Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het ix. Capittel.

Godt vernieuwt sijnen zegen na den Sundtvloedt over de menschen, vers 1. vergunt, ende verbiedt haer sekere spyse, 3. verordent straffe op den doodtslagh, 5. stelt den regenboghe tot een teecken sijns verbondts, dat geen algemeyne Sundtvloedt meer op aerden komen sal, 9. Noach plant den wijnstock, 20. ende wordt in den slaep des dronckenschaps van wegen sijner naecktheydt van Cham beschimpt, 22. Die daer over met sijne nakomelingen wordt vervloeckt, 25. maer Sem ende Iapheth gezegent, 26. Noachs ouderdom, ende doodt, 29.

1

ENde Godt ¹ zeghende Noach ende sijne sonen; ende hy seyde tot hen: ^a Zijt vruchtbaer ende vermenighvuldiget, ende vervullet de aerde:

1 Godt vernieuwt den zegen, dien hij bov. 1.28. over den mensche hadde uytghesproken, om te toonen, dat de onderhoudinghe ende vermenighvuldinge des menschelicken geslachts, midtsgaders alle heerschappije ende macht, die de mensche nae den val over de onvernuftighe dieren behouden hadde, soo wel na, als voor den Sundtvloedt, aen sijnen zegen hingh.

a Bov. 1.28. ende 8.17.

2

Ende u-lieder vreese, ende u-lieder verschrickinge zy over al het gedierte der aerde, ende over al het gevogelte des hemels: in al [kolom] wat sich op den aerdtbodem ² roert, ende in alle visschen der zee: sy zijn in uwe hant over gegeven.

2 Ofte, kruypt, ende sich beweeght, als een onredelick dier.

3

³ Al wat sich roert, ⁴ dat levendigh is, zy u tot spijse: ick heb het u al ghegeven gelijck ^{5 b} het groene kruydt.

3 D. allerley eetbaer gedierte, op der aerde, in de lucht, ende in de wateren.

4 Want dat van selfs, ofte qualick gestorven is, is door dese wet verboden.

5 Hebr. het groensel, ofte, de groente des kruydts, als bov. 1. vers 30. D. (na ’t gemeyn gevoelen) boven ’t groen kruydt, ende de vruchten, die ick u te voren tot spijse hadde verordent, geve ick u nu oock allerley levendig eetbaer gedierte.

b Bov. 1.29.

4

^c Doch het vleesch ⁶ met sijne ziele [dat is] sijnen bloede, en sult ghy niet eten.

c Lev. 3.17. ende 7.26. ende 17.14. ende 19.26. Deut. 12.23.

6 Godt verbiet bloedigh vleesch te eten, om de menschen van alle wreedtheydt ende genegentheyt tot dooden, ende moorden af te schricken. Vergel. Levit. 3.17. ende 17.11. Deut. cap. 12. vers 23.

5

^d Ende voorwaer ick sal u bloedt [het bloedt] ⁷ uwer zielen ⁸ eyschen; van de handt ⁹ aller ghedierte sal ick het eyschen: oock ¹⁰ van de handt des menschen, van de handt eenes yeghelicken sijnes broeders sal ick de ziele des menschen eyschen.

d Exod. 21.12, 28.

7 D. uwer persoonen, ofte u lichamelick leven.

8 D. wreken, ofte door order van my ingestelt, ofte oock buyten deselve.

9 Siet Exo. 21.28.

10 Wie hy oock soude mogen zijn, van hooghen ofte leghen staet, van rijck ofte arm, van man of vrouwe, dewijle de mensche sijn broeder ofte suster ende even naesten is.

6

^e Wie des menschen bloedt vergiet, sijn bloedt sal ¹¹ door den mensche vergoten worden: want Godt heeft den mensche ^{12 f} nae [sijn] beeldt gemaeckt.

e Thren. 4.13. Matth. 26.52. Apocal. 13 10.

11 Hier wordt het ampt der Overigheyt bevestight, ende het sweerdt haer gegeven tot straffe der boosdoenders, Rom. cap. 13. vers 1, etc.

12 Siet bov. 1.27. Ende of wel Godes beeldt door den val geschendt ende verbroken is, soo heeft nochtans Godt eenig overblijfsel daer van, om verscheydene redenen, in de menschen ghelaten; het welck hy niet begeert gheschendt te hebben, maer verordent hier de straffe van sodanige schendinge.

f Bov. 1.27.

7

Maer ^g ghylieden, weest vruchtbaer, ende vermenighvuldight: teelt overvloedighlick voort op der aerde, ende vermenighvuldight op deselve.

g Bov. 1.28. ende 8.17.

8

Voorder seyde Godt tot Noach, ende tot sijne sonen met hem, seggende:

9

¹³ Maer ick, ^h siet, ick richte mijn verbondt op met u, ende met uwen ¹⁴ zade na u.

13 Dat is, wat my aengaet, om u van mijnent weghen te versekeren, dat ick alle menschen ende dieren niet meer alsoo en sal verderven, soo verbinde ick my aen u met beloften, ende geve u het navolgende teecken.

h Iesai. 54 9.

14 Dat is, uwe nakomelingen, die uyt u voortgeteelt ende geboren sullen worden; alsoo wordt het woort zaet dickwils genomen. Siet onder 12.7. Exod. 28.43. Levit. 22.4. Deut. 4.37. 1.Sam. 24.22. 1.Reg. 2.33. Ioan. 8.33. Rom. 1.3. ende 11.1. 2.Tim. 2.8.

10

Ende met alle levendige ziele, die met u is, van ’t gevogelte, van’t vee, ende van alle ghedierte der aerde met u: van alle die uyt de Arke gegaen zijn, tot al het gedierte der aerde toe.

11

Ende ick richte mijn verbondt op met u, dat niet meer ¹⁵ alle vleesch van de wateren des vloedts sal worden ¹⁶ uytgeroeyt: ende datter geen vloedt meer zijn en sal, om d’aerde te verderven.

15 D. alle menschen, ende wat levende, roerende, ende gevoelende is op der aerde.

16 Siet bov. 8.21, 22. verstaet sulcken vloedt, waer door het gantsche aertrijck met water bedeckt soude worden tot verdervinge van alle menschen, ende beesten, die hare woninge op der aerde hebben. Over sulcks zijn hier uytgenomen particuliere water-vloeden, ende overwateringe van landen.

12

Ende Godt seyde: Dit is het teecken des verbonts, dat ick geve tusschen my, ende tusschen u-lieden, ende tusschen alle levendige ziele, die met u is: ¹⁷ tot eeuwige geslachten.

17 Hebr. tot geslachten der eeuwigheydt, dat is, soo lange als de werelt staen sal. alsoo oock ond. vers 16.

13

¹⁸ Mijnen Boge hebbe ick gegeven in de wolcken: die sal zijn tot een teecken des verbonts tusschen my, ende tusschen d’aerde.

18 Verstaet, den Regen-boge, die na de nature wel een teecken is van regen, maer nae de ordinantie Godts een seker bewijs, dat de werelt door regen, ende eenen algemeynen water-vloedt niet wederom en sal vergaen.

14

Ende het sal gheschieden ¹⁹ als ick wolcken over d’aerde brenghe; ²⁰ dat dese Boge sal gesien worden in de wolcken.

19 Hebr. als ick een wolcke over d’aerde wolcke: dat is, als ickse met wolcken overtrecke.

20 Of, Ende.

15

Dan sal ²¹ ick ghedencken aen mijn verbondt, ’t welck is tusschen my, ende tusschen u, ende tusschen alle levendighe ziele van allen vleesche: ende de wateren sullen niet meer wesen tot eenen vloedt, om alle vleesch te verderven.

21 D. ick sal doen, dat ick belooft hebbe. siet bov. 8. op ’t vers 1. Item, hier het volgende vers.

16

Als desen boge in de wolcken sal zijn, soo sal ick hem aensien, om te gedencken aen ²² het eeuwigh verbondt tusschen ²³ Godt, ende tusschen alle levendige ziele, van allen vleesche, dat op der aerden is.

22 Siet boven 8.21, 22. ende boven op ’t vers 12. Hebr. ’t Verbondt der eeuwigheyt.

23 D. my.

17

Soo seyde dan Godt tot Noach: Dit is het teecken des verbondts, dat ick opgericht hebbe tusschen my, ende tusschen alle vleesch, dat op der aerden is.

18

Ende de sonen Noachs die uyt de Arke gingen, waren, ⁱ Sem, ende Cham, ende Iapheth: ende Cham die is de vader van ²⁴ Canaan.

i Bov. 6.10.

24 Van den welcken de Canaaniten zijn voort gekomen, ende het landt Canaan sijnen name heeft gekregen: welck landt den Israëliten, die van Sem afkomstigh zijn, daer na tot een erfdeel geworden is.

19

Dese drie waren de sonen van Noach: ende van dese is de gantsche aerde ²⁵ overspreydt.

25 T.w. met inwoonders.

[fol. 5r\Geslacht-Register]

20

Ende Noach ²⁶ begon een ²⁷ Ackerman te zijn: ende hy plantte eenen wijngaert.

26 Oft, een Acker-man zijnde, begon te planten.

27 Ofte, Lantman. Hebr. Een man der aerde, ofte des aerdrijcx, D. een ackerman of lantbouwer. alsoo onder 25.27. een man des veldts, dat is, die in het velt hem meer onthoudt, dan te huys. 1.Sam. 16.18. een man des oorloghs, D.een oorloghsman. Prov. 6.11. een man des schilts, dat is, die schilt ende wapenen in de oorloghe ghebruyckt, etc.

21

Ende hy dronck van dien wijn, ende wert droncken: ende ²⁸ hy ontblootte sich in’t midden sijner tente.

28 T.w. onwetende, onverhoets in den slaep der dronckenschap, ende niet met een opgeset voornemen.

22

Ende Cham, ²⁹ Canaans vader, sagh sijns vaders naecktheyt, ende hy gaf het sijnen beyden broederen daer buyten te kennen.

29 Dit wordt wederom verhaelt tot meerder straffe van Cham, ende versterckinghe der Israëliten, die Godt nae der Canaaniten lant door Mosen was leydende.

23

Doe nam Sem, ende Iapheth een kleet, ende sy leyden ’t op haer beyder schouderen, ende ginghen achterwaerts, ende bedeckten de naecktheydt hares vaders: ende haer aengesichten waren achterwaerts [gekeert,] soo dat sy de naecktheyt hares vaders niet en sagen.

24

Ende Noach ontwaeckte van sijnen ³⁰ wijn: ende ³¹ hy merckte wat sijn kleynste soon hem gedaen hadde.

30 D. van den slaep, in den welcken hy door het drincken des wijns ghevallen was.

31 Ofte door Godes ingheven; ofte door het verhael sijner twee andere sonen: ofte oock door sijne eygene ondersoeckinge.

25

Ende ³² hy seyde: ³³ Vervloeckt zy ³⁴ Canaan: ³⁵ een knecht der knechten zy hy sijnen broederen.

32 Niet als een sondigh mensche door vleeschlicken toorn, ofte verbaestheyt, maer als een Propheet, door het ingeven des H. Geestes.

33 D. hatelick voor Godt, verachtelick by de menschen, ongeluckigh op der aerde, in hem selven, ende de sijne.

34 Verstaet niet alleen den sone, maer oock den vader Cham, ende des soons nakomelingen.

35 D. de alder verachtste ende snoodste slave. Alsoo wort ydelheyt der ydelheden geseydt, Eccles. 1.2. boosheyt der boosheyt, Hos. 10.15. voor de aldermeeste, etc. vergel. Lev. 2. de aent. op ’t vers 3.

26

Voorder seyde hy; Ghezegent zy de HEERE, de Godt ³⁶ Sems: ende Canaan zy hem een knecht.

36 Sem wort hier bysonderlick genaemt niet alleen om dat hy den eersten lof hadde in de eere aen sijnen vader bewesen, boven vers 23. maer oock om dat uyt sijnen zade de Messias ende Godes volck souden, voort komen. siet ond. 10. op vers 21.

27

³⁷ Godt breyde Iapheth uyt, ende hy woone ³⁸ in Sems tenten: ende Canaan zy hem een knecht.

37 And. Godt locke, ofte, overrede Iapheth. verstaet dit als een Prophetie van de beroepinge der heydenen, (Iaphets nakomelingen) die door de lieflicke predikatie des H. Euangeliums geschieden soude.

38 D. sijne nakomelingen sullen tot de gemeynschap van Godts Kercke gebracht worden.

28

Ende Noach leefde na den Vloedt, drie hondert ende vijftigh jaer.

29

So waren alle de dagen van Noach, negen hondert ende vijftig jaer: ende hy sterf.