Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vij. Capittel.

1 Den Apostel beantwoort een voor-gestelde vrage, of het goet is een wijf te nemen. 3 Den getrouwden gebiedt hy haer van den anderen niet te onthouden. 5 ’t en ware met onderlinge bewillinge voor eenen tijdt, om haer tot vasten ende bidden te begeven. 8 Verklaert voorts aen de ontrouwde ende weduwen, dat het goet is ongetrouwt te blijven, namelijck voor soodanige die de gave daer toe hebben, maer niet voor andere. 10 Beveelt de getrouwde dat’se niet en sullen scheyden. 12 selfs niet de geloovige van de ongeloovige, so de selve te vreden zijn by de geloovige te blijven. 15 Maer so de ongeloovige willen scheyden, betuyght hy, dat de geloovige alsdan niet en zijn verbonden. 18 Verklaert voorder, dat elck met sijnen staet, daer in hy tot Christum geroepen is, moet te vreden zijn, so wel besnedene als onbesnedene. 21 so wel dienst-knechten als vrye. 25 Spreeckt daer nae van de maeghden die onder eens anders macht staen, ende toont in wat geval het goet is die uyt te geven ofte niet. 29 Voeght daer by een algemeyne vermaninge hoe het houwelijck, ende andere saken deser wereldt, moeten gebruyckt worden. 32 ende wat voordeel de ongetrouwde boven de getrouwde hebben om den Heere wel aen te hangen. 36 Alsoo nochtans dat sy niet en sondigen die hare maeghden ten houwelijcke geven. 39 ende verklaert wederom dat de getrouwde aen malkanderen verbonden zijn, soo lange sy leven.

1

AEngaende nu de dingen daer van ghy my geschreven hebt, Het is ¹ een mensche ² goet geen wijf ³ aen te raken:

1 D. een man.

2 Door dit woordt goet, wort hier verstaen niet dat eerlick, deuchtsaem, ofte heiligh is: want d’Apostel betuyght dat den houwelicken staet eerlick is. Hebr. 13.4. gelijck oock doorgaens de H. Schriftuere, maer voor het gene minder moeyte, bekommeringe, ende ongemack heeft, gelijck d’Apostel hier na vers 26. het selve verklaert.

3 D. te trouwen ofte te bekennen, gelijck dit woordt also oock genomen wordt, Genes. 20.6.

2

Maer om ⁴ der hoereryen wille sal een yegelijck [man] ⁵ sijn eygen wijf hebben, ende een yegelijck [wijf] sal haren eygenen man hebben.

4 Hy spreeckt in’t getal van vele, om daer door allerley onkuyscheyt ende ontucht uyt te drucken.

5 Gr. sijns selfs wijf. D. eene getrouwde huysvrouwe, ende niet vele.

3

^a De man sal aen het wijf ⁶ de schuldige goetwilligheyt betalen: ende desgelijcks oock het wijf aen den man.

a 1.Pet. 3.7.

6 Hoe wel dit verstaen kan worden in het gemeyn van alle schuldige plichten tusschen man ende vrouwe, Ephes. 5.22. soo wordt het nochtans hier voornamelick verstaen van die plichten die het houwelick eygen zijn, gelijck uyt het volgende vers blijckt.

4

Het wijf en heeft ⁷ de macht niet over haer eygen lichaem, maer de man: ende desgelijcks oock de man en heeft de macht niet over sijn eygen lichaem, maer het wijf.

7 N. om den man in dese schuldige goetwilligheyt sonder reden haer lichaem te ontrecken, gelijck het volgende vers verklaert.

5

^b En ontreckt u malkanderen niet, ’t en zy dan met [beyder] toestemminge voor eenen tijdt, op dat ghy u tot vasten ende ⁸ bidden moogt verledigen: ende comt wederom by een, op dat u de Satan ⁹ niet en versoecke, om dat ghy u niet en konnet onthouden.

b Ioël 2.16.

8 Hy en spreeckt hier niet van ordinaris bidden, daer toe alle Christenen tot allen tijden moeten bereyt zijn, maer van extra-ordinarise nooden van bidden, het zy die nooden den getrouwden in het bysonder, ofte de Gemeynte Christi in het gemeyn aengaen, gelijck uyt het byvoegen van vasten blijckt, het welck niet in alle geleghentheden, maer in ’t bidden in bysondere nooden vereyscht wort. Siet Exod. 19.15. Ioel 2.16. Matth. 17.21. Actor. 13.2.

9 D. by dese occasie niet en verwecke tot onbehoorlicke lusten, ofte andere onkuyscheyt.

6

¹⁰ Doch dit segge ick uyt toelatinge, niet uyt bevel.

10 Dit en wort niet verstaen van het gene de Apostel geseght heeft op het 2. vers: alsoo den genen die de gave der onthoudinghe niet en hebben, niet alleen en wordt toe-gelaten te trouwen, maer oock bevolen, gelijck oock in het 9. vers: maer van het gene terstont te voren van het onthouden voor eenen tijt, ende dan weder by een te komen, geseght is, het welck hy wil in de vryheyt der getrouwde laten, nae dat sy haer selven daer in sterck ofte swack bevinden, ende nae dat haren noot ende beroep sal verdragen.

7

^c Want ¹¹ ick wilde dat alle menschen waren, gelijck als ick selve [ben]: ^d maer een yegelijck heeft sijn eyghen gave van Godt, de een wel aldus, maer de ander alsoo.

c Actor. 26.29.

11 Den Apostel verklaert, om de redenen die daer sullen verhaelt worden, dat hy liever hadde dat sy alle de gave der onthoudinge hadden. Doch evenwel dat een yegelick moet letten op de gaven die hy van Godt daer toe ontfangen heeft: de een namelick om hem te onthouden, de ander om het houwelick in eere ende matigheyt te gebruycken.

d Matth. 19.12. 1.Corinth. 12.11.

8

Doch ick segge ¹² den ongetrouwden, ende den weduwen, het is haer ¹³ goet indien sy blijven gelijck als ick.

12 N. die haer selfs zijn, gelijck het Griecx woort mede-brenght. Want van de maeghden, die onder eens anderen macht staen, sal hy hier nae in het 25 vers beginnen te handelen.

13 D. raedtsaem, dienstigh, ende onbekommerlicker. Siet vers 26.

9

^e Maer indien sy haer niet en konnen onthouden, datse trouwen: want het is beter te trouwen ¹⁴ dan te branden.

e 1.Tim. 5.14.

14 D. het is goet te trouwen om niet door de begeerten des vleeschs tot quade lusten te worden ontsteken, ende in gevaer te blijven van tot onkuyscheyt te vervallen: ’t welck altijdt quaet is.

10

Doch den getrouwden ghebiede ¹⁵ niet ick, maer de Heere, ^f dat het wijf van den man niet en scheyde.

15 Namel. als den eersten voorsteller van dit gebodt, maer als een verhaler van het gene Christus de Heere te voren uytdruckelick geboden heeft. Siet Mat. 19.3, etc.

f Malach. 2.14. Matth. 5.32. ende 19.9. Marc. 10.11. Luc. 16.18.

11

Ende ¹⁶ indien sy oock scheydt, ¹⁷ dat sy ongetrouwt blijve, ofte met den man versoene: ende dat de man het wijf niet en verlate.

16 Namel. anders dan van wegen des mans overspel. Siet Matt. 5.32. ende 19.9.

17 D. dat sy tot geen ander houwelick in de Gemeynte en worde toegelaten, soo sy met den man niet en kan versoent worden.

12

Maer ¹⁸ den anderen segge ¹⁹ ick, ²⁰ niet de Heere, Indien eenich broeder een ²¹ ongeloovich wijf heeft, ende deselve te

18 N. geloovigen, die met ongeloovige getrouwt zijn.

19 N. als een Apostel Christi, door sijnen Geest onderricht ende gedreven.

20 Namel. door een uytgedruckt bevel, gelijck het voorgaende was vers 10. De reden hier van schijnt te zijn, dat Christus het Euangelium alleen onder de Ioden, die in Godts verbondt noch waren, ende niet onder de Heydenen, daer dit onderscheydt doemaels voor viel, heeft gepredickt, het welck hy hierom tot sijner tijdt door sijne Apostelen heeft laten voorstellen ende gebieden.

21 Dat is, vremt van de Christelicke Religie, gelijck de Heydenen waren.

[fol. 91r]

vreden is ²² by hem te woonen, dat hy’se niet en verlate.

22 N. als de getrouwde plegen, ende als haer betaemt.

13

Ende een wijf die eenen ongeloovigen man heeft, ende hy te vreden is by haer te woonen, dat sy hem niet en verlate.

14

Want de ongeloovige man ²³ is geheylight door het wijf, ende het ongeloovigh wijf is geheylight door den man. Want anders ²⁴ waren uwe kinderen onreyn: maer nu ²⁵ zijn sy heyligh.

23 Gr. geheylight in het wijf, als oock daer nae in den man. N. ten aensien dat de geloovige zijn erfgenamen des Verbondts Godts met hare kinderen. Gen. 17.7. Actor. 2.39. welck voordeel de ongeloovige parture niet en kan beletten door sijne ongeloovicheydt, om dat Godts genade in het heyligen van sulck houwelick krachtiger is, dan het ongeloove van d’andere parture om het selve te ontheyligen.

24 D. vremt van Godts verbondt, gelijck van de ongeloovige Heydenen ende haer zaedt wordt betuyght Ephes. 2.12.

25 Dat is, zijn in ’t uyterlick verbondt Godts begrepen, ende hebben toeganck tot de teeckenen ende zegelen van Godts genade, so wel als de gene die van beyde geloovige ouderen zijn geboren.

15

Maer indien de ongeloovige ²⁶ scheyd, dat hy scheyde. De broeder ofte de suster en wort ²⁷ in sodanige [gevallen] niet ²⁸ dienstbaer gemaeckt: maer Godt heeft ons ²⁹ tot vrede geroepen.

26 D. de geloovige verlaet, ofte van hem jaeght, ende den bandt des Houwelicks hardneckelick van sijne zijde te niete doet: gelijck doe by den Heydenen gewoonlick was, ende nu oock by den Turcken.

27 N. wanneer die alsoo den bandt des houwelicks van haer zijde breken, uyt haet alleen van het geloove.

28 D. niet gehouden van hare zijde den bant des houwelicks verder te houden, ofte ongetrouwt te blijven, gelijck hy den getrouwden vers 11. in het gemeen hadde bevolen: van welck gebodt die oock uytgenomen worden.

29 Gr. in vrede. dat is, om in vrede ende met een geruste conscientie, het zy in het houwelick, ofte buyten het selve, te leven.

16

^g Want wat weet ³⁰ ghy wijf, of ghy den man ³¹ sult saligh maecken? Of wat weet ghy man, of ghy het wijf sult saligh maecken?

g 1.Petr. 3.1.

30 Namel. die geloovigh zijt, ende by den ongheloovighen man in vrede leeft.

31 N. door uwen vreedtsamen ende Christelicken wandel Christo gewinnen sult. Siet 1.Timot. 4.16. Iac. 5.20. 1.Petr. 3. versen 1, 2.

17

³² Doch gelijck Godt aen een yegelijck heeft uytgedeelt, gelijck de Heere een yegelijck geroepen heeft, dat hy alsoo wandele: ende also ordinere ick in alle de Gemeynten.

32 D. een yegelick zy te vreden, ende schicke hem nae de gaven ende het beroep dat hy van den Heere verkregen heeft, het zy in den houwelicken staet ofte daer buyten: het welck hy daer nae oock tot andere beroepen der menschen uytstreckt, op dat door de Christenen, onder den name van de Christelicke Religie de staet der politie niet en worde beroert, ofte de Gemeynte en werde hatelick gemaeckt.

18

Is yemant besneden zijnde geroepen? die en late hem ³³ geen [voor-huyt] aentrecken. Is yemandt ³⁴ in de voorhuyt zijnde geroepen? die en late hem niet besnijden.

33 Gelijck door de konste van Chirurgie geschieden kan. Siet 1.Mach. 1.16. Iosephus Antiq. lib. 12. cap. 6. Namel. als meynende dat hy Gode daer door te aengenamer soude zijn.

34 D. onbesneden.

19

De besnijdenisse ³⁵ en is niets, ende de voor-huyt en is niets, maer de onderhoudinge der geboden Godts.

35 D. van geene kracht tot de Godtsaligheyt. Het welck de Apostel verstaet voornamelick van de tijden des Nieuwen Testaments, wanneer de besnijdenisse geen Sacrament meer en is. Siet Galat. 5.6.

20

^h Een yegelijck ³⁶ blijve in die beroepinge, daer hy in geroepen is.

h Ephes. 4.1. Philip. 1.27. Coloss. 1.10. 1.Thess. 2.12.

36 D. zy gerust ende late hem vergenoegen.

21

Zijt ghy een dienstknecht zijnde geroepen? ³⁷ laet u [dat] niet becommeren: maer indien ghy oock ³⁸ condt vry worden, gebruyckt [dat] liever.

37 Namel. al of ghy Gode daerom te min soudt behagen, soo ghy maer een oprecht Christen zijt. Siet 1.Corinth. 12.13. ende Galat. 3.28.

38 Namel. door wettelicke ende behoorlicke wegen, gelijck onder de Heydenen, daer de slavernye in swanck was, verscheydene wegen waren, waer door de slaven tot hare vryheyt konden komen.

22

Want die in den Heere ³⁹ geroepen is een dienstknecht zijnde, die is ⁴⁰ een vrygelaten des Heeren: desgelijcks oock die ⁴¹ vry zijnde geroepen is, die is ⁴² een dienst-knecht Christi.

39 D. tot het geloove in Christum bekeert is, noch een dienstknecht ofte slave zijnde.

40 D. door den Heere van de dienstbaerheyt der sonde ende des duyvels bevrijdt. Siet Ioan. 8. versen 34, 35, 36.

41 N. nae den burgerlicken ofte uytwendigen stant.

42 D. sijne macht ende geboden onderworpen, gelijck een dienstknecht aen sijnen heere.

23

ⁱ Ghy zijt ⁴³ diere gecocht, en wort ⁴⁴ geen dienst- knechten der menschen.

i 1.Corinth. 6.20. Hebr. 9.12. 1.Petr. 1.18.

43 Gr. door prijs. Siet het laetste vers van het voorgaende capit.

44 N. om yet te doen tot dienst ofte gehoorsaemheydt van menschen, het gene soude strijden tegen de geboden ende den dienst Godts. Ofte, en laet u in geestelicke saecken van geen menschen dienstbaer maken, om niet vryelick te gebruycken het gene ons de Heere vry gestelt heeft. Siet Gal. 5.1. Col. 2.20.

24

Een yegelijck daer in hy geroepen is, broeders, die blijve in’t selve ⁴⁵ by Godt.

45 D. als in Godts tegenwoordigheyt: ofte, om hem in sulck beroep behoorlick te quijten.

25

Aengaende nu de maeghden en hebbe ick ⁴⁶ geen bevel des Heeren: maer ick ⁴⁷ segge [mijn] gevoelen, als die barmherticheyt van den Heere gecregen hebbe ⁴⁸ getrouw te zijn.

46 Ofte, ordonnantie. dat is, geen uytgedruckt bevel Godts ofte Christi: namelick dat yemant soude moeten maeght blijven. Waer uyt blijckt dat de woorden Christi Mattth. 19.12. die dit vatten kan, vatte het, geen gebodt maer alleen een toe-latinge is.

47 Gr. geve.

48 N. in mijne leere ende bedieninge, ende derhalven oock in het gene ick hier verklare. Siet vers 40. ende 1.Cor. 4. versen 1, 2. Ofte, geloofweerdigh te zijn.

26

Ick houde dan dit ⁴⁹ goet te zijn om den ⁵⁰ aenstaenden noodt, dat het [segge ick], goet is den mensche ⁵¹ alsoo te zijn.

49 D. oorbaer ende dienstigh, gelijck versen 1, 8.

50 Ofte, tegenwoordigen noot. Namel. der Gemeynte Christi die nu in geduerige vervolginge, swarigheyt, ende ballinghschap is. Siet diergelicke wijse van spreken 2.Corinth. 6.4. ende 1.Thess. 3.7. welcke nooden beter ende lichtelicker konnen uytgestaen worden van de ongetrouwde als van de getrouwde, die met huysgesin ende kinderen belast zijn.

51 D. ongetrouwt. waer by oock altijdt verstaen wort de conditie hier voren in’t 8 ende 9 vers ghestelt, gelijck oock hier nae in’t 35 ende 36 vers van de gave der onthoudinge.

27

Zijt ghy aen een wijf verbonden? ⁵² en soeckt geen ontbindinge: Zijt ghy ongebonden van een wijf? en soeckt geen wijf.

52 Namel. selfs niet om den aenstaenden noodt, gelijck yemandt sijne vorige woorden hadde konnen misduyden.

28

Maer indien ghy oock trouwet, ghy en sondight niet: ende indien een maeght trouwt, sy en sondight niet. Doch de sulcke sullen ⁵³ verdruckinge hebben ⁵⁴ in het vleesch. ⁵⁵ Ende ick spare ulieden.

53 D. swaricheden, ongenoegen, ende vele sorgen.

54 D. nae den uytwendigen mensche, ofte nae het tegenwoordigh leven. Ende dit seght hy voor de gene die haer selven niet dan gemack ende vermaeck in het houwelick in en beelden.

55 D. ick wilde wel dat ghy van sulcke bekommernissen ende swaricheden, als het Houwelick mede-brenght, vry waert, gelijck hier nae vers 32. ende volgens naerder wordt verklaert, namelick om den Heere te vryer te konnen dienen.

29

Maer dit segge ick, broeders, dat ⁵⁶ de tijdt voorts cort is: op dat oock die wijven hebben, souden zijn ⁵⁷ als niet hebbende:

56 Gr. de tijdt is te samen, ofte, in-getrocken. Dit kan verstaen worden, ofte van den tijdt des levens van een yegelijck mensche, also de eeuwen dagelicks verswacken, ende daerom de mensche te meer op het geestelicke moet dencken, het welck eeuwigh-duerigh is. Ofte, van den tijdt dat de werelt noch sal staen, welcke oock kort geseght wort te zijn ten aensien van den voorgaenden tijdt, ende daerom de laetste uyre genaemt word, op dat wy ons te sorghvuldiger souden bereyden om Christum onsen Rechter haest uyt den hemel te verwachten. Siet 1.Petr. 4.7. 2.Petr. 3.8. Andere lesen, De tijdt is kort: so is overigh dat oock die wijven hebben, etc.

57 Dit en seght Paulus niet om het ebruyck des Houwelicks den getrouwden te verbieden: want sulcks soude strijden met het gene te voren versen 3, 4, 5. geseght is: maer om haer tot mate ende achterdencken in dat gebruyck te vermanen, op dat de geestelicke plichten der selve daer door niet en worden verhindert, gelijck oock in het gene volght.

30

Ende ⁵⁸ die weenen, als niet weenende: ende ⁵⁹ die blijde zijn, als niet blijde zijnde: ende die coopen, ⁶⁰ als niet besittende:

58 D. die in droefheyt zijn, voornamelick over de ongevallen die het houwelick mede-brenght, door het afsterven van man, vrouwe, kinderen, ofte diergelijcke swarigheden ende tegenspoeden die in het houwelick voorvallen.

59 N. over de oorsaken die den houwelicken staet oock somwijlen hier toe geeft, in het krijgen van kinderen, uyt-houwelijcken, ofte andere gemacken ende vermakingen.

60 D. haer herte daer op niet stellende, alsoo dat sy door het gebruyck der selve van het voornaemste goet souden afgekeert worden. Siet Matth. 6. versen 19, 33. gelijck oock de volgende woorden verklaren.

31

Ende die dese werelt gebruycken, als niet misbruyckende. ^k Want ⁶¹ de gedaente deser werelt gaet voor by.

k Esai. 40.6. Iac. 1.10. ende 4.14. 1.Petr. 1.24. 1.Ioan. 2.17.

61 D. de dingen die de wereldt als een groot goet ende geluck achtet, maer die niet anders dan een schijn daer van en zijn, gelijck eenige vertooningen inde schouw-spelen plegen, waer van het Gr. woort schema ghenomen is. Siet Eccles. 1.2. 1.Ioan. 2.16, 17.

32

Ende ⁶² ick wil dat ghy sonder becommernisse zijt. ^l De ongetrouwde ⁶³ becommert hem met de dingen des Heeren, hoe hy den Heere sal behagen:

62 D. ick soude wel willen, ofte wenschen.

l 1.Tim. 5.5.

63 D. behoort hem te bekommeren: ende kan dat vryelicker doen, om dat hy door de sorge des huys-houdens niet en wort verhindert.

33

Maer die getrouwt is, ⁶⁴ becommert hem met de dingen ⁶⁵ der werelt, hoe hy ⁶⁶ de vrouwe sal behagen.

64 D. pleeght sulcx ordinaerlick te doen, ende is van wegen de sorge des huys-houdens, ende om sijne parture te behagen, meer daer aen gebonden.

65 Het woordt werelt en wordt hier niet genomen voor de wereltsche begeerlickheden, die ongeoorloft zijn ende alom in Godts woordt verboden, maer voor sulcke dingen waer door het huysgesin in dese werelt wordt onderhouden, als spijse, dranck, kleedinge, wooninge, neeringe, ende diergelijcke, die in haer selven niet en zijn ongeoorloft. 1.Timoth. 3.4. ende 5.8. maer even wel den mensche bekommeren om op het geestelicke niet altijdt soo ernstelick ende geduerighlick te dencken, ende waer in de ongetrouwde min verhinderinge hebben als de getrouwde, wanneer de gaven ende beroep sulcks toe-laet. Siet een exempel hier van in Maria ende Martha, Luc. 10.39.

66 Niet om yet te doen tegen Godts wille. Want also en mogen wy geen menschen behagen. Luc. 14.26. Gal. 1.10. maer om in liefde ende vrede met haer te leven. Ephes. 5.25. ’t welck oock also moet verstaen worden van de bekommeringe der vrouwe tegen den man in ’t volgende vers.

34

Een wijf ende een maeght zijn onderscheyden. De ongetrouwde becommert haer met de dingen des Heeren, op dat sy heyligh zy beyde aen lichaem ende aen geest: maer die getrouwt is becommert haer met de dingen der werelt, hoe sy den man sal behagen.

35

Ende dit segge ick ⁶⁷ tot uw’ eygen voordeel: niet op dat ick ⁶⁸ eenen strick over u soude werpen, maer [om u te leyden] tot het gene wel voeght, ende bequaem is om den Heere wel aen te hangen, sonder ⁶⁹ herwaerts en derwaerts getrocken te worden.

67 D. gemack ende oorbaer. Ende alsoo verklaert hy in dit vers ’t gene hy te voren goet ofte niet goet genaemt heeft.

68 N. om u tot het ongetrouwt leven preciselick te verbinden.

69 Ofte, onaftreckelick. N. met de sorgen ende bekommernissen deser werelt.

36

Maer so yemandt ⁷⁰ acht dat hy ⁷¹ ongevoeghlijck handelt met sijne maget, indien sy over den jeughdigen tijdt gaet, ende het ⁷² alsoo moet geschieden: die doe dat hy wil: hy en sondight niet: dat’se trouwen.

70 D. uyt alle teeckenen die hy daer van speurt, gewaer wort ofte oordeelt. Hy spreeckt hier eygentlick van ouders ofte vooghden, daer de maeghden onder staen.

71 D. niet wel betamelick, ofte wel bedachtelick, soo hy sijne maeght tegen hare natuere ofte genegentheyt soude beletten te trouwen: ofte oock wel tegen den eysch van de gelegenheyt sijner familie.

72 N. om meerder swaerigheden, soo ten aensien van haer als van sijne familie, voor te komen.

37

Doch die vast staet in [sijn] herte, ⁷³ geen noodtsaecke hebbende, maer macht heeft over sijnen eygenen wille, ende dit in sijn herte besloten heeft, dat hy sijne maget ⁷⁴ sal bewaren, die doet wel.

73 Namel. ofte voor hem selven tot behoudenisse van sijne familie ende andere gelegentheden, die de ouders dickwijls noodtsaecken hare kinderen uyt te houwelicken: ofte van wegen de broosheydt der kinderen, waer van in’t voorgaende vers is gesproken.

74 N. ongetrouwt.

[fol. 91v]

38

Alsoo dan, die haer ten houwelicke uytgeeft, die doet wel: ende die’se ten houwelijcke niet uyt en geeft, ⁷⁵ die doet beter.

75 D. die doet dat dienstigh ofte oorbaerder is tot de ruste van sijne maget, gelijck versen 1, 8, 26. ende gelijck verklaert wordt vers 35. ende 40.

39

^m Een wijf is door ⁷⁶ de wet verbonden so langen tijdt ⁷⁷ hare man leeft: maer indien hare man ontslapen is, so is sy vry, om te trouwen dien sy wil: alleenlijck ⁷⁸ in den Heere.

m Rom. 7.2.

76 N. des houwelicks. Siet Rom. 7.2.

77 N. ten zy uyt oorsake van overspel, Matth. 19.9. ofte van het scheyden der ongeloovige partuere, hier voren vers 15.

78 D. alleenlick dat sulcks geschiede in de vreese des Heeren: waer toe oock sonderlinge dient, dat sy nu vry zijnde geen jock aen en trecke met de ongeloovige. 2.Cor. 6.14.

40

Maer sy is ⁷⁹ geluckiger, indien sy also blijft, na mijn gevoelen. Ende ⁸⁰ ick meyne oock ⁿ den Geest Godts te hebben.

79 N. soo ten aensien van de bekommeringen, die het houwelick medebrenght, als van de vryheyt die sy heeft om den Heere onbekommerlicker te dienen, gelijck hier voren van den Apostel is verklaert. Doch moet dit oock altijt verstaen worden met de vorige conditien, soo sy de gave der onthoudinge heeft, ende haer beroep sulcks toe-laet, gelijck hy dit bepaelt heeft vers 7. ende 17.

80 Dit en seght den Apostel niet als of hy daer aen twijfelde, maer om beleefdelick van hem selven te spreken, tegen den valschen waen, die sommige onder haer van haer selven hadden. Siet hier voren vers 25.

n 1.Thess. 4.8.