Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iiij. Capittel.

1 D’Apostel betuyght dat hy het Euangelium Christi oprechtelijck ende duydelijck voorstelt voor de conscientien aller menschen. 3 ende so het selve yemandt bedeckt is, dat het is bedeckt voor de gene die verloren gaen, ende welcker sinnen de Satan heeft verblindt. 5 Dat dese cracht evenwel niet van de Dienaers, maer van Christo is, ende van Godt die de herten verlicht. 8 Dat oock dese cracht sich wonderlijck inde Apostelen Christi selve openbaert, in ’t overwinnen van allerley verdruckingen ende swaricheden, die haer dagelijcks overcomen. 13 Ende stelt daerna verscheyden redenen van vertroostingen, met welcke sy haer selven ende andere verstercken, genomen van het exempel Davids. 14 van de salige opstandinge. 15 van de danckbaerheyt voor sulcke verlossingen. 16 vande vernieuwinge des inwendigen mensches. 17 ende eyndelijck van de grootte der eeuwiger heerlickheyt, die hier op sal volgen.

1

DAerom dewijle wy ¹ dese bedieninge hebben, nae de barmhertigheydt die ons geschiet is, so en ² vertragen wy niet:

1 N. niet der Letter, noch des doots, maer des geests ende levens, waer van in het voorgaende cap. vers 6, etc. gesproken is.

2 Ofte, beswijcken, ofte, en blijven niet in gebreke: namelick niet tegenstaende alle de swarigheden die ons in dese bedieninge overkomen, gelijck blijckt uyt vers 10. siet van dit woordt oock Luc. 18.1.

2

Maer wy hebben ³ verworpen ⁴ de bedeckselen der schande, ^a niet wandelende in archlistigheyt, noch het woort Godts vervalschende, maer door openbaringe der waerheyt ons selven ^{b 5} aengenaem makende ⁶ by alle conscientien der menschen, in de tegenwoordigheyt Godts.

3 Gr. opgeseght, ofte afgeseght.

4 Ofte, de bedeckte schandelickheden: waer door hy verstaet de uytvluchten, oppronckingen, ende bedriegerien der valscher Apostelen, die hare predikingen nae de menschelicke wijsheydt wilden voegen, ofte nae de genegentheden der menschen, om die te behagen, ende haer selfs ghemack ende eere, daer en tusschen met sulcke bemantelingen te voorderen, gelijck de volghende woorden verklaren.

a 2.Corinth. 2.17.

b 2.Corinth. 6.4.

5 Gr. recommanderende, N. dat wy daer in eenvoudelick handelen.

6 N. die oprechtelick ende met verstant oordeelen.

3

Doch indien oock ons’ Euangelium ⁷ bedeckt is, soo is het bedeckt in de gene ^c die verloren gaen:

7 D. duyster ende vremt schijnende is.

c 2.Corinth. 2.15. 2.Thess. 2.10.

4

In de welcke ⁸ de Godt deser eeuwe ^d de sinnen verblindt heeft, [namelijck] der ongeloovige, op dat haer niet en ⁹ bestrale de verlichtinge des Euangeliums der heerlickheydt Christi, ^e die ¹⁰ het beeldt Godts is.

8 D. de Satan die door een rechtveerdigh oordeel Godts over de ongeloovige menschen sulcke heerschappie verkrijght, als of hy een Godt van haer ware, ende dien sy als haren Godt dienen. siet Ioan. 12.31. Ephes. 2.2. ende 6.12.

d Iesai. 6.10. Ioan. 12.40.

9 Of, schijne, lichte.

e Ioan. 14.9. Phil. 2.6. Coloss. 1.15. Hebr. 1.3.

10 N. niet alleen ten aensien van sijne Goddelicke natuere, zijnde het eeuwighe woordt ende wijsheyt des Vaders, maer oock ten aensien dat hy is Godt geopenbaert inden vleesche, door welcken Godts heerlickheyt, rechtveerdigheyt, genade, wijsheyt ende macht ons inden Euangelio als in eenen spiegel wordt uytghedruckt. Siet Col. 1.15. Hebr. 1.3.

5

Want wy en prediken niet ons selven, maer Christum Iesum den Heere: ende ons selven, [dat wy] uwe dienaren [zijn] om Iesu wille.

6

Want Godt ^f die ¹¹ geseght heeft dat het licht uyt de duysternisse soude schijnen, is de gene ^g die ¹² in onse herten ¹³ geschenen heeft, om [te geven] verlichtinge der kennisse der heerlickheydt Godts ¹⁴ in het aengesicht Iesu Christi.

f Gen. 1.3.

11 D. bevolen heeft, N. in het begin der scheppinge, wanneer der duysternisse de aerde bedeckte. Genes. 1.3.

g 2.Petr. 1.19.

12 Namel. die oock duyster ende onwetende van natuere waren. Hy spreeckt hier insonderheydt van de Apostelen door welcke dit licht daer nae moest verbreyt worden onder alle volcken.

13 Namel. door sijnen Heyligen Geest.

14 D. de heerlickheyt Godts, die in het aenschijn Mosis blinckte, ende van hem wiert bedeckt, schijnt nu veel heerlicker in het aenschijn Christi, ende en wordt van ons niet bedeckt, maer ongedeckt voorgestelt voor allen, om de selve daer door te verlichten.

7

Maer wy hebben desen ¹⁵ schat ^h in ¹⁶ aerden vaten, op dat de uytnementheydt ¹⁷ der kracht ¹⁸ zy ⁱ Godes, ende niet uyt ons:

15 Namel. van de kennisse der heerlickheydt Godts, in het aenschijn Christi.

h 2.Corinth. 5.1.

16 D. wy zijn swacke, verachte, ende teere instrumenten, in het midden van alle vervolgingen.

17 Namel. van dit woort des Euangeliums.

18 D. Gode alleen toe-geschreven mach worden, gelijck die alleen uyt Godt is, ende niet uyt ons. Siet 2.Corinth. 3. versen 5, 6.

i 1.Corinth. 2.5.

8

[Als] die in alles verdruckt worden, doch niet ¹⁹ benauwet: twijfelmoedigh, doch niet mismoedigh:

19 N. alsoo datter geen uytkomste en zy. Andersins wort dese benauwinge oock van de geloovige geseght, Rom. 8.35. 2.Corinth. 6.4.

9

Vervolght, doch niet [daer] in verlaten: neder geworpen, doch niet verdorven:

10

^k Altijdt ²⁰ de doodinge des Heeren Iesu in den lichame omme-dragende, op dat oock ²¹ het leven Iesu in onsen lichame soude geopenbaert worden.

k Rom 8.17. Galat. 6.17. Philip. 3.10. 2.Timoth. 2. versen 11, 12. 1.Petr. 4.13.

20 D. het gevaer des doodts om Christi wille. Ofte, de vervolgingen ende benauwtheden tot der doodt om Christi wille, ende nae het exempel Christi, ende die Christus oock rekent hem selven te geschieden. Actor. 9.4. gelijck in het volgende vers wordt verklaert.

21 D. de levendighmakende kracht Christi ende sijnes Geests, die haer in onse bedieninge alhier openbaert, ende hier namaels tot onser verlossinge ten vollen sal openbaren: gelijck oock het volgende vers verklaert. Siet Rom. 8. versen 10, 11

11

^l Want wy die leven worden altijdt in den doodt over-gegeven om Iesu wille: ^m op dat oock het leven Iesu in ons’ sterflijck vleesch soude geopenbaert worden.

l Psal. 44.23. Matth. 5.11. Rom. 8.36. 1.Corinth. 4.9.

m 1.Corinth. 15.49. Coloss. 3.4.

12

So dan, ²² de doodt werckt wel in ons, maer ²³ het leven in ulieden.

22 D. het gevaer des doodts hanght ons geduerigh over het hooft, ende werckt in ons door de kracht Christi te meerderen yver, tot neerstige uytvoeringe van onse bedieninge.

23 D. maer ghy wordt door onsen dienst ende alle onse verdruckingen en doodts-gevaren in het leven des Geests meer ende meer versterckt: alsoo dat selfs alle dese benauwtheden die ons overvallen, u te goede komen, ende tot het leven gedijen.

13

Dewijle wy nu ²⁴ den selven geest des geloofs hebben, gelijck’er geschreven is, ^{n 25} Ick hebbe gelooft, daerom hebb’ ick gesproken, so gelooven wy oock, daerom ²⁶ spreken wy oock.

24 D. het selve geloove door den selven Geest, die alle geloovige soo des Ouden als des Nieuwen Testaments deelachtigh zijn. 1.Petr. 1.11.

n Psal. 116.10.

25 Dit spreeckt David Psal. 116.10. wanneer hy in vele swarigheden zijnde, sijn vertrouwen van sijne verlossinge heeft betuygt, ofte wanneer hy in vele swarigheden zijnde, het betrouwen dat hy op Godt oock in toekomende hadde voor een yegelick heeft beleden.

26 D. belijden ende prediken voor een yeder het gene wy gelooven.

14

^o Wetende dat hy die den Heere Iesum

o Rom. 8.11. 1.Corinth. 6.14.

[fol. 100r]

opgeweckt heeft, oock ons door Iesum sal opwecken, ²⁷ ende met ulieden daer sal stellen.

27 N. ten uytersten dage wanneer Christus sal verschijnen op sijnen rechter-stoel. Ephes. 5.27.

15

Want ²⁸ alle dese dingen zijn om uwent wille, ^p op dat ²⁹ de vermenighvuldighde genade, door de dancksegginge van vele, overvloedigh werde ter heerlickheyt Godts.

28 N. die ick verhaelt hebbe vande gevaren des doots over ons, ende van de wonderlicke verlossingen, die Godt daer op geeft.

p 2.Corinth. 1.11.

29 Namel. die hy bewijst in onse wonderbaerlicke verlossingen tot uwer vertroostinge, ende stichtinge, ende tot verbreydinge van Godts eere, door uwe danckseggingen voor ons.

16

Daerom en vertragen wy niet: maer hoewel onse ³⁰ uytwendige mensche verdorven wort, so wort nochtans ³¹ de inwendige vernieuwt van dage te dage.

30 Gr. de mensche buyten, D. ons’ lichaem, met onse lichamelicke sterckte, gesontheyt, ende uytwendigen welstant.

31 Gr. de mensche binnen. D. de ziele door Godts Geest vernieut zijnde, wort dagelicks in ’t midden van dese swarigheden meer ende meer vernieuwt ende gesterckt.

17

^q Want onse ³² lichte verdruckinge, ³³ die seer haest voorby [gaet], ³⁴ werckt ons een gantsch seer uytnement eeuwigh gewichte der heerlickheyt:

q Psal. 30.6. Matth. 5.12. Rom. 8.18. 1.Ioan. 3.2.

32 Gr. het lichte, ofte, de lichtigheyt onser verdruckinge. Dit seght den Apostel niet, om dat de verdruckinge in haer selven licht is, maer om datse de Heere door de versterckinge ende troost sijnes Geests, ons licht maeckt. Siet Rom. 5.2. ende 8.37.

33 N. gelijck ons leven niet lanck en is. Want nae dit leven worden alle tranen van onse oogen gewasschen. Apocal. 7. versen 16, 17.

34 D. brenght voort, niet uyt eenige verdienste, maer uyt enckele genade, om Christi wille. Rom. 8. versen 17, 18. Gr. een eeuwigh gewichte der heerlickheyt, nae uytnementheyt tot uytnementheyt.

18

Dewijle wy niet en ³⁵ aenmercken de dingen ³⁶ die men siet, maer de dingen ³⁷ die men niet en siet. Want de dingen die men siet zijn tijdtlijck, maer de dingen die men niet en siet zijn eeuwigh.

35 Namel. als op een wit daer nae wy trachten, gelijck het Griecx woort eygentlick mede-brenght.

36 D. de wereltsche eere ofte oneere, gemacken ende ongemacken deses levens, die wy dagelicks voor onse oogen sien.

37 Namel. door de oogen des lichaems, dat is, de geestelicke ende Hemelsche heerlickheydt ende vreughd die belooft is, ende die wy gelooven ende hopen, waer van hy breeder handelt in het volgende capittel. Siet Hebr. 11.1.