Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

1 Den Apostel voorseght hoedanige menschen ende verleyders in de laetste tijden sullen opstaen, ende vermaent Timotheum sulcke te schuwen. 6 Leert op wat wijse ende hoe’se de menschen sullen verleyden, voornamelick de vrouwkens. 8 Dat’se Iannes ende Iambres sullen gelijck zijn, in de waerheyt tegen te staen. 10 Vermaent hem voorder zijn exempel te willen volgen in ’t verdragen van vervolgingen, die alle Godtsalige te verwachten hebben. 14 ende stantvastelijck te blijven by de suyvere leere, die hy van hem geleert hadde. 15 aenwijsende daer by de volmaecktheyt, Goddelickheyt, ende veelvoudige nutticheyt der heylige Schrifture, die hy van kinds-been af geleert hadde, in welcke dese leere gegrondt is.

1

^a ENde ¹ weet dit, dat ² in de laetste dagen ³ ontstaen sullen ⁴ sware tijden.

a 1.Tim. 4.1. 2.Petr. 2.3. Iud vers 18.

1 N. alsoo dat ghy u daer tegen wapent, ende andere waerschuwt.

2 Soo worden ghenaemt de tijden des Nieuwen Testaments, van de verbreydinge des Euangeliums af tot den eynde des wereldts. Siet 1.Cor. 10.11. 1.Tim. 4.1. Ofte, in de volghende tijden. Actor. 2.17.

3 Ofte, aenstaen.

4 D. beswaerlicke, vol droefheydt ende gevaerlickheydt voor de Godtsalige.

2

Want ⁵ de menschen sullen zijn ⁶ liefhebbers van haer selven, gelt-gierigh, ⁷ laet-dunckige, hooveerdigh, lasteraers, den ouderen ongehoorsaem, ondanckbaer, onheyligh,

5 D. het meerdeel ofte meesten hoop der menschen.

6 Ofte, eygen liefdigh, dat is, haer selven te seer lievende, te veel van haer selven houdende, ende haren eygenen nut in alle dingen soeckende.

7 D. pocchers, roemers, van hare gaven ende deughden.

3

⁸ Sonder natuerlicke liefde, ⁹ onversoenlick, achter-klappers, ¹⁰ onmatigh,

8 Namel. die Godt van natueren geplant heeft in de herten der ouderen tegen hare kinderen, ende der kinderen teghen hare ouders: die men oock siet den onredelicken beesten van natueren ingeplant. Siet Iesai. 49.15. Rom. 1.31.

9 D. met welcke geen verbont van vrientschap en kan gemaeckt worden. Ofte, verbondt-brekers. Rom. 1.31.

10 Namel. in spijse, dranck, ofte vleeschelicke wellust.

[fol. 126v]

¹¹ wreet, sonder liefde ¹² tot de goede,

11 Ofte, wilt, niet tam, ofte, niet ghevoeghlick, met welcken het swaer is omme te gaen.

12 Ofte, tot het goede, Dat is, tot de deught.

4

Verraders, ¹³ roeckeloos, opgeblasen, meer lief-hebbers der wellusten dan lief-hebbers Godts:

13 D. die haer door hare ghenegentheden haestelick herwaerts ofte derwaerts laten drijven.

5

Hebbende ¹⁴ een gedaente van Godtsalicheyt, maer die ¹⁵ de kracht der selve verloochent hebben. ^{b 16} Hebt oock eenen afkeer van dese.

14 Gr. morphosin, welck woordt oock wel beteeckent, een afbeeldinghe ofte voorschrift, Rom. 2.20. maer wordt hier genomen voor een uyterlicke gedaente ofte schijn.

15 D. de dadelicke oeffeninghe der selve en betrachten sy niet.

b Matth. 18.17. Rom. 16.17. 2.Thess. 3.6. Tit. 3.10. 2.Ioan vers 10.

16 D. en houdt geen ghemeynschap met sulcke luyden, maer vliedtse.

6

^c Want van dese zijn’t die in de ¹⁷ huysen ¹⁸ insluypen, ende ¹⁹ nemen de ²⁰ vrouwkens gevangen die met sonden ²¹ geladen zijn, ende door menigerley ²² begeerlickheden ²³ gedreven worden:

c Matth. 23.14. Tit. 1.11.

17 Ofte, huysgesinnen.

18 D. looselick ende onbeschaemdelick haer voegen in deselve.

19 D. met schoonspreken hare herten tot haer trecken, ende leydense waer sy willen, gelijckmen doet de ghene, die in den krijch gevangen worden.

20 Namel. die lichtveerdigh van sinnen ende ongestadigh zijn.

21 Ofte, opgehoopt. dat is, die met het pack harer sonden, als eenen opgehoopten last, swaer beladen zijn.

22 N. sotte ende lichtveerdige, die by sulcke vrouwkens vele ende verscheydene gevonden worden.

23 N. gelijck men de onvernuftige dieren voor sich henen drijft.

7

[Vrouwkens] die ²⁴ altijt leeren, ende nimmermeer tot kennisse ²⁵ der waerheyt ²⁶ en konnen komen.

24 D. die uyt ’curieusheyt ende ongestadigheyt van sinnen altijt wat nieuws willen leeren, ende tot dien eynde Leeraers soecken die hare curieusheydt souden voldoen.

25 N. van het ware ende oprecht fondament der Christelicke Religie, in welck de rechte kennisse der sonden, ende de troost der conscientien tegen de sonde moet gesocht worden.

26 Namel. overmits dat sulcke Leeraers dat fondament noch selve niet en kennen, noch andere niet en leeren.

8

^d Gelijckerwijs nu ²⁷ Iannes ende ²⁸ Iambres Mosi tegen stonden, alsoo staen oock dese ²⁹ de waerheyt tegen, menschen verdorven zijnde ³⁰ van verstandt, ³¹ verworpelick aengaende het geloove.

d Exod. 7.11.

27 Dit zijn de namen van de Egyptische tovenaers, die de mirakelen Mosis sochten krachteloos te maken. Exod. 7. cap. welcker namen in de Heylige Schriftuere Exod. 7.11. niet en staen uytgedruckt, maer worden van den Apostel, ofte uyt eenige Ioodtsche schrijvers, ofte door eenige oude overleveringe van hant tot hant, hier verhaelt. Waer uyt men niet en mach besluyten, datter eenige onbeschrevene overleveringen, ofte traditien, souden zijn aengaende eenige hooftstucken der leere, alsoo dit alleen de Historye aengaet. Siet van de selve, Euseb. de praep. Euang. lib. 9. cap. 3. die uyt een Pythagorisch Philosooph Numenius dese namen verhaelt: gelijck oock Plinius lib. 30. cap. 1. van desen Iannes verhael doet. Waer uyt blijckt dat dese namen niet alleen onder de Ioden, maer oock onder de Heydenen doe bekent zijn geweest.

28 Andere noemen hem Mambres.

29 N. de leere des Euangeliums, ende den genen die dese waerheyt leeren ende voorstaen.

30 Ofte, van sinnen, door hare boose genegentheden verblint zijnde.

31 D. en zijn voor geen oprechte Leeraers van de leere des geloofs, ofte voor geloovige te houden. Siet 1.Corinth. 9.27.

9

Maer sy en sullen ³² niet meerder toenemen: want ³³ hare uytsinnicheyt sal allen openbaer worden, gelijck oock ³⁴ gener geworden is.

32 N. in aensien by de menschen, om die daer door te verleyden: hoe wel’se toenemen sullen in het boose, vers 13.

33 D. hare dwase ende valsche leere: ofte hare geveynstheydt, ende schijn-heylicheydt.

34 Namel. der Egyptische toovenaers, te voren genoemt.

10

Maer ghy hebt ³⁵ achter-volght mijne leere, ³⁶ wijse van doen, ³⁷ voornemen, ³⁸ geloove, ³⁹ lanckmoedicheyt, ⁴⁰ liefde, ⁴¹ lijdsaemheyt,

35 Ofte, naegetracht. dat is, my gestadelick volgende geleert, ende nae gevolght. Ofte, verstaen, soo van my als van andere. Want Timotheus en was doe by Paulum noch niet als hy te Antiochien dese vervolginghe leedt, Actor 16.1. Siet van dit woordt Luc. 1.3. ende 1.Tim. 4.6.

36 Ofte, beleydt, Namel. soo in mijn leven aen te stellen, als in mijn ampt te bedienen.

37 D. mijn ooghmerck ende wit, dat ick my altijdt hebben voorgestelt in mijne bedieninge.

38 Ofte, getrouwigheydt, vertrouwen, stantvastigheydt in het geloove.

39 Namel. soo tegen de tegen-sprekers, om haer te winnen ofte overtuygen, als tegen de broeders in het verdragen van hare swackheden.

40 N. soo tegen de vyanden, als tegen de vrienden betoont.

41 N. in het verdragen van ongelijck, lasteringen, smaetheden, ende allerley vervolgingen.

11

^e [Mijne] ⁴² vervolgingen, [mijn] lijden, sulcks als my over-gekomen is ⁴³ in Antiochien, in ^f Iconien, [ende] in ^g Lystren: ⁴⁴ hoedanige vervolgingen ick geleden hebbe: ^h ende de Heere heeft my uyt allen verlost.

e Act. 13.50.

42 N. die ick geleden hebbe, ofte die my zijn aengedaen.

43 Namelick, niet in Syrien, maer in Pisidien gelegen, ontrent Iconien ende Lystren. Siet de Historie hier van Actor. 13. ende 14. cap.

f Actor. 14.2.

g Actor. 14.19.

44 Namel. noch vele andere diergelijcke. Siet 2.Corinth. 11. vers 23, etc.

h Psal. 34.29. 2.Corinth. 1.10.

12

ⁱ Ende oock alle ⁴⁵ die Godtsalichlick willen leven in Christo Iesu, die sullen ⁴⁶ vervolght worden.

i Matth. 16.24. Luc. 24.26. Ioan. 17.14. Actor. 14.22. 1.Thess. 3.3.

45 D. die de Christelicke leere ofte Religie stantvastelick willen belijden, beleven, ende verbreyden.

46 Namel. van de godtloose menschen. Ende derhalven moeten sy haer daer toe bereyden, ende haer daer tegen met lijdtsaemheydt ende standvastigheydt wapenen.

13

Doch ⁴⁷ de boose menschen ende ⁴⁸ bedriegers sullen ⁴⁹ tot erger voortgaen, ⁵⁰ verleydende ende ⁵¹ wordende verleydt.

47 Hoedanige zijn de tyrannen ende vervolgers.

48 Gr. goochelaers, die de menschen met valsche leere gelijck als betooveren. Galat. 3.1.

49 Dat is, meer ende meer afwijcken van de suyvere leere, ende hoe langer hoe meer de menschen soecken te verleyden, ende de Godtsalige te haten, quellen, ende vervolgen.

50 D. alle listigheden ende vlijt aenwendende om de menschen te verleyden van den rechten wegh der saligheydt.

51 Ofte, zijnde verleydt, selfs dwalende, op den dwael-wegh zijnde.

14

Maer blijft ghy in ’t gene ghy geleert hebt, ende ⁵² [daer van] u versekeringe gedaen is, wetende ⁵³ van wien ghy het geleert hebt:

52 Namel. dat het de rechte leere is. Ofte, dat u toe-berouwt is.

53 Namel. van my die een Apostel ben, van den Heere Christo selve beroepen. Galat. 1.1. ende in den derden Hemel ben opgenomen geweest 2.Corinth. 12.2., etc. Siet cap. 2.2.

15

Ende dat ghy ⁵⁴ van kindts af de ⁵⁵ heylige Schriften geweten hebt, die u ⁵⁶ wijs konnen maken tot salicheyt, door het geloove ’t welck in Christo Iesu is.

54 Namel. van uwe groot-moeder ende moeder in de Schriftuere geoeffent zijnde. Siet cap. 1.5.

55 N. met welcke mijne leere volkomelick over een komt, ende uyt welcke de selve ghenomen is, ende bevestight wort. Siet Actor. 26.22.

56 Ofte, onderwijsen. dat is, u konnen leeren alle de wijsheydt, die den menschen noodigh is te weten, om tot de saligheyt te komen.

16

^{k 57} Alle de Schrift is ⁵⁸ van Godt ingegeven, ende is nuttigh tot ⁵⁹ leeringe, tot ⁶⁰ wederlegginge, tot ⁶¹ verbeteringe, tot ⁶² onderwijsinge die in de rechtveerdicheyt is:

k 2.Petr. 1.20.

57 D. de gantsche Schriftuere, ghelijck dit woordt alle ghenomen wordt 1.Corinth. 13.2. waer door verstaen worden voornamelick de Schriften des Ouden Testaments, van welcke de Schriften des Nieuwen Testaments een naerder verklaringhe zijn, ende die daerom mede daer onder begrepen worden, soo vele van de selve doe geschreven waren, als Paulus desen brief schreef, korts voor sijn doodt, cap. 4.6. ’t welck oock vande andere, die doe noch niet geschreven en waren, desgelijcks moet verstaen worden. siet 2.Petr. 3.16. Apocal. 1.1. ende 22.16, etc.

58 Gr. van Godt ingeblasen. dat is, door ingeven des Heyligen Geests, die een Geest der waerheyt is, ende de schrijvers van dese schriften in alle waerheydt geleydt heeft, dat’se niet en hebben konnen dwalen. Siet Ioan. 16.13. 2.Petr. 1. versen 20, 21.

59 Namel. van de hooft-stucken der Christelicke Religie.

60 Ofte, bestraffinge, overtuyginge. Namel. van dwalingen ende valsche leeringen.

61 Namel. des levens, ende der quade zeden.

62 D. leert volkomelick wat recht ende onrecht is, eerlick ende oneerlick, ende hoe men matighlick, rechtveerdelick, ende Godtsalighlick moet leven in dese werelt. Tit. 2.12.

17

Op dat ⁶³ de mensche Godts ⁶⁴ volmaeckt zij, tot alle goedt werck ⁶⁵ volmaecktelick toegerust.

63 Siet van dit woort 1.Timoth. 6.11.

64 Volkomelick daer uyt leere ende verstae alle de deelen van sijn ampt.

65 D. van alles wel voorsien.