Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xiij. Capittel.

1 ’Tgene d’Apostel in’t laetste van’t voorgaende cap. belooft hadde, dat hy den Corintheren eenen uytnemenderen wegh soude wijsen, dat doet hy in dit cap. leerende dat de liefde de voornaemste gave is daer de Christenen moeten na staen, ’twelck hy bewijst door vergelijckinge van andere groote gaven, als daer zijn verscheydene talen, prophetie, wetenschap, mirakelen te doen, den armen mildelijck by te staen, ende kloeckmoedelijck om Christi name oock den doot te lijden: ende toont dat alle sulcke gaven sonder de liefde niet en zijn. 4 ende prijst de liefde van wegen hare treflijcke eygenschappen ende werckingen. 8 als oock om dat’se altijt sal dueren ende blijven, daer d’andere gaven sullen ophouden. 9 dewijle sy in dit leven onvolmaeckt zijn. 10 ’twelck hy verclaert met de gelijckenisse van de kennisse van een kindt ende van een volwassen man, ende van het gesichte in eenen spiegel ende in’t aengesichte selve. 13 ende eyndelijck om dat de Liefde meerder ende treflijcker is als Geloove ende Hope.

1

AL waer’t dat ick de ¹ talen ² der menschen ende ³ der Engelen sprake, ende de liefde niet en hadde, soo ware ick een ⁴ klinckende ⁵ metael, of luydende schelle geworden.

1 Gr. met tongen.

2 D. die eenige menschen ter werelt souden mogen spreken.

3 De Engelen, die geesten zijn, Heb. 1.14. en hebben eygentlick geen tongen, gelijck wy, maer dit moet verstaen worden van de voortreffelickheyt ende menichte der talen, die oock de Engelen souden mogen spreken, wanneer sy by de menschen zijn.

4 Ofte, weerklinckende.

5 D. metalen instrument, daer men een groot geluyt mede maeckt sonder aengenaemheydt ofte verstant.

2

^a Ende al waer’t dat ick de [gave] ⁶ der prophetie hadde, ende ⁷ wiste alle de verborgentheden ende alle de wetenschap: ende al waer’t dat ick alle het ⁸ geloove hadde, so dat ick ^b bergen ⁹ versettede, ende de liefde niet en hadde, ¹⁰ soo en waer ick niets.

a Matth. 7.22. Rom. 12.7.

6 Siet van dese gave Rom. 12.7. ende 1.Corinth. 12.10.

7 Siet oock van dese gave. 1.Cor. 12. versen 8, 10.

8 N. om allerley mirakelen te doen. Siet 1.Cor. 12. versen 9, 10.

b Matth. 17.20 ende 21.21. Marc. 11.23. Luc. 17.6.

9 D. een vande grootste mirakelen dede, hoedanich soude zijn het versetten van eenen bergh van d’een plaetse in een ander.

10 D. soo en waren de gaven my niet nut ende dienstich ter salicheyt.

3

Ende al waer’t dat ick alle mijne goederen ¹¹ tot onderhoudt [der armen] uytdeelde, ende alwaer’t dat ick mijn lichaem over gave op dat ick ¹² verbrandt soude worden, ende ¹³ en hadde de liefde niet, so en soude’t my ¹⁴ geen nutticheyt geven.

11 Het Gr. woort beteeckent het broot in stucken ofte beten snijden, om yemant te spijsigen.

12 N. om Christi Name ende waerheyt: het welck is het grooste werck der Christelicke kloeckmoedigheyt.

13 D. dat niet en dede uyt liefde van Godes eere, ende om de Gemeynte daer mede te stichten, ende in de waerheydt te bevestigen, maer uyt eergierigheyt, ofte andere nooden ende insichten.

14 Ofte, niet baten.

4

^{15 c} De liefde is ¹⁶ lanckmoedigh, sy is ¹⁷ goedertieren: de liefde en is niet afgunstigh: de liefde en handelt niet ¹⁸ lichtveerdelick, sy en is niet ¹⁹ opgeblasen,

15 D. een mensche die de rechte liefde heeft.

c Prov. 10.12. 1.Petr. 4.8.

16 D. verdraeght door de genade des H. Geests de smaetheden ende ongelijcken haer aengedaen, ende bedwinght den toorne ende wraeck gierigheyt.

17 D. genegen ende bereydt om een yegelick, oock de vyanden, goet te doen.

18 Ofte, verkeerdelick, voorbaerlick, dertelick, Namel. met woorden ofte met wercken.

19 D. hooveerdigh, eergierigh, veel van haer selven houdende, ende andere verachtende.

5

Sy en handelt niet ²⁰ ongeschicktelick, ^d sy en soeckt ²¹ haer selven niet, sy en wordt niet ²² verbittert, sy en ²³ denckt geen quaet,

20 Ofte, onbetamelick.

d 1.Cor. 10.24. Phil. 2.4.

21 Gr. de dingen die haer selfs zijn; dat is, de dingen die haer eygen voordeel aengaen, maer het welvaren des naesten, ende van velen.

22 Name. tot toorne, hevigheyt, ende wraeck-gierigheyt.

23 Dat is, overleght niet in haer gemoet, hoe’se den naesten eenigh quaet sal doen uyt wraeck-gierighheyt. Ofte, en vermoedt niet quaets in het doen des naesten, uyt erch-waen ende quaet nadencken, ofte en rekent het quaet niet toe.

6

Sy en verblijdt haer niet ²⁴ inde ongerechticheyt, ^e maer sy verblijdt haer ²⁵ inde waerheydt:

24 Ofte, over de ongerechtigheyt. Namel. als yemant onrecht doet, ofte oock als yemant onrecht aengedaen wort.

e 2.Ioan. vers 4.

25 Ofte, met de waerheyt. dat is, als yemant doet, ofte aen yemant gedaen wort, dat recht ende behoorlick is.

7

Sy ²⁶ bedeckt alle dingen, sy ²⁷ ge-

26 Ofte, verdraeght. want het Gr. woort beyde beteeckent. Doch overmits van de verdraeghsaemheyt daer nae in’t selve vers gesproken wort, so wort het woort bedecken hier beter gebruyckt: alsoo dit oock een eygen werck der liefde is, Prov. 10.12. 1.Petr. 4.8. Ofte, sy neemt alle dingen in ’t goede ende ten besten.

27 Namel. die eenichsins gelooflijck, ende niet openbaerlick valsch en zijn. Namel. aengaende het doen sijnes naesten, het selve altijt ten besten duydende, soo lange het tegendeel niet en blijckt.

[fol. 95r]

looft alle dingen, sy ²⁸ hoopt alle dingen, sy ²⁹ verdraeght alle dingen.

28 N. van Godt, dat hy hem verlossen ende bystaen sal: Iob 13.15. ende van de menschen, dat sy het soo qualick niet gemeynt, gesproken, ofte ghedaen sullen hebben, ofte, datse gevallen zijnde wederom sullen opstaen.

29 D. lijdt alle ongelijcken haer aengedaen om vredes wille, sonder haer selven te wreken.

8

De liefde ³⁰ en vergaet ³¹ nimmermeer: maer ’t zy ³² prophetien, sy ³³ sullen te niete gedaen worden, ’t zy ³⁴ talen, sy ³⁵ sullen ophouden: ’t zy ³⁶ kennisse, sy sal te niete gedaen worden.

30 Gr. en valt nimmermeer uyt. gelijck Rom. 9.6.

31 D. noch in dit leven en laet’se niet af dese vruchten voort te brengen: noch in het toekomende leven en sal’se niet ophouden, maer altijdt blijven ende volmaeckt zijn, hoe wel niet altijt met eenerley werckingen besigh.

32 Siet 1.Corinth. 12.10.

33 N. soo in dit leven, als die gave sal ophouden, gelijck na de tijden der Apostelen geschiet is: als in het toekomende, in het welcke de voorsegginge van toekomende dingen niet noodigh en sal zijn.

34 Gr. tongen. Siet 1.Cor. 12.10.

35 N. gelijck de prophetien.

36 N. die onvolmaeckte kennisse, die wy nu verkrijgen door den dienst des woordts in dit leven, gelijck verklaert wort in de volgende verssen.

9

Want ³⁷ wy kennen ³⁸ ten deele, ende wy propheteren ten deele:

37 N. nu in dit leven.

38 Niet dat wy nu niet en souden weten al wat ons tot de salicheyt noodigh is. Ioan. 16.13. 1.Corinth. 1.5. 2.Tim. 3.15. maer d’Apostel spreeckt alsoo ten aensien ende in vergelijckinge van de kennisse die wy van Godtlicke saken sullen hebben in het toekomende leven: by welcke dese onse kennisse, die wy nu hebben, maer een cleyn deel, en is te rekenen.

10

Doch wanneer ³⁹ het volmaeckte ⁴⁰ sal gekomen zijn, dan sal het gene ⁴¹ dat ten deele is, te niete gedaen worden.

39 D. de volmaeckte kennisse van Godtlicke saken, so veel een bloot mensche sal konnen vaten, ende ons tot volmaeckte vreughde ende saligheyt sal noodigh zijn.

40 Het welck eerst wesen sal in het toekomende leven.

41 D. dese onvolmaeckte kennisse. Siet vers 8.

11

⁴² Doe ick een kindt was, sprack ick als een kindt, ⁴³ was ick gesint als een kindt: ⁴⁴ overleyde ick als een kindt: maer wanneer ick een man geworden ben, soo hebbe ick te niete gedaen ⁴⁵ ’t gene eens kindts was.

42 De Apostel vergelijckt de kennisse die wy nu in dit leven hebben, by de kennisse die de kleyne kinderen hebben: ende de kennisse die wy in het toekomende leven sullen hebben, by de kennisse van volwassene mannen. Sulck een onderscheyt is tusschen beyde, ende noch veel grooter.

43 Ofte, bevroede ick, dachte ick.

44 Namel. met mijn verstant de dingen overwegende.

45 Dat is, die kleyne, slechte, ende kinderlicke kennisse, die by my was.

12

^f Want wy sien ⁴⁶ nu door eenen ⁴⁷ spieghel ⁴⁸ in een duystere reden, maer ⁴⁹ alsdan [sullen wy ⁵⁰ sien] ⁵¹ aengesicht tot aengesicht: ⁵² nu ⁵³ kenne ick ten deele, maer ⁵⁴ alsdan sal ick kennen gelijck oock ick ⁵⁵ gekent ben.

f 2.Corint. 3.18.

46 Namel. soo lange wy in dit leven zijn.

47 D. tusschen onse tegenwoordige kennisse, ende die wy nae dit leven sullen hebben, is soodanigh een onderscheyt, als daer is wanneer yemant het beeldt van het aensicht eens anders in eenen spiegel siet, ende wanneer hy het aensicht selve aenschouwt.

48 Gr. in een raedsel. dat is, sulck onderscheyt isser oock, als wanneer yemandt yet voorstelt duysterlick in de wijse van een raedtsel, ende wanneer hy het selve doet met klare, eygene, ende duydelicke woorden.

49 N. in het toekomende leven.

50 D. kennen, Namel. Godt ende alle Godtlicke saken.

51 D. klaerlick ende volmaecktelick. Siet 1.Ioan. 3.2.

52 Namel. in dit leven.

53 D. oock ick selve, hoe wel ick een Apostel ben, ende opgenomen geweest in den derden Hemel, ende daer gehoort hebbe onuytsprekelicke woorden. 2.Cor. 12.4.

54 N. in het toekomende leven.

55 N. van Godt, die my volkomelick kent, my lief heeft, voor den sijnen erkent, ende door dese sijne liefde de selve kennisse my sal geven.

13

Ende ⁵⁶ nu ⁵⁷ blijft Geloove, Hope, [ende] Liefde, dese drie: Doch de ⁵⁸ meeste van dese is de Liefde.

56 Siet vers 12.

57 D. hebben wy van noode dat alle dese drie deuchden in ons zijn ende blijven. Want sonder geloove en konnen wy niet gerechtveerdigt worden, ende is het onmogelick Gode te behagen: ende sonder Hope en kan het Geloove niet staende blijven, ende door de Liefde moet het Geloove dadigh zijn.

58 Gr. meerdere. N. om dat het Geloove ende Hope sullen ophouden in het toekomende leven, om dat wy als dan datelick sullen genieten ende besitten de goederen die wy nu gelooven ende hopen: maer de Liefde sal eeuwighlick blijven ende volmaeck zijn. Siet vers 8.