Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het x. Capittel.

Uytbreydinghe des menschelicken geslachts door de drie sonen van Noach, welcker nakomelingen met hare woonpaetsen verhaelt worden. Van Iapheth, vers 2. Van Cham, 6. Onder dese zijn Nimrod, ende Assur, 8, 11. van Sem, 21.

1

DIt ¹ nu zijn de ² gheboorten van ^a Noachs sonen, Sem, Cham, ende Iapheth: ende hen werden sonen geboren na den Vloedt.

1 Het eynde deses verhaels is, voornemelick om aen te wijsen, uyt wat vaderen de Messias na den vleesche gesproten, ende onder wat volck middeler tijt de gemeynte Godes geweest is: Daer nae om bekent te maken de oorspronghen der volckeren, ende der bedeelingen der landen, die sy bewoont hebben: ’t welck alles oock seer dienstig is tot verklaringhe van vele Schriftuyr plaetsen; als in het vervolg sal blijcken.

2 Ofte, geslachten.

a 1.Chron. 1.4.

2

De ^{3 b} sonen Iaphets zijn, ⁴ Gomer, ende ⁵ Magog, ende ⁶ Madai, ende ⁷ Iavan, ende ⁸ Tubal, ende ⁹ Mesech, ende ¹⁰ Tiras.

3 Dese hebben hen van de plaetsen harer wooningen meest Noord ende Westwaert uytgespreydt: want eerst nedergeslagen zijnde in kleyn Asien, hebben allenghskens de Noordsche landen ende Europam, meest vervult.

b 1.Chron. 1.5.

4 Deses nakomelingen hebben ’t Noordquartier van kleyn Asien bewoont; gelijck sy oock daerom by de Noordsche volckeren worden gestelt, Ezec. 38.6. ende alsoo sy oock Westwaert hen uytgebreyt hebben, soo houdtmen datse de voort-teelders mede zijn der volckeren in welcker landen de Gallogriecken naderhant gewoont hebben.

5 Den oorspronck der Scythen. siet van dese Ezec. 38.2 ende 39.6.

6 Van welcken zijn de Meden. siet 2.Reg. 17.6. Ies. 13.17. Ier. 25.25. Dan. capp. 5. 6. 8.

7 De vader der Griecken. siet van dese Ies. 66.19. Dan. 8.21. Ioël 3.6. Ezec. 27.13, 19.

8 Men houdt van desen de Iberen, ende uyt dese de Spaignaerden, voortgekomen te zijn. Siet Ezech. 27.13. ende 32.26. ende 38.2, 3.

9 Hebr. Meschech, welcke van dese afkomstigh zijn, is onseker. Sommige meenen die van Cappadocien; andere, die van Mysien, eenige de Moschen; of Moscoviten. Siet Ezech. 38.2, 3.

10 Van desen is in de H. Schrift niet meer vermelt: Doch het meerder gevoelen is, dat de Thracen nabuyren der Macedoniers, van hem zijn voortgekomen.

3

Ende de sonen Gomers zijn: ¹¹ Askenaz, ende ¹² Riphath, ende ¹³ Togarma.

11 De Vader der inwoonderen van Pontus ende Bithynia, landtschappen gelegen in kleyn Asien. Sommige houden dat van desen de Duytschen afkomstigh zijn. Siet Ier. 51.27.

12 Anders, Diphath. 1.Chron. 1.6. hy was de voorteelder der Paphlagoniers, een volck van kleyn Asien, te voren ghenaemt Riphatteen, ofte Ripheen.

13 Dese wordt meest gehouden voor den oorspronck des volcks in kleyn Armenien: ofte (nae ’t gevoelen van andere) der Hooghduytschen. Siet Ezech. 27.14. ende 38.6.

4

Ende de sonen Iavans zijn, ¹⁴ Elisa, ende ¹⁵ Tarsis; ¹⁶ Chittim ende ¹⁷ Dodanim.

14 Van welcken zijn de Eolen, een volck in Grieckenlandt. vergel. Ezech. 27.7.

15 Van desen wordt ghenoemt de hooft stadt van Cilicien, Pauli vaderlandt, Actor. c. 22. vers 3. sulcks dat dese Tarsis geweest is de oorspronck der Ciliciers. Siet Ezech. cap. 27. vers 12. Ione. 1.3.

16 De vader der inwoonderen van Macedonien, ofte, van Italien, ofte, van Cyprus, ofte van een deel des lants Cilicien; alsoo het gevoelen hier van niet eenderley en is. Siet Num. 24.24. Ies. 23.1. Ier. 2.10.

17 Anders, Rodanim, 1.Chron. c. 1. vers 7. Men meynt dat van desen afkomstigh zijn de Rhodiers, ende de Dorensen.

5

Van dese zijn verdeylt de ¹⁸ Eylanden [kolom] der volcken in hare lantschappen, ¹⁹ elck na sijne sprake: nae hare huysgesinnen, onder hare volcken.

18 Verstaet de landen aen de zee westwaert van Syrien tusschen de Midlantsche ende Oceaensche zee gelegen: namelick niet alleen die eygentlick eylanden ghenoemt worden, maer oock de vaste landen, dewelcke alsoo gheleghen zijnde, schijnen eylanden te zijn.

19 De verdeylinge der spraken en was wel te dier tijdt noch niet gheschiedt (siet onder cap. 11.) maer Moses spreeckt nae den tijt, in den welcken hy dit schreef. Siet dierghelijck exempel Gen. 12.8. ende 13.3. etc.

6

Ende ^{c 20} Chams sonen zijn; ²¹ Cus ende ²² Mitsraim, ende ²³ Put, ende ²⁴ Canaan.

c 1.Chron. 1.8.

20 Deses nakomelingen hebben hen van Babel meest Zuydtwaerts verdeylt in een deel van Asien, ende in Afrijcken: ende voor eenen tijdt in Palestina. siet van dese, 1.Chron. 4.40. Psalm 105.27.

21 Van desen zijn de Arabiers, ende de Mooren. siet bov. de aent. c. 2. op ’t vers 13. Item, 2.Reg. 19.9. Iob 28.19. Ier. 13. vers 23. ende 46.9.

22 De vader der Egyptenaren. De naem is over al in de Heylige Schrift. Ende het is oock de naem van het landtschap Egypten selve, en der inwoonderen.

23 Men meynt dat hy een deel van Lybien (al waer de riviere Put is) bewoont heeft. Siet Ier. 46.9. Ezec. 27. vers 10. ende 83.5.

24 De voortteelder der Canaaniten in de Schrifture genoegh bekent. Siet bov. 9. vers 25. en ond. vers 18.

7

Ende de sonen van Cus zijn; ²⁵ Seba, ende ²⁶ Havila, ende ²⁷ Sabta, ende ²⁸ Raëma, ende ²⁹ Sabtecha: ende de sonen van Raëma zijn, ³⁰ Scheba, ende ³¹ Dedan.

25 Van desen komen de Sabeen, in woest Arabien. siet Psalm 72.10. ende Ies. 43.3.

26 De vader der inwoonderen van een landt soo ghenaemt, bov. cap. 2. vers 11.

27 Het gevoelen der gheleerden is, dat deses afkomste bewoont heeft het onderdeel van rijck Arabien.

28 Mede een voorvader der inwoonderen van het voorghemelt Arabien. Siet Ezech. 27.22.

29 Desen houdtmen oock een voortplanter der selver natie geweest te zijn.

30 Suydwaert woonende in Moorenlandt: van waermen meynt dat de Koninginne van Saba gekomen is. Siet 1.Reg. 10.1, 4. Ezech. 27.22. Matth. 12.42. Act. 8.27. Andere voegen hem in rijck Arabien.

31 Een inwoonder mede van rijck Arabien, ofte nae anderer gevoelen, van Moorenlant. siet Ezech. 27.15. ende 38.13.

8

Ende ^d Cus gewan Nimrod: dese begon ³² geweldigh te zijn op aerden.

d 1.Chron. 1.10.

32 Siet bov. 6.4.

9

Hy was een geweldig ³³ jager ³⁴ voor het aengesicht des HEEREN: daerom wort geseyt; Gelijck Nimrod een geweldig jager voor ’t aengesicht des HEEREN.

33 Hebr. geweldig in jacht, namelick, niet alleen der beesten, maer oock der menschen, met de welcke hy handelde gelijck de jagers met het wilt, dat sy dooden, ofte bedwingen nae haren lust. Siet dese maniere van spreken Ierem. 16.16. Thren. 3.52.

34 D. opentlick ende stoutelick, sonder vreese voor Godt, ende schaemte voor de menschen. Vergel. c. 6. vers 11.

10

Ende het ³⁵ beginsel sijnes Rijcks was Babel, ende Erech, ende Accad, ende Calne in den lande ³⁶ Sinear.

35 Nimrod wort gehouden voor de stichter van de eerste Monarchie, ende hy heeft eerst dese vier steden gebouwt: ghelijck Kain de eerste stadt bouwde, voor den Sundtvloet.

36 Hebr. Schinhar. het landt van Mesopotamia ende Chaldaea, alsoo genaemt van een gebergte daer aen gelegen. siet van dit Sinear oock ond. 11.2. ende 14.1. ende Ios. 7.21.

11

³⁷ Uyt dit selve landt is Assur uytgegaen, ende heeft gebouwt ³⁸ Nineve, ende ³⁹ Rehoboth, Ir, ende Calah,

37 And. uyt dit lant is hy: Nam. Nimrod uytgegaen na Assyrien.

38 De Hooft stadt van Assyrien, Ione 1.2.

39 And. Rechoboth de stadt, of, de straten der stadt, T.w. van Nineve.

12

Ende Resen, tusschen Nineve, ende tusschen Calah: dat is ⁴⁰ die groote stadt.

40 T.w. Nineve. siet Ion. 3.3. ende 4.11.

13

Ende Mitsraim ghewan ⁴¹ Ludim, ende ⁴² Anamim, ende ⁴³ Lehabim, ende ⁴⁴ Naphtuhim.

41 De voortteelder des volcks van Lydien in Mauritanien. siet van dese Iesa. 66.19.

42 Men houdt hem voor den oorspronck der Cyrenen.

43 De vader der Lybiers in Africa.

44 Van den welcken men acht te zijn de Mooren, ofte die van Numidien.

14

Ende ⁴⁵ Pathrusim, ende ⁴⁶ Casluhim, ⁴⁷ van waer de ⁴⁸ Philistijnen ⁴⁹ uytgekomen zijn, ende ⁵⁰ Caphtorim.

45 Die ontrent de stadt Pathros in Egypten gewoont hebben. Van de welcke siet Ies. 11.11.

46 De inwoonderen van Cassiotis.

47 Als oock van Caphthorim. siet Deut. 2.23. Ier. 47.4. Amos 9.7. ’t schijnt dat eenige nakomelingen van dese twee gebroeders uyt hare woonplaetse t’samen zijn opgetogen, ende ’t lant Palestina hebben ingenomen: waer van sy Philistijnen genaemt zijn.

48 D’ inwoonderen van Palestina.

49 And. afgekomen.

50 Afkomstigh van Caphtor; van de welcke siet Deut. 2.23.

15

Ende Canaan gewan ⁵¹ Zidon, sijnen eerstgeborenen, ende ⁵² Heth.

51 Hebr. Tsidon. Bouwer der stadt Tsidon, of Zidon in Phaenicien; van dewelcke siet Ios. 11.8. ende 19.28. Iud. 1.31, etc.

52 De Vader der Hethiten, van dewelcke siet Ios. 1.4. ende 9.1. etc.

16

⁵³ Ende den ⁵⁴ Iebusi, ende den ⁵⁵ Emori, ende den ⁵⁶ Girgasi:

53 Dit zijn niet alleen eygene namen van persoonen, maer oock van gantsche volckeren, die uyt deselve gesproten zijn: ende worden daerom anders overgeset, den Iebusiter, den Amoriter, etc.

54 Van deses nakomelingen siet Ios. 15.8. ende 18.28. ende Iud. 1.21.

55 Van de Emoriten siet Deut. 2.24.

56 Siet Matt. 8.28.

17

Ende den ⁵⁷ Hivvi, ende den Arki, ende den ⁵⁸ Sini.

57 Siet Iud. 3.3.

58 Deser wort gedacht Ies. 49.12.

18

Ende den ⁵⁹ Arvadi, ende den ⁶⁰ Zemari, ende den ⁶¹ Hamathi: ende daer na zijn de huysgesinnen der ⁶² Canaaniten verspreydet.

59 Siet Ezech. 27.8, 11.

60 Siet Ios. 18.22. ende 2.Chron. 13.4.

61 Siet Amos 6.2, 14. Zach. 9.2. van eenige deser t’samen, siet Gen. 15.19, 20, 21.

62 Verstaet hier de Canaaniten in ’t gemeyne voor alle de nakomelingen, ofte volckeren van Canaan.

19

Ende de ⁶³ lantpale der Canaaniten was van Zidon, daer ghy gaet nae Gerar tot ⁶⁴ Gaza toe: daer ghy gaet nae ⁶⁵ Sodom ende ⁶⁶ Gomorra, ende ⁶⁷ Adama, ende ⁶⁸ Zeboim tot ⁶⁹ Lasa toe.

63 De palen des lants Canaan worden hier afgetekent, de welcke waren in de lengte op de West-zijde Zidon Noordwaert, ende Gaza Zuydwaert; op de Oost-zijde, Laza Noordwaert, ende Sodoma Zuydwaert: zijnde also de breette op ’t Noord-eynde Zidon, ende Laza; op het Zuyd-eynde Gaza ende Sodoma.

64 Hebr. Azza.

65 Hebr. Sedom. Siet van dese stadt, ende de drie volgende, ond. 13.10. ende 14.2.

66 Hebr. Amora.

67 Hebr. Adma.

68 Hebr. Tseboim.

69 Hebr. Laschah.

20

Dit zijn Chams sonen, na hare huysgesinnen, nae hare spraken: in hare landtschappen, in hare volckeren.

21

Voorts ⁷⁰ zijn Sem [ ⁷¹ sonen] geboren, deselve is oock ⁷² de vader ⁷³ aller sonen

70 Hebr. is geboren. also vers 25.

71 Dese hebben meest hare woonplaetsen gekoren Oostwaert in groot Asien, daer in Syrien, Assyrien, Mesopotamia, Chaldaea, etc. gelegen zijn.

72 D. niet alleen de oorspronck na den vleesche, ten aensien van de eerstgeboorte; maer oock een voorganger nae den den {den} geest, ten aensien van de wederboorte.

73 D. der Hebreen, (die daerom oock Heber genaemt worden, Num. 2424 {24.24.}) by de welcke de Kercke Godts met de ware Leere ende den waren Godtsdienst lange tijdt ghebleven is. And. Kinderen der overvaert van de riviere Euphrates, die Abraham overgevaren is, Ios. 24.3. Siet voorder van Sem bov. 6.10.

[fol. 5v\Babel. Sem. Abram.]

van Heber, broeder van ⁷⁴ Iapheth ⁷⁵ de grootste.

74 Dese wordt bysonderlick genoemt, om dat hy mede deel hadde in de zegeninghe over Sem van Godt uytgesproken, van dewelcke Cham uytghesloten was, bov. 9.25, 26, 27.

75 D. de oudtste.

22

^{e 76} Sems sonen waren ⁷⁷ Elam, ende ⁷⁸ Assur, ende ^{f 79} Arphacsad, ende ⁸⁰ Lud, ende ⁸¹ Aram.

e 1.Chron. 1.17.

76 Van de woonplaetse sijner nakomelingen siet op het voorgaende vers.

77 Van hem zijn de Elamiten, D. de Persianen. siet van dese ond. 14.1, 9. Iesa. cap. 21. vers 2. Ier. cap. 49. vers 34, etc. Dan. cap. 8. vers 2. Actor. 2.9.

78 De vader der Assyriers, een volck genoegh bekendt in de H. Schrift. Vergel. bov. vers 11.

f Ond. 11.10.

79 Van desen meyntmen dat de Chaldeen voort komen, ghenoemt Casdim.

80 Van welcken zijn die van Lydia in kleyn Asien.

81 Den oorspronck der Syriers. siet van eenen anderen Aram, ond. 22. vers 21. van welcke beyde men meynt, dat het lant van Syrien, ende de Syriers haren name hebben.

23

Ende Arams sonen waren, ⁸² Uz, ende ⁸³ Hul, ende ⁸⁴ Gether, ende ⁸⁵ Mas.

82 Hebr. Uts. men houdt dat dese de voortteelder zy van de inwoonderen des landts Trachonitis; nae anderer gevoelen, van eenige die ontrent Idumaea woonden. siet van Uts, Iob 1.1. Thren. 4.21.

83 Dese meyntmen het landt der Palmyrenen bewoont te hebben, ofte Armenien.

84 Van desen waren de Bactrianen, ofte die Apamenem bewoonden.

85 And. Mesech, 1.Chron. 1.17. die bewoont heeft (soo men meynt) het opper-deel van Syrien; tusschen Cilicien, ende Mesopotamien aen een deel des berghs Amans, genoemt Masius, andere stellense in Mysia.

24

Ende ^{g 86} Arphacsad ghewan Selah: ende Selah gewan Heber.

g 1.Chron. 1.18.

86 Vergel. ond. 11.13, 15.

25

Ende Heber werden twee sonen geboren: des eenen naem was Peleg: ⁸⁷ want in sijne dagen is de aerde verdeylt, ende sijnes broeders naem was Ioktan.

87 D. ontrent den tijdt sijner geboorte zijn de inwoonders der aerde van elck anderen verscheyden door verdeylinge der spraken: het welck in’t volgende Cap. verhaelt wort.

26

Ende ⁸⁸ Ioktan gewan Almodad, ende Seleph, ende Hazarmavet, ende Iarah;

88 Van deses nakomelingen en kanmen niet veel bescheydts in de Heylighe Schrift, ofte by andere schrijveren vinden.

27

Ende Hadoram, ende Uzal, ende Dikla;

28

Ende Obal, ende Abimaël, ende ⁸⁹ Scheba;

89 Dese is te onderscheyden van eenen anderen Scheba, de sone van Cus des soons Chams. siet bov. vers 7.

29

Ende ⁹⁰ Ophir, ende ⁹¹ Havila, ende Iobab: dese alle waren Ioktans sonen.

90 Siet 1.Reg. cap. 9. vers 28. ende 22.49. Psal. 45.10. Ies. 13.12.

91 Dese is te onderscheyden van eenen Havila afkomstigh van Cus, de sone Chams, van den welcken siet bov. vers 7. Van desen houden sommige dat het landt der Ismaëliten ende Amalekiten aldus genoemt is, Gen. 25.18. 1.Sam. 15.7.

30

Ende hare wooninge was van Mescha af, daer ghy gaet nae Sephar, het geberghte van ⁹² ’t Oosten.

92 D. van Chaldaea. Siet Num. 23.7.

31

Dit zijn Sems sonen, nae hare huysgesinnen, nae hare spraken; in hare landtschappen, nae hare volckeren.

32

Dit zijn de huysghesinnen der sonen van Noach, nae hare ^92[93] geboorten, in hare volckeren: ende van dese zijn de volckeren op d’aerde verdeelt nae den Vloedt.

92[93] Siet bov. 5.1.