Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het xj. Capittel.

Alle menschen hadden tot deser tijdt toe eenerley sprake, vers 1. De kinderen der menschen bestaen eene stadt, met eenen seer hoogen toren uyt enckele trotsheydt te bouwen, 3. Godt belet haer werck door verdeylinghe der spraken, ende verstroytse van malkanderen door de werelt, 6. Babel bekomt daer van den name, 9. Sems nakomelingen tot op Abram, 10. die met sijnen vader, Sarai, ende Lot, treckt uyt Ur der Chaldeen nae Haran, 29.

1

ENde ¹ de gantsche aerde was ² van eenerley ³ sprake, ende eenerley woorden.

1 Alle inwoonders der aerde, voor ende na den Suntvloedt, tot dat dese verdeylinge der spraken geschiet is.

2 Het wordt daer voor gehouden, dat dit de Hebreeusche sprake (die haren naem heeft van Heber) geweest zy: onder anderen daerom; dat de eygene namen der eerste menschen van Hebreeuschen oorspronck zijn, als Adam, Heva, Kain, Habel, etc.

3 Hebr. Lippe, alsoo in’t volgende.

2

Maer het gheschiedde, als ⁴ sy tegen het ⁵ Oosten togen, dat sy eene leechte vonden ⁶ in den lande ^a Sinear, ende sy woonden aldaer.

4 Dit is meest te verstaen van Chams nakomelinghen, ende der selver hooft Nimrod. siet bov. cap. 10. vers 10.

5 Van de plaetse daer henen sy eerst getogen waren, als sy der menighte halven haer wat moesten verspreyden van het gheberghte Ararat, daer de Arke rustede. Siet bov. cap. 8. vers 4.

6 Waer in Babel gheleghen was. siet bov. cap. 10. op het vers 10.

a Genes. 10.10.

3

Ende sy seyden een yeder tot sijnen naesten; Kom aen, laet ons ⁷ tichelen strijcken, ende ⁸ wel doorbranden: ende de tichel was hen voor steen, ende ⁹ het lijm was hen voor leem.

7 Ofte, backsteenen maken, ofte, bereyden.

8 Hebr. branden, met, ofte, tot brandinge, D. door het branden hart backen.

9 Eene taeije materie, vaster klevende als peck, overvloedigh in die landen: siet ond. cap. 14. vers 10. De History-schrijvers verhalen, dat de muyren van Babel hier van ghemetselt waren, ende soo hardt gheworden als yser.

4

Ende sy seyden; Kom aen, laet ons voor ons eene stadt bouwen, ende eenen toren, diens ¹⁰ opperste ¹¹ in den Hemel zy, ende laet ons eenen name voor ons maken: op dat wy niet misschien over ^11[12] de gantsche aerde verstroyt en worden.

10 Hebr. Hooft.

11 Eene maniere van spreken dienende tot sonderlinghe vergrootinge: siet Deut. 1. vers 28. ende 9.1. Psal. 107.26. Matth. 11.23. Dit is een gantsch godtloos ende stout voornemen: als oft sy wilden Godt ende alle menschen ten trotse sulck een werck maken, waer door sy haer tegen alle geweldt mochten versekeren.

11[12] Hebr. Het aengesicht der gantscher aerde, alsoo oock ond. versen 8, 9.

5

Doe ¹³ quam de HEERE neder, om te besien de stadt ende den toren, die [kolom] de ¹⁴ kinderen der menschen bouwden.

13 Menschelick van den oneyndelicken ende alwetenden Godt gesproken. De sin is: Godt wiste ende sagh al haer vermeten ende godtloos bestaen, openbarende dat hy sich bereydde ter straffe.

14 Siet bov. cap. 6. op het vers 2.

6

Ende de HEERE seyde: Siet, sy zijn eenerley volck, ende hebben alle eenerley sprake, ende dit is’t, dat sy beginnen te maken: maer ¹⁵ nu, ¹⁶ en soude hen niet afgesneden worden al wat sy bedacht hebben te maken?

15 Met dese maniere van spreken wordt uytghedruckt Godes toorn, ende sijn voornemen, om dit werck te beletten.

16 And. haer en sal niet afgesneden, ofte, belet worden, D. sy sullen met haer werck willen voort varen.

7

Kom aen, ¹⁷ laet ons neder varen, ende laet ons hare sprake aldaer verwerren: op dat een yegelick de sprake sijnes naesten niet en ¹⁸ hoore.

17 Vergel. bov. 1. de eerste aent. op het vers 26.

18 D. verstae: alsoo wort het woordt hooren, voor verstaen genomen, ond. capit. 42. vers 23. Deut. c. 28. vers 49. 1.Reg. 3.9. Ier. c. 1 vers 15. 1.Cor. cap. 14. vers 2.

8

^{19 b} Alsoo verstroydese de HEERE van daer over de gantsche aerde: ende sy hielden op de stadt te bouwen.

19 Dat sy meynden voor te komen, is hen door Godes rechtveerdig oordeel over gekomen.

b Deuter. 32.8. Actor. 17.26.

9

Daerom ²⁰ noemdemen haren name ²¹ Babel; want aldaer verwerrede de HEERE de sprake der gantscher aerde, ende van daer verstroydese de HEERE over de gantsche aerde.

20 And. noemde hy, T.w. Godt.

21 Siet boven 10. vers 10. Het woordt beteeckent verwerringe, ofte, vermengelinge, ofte, de verwerringe is gekomen, ofte, daer in is verwerringe.

10

^c Dit zijn de gheboorten van Sem: Sem ^21[22] was hondert jaer oudt, ende gewan Arphacsad, twee jaren na den Vloedt.

c Gen. 10.22, etc. 1.Chron. 1.17, etc.

21[22] Hebr. een soon van honderdt jaer, D. Sem was honderdt jaer oudt. siet cap. 7. vers 6.

11

Ende Sem ²³ leefde, nae dat hy Arphacsad gewonnen hadde, vijf hondert jaer; ende hy gewan sonen ende dochteren.

23 D. hy hadde geleeft, of, hy was soo oudt. siet bov. 5.3.

12

Ende Arphacsad leefde vijf en dertigh jaer: ende hy gewan ²⁴ Selah.

24 Hebr. Schelach.

13

Ende Arphacsad leefde, nae dat hy Selah gewonnen hadde, vier hondert ende drie jaren: ende hy gewan sonen ende dochteren.

14

Ende Selah leefde dertigh jaer: ende hy gewan Heber.

15

Ende Selah leefde, na dat hy Heber gewonnen hadde, vier hondert ende drie jaren: ende gewan sonen ende dochteren.

16

Ende Heber leefde vier en dertigh jaer: ende gewan Peleg.

17

Ende Heber leefde, na dat hy Peleg gewonnen hadde, vier hondert ende dertigh jaer: ende hy gewan sonen ende dochteren.

18

Ende ^d Peleg leefde dertigh jaer: ende hy gewan Rehu.

d 1.Chron. 1.25.

19

Ende Peleg leefde, nae dat hy Rehu gewonnen hadde, twee hondert ende negen jaren: ende hy gewan sonen ende dochteren.

20

Ende Rehu leefde twee en dertigh jaer: ende hy gewan Serug.

21

Ende Rehu leefde, na dat hy Serug gewonnen hadde, twee hondert ende seven jaren: ende hy gewan sonen ende dochteren.

22

Ende Serug leefde dertigh jaer: ende gewan ²⁵ Nahor.

25 Hebr. Nachor.

23

Ende Serug leefde, na dat hy Nahor gewonnen hadde, twee hondert jaer: ende hy gewan sonen ende dochteren.

24

Ende Nahor leefde negen en twintigh jaer: ende gewan ²⁶ Terah.

26 Hebr. Terach: ende Luce 3. vers 34. Thara.

25

Ende Nahor leefde, na dat hy Terah ghewonnen hadde, hondert ende negentien jaer: ende hy gewan sonen ende dochteren.

26

Ende Terah leefde tseventigh jaer: ende ²⁷ ghewan ²⁸ Abram, Nahor, ende Haran.

27 D. hy begon te ghewinnen. Siet bov. 5.32.

28 Abram wordt eerst ghenoemt, niet om dat hy de oudste, maer de weerdighste was: gelijck sulcks oock hier te voren met Sem geschiedt is, bov. c. 5. vers 32. ende 10.1.

27

^e Ende dit zijn de geboorten van Terah; Terah ghewan Abram, Nahor, ende Haran: ende Haran gewan Lot.

e Ios. 24.2. 1.Chron. 1.26.

28

Ende Haran sterf ²⁹ voor het aengesicht sijnes vaders Terah; in het landt sijner geboorte, in ³⁰ Ur der Chaldeen.

29 D. in het leven, ende de tegenwoordigheydt sijnes vaders.

30 Eene stadt in’t lant van Chaldeen. Siet Nehem. 9.7. Actor. 7.4.

29

Ende Abram ende Nahor namen hen wijven: de naem van Abrams huysvrouwe was Sarai; ende de naem van Nahors huysvrouwe was ^f Milca, ³¹ een dochter van Haran, vader van Milca, ende vader van Iisca.

f Genes. 22.20.

31 Milca is ghetrouwt geweest met haren Oom Nahor, welcke houwelicken voor de wetten van dien tijdt noch niet uytdruckelick verboden en waren. Iisca wort van sommigen gehouden voor Sarai, de huysvrouwe van Abram: andere meynen, dat Sarai niet en was de dochter van Haran, maer des selven, ende Abrams ende Nahors suster, uyt eenen vader Terah, maer niet uyt eene moeder geboren. Vergl. ond. 20. vers 12.

30

Ende ^g Sarai was onvruchtbaer: sy en hadde geen kindt.

g Genes. 16.1, 2. ende 18.11, 12.

31

^h Ende ³² Terah nam Abram sijnen sone, ende Lot Harans sone, sijnes soons

h Ios. 24.2. Nehem. 9.7. Actor. 7.4.

32 T.w. na dat hy uyt sijnen sone Abram verstaen hadde, dat Godt hem hadde geroepen om te gaen uyt sijn vaderlandt, achtervolgens ’t verhael daer van ghedaen in het 12 Cap.

[fol. 6r\Abram. Sarai. Pharao.]

sone, ende Sarai sijne schoon-dochter, sijnes soons Abrams huysvrouwe, ende ³³ sy togen ³⁴ met haer-lieden uyt Ur der Chaldeen, om te gaen na het landt Canaan; ende sy quamen tot ³⁵ Haran, ende woonden aldaer.

33 Namel. Terah, ende Abram.

34 Namelick, met Lot, ende Sarai.

35 Hebr. Charan. Actor. 7.4. leestmen Charran. Eene stadt in Mesopotamia, in de Historien bekent. Siet onder 24.10. en 28.10. en 29.4.

32

Ende de daghen van Terah waren twee honderdt ende vijf jaren: ende Terah sterf te Haran.