Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het v. Capittel.

1 Den Apostel gaet voort in het beschrijven van de hope der salicheyt, waer door wy versekert zijn, als dit lichaem, ’t welck een aerdsch tabernakel is, ghebroken wort, dat wy een eeuwige woonstede hebben inden hemel. 4 waer mede wy verlangen overcleedt te worden. 6 overmits so lange wy in dit lichaem inwoonen, wy van den Heere uytwoonen. 9 Dat dan een yegelijck neerstich moet zijn om hem te behagen. 10 om dat wy alle voor den rechter-stoel Christi moeten verschijnen. 11 Betuygt daerom oock sijne neersticheyt onder haer. 12 niet om hem selven te prijsen, maer om haer stoffe van roem te geven tegen de valsche Apostelen. 15 Leert dat Christus voor allen gestorven ende opgeweckt is, op dat sy alle hem souden leven. 16 Waerom hy voortaen niemandt meer en kent na den vleesche. 17 Maer na de nieuwe scheppinge die uyt Godt is in Christo. 19 Waer toe sy als gesanten Godts worden gebruyckt om de menschen met Godt in Christo te versoenen.

1

WAnt wy weten, dat soo ¹ ons’ ^a aerdsche huys deses tabernakels ² gebroken wort, wy ³ een gebouw van Godt hebben, een huys niet met handen gemaeckt, [maer] eeuwigh, in de hemelen.

1 D. ons’ swack ende sterflick lichaem, het welck wy op dese aerde draghen, van aerde gemaeckt is, ende met eenen tabernakel ofte hutte wordt vergeleecken, die men in’t reysen lichtelick op maeckt, ende in’t vertrecken wederom afbreeckt, ofte laet vervallen. siet diergelijcke Iob 4. vers 19. 2.Petr. 1. versen 13, 14.

a 2.Corinth. 4.7.

2 Gr. ontbonden, los gemaeckt.

3 Sommige nemen dit voor de hemelsche heerlickheydt, waer mede onse lichamen ten uytersten dage eerst sullen verheerlickt worden. Doch alsoo de Apostel hier mercklick spreeckt van een gebouw, ofte huys, het welck wy, nae dat desen Tabernakel gebroken is, van Godt sullen hebben, ende dat in den hemel, ende so haest wy uyt dit lichaem gaen woonen, gelijck blijckt uyt versen 6. ende 8. soo wordt het wel soo bequamelick voor de hemelsche heerlickheyt in het gemeyn genomen, waer mede de ziele verciert, ende gelijck als bekleedt wordt soo haest sy desen Tabernakel afleght, ende waer mede het lichaem daer nae sal bekleet worden als het uyt den dooden sal opgeweckt zijn. Siet van het eerste Hebr. 11. versen 14, 16. Apoc. 7.14. ende van het andere, 1.Corinth. 15. versen 42, 43. Philip. 3. versen 20, 21.

2

^b Want oock in desen suchten wy, verlangende met onse woonstede, die uyt den hemel is, overkleet te worden.

b Rom. 8.23.

3

^c Soo wy oock ⁴ bekleet [ende] niet naeckt en sullen gevonden worden.

c Apocal. 3.18. ende 16.15.

4 Namelijck, met het ware bruylofts-kleedt, dat is, die met de gerechtigheydt ende heyligheydt Christi in desen verhuys-dagh sullen bevonden worden. Want andere die daer van ontbloot zijn, en hebben dese heerlickheyt niet te verwachten. Andere setten het over, Alsoo, ofte, nademael wy oock bekleedt, etc. ende nement voor een verklaringe van het voorgaende.

4

Want oock wy, ⁵ die in desen tabernakel zijn, suchten ⁶ beswaert zijnde: ⁷ nademael wy niet en willen ontkleedt, ⁸ maer overkleedt worden, ^d op dat ⁹ het sterflijcke ¹⁰ van het leven verslonden worde.

5 D. die in dit aertsch ende sterflick lichaem noch leven.

6 N. door het pack der sonde, ende der verdruckingen.

7 D. geheel ontbloot worden van ons lichaem dat wy nu dragen, om het selve eeuwelick te derven. Ofte, in welcken Namel. Tabernakel zijnde wy niet en willen, etc.

8 Namel. met de hemelsche heerlickheyt, na de ziele, terstont nae de doodt, ende nae het lichaem, wanneer het ons sal wedergegeven worden ten uytersten dage. Sommige meynen dat Paulus hier soude wenschen te mogen leven in dit lichaem tot dat Christus sal komen om onse lichamen te veranderen, sonder dat wy die behoeven af te leggen, van welcke verborgentheyt gesproken wort 1.Corinth. 15.51. ende 1.Thess. 4.17. Doch dit en is niet waerschijnlick, also hy vers 8. seght, dat hy liever heeft uyt het lichaem te gaen uytwoonen, namelick voor eenen tijdt, ende by den Heere in te woonen.

d Rom. 8.11. 1.Corinth. 15.53.

9 D. de sterflickheyt daer ons lichaem nu mede beswaert is, ende in het graf beswaert blijft.

10 D. van de salige onsterflickheyt geheel wech genomen worde, wanneer namelick Christus ’t selve weder sal opwecken, ende sijnen verheerlickten lichame gelijckformigh maken. Philip. 3.21.

5

Die ons nu ¹¹ tot dit selve bereydt heeft, is Godt, ^e die ons oock ¹² het onderpant des Geests gegeven heeft.

11 D. tot dese heerlickheyt in onse ziele, ende dese onsterflickheydt in onsen lichame. Gr. gewrocht. ofte toegemaeckt.

e Rom. 8.16. 2.Corinth. 1.22. Ephes. 1.13. ende 4.30.

12 N. den H. Geest tot een onderpandt om ons hier van te versekeren. Siet Rom. 8.16. 2.Cor. 1.29. Ephes. 4.30.

6

Wy hebben dan altijt goeden moet, ende weten dat wy in-woonende in het lichaem, uyt-woonen ¹³ van den Heere:

13 N. Iesu Christo, wiens lichamelick aenschouwen ende tegenwoordigheyt wy so lange moeten derven: gelijck blijckt vers 18. ende verklaert wort Phil. 1 23.

7

^f (Want wy wandelen ¹⁴ door geloove, [ende] ¹⁵ niet door aenschouwen.)

f 1.Cor. 13.12. 2.Corinth. 3.18.

14 N. het welck eygentlick aenneemt, ende sich toe-eygent de dinghen die men niet en siet. Hebr. 11. vers 1.

15 N. vande dingen die wy hopen. Siet Rom. 8.24. ende 1.Cor. 13.12. hoe wel daer andersins oock een aenschouwen is des geloofs. Ioan. 6.40. ende 8. vers 56.

8

Maer wy hebben goeden moet, ende hebben meer behagen om uyt het lichaem uyt te woonen, ende by den Heere in te woonen.

9

Daerom zijn wy oock ¹⁶ zeer begeerich, ¹⁷ het zy inwoonende, ¹⁸ het zy uytwoonende, om hem wel behagelijck te zijn.

16 Gr. eergierich. Siet oock Rom. 15. vers 20.

17 N. by hem inden hemel. gelijck vers 8. Siet Apoc. 7.17. ende 14.4. Ofte in den lichame gelijck vers 6.

18 N. van Christo buyten den Hemel, terwijle wy noch dit sterflick lichaem dragen, ofte uyt het lichaem, gelijck vers 6.

10

^g Want wy alle moeten ¹⁹ geopenbaert worden voor den rechter-stoel Christi, ^h op dat een yegelijck ²⁰ wechdrage ’tgene ²¹ door het lichaem [geschiet], na dat hy gedaen heeft, ²² het zy goet, ²³ het zy quaet.

g Matth. 25.32. Rom. 14.10.

19 N. niet alleen ten aensien van onse persoonen, maer oock van onse gedachten, woorden, ende wercken. Rom. 2. vers 16. Apocal. 2.23. ende 20.12.

h Psal. 62.13. Ierem. 17.10. ende 32.19. Matth. 16.27. Rom. 2.6. ende 14.12. 1.Cor. 3.8. Galat. 6.5. Apoc. 2.23. ende 22.12.

20 N. tot eene vergeldinge.

21 N. hier in desen leven, ofte terwijle wy dit lichaem dragen.

22 D. den loon des goets, uyt genade.

23 D. den loon des quaets uyt verdienste. Siet van beyde Matth. 25. versen 34, 41. Rom. 6.23.

11

Wy dan wetende ²⁴ den schrick des Heeren, bewegen de menschen tot het geloove, ende zijn Gode openbaer geworden: doch ick hope oock in uwe conscientien geopenbaert te zijn.

24 D. dit schrickelick ende vreesselick oordeel des Heeren, waer door wy moeten sorghvuldigh zijn om voor hem altijdt oprechtelick te wandelen.

12

ⁱ Want wy en ²⁵ prijsen ons selven u niet wederom aen, maer wy geven u oorsaecke ²⁶ van roem over ons, op dat ghy [stoffe] soudet hebben tegen de gene ²⁷ die in het aengesicht roemen, ende niet [in] het herte.

i 2.Corinth. 3.1. ende 10.8.

25 D. recommanderen.

26 Namel. dat wy trouwe Apostelen Christi zijn, ende dat onse leere een leere is die de herten bekeert.

27 Dat is, alleen in gemaeckte ende op-gepronckte wijsen van spreken, ende diergelijcke die wel eenen uytwendigen schijn hebben voor de menschen, maer het herte niet en raecken.

13

Want ’t zy dat wy ²⁸ uytsinnigh zijn, wy zijn’t Gode: ’tzy dat wy ²⁹ gematicht van sinnen zijn, wy zijn’t u lieden.

28 So spreeckt den Apostel, als hy hem selven ende sijnen dienst moet prijsen, om dat het uytsinniger ende dwaser lieden werck schijnt te zijn van hem selven te roemen: ende verklaert dat hy dit doet niet om hem selven dese eere te geven, maer om Gode sijne eere te bewaren.

29 Soo spreeckt den Apostel wanneer hy, sonder van hem selven te moeten spreken, sijnen dienst by haer eenvoudelick uytvoert, het welck hy verklaert oock tot haren besten te strecken. Siet 2.Corinth. 11. versen 1, 16, 17, etc. gelijck oock doorgaens in het 12 capit.

14

Want ³⁰ de liefde Christi ³¹ dringht ons:

30 Dit kan verstaen worden, ofte van de liefde daer Christus ons mede lief heeft, ofte van de liefde daer mede wy hem lief hebben, om dat hy hem selven voor ons gegeven heeft, het welck het navolgende vers schijnt mede te brengen, hoe wel oock dese onse liefde uyt sijne liefde tegen ons vloeyt.

31 D. besit ons geheel, ende beweeght ons om het selve te doen. siet oock Actor. 18.5.

15

³² Als die dit oordeelen, dat indien ³³ een ³⁴ voor alle ³⁵ gestorven is, ³⁶ sy dan alle gestorven zijn. Ende hy is voor alle gestorven, ^k op dat de gene die leven, niet meer ³⁷ haer selven en souden leven, maer ³⁸ dien die voor haer gestorven ende opgeweckt is.

32 D. voor vast houden.

33 Namel. Christus.

34 Namel. die in hem gelooven. Ioan. 3.16. Actor. 10.43. Rom. 3.22. ende 10.4. Hebr. 5.9. ende 10.14.

35 N. om hare sonden te vernietigen.

36 N. met hem om door sijnen doot niet alleen vergevinge der sonden ende versoeninge met Godt te verkrijgen, maer oock om de sonde af te sterven, gelijck Rom. 6.6. Hebr. 9. versen 26, 27, 28.

k Rom. 14.7. Gal. 2.20. 1.Thess. 5.10. 1.Petr. 4.2.

37 Dat is, tot haer selfs gemack, nut, ende eere.

38 D. tot dienst ende eere van dien.

16

^l So dan, wy en kennen van nu aen niemandt ³⁹ na den vleesche: ende ⁴⁰ indien wy oock Christum na den vleesche gekent hebben, nochtans en kennen wy [hem] ⁴¹ nu niet meer [na den vleesche].

l Matth. 12.50. Ioan. 15.14. Galat. 5.6. ende 6.15. Col. 3.11.

39 D. nae het uyterlick aensien, maeghschap, gestalte, eere, wijsheyt, ofte welsprekenheyt: maer, (wil hy segghen) alleen nae den geest, dat is, nae de geestelicke kracht die in hem is, ende door hem gewrocht wordt.

40 Gelijck Paulus getuyght, dat hy oock Christum gesien heeft. 1.Corinth. 9.1.

41 N. om daer over te roemen, ofte onse achtinge daer door te soecken, gelijck sommige doen.

17

So dan indien yemandt ⁴² in Christo is, die is ⁴³ een nieuw schepsel: ^m het oude is voorby gegaen, siet, ⁴⁴ het is al nieuw geworden.

42 Dat is, waerlick Christum kent, ende met hem vereenight is.

43 D. door de kracht ende den Geest Christi wedergeboren, sonder op die vleeschelicke dingen meer te achten, ofte sijn geluck daer in te soecken. Gal. 6.15.

m Iesai. 43.18. Apoc. 21.5.

44 N. in het rijcke Christi: ende hier siet d’Apostel op de beloften Godts. Iesai. 65.17. ende 66.22. daer dese vernieuwinge van alle dingen, die alleen voor Godt gelt, onder het rijcke Christi belooft wort: waer van een deel nu vervult is in de ware geloovige, die door Godts Geest vernieuwt zijn, ende het overige vervult sal worden in het toecomende leven, na de opstandinge. Siet 2.Pet. 3.13. Apoc. 21.5.

18

Ende ⁴⁵ alle dese dingen zijn uyt Go-

45 N. die dese nieuwe scheppinge aengaen.

[fol. 100v]

de, ⁿ die ⁴⁶ ons met hem selven ⁴⁷ versoent heeft door Iesum Christum, ende ons de bedieninge der versoeninge gegeven heeft.

n Coloss. 1.20. 1.Ioan. 2.2. ende 4.10.

46 Namel. die in Christum gelooven.

47 N. doe wy noch sijne vyanden waren. Ghelijck Paulus spreeckt, Rom. 5. vers 8, etc.

19

^{o 48} Want Godt was in Christo ⁴⁹ de werelt met hem selven versoenende: hare sonden haer niet toerekenende: ende heeft het woordt der versoeninge ⁵⁰ in ons geleght.

o Rom. 3. versen 24, 2.Coloss. 1.20.

48 Ofte, hoe dat Godt, etc.

49 D. de uytverkorene ende geloovige door de geheele werelt, gelijck Ioan. 6. versen 33, 51.

50 D. ons toe-betrouwt, om het selve in sijnen name te verkondigen.

20

So zijn wy dan ^p gesanten van Christi wege, als of Godt door ons bade: wy bidden van Christi weghe, ⁵¹ laet u met Godt versoenen.

p 2.Cor. 3.6.

51 N. door het geloove in Christum ende sijnen bloede. Rom. 3.25.

21

^q Want dien die geen sonde ⁵² gekent en heeft, ^r heeft hy ⁵³ sonde voor ons gemaeckt, op dat wy souden worden ⁵⁴ rechtveerdicheyt Godts ⁵⁵ in hem.

q Iesai. 53.9. 1.Pet. 2.22. 1.Ioan. 3.5.

52 D. die van alle sonde vry is geweest. 1.Pet. 2.22.

r Iesai. 53.12. Rom. 8.3. Galat. 3.13.

53 D. een offerande voor de sonde, gelijck Levit. 7.2. Ofte, sonde, door toe-rekeninge van onse sonden, gelijck hy oock geseght wordt een vloeck geworden te zijn. Galat. 3.13.

54 D. gerechtveerdight voor Godt. Ofte, dat de rechtveerdigheydt Godts ons soude toe-gerekent worden. Rom. 4. versen 4, 5, etc.

55 Namel. Christo, ten aensien dat wy in hem zijn, ende sijne gerechtigheyt ons wordt toe-gerekent. Rom. 8.1, etc.