Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments

Het viij. Capittel.

De fonteynen des afgrondts, ende de wolcken worden gestopt, waer door de wateren stille worden, ende allenghskens verloopen, vers 1. De Arke sett haer neder op het geberghte van Ararat, 4. Noach laet een rave vliegen, ende daer na eene duyve, die met een olijftacxken weder komt, 7. Het aertrijck is weder droogh, 13. Noach gaet met al, dat by hem was, op Godts bevel, uyt de Arke, 16. Bouwt eenen altaer, ende offert, 20. Godt belooft de aerde niet meer alsoo om ’s menschen wille te verderven, 21.

1

ENde Godt ¹ gedachte aen Noach, ende aen al het gedierte, ende aen al het vee, dat met hem in de Arke was: ende Godt dede eenen windt over de aerde door gaen, ende de wateren wierden stille.

1 Menschelicker wijse van Godt ghesproken. Godt wordt geseyt te gedencken, als hy na eenigh uytstel ofte sijne weldaden bewijst, ond. 19. vers 29. Exo. 32.13. Nehem. 13.14, 22. Iob 14.13. Ps. 132. vers 1. ofte sijne straffe uytvoert. Hos. 9.9. Apoc. 18.5.

2

Oock werden de fonteynen des Afgronts, ende de sluysen des Hemels ² gesloten: ende de ³ plasregen van den Hemel wert opgehouden.

2 Die te voren opgeborsten ende opgebroken waren, om dit vreeslick oordeel Godes uyt te voeren, bov. 7.11.

3 Die veertigh natuyrlicke dagen gheduyrt hadde. Siet bov. 7.4, 12.

3

Daer toe keerden de wateren weder van boven der aerde, ⁴ henen ende weder vloeijende: ende de wateren namen af ⁵ ten eynde van hondert ende vijftigh dagen.

4 Hebr. gaende ende wederkeerende, D. al meer ende meer wederkeerende, afnemende. also in’t volghende vers 5. vergel. ond. 26.13. ende siet Ione 1. op vers 11.

5 Te reeckenen van het begin des Sundvloedts. siet cap. 7. vers 11. in welcken gantschen tijt de wateren op den aerdtbodem toeghenomen hebben. Siet daer oock vers 24.

4

Ende de Arke rustede in de sevende maent op den seventienden dagh der maent, ⁶ op de bergen van Ararat.

6 D. op een van de bergen van groot Armenien.

5

Ende de wateren waren gaende, ende afnemende tot de tiende maendt: in de tiende [maent] op den eersten der maent, werden de ⁷ toppen der bergen gesien.

7 Hebr. hoofden. alsoo Deuter 3.27. Ios. 15.8. Iud. 9.7.

6

Ende het gheschiedde ⁸ ten eynde van veertigh dagen, dat Noach de ⁹ venster der Arke, die hy gemaeckt hadde, open dede.

8 T.w. na den eersten dagh der tiender maendt: van den welcken in het voorgaende vers gesproken wordt.

9 Siet bov. 6.16.

7

Ende hy ¹⁰ liet eene rave uyt: ¹¹ die dickwils henen ende weder gingh, tot dat de wateren van boven d’aerde verdroogt waren.

10 T.w. om te ondervinden of de aerde van de wateren gebloot was.

11 Hebr. die uytgingh, uytgaende ende keerende, D. sy vloogh herwaert, ende derwaert, ende bysonderlick ontrent de Arke, om dat de aerde noch meest met de wateren bedeckt was.

8

Daer na ¹² liet hy eene ¹³ duyve van sich uyt, om te sien of de wateren ¹⁴ gelicht waren van boven den aerdtbodem.

12 T.w. seven dagen, na dat de rave uyt gelaten was: als te sien is vers 10.

13 Die niet lichtelick haer medepaer verlaet, ende gewent is tot het selve weder te keeren.

14 D. vermindert, meer verloopen.

9

Maer de duyve en vondt geene ruste voor het hol hares voets: soo keerde sy weder tot hem in de Arke; want de wateren waren op ¹⁵ de gantsche aerde: ende hy stack sijne handt uyt, ende namse, ende brachtse tot sich in de Arke.

15 Op de vlackte der omliggender landtstreke. Want anders begonnen de toppen der bergen ontdeckt te worden, boven vers 5.

10

Ende hy verbeydde noch seven andere

[fol. 4v\Sundvloet. Noach.]

dagen: doe ¹⁶ liet hy de duyve wederom uyt de Arke.

16 Hebr. hy dede toe: ofte, hy voer voort uyt te laten, ofte uyt te senden. Welcke manierevan spreken oock is ond. vers 12. ende 21. ende elders dickwils, beteeckenende het herdoen, ende vernieuwen, ofte hervatten eeniger sake.

11

Ende de duyve ¹⁷ quam tot hem tegen den avondt-tijdt, ende siet, ¹⁸ een afgebroken olijf-bladt was in haren ¹⁹ beck: soo merckte Noach, dat de wateren van boven de aerde gelicht waren.

17 Om datse geen voedsel voor haer en vondt, ende sochte in haer gewoonlick kot te wesen.

18 Waer mede Godt Noach vertroost heeft, hem versekerende dat sijne verlossinghe uyt de Arke nae by was.

19 Hebr. mondt.

12

Doe vertoefde hy noch seven andere dagen: ende hy liet de duyve uyt, maer ²⁰ sy en keerde niet meer weder tot hem.

20 Want sy ruste, ende voedtsel op den aerdtbodem gevonden hadde.

13

Ende het geschiedde ²¹ in het ses hondertste ende eerste jaer, in de eerste [maent] op den eersten der selver maent, dat de wateren drooghden van boven der aerde: doe dede Noach het decksel der Arke af, ende sagh toe, ende siet, ²² den aerdbodem was gedrooght.

21 T.w. des ouderdoms Noachs, het welcke was het jaer na de scheppinge der werelt 1657. Vergel. bov. 7.11. alwaer geseydt wordt, dat de Sundtvloedt begonnen is in’t jaer des ouderdoms Noachs ses honderdt.

22 Hebr. het aensicht des aerdtbodems.

14

Ende in de tweede maendt, op den seven en twintighsten dagh der maent, was de aerde opgedrooght.

15

Doe sprack Godt tot Noach, seggende:

16

²³ Gaet uyt de Arke: ghy, ende uwe huysvrouwe, ende uwe sonen, ende de wijven uwer sonen met u.

23 Op dit bevel hadde Noach ghewacht, gelijck hy oock op Godts bevel in de Arke was gegaen: zijnde daer in geweest, een jaer, ende tien dagen.

17

Al het gedierte dat met u is, van allen vleesche, aen gevogelte, ende aen ²⁴ vee, ende aen al het kruypende gedierte, dat op der aerde kruypt, doet met u uytgaen: ende ^a dat sy overvloedelick voort-teelen op der aerde, ende vruchtbaer zijn, ende vermenighvuldigen op der aerde.

24 Siet bov. 6. op vers 7.

a Bov. 1.22, 28. ende 9.1.

18

Doe gingh Noach uyt, ende sijne sonen, ende sijne huysvrouwe, ende de wijven sijner sonen met hem.

19

Al het gedierte, al het kruypende, ende al het gevogelte, al wat sich op der aerde roert; ²⁵ nae hare geslachten, gingen uyt de Arke.

25 D. sy gingen fijn ordentlick, elck gepaert na sijn gheslachte ofte soorte.

20

Ende Noach bouwde den HEERE eenen altaer: ende hy nam van al ²⁶ het ^b reyn vee, ende van al het reyn gevogelte, ende offerde ²⁷ brandt-offeren op dien altaer.

26 Siet bov. 7.2.

b Levit. cap. 11.

27 Soo ghenaemt om dat dit offer geheel verbrandt wert, ende alsoo met den roock opwaerdts klom, ende verdween: in welcken aensien het oock een Klim-offer soude moghen heeten. Siet oock Levit. 6. op vers 9.

21

Ende de HEERE ²⁸ roock dien ²⁹ lieflicken reuck, ende de HEERE seyde ³⁰ in sijn herte: Ick en sal voortaen ³¹ den aerdtbodem niet meer vervloecken om des menschen wille, ^{c 32} want het gedichtsel van ’s menschen herte is boos van sijner ^d jeught aen: ende ick en sal voortaen niet meer al het levende ³³ slaen, gelijck als ick gedaen hebbe.

28 Menschelicker wijse ofte by gelijckenisse van Godt ghesproken. Want gelijck een lieflicke reuck den mensche seer vermaeckt, also hadde Godt een welghevallen aen het gheloove, ende de danckbaerheydt van Noach.

29 Hebr. den reuck der ruste, ofte, rustmakende, T.w. den mensche met Godt versoenende, ende in ruste ofte vrede stellende, niet door des offers eygene kracht, maer door de beteeckende offerhande onses Heeren Iesu Christi, waer door alleen eene eeuwige versoeninghe verworven is, Hebr. 9.12, 13.

30 Ofte tot, D. by hem selven: menschelick van Godt gesproken, om ons te verklaren, dat hy sijnen raedt, die hy by hem selven heeft, daer na sijnen knechten na sijn welgevallen openbaert.

31 D. ick sal den aerdtbodem niet meer alsoo door eenen algemeynen Sundtvloedt verderven. Hebr. Ick en sal niet toe doen te vervloecken. alsoo in’t eynde van dit vers. Siet bov. op vers 10.

c Bov. 6.5. Prov. 22.15. Matth. 15.19.

32 And. al hoewel.

d Prov. 22.15.

33 D. door eenen algemeynen Sundtvloedt ombrengen. Het woordt slaen, is onder andere beteeckeningen dickwils genomen voor dooden, ofte anders het leven eenighsins beschadigen, door wat middel het eene ende het andere soude mogen geschieden. Siet Exod. 21.18. Num. 14.12. ende 35.16. Deut. 28.22, 27. 1.Sam. 17.50. ende 26.8. 2.Sam. 3.27. 1.Reg. 22.34. Amos 4.9, etc.

22

^e Voortaen ³⁴ alle de dagen der aerde, en sullen zaeyinge, ende ooghst, ende koude, ende hitte, ende somer, ende winter, ende dagh, ende nacht, niet ophouden.

e Ier. 33.20, 25.

34 D. soo lange, als de werelt staen sal.