19 Hebr. nae uvve elende gehoort heeft.

12

Ende hy sal een ²⁰ woudt-ezel [van een] mensche zijn: ²¹ sijn hant sal tegen allen zijn, ende de handt van alle teghens hem: ²² ende ^a hy sal woonen voor het aenghesicht aller sijner broederen.

20 D. een wildt woest mensche, als een wilt ofte wout-ezel, daer onder begrepen dat hy soude zijn een onvertsaecht ende vreeslick krijgsman. Siet onder Cap. 21. vers 20.

21 D. tot gevecht, ende oorloghe sal hy eenen yederen tergen, ende hy sal oock oversulcx van anderen getergt worden. Verstaet dit niet alleen van sijnen persoon, maer oock van sijne nakomelingen.

22 De sin is; dat hy de palen sijner wooninge wijt ende breet soude uytspreyden tot onder sijne maegschap, die hy niet en soude vreesen, maer haer stoutelick het aengesichte bieden. siet ond. 25.18.

a Ond. 25.18.

13

Ende sy noemde den ²³ Name des HEEREN, die tot haer sprack, ²⁴ Ghy Godt des aensiens: want sy seyde; ²⁵ Heb’ ick oock hier gesien nae dien, die my aensiet?

23 Hier wordt de voorgemelte Engel uytdruckelick IEHOVAH, de HEERE genoemt. Vergl. bov. vers 7.

24 D. die alle dingen siet, ende my nu oock in dese mijne sware elende goedelick aengesien hebt, my ten rechten weghe helpende, ende verstroostende.

25 D. is’t niet wonder dat ick noch hier nu het licht aenschouwe, ende in het leven ben, na dat hy my verschenen is, die na my in desen mijnen bedruckten staet omgesien heeft? sy meynde dat sy sterven soude, om datse den Heere gesien hadde. Vergel. ond. 32.30. Exod. 24.11. Iudic. 13.22.

14

Daerom noemde men dien put, den ^b put ²⁶ Lachai Roi: siet, hy is tusschen ²⁷ Kades, ende tusschen Bered.

b Ond. 24.62. ende 25.11.

26 D. des levenden die my siet. sy vernaemde den put van haer selven, om datse in’t leven gebleven was, na datse den Heere gesien hadde; ende oock van den Heere om dat hy haer gunstelick aengesien hadde: doch andere meynen, dat beyde benaminghen op Godt sien, die leeft ende alles siet.

27 Siet bov. 14.7. ende de aenteeck.

15

^c Ende Hagar baerde Abram eenen sone: ende Abram noemde den name sijnes soons, die Hagar gebaert hadde, ²⁸ Ismaël.

c Galat. 4.22.

28 Ontwijffelick van Hagar bericht zijnde, dat Godt des kints name alsoo ghenoemt hadde. siet vers 11.

16

Ende Abram ²⁹ was ses-en-tachtentigh jaren oudt, doe Hagar Ismaël den Abram baerde.

29 Hebr. een sone van tachtentigh jaer ende ses jaren. alsoo in’t eerste vers van’t volgende Cap.