Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

1 D’Apostel geeft reden waerom hy den dienst des Euangeliums in’t eynde van’t voorgaende cap. so hooge hadde verheven, ende beroept hem eerst op de bevindinge van de Corintheren selve, die door desen sijnen dienst tot Christum bekeert waren. 5 Doet daer by dat dese cracht niet uyt hem, maer uyt Godt was. 6 Bewijst het selve voorders door eene vergelijckinge van den dienst Mosis, dien hy een doodende letter in steenen tafelen gedruckt, ende eene bedieninge der verdoemenisse noemt, die niet en blijft: ende van den dienst der Apostelen, dien hy eenen dienst des Geests, des levens, ende der rechtveerdicheyt noemt, ende altijt blijft. 13 Verclaert dat op het aengesicht Mosis een decksel lagh, ende oock op het lesen der Wet, alsoo dat de Ioden het eynde daer van niet en verstonden. 16 welck decksel van haer sal geweert worden, als sy tot Godt sullen bekeert zijn. 17 Maer dat den dienst des Nieuwen Testaments claer is, ende een middel waer door de Geest des Heeren crachtigh is tot onser vernieuwinge.

1

^a BEginnen ¹ wy ons selven wederom ² [u] aen te prijsen? Of behoeven wy oock, gelijck sommige, ³ brieven van voor-schrijvinge aen u, ofte [brieven] van voor-schrijvinge van u?

a 2.Corinth. 5.12. ende 10.3.

1 d’Apostel spreeckt hier in’t getal van vele, om dat desen brief niet alleen in sijnen naem, maer oock in den naem van Timotheus is gheschreven. Siet cap. 1.1.

2 Gr. recommanderen.

3 Ofte, recommandatien, om ons ende onsen dienst by u ende andere aengenaem te maken.

2

⁴ Ghy-lieden zijt onsen brief, ⁵ geschreven in onse herten, bekent ende gelesen ⁶ van alle menschen:

4 D. uwe bekeeringe, ende andere sonderlinge gaven, die door onsen dienst onder u zijn te wege gebracht, zijn getuygen van de weerdicheydt onses diensts, soo wel by u, als by andere: gelijck in het volgende vers breeder verclaert wordt.

5 Dit seght den Apostel van wegen de liefde, die hy met Timotheo ende Silvano haer toe-droegh, ende de achtinge daer in sy by haer waren.

6 N. die uwe bekeeringe ende gaven aenmercken ende verstaen.

3

Als die openbaer zijt geworden, dat ghy eenen brief Christi zijt, ⁷ ende door onsen dienst bereydt, die geschreven is niet ⁸ met inckt, maer door den Geest ⁹ des levendigen Godts niet ^{b 10} in steenen tafelen, ^c maer ¹¹ in vleesche tafelen des herten.

7 Gr. door ons bedient geworden.

8 Namel. gelijckmen andere brieven pleecht te schrijven.

9 D. die niet alleen selve het leven heeft, maer oock het selve mededeelt den genen in welcken hy door sijnen Geest werckt, ende sijne Wetten in-schrijft. Ier. 31.33. Heb. 8.10.

b Exod. 24.12. ende 34.1.

10 Paulus siet hier op het schrijven der Wet Godts in de twee tafelen des verbondts. Exod. 24.12. welck uyterlick in-schrijven de herten der verdorvene menschen niet en konde bekeeren. Siet Rom. 8.3. Gal. 3.21.

c Ier. 31.33. Ezech. 11.19. ende 36.26. Hebr. 8.10.

11 Hier door en wordt niet verstaen het gene vleesch ofte vleeschelick, dat is, verdorven, in Godts woordt menichmael ghenaemt wordt, maer wort hier genomen voor herten, die door Godts Geest zijn bequaem gemaeckt ende vernieuwt, om het woordt des Euangeliums met den geloove aen te nemen, gelijck Ezech. 36.26. ende gelijck de goede aerde, daer van Christus spreeckt Matth. 13.23. waerom den Apostel oock seght in’t Griecksch sarkinais, niet sarkikais.

4

Ende ¹² soodanigh een vertrouwen hebben wy door Christum by Godt.

12 N. van de kracht ende van de vruchten onses diensts onder u.

5

Niet dat wy ¹³ van ons selven bequaem zijn yet ¹⁴ te dencken, als uyt ons selven: maer ^d onse bequaemheydt is uyt Godt:

13 D. door onse eygene wijsheyt ofte natuerlicke scherpsinnicheydt.

14 Ofte, te bedencken, N. dat bequam soude zijn, om de herten van de menschen te bekeeren, ofte om ons ende andere tot de salicheyt te brengen. Siet Ioan. 15. versen 4, 5. ende Phil. 2.13.

d Phil. 2.13.

6

Die ons oock bequaem gemaeckt heeft [om te zijn] ^e dienaers ^f des ¹⁵ Nieuwen Testaments, niet ¹⁶ der Letter, maer ¹⁷ des Geests. Want de Letter ¹⁸ doodt, maer de Geest ¹⁹ maeckt levendigh.

e 2.Cor. 5.18.

f Hebr. 8. versen 6, 8.

15 Ofte, verbondts. Alsoo wordt genaemt het verbondt der genade, in het welck Godt sijn volck belooft de vergevinge der sonden, ende de rechtveerdicheyt door het geloove in Christum, mitsgaders oock de vernieuwinge door den heyligen Geest, wiens kracht haer in de predicatie des Euangeliums aen de herten der uytverkorene openbaert, ghelijck belooft wordt Ierem. 31.31. Ezech. 36.25. waerom oock het Euangelium eenen dienst des Geests, ende des levens versen 6, 8. ende der rechtveerdicheyt vers 9. wordt genaemt.

16 D. des verbondts van de Wet, het welck Letter genaemt wordt, om dat de Wet alleen met letteren in steenen tafelen geschreven is, ghelijck in het volgende vers verclaert wort.

17 D. der leere ende predicatie des Euangeliums, waer door de H. Geest het geloove in ons werckt. Siet Act. 16.14. Gal. 3. versen 2, 3, etc.

18 N. om dat de Wet, hoe wel sy den wegh tot het leven aenwijst, den verdorvenen mensche de kracht niet toe en brenght om die te onderhouden, noch geen beloften om den overtreder de sonden te vergeven, maer vervloeckt een yeghelick die niet en blijft in al datter geschreven is. Gal. 3.10. ende overtuyght ons van onse overtredinge, ende volgens dien dat wy des doots, die den overtrederen wordt ghedreyght, weerdigh, ende de selve onderworpen zijn. Rom. 7.7, etc. Waerom oock de selve een bedieninge der verdoemenisse genaemt wordt, vers 9. Siet hier van breeder. Rom. 8. versen 2, 3, 4. ende 10, 3, 4, 5. Gal. 3.5, etc. ende 4, 21, etc. Hebr. 8.6, etc. daer d’Apostel het onderscheyt van dese twee Verbonden naerder verklaert.

19 D. Het Euangelium en wijst niet alleen aen den wegh tot het leven ende de salicheyt, door den geloove in Iesum Christum, maer is oock vergeselschapt met de kracht des H. Geests, waer door het geloove inde uytverkorene gewrocht ende bewaert wordt, ende sy uyt den doodt der sonden opgeweckt ende levendich gemaeckt worden.

7

Ende indien de bedieninge des doots in letteren [bestaende], ^g [ende] in steenen in-gedruckt, in heerlijckheydt is geweest, ^h alsoo dat de kinderen Israëls het aengesicht Mosis niet en konden sterck aensien, ²⁰ om de heerlijckheydt sijns aengesichts, ²¹ die te niete gedaen soude worden:

g Exod. 24.12. ende 34.1. Deut. 10.1.

h Exod. 34.30.

20 N. heerlickheyt des aengesichts Mosis, welcke ghelijck sy te niete gedaen is, oock een voorbeelt is geweest, dat de Wet door hem ghegeven oock soude afgedaen worden, Siet de historie hier van Exod. 34.30. ende volgens, welcke d’Apostel duydt als een voorbeelt op de leere Mosis in schaduwen ende rechtveerdighmakingen der Wet bestaende.

21 Dit seght de Apostel van de Wet Mosis, niet alleen ten aensien van de Ceremonien, die maer tot Christi komste en souden dueren, maer oock ten aensien van de Wet der tien gheboden aengaende den vloeck, die sy den overtreders dreyght, ende de rechtveerdigmakinge die den doenders der Wet wordt belooft: in welcke beyde leden sy door Christi doot ende gehoorsaemheydt moest te niete gedaen worden. Siet vers 11.

[fol. 99v]

8

Hoe en sal niet veel meer de bedieninge ²² des Geests in heerlijckheyt zijn?

22 Siet vers 6. ende 9.

9

Want indien de bedieninge der verdoemenisse heerlickheydt geweest is, veel meer is de bedieninge ²³ der rechtveerdigheyt overvloedigh in heerlickheyt.

23 D. der rechtveerdigmakinge, die allesins gestelt wort tegen verdoemenisse. Siet Rom. 8.33, 34.

10

Want oock ²⁴ het verheerlickte en is selfs niet verheerlickt in desen deele, ²⁵ ten aensien van dese uytnemende heerlickheyt.

24 D. de Wet, die in sich selven aengesien een bysondere heerlicheydt heeft, ende met heerlickheyt den volcke Israels gegeven is.

25 D. vergeleecken met de uytnemende heerlickheyt van het woordt des Euangeliums, ende sijne kracht in onse herten.

11

Want indien ’t gene dat te niete gedaen wort, in heerlickheyt was, veel meer [is] ²⁶ het gene dat blijft, in heerlickheyt.

26 N. het Euangelium dat blijven sal, sonder veranderinge onderworpen te zijn, tot dat Christus sal komen om te oordeelen. Mat. 28.19, 20. 1.Corinth. 11.26. Apoc. 2.25.

12

Dewijle wy dan sodanige hope hebben, so gebruycken wy vele ²⁷ vrymoedigheyt in ’t spreken:

27 N. gevoeght met klaerheyt, gelijck dit oock genomen wort. Marc. 8.32. Ioan. 10.24. ende 16.29.

13

Ende [en doen niet] gelijckerwijs ⁱ Moses, [die] een decksel op sijn aengesicht leyde, ²⁸ op dat de kinderen Israëls niet en souden sterck sien ^{k 29} op het eynde des genen dat te niete gedaen wort:

i Exod. 34.35.

28 Met dese woorden en wordt eygentlick Mosis meyninghe in het decken sijns aengesichts niet verclaert, daer van te lesen is Exod. 34.33. maer het ooghmerck van Godts voorsienigheyt, die dit tot sulcken eynde heeft gericht, ende hier laten verklaren.

k Rom. 10.4.

29 D. den binnensten grondt, ofte het wit ende oogh-merck der Wet ende der ceremonien, die op Christum ende sijne rechtveerdigheydt haer oogh-merck hadden. Want de geheele Wet was een leyts-man tot Christum. Galat. 3.24. Het welck het meerderen deel der Ioden niet en verstonden, maer wilden buyten Christum in de gehoorsaemheydt van de Wet, soo der zeden als der ceremonien, hare rechtveerdigheydt soecken. Ende dit is het decksel daer de Apostel van spreeckt.

14

^l Maer hare sinnen zijn ³⁰ verhart geworden. Want tot op [den dagh] van heden blijft ³¹ het selve decksel in het lesen des Ouden Testaments, sonder ontdeckt te worden: ³² het welcke door Christum te niete gedaen wort.

l Ies. 6.10. Ezec. 12.2. Mat. 13.11. Act. 28.26. Rom. 11.8.

30 Namel. door een rechtveerdigh oordeel Godts in dit haer gevoelen van de Wet Mosis.

31 D. het selve verkeert verstant, dat haer de Wet gegeven was om door de selve gerechtveerdight ende geheylight te worden. Siet Rom. 10.3.

32 N. decksel te niete gedaen wort door de kennisse ende Geest Christi, wanneer sy tot Christum bekeert sullen zijn, ghelijck vers 16. verklaert wordt. Want alsdan worden sy, ghelijck oock wy, tot het recht verstant der Wet gebracht, ende in hare herten overtuyght dat de Wet tot dien eynde niet en is gegeven, maer dat sy de rechtveerdigheydt buyten haer in Christo door het geloove moeten soecken. Siet Rom. 10.4. Galat. 3.21, etc.

15

Maer tot den huydigen [dagh] toe, wanneer Moses gelesen wort, light een decksel op haer herte.

16

^m Doch so wanneer het tot den Heere sal bekeert zijn, so wort het decksel wech genomen.

m Matth. 13.11. Rom. 11.23. 1.Corinth. 2.10.

17

^{n 33} De Heere nu is de Geest: ende waer de Geest des Heeren is, ³⁴ aldaer is vryheyt.

n Ioan. 4.24.

33 D. Iesus Christus is de levendigh-makende Geest, die door de kracht sijnes Heyligen Geests, ende door de predicatie des heyligen Euangeliums het decksel wech neemt, ende de herten krachtelick tot Godt bekeert. Ofte, de Heylige Geest is de Heere, waer door wy bekeert ende in vryheyt gestelt worden, alsoo hy door sijne Godtlicke kracht, ende door de leere des Euangeliums, die een bedieninge des Geests is, vers 8. sulcks in ons werckt, ende daer toe van den Heere Christo gesonden wort, waerom hy oock de Geest des Heeren genaemt wordt versen 17, 18. Ofte, Christus is het geestelick wesen, ende gelijck als de ziele van de Ceremonien der Wet: gelijck dit woordt Geest oock genomen wordt, Ioan. 6.63. Ofte, de Heere die onse herten tot Christum bekeert ende dit decksel wech neemt, is de Heylige Geest, Ofte, de leere des Euangeliums van den Heere Christo, is de geest die tegen de letter gestelt wort. vers 6.

34 Namel. van het decksel der onwetenheydt, van het jock der Wet, ende slavernye der sonde ende des doodts. Rom. 8. versen 15, 16. Gal. 4.7.

18

^o Ende ³⁵ wy alle ³⁶ met ongedeckten aengesichte de heerlickheyt des Heeren [als] in eenen spiegel aenschouwende, worden [nae] het selve beeldt in gedaente verandert, van heerlickheyt tot heerlickheyt, ³⁷ als van des Heeren Geest.

o 1.Corinth. 13.12. 2.Corinth. 5.7.

35 Namel. die desen Geest des Heeren ontfangen hebben.

36 Hier siet den Apostel wederom op het exempel Mosis, die het decksel van sijn aengesicht dede, als hy voor den Heere selve verscheen, ende door dit aenschouwen Godts, in sijn aengesichte verheerlickt wierdt: alsoo oock, seght hy, hebben wy eenen vrymoedigen toeganck tot Godt door het Euangelium, het welck is als eenen klaren spiegel waerin Godts heerlick aenschijn van ons selve wordt gesien, ende wy nae het selve beeldt Godts in ons gemoet meer ende meer vernieuwt ende verheerlickt worden.

37 Ofte, als van den Heere den Geest, dat is, van den Geest die de Heere is, namelick eenes wesens met den Vader ende met den Sone.