Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het viij. Capittel.

1 Den Apostel beantwoordt noch een vrage aengaende het eten van afgoden-offer, ende toont dat het niet genoegh en is daer toe, dat men weet dat den afgodt niet en is. 5 ende dat wy maer een Godt, ende een Heere en hebben. 7 dewijle daer vele swacke zijn, die door sulcken doen souden aenstoot lijden. 10 ende vryheyt mochten nemen om sulcx oock te doen, na haer exempel, met een quade conscientie, ende alsoo verloren gaen. 12 Verklaert dat sodanige tegen Christum sondigen. 13 daer selfs niemant om het gebruyck van eenige spijse sijnen broeder en behoort te ergeren.

1

AEngaende nu de dingen die ¹ den afgoden geoffert zijn, Wy weten dat ² wy alle te samen kennisse hebben. De kennisse maeckt ³ opgeblasen, maer ⁴ de liefde sticht.

1 Het Griecksch woordt Eidolon, het welck wy afgodt noemen, beteeckent allerley Beeldt ofte gelijckenisse, ende in het gemeyn al wat buyten ofte beneven Godt, eenige godts-dienstige eere aengedaen wordt, ende wordt hier genomen voor een beeldt daer door men eenigen afgodt eert, ofte datmen Godtlicke ofte Godts-dienstige eere aendoet, onder wat schijn dat het oock zy. Dewijle nu de Heydenen een deel van de offeranden die sy haren afgoden op-offerden, ghebruyckten tot maeltijden, die sy tot haren huyse, ofte oock in de tempelen der afgoden hielden, daer de Christenen oock somwijlen toe genoodt wierden, so is den Apostel gevraecht of het oock haer geoorloft was het zy buyten, het zy binnen de Tempelen der afgoden, haer tot sulcke maeltijden te begeven. waer op den Apostel ten deele in dit capittel, ten deele in het tiende, antwoort.

2 Namel. die van Godt ende sijne natuere, midtsgaders vande Christelicke vryheyt, behoorlick onderrecht zijn. Want hy neemt selve daer nae de swacke hier van uyt vers 7. ende schijnt hier de Apostel de woorden te verhalen, die eenige luyden onder haer ghebruyckten om haer doen te verschoonen.

3 Dat is, eygen-dunckigh ende verachters des naesten, wanneer de kennisse sonder liefde ende rechte Godtvreesenheydt is, gelijck de volgende woorden mede-brengen.

4 D. maeckt dat de kennisse gebruyckt worde tot stichtinge van ons ende onsen naesten. Siet Rom. 14.19.

2

Ende so yemandt ⁵ meynt yet te weten, die en heeft noch niets gekent, gelijck men behoort te kennen.

5 N. sonder byvoeginge van de liefde, als voren.

3

Maer so yemandt ⁶ Godt lief heeft, die is ⁷ van hem gekent.

6 N. ende volgens oock sijnen naesten om Godes wille, welcke twee dingen niet en konnen gescheyden zijn. 1.Ioan. 4.20. ende 5.1, 2.

7 D. voor de sijne gekent, gelijck Ioan. 10.14. Rom. 8.29. ende derhalven oock van hem geleert, gelijck sommige het woordt kennen nemen. Siet oock 1.Corinth. 13.12. ende Gal. 4.9.

4

^a Aengaende dan het eten der dingen die den Afgoden geoffert zijn, Wy weten, ^b dat een Afgodt ⁸ niets is in de werelt, ^c ende datter geen ander Godt en is dan een.

a Rom. 14.14.

b 1.Corinth. 10.19.

8 D. geen Godt en is, noch geen Goddelicke kracht en heeft om de spijsen te besoetelen ofte te heyligen: anders so zijn de afgoden oock yet in de werelt, namelick gout, silver, steenen, sonne, mane, afgestorven menschen, boose geesten, ende diergelijcke die de Heydenen voor Goden hielden, maer en hebben geen Goddelicke kracht, gelijck sy meynden: waerom sy oock in Godts woort ydelheden ende leugenen genaemt worden.

c Deut. 4.39. Ephes. 4.6.

5

Want hoewel daer oock zijn ⁹ die Goden genaemt worden, ’tzy inden hemel, ’tzy op der aerden ( ¹⁰ gelijck ’er vele Goden ende vele Heeren zijn)

9 N. van de blinde menschen die sulcke schepselen, ofte oock haer eygene versieringen, voor Goden hielden. Rom. 1.21, etc.

10 N. soodanige versierde Goden, ofte oock die Godts woordt selve Goden noemt, als daer zijn de Engelen ende Overheden, Psal. 8.6. ende 82.1.

6

^d Nochtans en hebben wy ¹¹ [maer] eenen Godt, den Vader, ^{e 12} uyt welcken alle dingen zijn, ende wy ¹³ tot hem, ^f ende [maer] ¹⁴ eenen Heere, Iesum Christum, ¹⁵ door welcken alle dingen zijn, ende ¹⁶ wy door hem.

d Malach. 2.10. Ephes. 4.6.

11 N. die waerlick ende wesentlick de eeuwige Godt is.

e Rom. 11.36.

12 D. door wiens schickinge ende almachtige kracht. Siet diergelijcks Rom. 11.36.

13 Dat is, tot sijnen dienst, ende tot sijner eere. Prov. 16.4. ende 1.Corinth. 10.31.

f Ioan. 13.13. 1.Corinth. 12.3. Phil. 2.11.

14 N. die absolute macht ende gebiedt over ons ende onse conscientien heeft. Het welck den Apostel seght niet om den Vader ende den H. Geest hier van uyt te sluyten, die oock doorgaens in de Schriftuere onsen Heere genaemt worden, maer alleen alle schepselen, ende versierde Goden, gelijck hy te voren den Vader eenen Godt heeft geseght te zijn, niet om den Sone ende den H. Geest, maer alleen de schepselen ende versierde Goden daer van uyt te sluyten.

15 N. als een mede-wercker des Vaders in alle sijne Godtlicke wercken. Ioan. 1.3. ende 5.19.

16 Hier door verstaet hy het werck der verlossinge.

7

Doch in allen ¹⁷ en is de kennisse niet: ^g maer sommige ¹⁸ met een conscientie des afgodts ¹⁹ tot noch toe eten als [yet] dat den afgoden geoffert is: ende hare conscientie swack zijnde ²⁰ wort bevleckt.

17 N. dat den Afgodt niet en is, ofte geen macht en heeft om het gene geoffert is te bevlecken.

g 1.Corinth. 10.28.

18 D. met een conscientie die gevoelt dat den afgodt wat is, ende macht heeft om de spijse te besoetelen.

19 D. sonder dat sy tot nu toe tot een ander gevoelen hebben konnen gebracht worden.

20 N. dewijle sy evenwel eten het gene sy voor bevleckt houden, ende dat tegen haer gemoet.

8

^{h 21} De spijse nu en maeckt ons Gode niet aengenaem. Want ’t zy dat wy eten, wy en ²² hebben geenen overvloedt: ende ’t zy dat wy niet en eten, wy en hebben geen gebreck.

h Rom. 14.17.

21 D. het simpel gebruyck der spijse. Sommige nemen dit voor de woorden des Apostels, die de stercke hier mede soude onderwijsen, dat sy des te beter sulcke spijse mogen nalaten: andere nemen het voor de woorden der gene selve die onder dit pretext durfden van den Afgoden-offer eten. Beyde komt niet qualick over een met het gene volght.

22 N. in het geestelicke: ofte ten aensien van de aengenaemheyt voor Godt. also oock het volgende. Siet Rom. 14.17.

9

ⁱ Maer siet toe dat ²³ dese uwe macht niet eeniger wijse ²⁴ een aenstoot en worde den genen die swack zijn.

i Galat. 5.13.

23 N. die ghy hebt, ofte vermeynt te hebben in het gebruycken sulcker spijse.

24 Het woordt aenstoot beduyt somwijlen eene droefheyt die men heeft over het gene yemant onbehoorlick doet, maer hier beduyt het eene vrymoedigheyt die yemant neemt om te doen gelijck een ander, hoe wel hy gevoelt dat de ander qualick doet, gelijck het volgende uytwijst.

10

Want so yemandt u, ²⁵ die de kennisse hebt, siet ²⁶ in der afgoden tempel aensitten, en sal de conscientie des selven die swack is, niet ²⁷ gestijft worden ²⁸ om te eten de dingen die den afgoden geoffert zijn?

25 N. dat den afgodt niet en is, als voren.

26 Ofte, gelijck sommige dit verstaen, aen de tafel der afgoden. dat is, in de maeltijt die ter eeren van den afgodt gehouden wort.

27 Gr. gesticht: het welck hier ten quaden wordt genomen.

28 N. daer hy het evenwel daer voor hout dat den afgodt dese dingen heeft ontreynight, ofte gelijck de afgodendienaers spraken, hem selven toegeheylight.

11

^k Ende sal de broeder die swack is, ²⁹ door uwe kennisse ³⁰ verloren gaen, ³¹ om welcken ³² Christus gestorven is?

k Rom. 14.15.

29 Ofte, om uwe kennisse. dat is, door ofte om het misbruyck uwer kennisse, dewijle ghy de selve niet en gebruyckt tot stichtinge, maer met ergernisse der swacke.

30 N. dewijle ghy daer mede, soo veel in u is, desen uwen swacken broeder met u exempel oorsake geeft, om alsoo allengskens tot den afgodt te vervallen, ende van de Christelicke religie af te vallen, ende also verloren te gaen. Siet diergelijcke wijse van spreken Mat. 5.28. Rom. 15.15.

31 N. swacken broeder.

32 N. om hem van het verderf te behouden, ende tot dien eynde oock van den afgodendienst ende vorige ydele wandelinge te verlossen 1.Petr. 1.18. Want hoe wel de gene voor welcke Christus gestorven is, ende die hy door sijn doot waerlick verlost heeft, niet en konnen door de verleydende kracht der ergernissen verleyt worden. Mat. 24.24. Ioan. 10. versen 15, 28. nochtans soo doen de gene, die ergernisse geven, anders niet, so veel in haer is, dan dat sy de swack-geloovige in het verderf souden brengen, ten ware sy door de kracht Godts ende Christi voorbiddinge bewaert wierden. Luc. 22. versen 31, 32. 1.Pet. 1.5.

12

Doch ghy lieden, also tegen de broeders sondigende, ende hare swacke conscientie ³³ quetsende, sondight ³⁴ tegen Christum.

33 Gr. slaende: het welck een sake is van groote onbarmhertigheyt, de conscientie van soodanige, die van selfs swack is, met slaen ofte quetsen noch swacker maecken, ende gelijck als dooden.

34 N. welckers leden sy zijn. Siet Actor. 9.4.

13

^l Daerom ³⁵ indien de spijse mijnen broeder ergert, so en sal ick in eeuwicheyt geen vleesch eten, op dat ick mijnen broeder niet en ergere.

l Rom. 14.21. 2.Cor. 11.29.

35 N. van wat soorte die ware. Ende stelt hier de Apostel eenen gemeynen regel, waer nae de conscientie aller geloovighe moet geregeleert worden, ten aensien van de middel-matige dingen, ende van de swacke: maer niet ten aensien van de halsterrige ofte moetwillige. Siet Mat. 15.12. ende Galat. 2.3, etc.