Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxvj. Capittel.

1 Christus voorseght wederom sijnen doodt. 3 over welcke de Overste der Ioden beraetslagen. 6 Wort te Bethanien van een vrouwe gesalft. 10 welcker daedt hy verantwoort ende prijst. 14 Iudas verkoopt Christum. 17 Christus doet het Pascha bereyden, ende eet het selve met sijne discipelen, ende voorseght de verraderie Iudae. 26 Stelt daerna sijn Avontmael in. 31 Voorseght sijne Discipelen hare verstroyinge ende Petro sijnen val. 36 Aenvanght sijn lijden in een hof met groote benautheyt ende sterck bidden, vermanende sijne discipelen, die sliepen, tot waken ende bidden. 47 Wort van Iuda verraden met eenen kus, ende van den Ioden gevangen. 51 Bestraft Petrum, die des Over-priesters dienst-knecht een oore afhouwt. 57 Wort tot Cajaphas voor den raedt gebracht. 59 Door valsche getuygen aengeklaecht. 63 Bekent dat hy de Christus is. 65 Wort daer over als een Godts-lasteraer veroordeelt ende smadelijck mishandelt. 69 Petrus versaeckt Christum. 75 komt tot kennisse, ende beweent sijnen val.

1

ENde het is geschiet, als Iesus alle ¹ dese woorden ge-eyndicht hadde, dat hy tot sijne Discipelen seyde,

1 N. tot noch toe inde voorgaende capittelen verhaelt: so dat Christus sijn prophetisch ampt dus verre volbracht hebbende, nu begint in sijn Priester-ampt naerder te treden.

2

^a Ghy weet dat nae twee dagen het ² Pascha is, ende de Sone des menschen sal overgelevert worden om gecruycight te worden.

a Marc. 14.1. Luce 22.1. Ioan. 13.1.

2 Is een Hebr. woort, beteeckenende eenen voor-by-ganck ofte overschrijdinge, waer mede genaemt wiert het eerste van de dry groote jaerlicksche feesten der Ioden, gehouden op den veertienden dach der eerster maendt, die met onsen Martius by na over een quam: ingestelt ter gedachtenisse van de verlossinge der kinderen Israels uyt Egypten: ende insonderheyt van dat de slaende Engel, die de eerst-geborene der Egyptenaren doodde, der Israeliten huysen voorbyginck. siet hier van Exod. c. 12. Op welken tijt Christus oock heeft willen geslachtet worden, om dat het slachten van het Paeschlam daer van een voorbeeldt was. Siet 1.Cor. 5.7, 8.

3

^b Doe vergaderden ³ de Overpriesters, ende de Schriftgeleerde ende de Ouderlingen des volcks, ⁴ in de sale des Hoogen-priesters, die genaemt was ⁵ Cajaphas.

b Ioan. 11.47. Psal. 2.2. Actor. 4.27.

3 Uyt desen allen bestont in dien tijdt de Hoogen-raet der Ioden, by welcken de allerswaerste saken verhandelt wierden, waer van de Hooge-priester het hooft ende de Overste was.

4 Ofte, in het hof, ofte, paleys.

5 Van desen Cajaphas siet oock Ioa. 11.49. ende by Ioseph. Antiq. l. 18. c. 3 6.

4

Ende beraetslaeghden t’ samen, dat sy Iesum ⁶ met listicheyt vangen ende dooden souden.

6 Om dat sy het openbaerlick niet en derfden doen uyt vreese van het volck.

5

Doch sy seyden: ⁷ Niet in het feest, op datter geen oproer en worde onder het volck.

7 D. Laet ons niet wachten tot op het feest, maer het selve voorkomen, gelijck oock geschiet is.

6

Als nu Iesus te Bethanien was, ten huyse Symonis ⁸ des Melaetschen:

8 Niet die doen melaetsch was, want sulcke mochten in de steden ofte vlecken niet woonen, noch men en mocht met haer niet eten ofte omgaen. Num. 5.2. maer die ofte sulcx geweest was, ofte sulcken toenaem hadde van sijne voor-ouders.

7

^c Quam tot hem een Vrouwe hebbende een alabaster-flessche met ⁹ seer kostelicke salve, ende gootse uyt op sijn hooft, daer hy aen [tafel] sat.

c Marc. 14.3. Luce 7.37. Ioan. 11.2. ende 12.3.

9 Gr. van swaren prijs. die uyt-gedruckt wort Marc. 14.5.

8

Ende sijne Discipelen [dat] siende, namen ’t seer qualick, seggende, Waer toe dit verlies?

9

Want dese salve hadde konnen ¹⁰ dier verkocht, ende de penningen den armen gegeven worden.

10 Gr. voor veel.

10

Maer Iesus [sulcks] verstaende seyde tot haer, Waerom doet ghy dese vrouwe moeyte aen? Want sy heeft ¹¹ een goet werck aen my gewrocht.

11 D. het gene sy aen my gedaen heeft is wel gedaen.

11

^d Want de arme hebt ghy altijt met u, maer my en hebt ghy ¹² niet altijt.

d Deut. 15.11. Marc. 14.7. Ioan. 12.8.

12 N. nae mijne lichamelijcke tegenwoordicheyt, want na sijne Godtheyt ende genade sal hy altijt by ons blyven. Matth. 28.20.

12

Want als sy dese salve op mijn lichaem ¹³ gegoten heeft, so heeft sy het gedaen ¹⁴ tot [een voorbereydinge van] mijne begravenisse.

13 Gr. geworpen.

14 Niet dat dese vrouwe sulcks voor gehadt heeft, maer om dat Godts voorsienicheyt het selve so heeft bestiert, dat sijn lichaem recht voor sijn sterven alsoo soude gesalft worden: gelijck de doode lichamen der persoonen van aensien alsoo tot de begravenisse wierden bereydt. Genes. 50.2. Siet oock Marc. 14.8. Gelijck het Griecx woort sulcks oock mede-brenght.

13

Voorwaer segge ick u, Al waer dit Euangelium gepredickt sal worden in de geheele werelt, [daer] sal oock tot harer gedachtenisse gesproken worden van ’t gene sy gedaen heeft.

14

^e Doe ginck een van de twaelve genaemt Iudas Iscarioth, tot de Overpriesters,

e Marc. 14.10. Luce 22.4.

15

Ende seyde: Wat wilt ghy my ge-

[fol. 15r]

ven, ende ick sal hem u ¹⁵ overleveren? Ende sy hebben hem ¹⁶ toegelegt ^f dertich ¹⁷ silvere [penningen].

15 N. heymelick sonder moeyte, ende buyten kennisse van ’t volck.

16 Ofte, toegesegt, ofte, toe-gewogen, gelijck dit woort oock somtijts genomen wort: alsomen eertijts plach het gelt toe te wegen. Gen. 23.16. 1.Reg. 20.39.

f Zach. 11.12.

17 Gr. Silverlingen. Dit woort, wanneer het aldus alleen gestelt wort, beteeckent gemeynelick eenen sikel, welcke was, ofte des heylichdoms, doende ontrent een halve rijcx-daler: ofte een gemeyne, doende half so veel. Ende dit was de prijs waermede een slave, die van eens anders osse gedoot was, geboet moeste worden. Exo. 21.32. ende ’tschijnt datse Christum niet meer en weerdeerden als een slave plach geweerdeert te zijn, gelijck Godt hier over klaecht by Zachar. 11.12, 13. ende ’tselve in’t volgende cap. vers 9. aengewesen wort.

16

Ende van doen af socht hy ¹⁸ gelegentheyt, op dat hy hem overleveren mochte.

18 Ofte, bequamen tijdt.

17

^g Ende op den ¹⁹ eersten [dach] ^h der ongehevelde [brooden], quamen de Discipelen tot Iesum, seggende tot hem, Waer wilt ghy dat wy u bereyden het Pascha te eten?

g Marc. 14.12. Luce 22.7.

19 D. op dien dach als men des avonts moeste beginnen de ongehevelde brooden te eten, ende ’t Paesch-lam te slachten.

h Exod. 12.17.

18

Ende hy seyde, Gaet henen in de stadt tot ²⁰ sulck eenen, ende segget hem, De Meester segt, mijnen tijdt is na by, ick sal by u het Pascha houden met mijne discipelen.

20 Alsoo spreecktmen als men een persoon met sekere teeckenen aenwijst, wiens naem men niet uyt en druckt. Ruth 4.1. De teeckenen van desen man worden aengewesen, Marc. 14.13. Luce 22.10.

19

Ende de discipelen deden gelijck Iesus haer bevolen hadde, ende bereydden ²¹ het Pascha.

21 D. het Paesch-lam: een oneygentlijcke maniere van spreken, seer gebruyckelick in de Heylige Schrifture als van Sacramenten gesproken wort.

20

ⁱ Ende ²² als het avondt geworden was, sat hy aen met de twaelve.

i Marc. 14.17. Luce 22.14. Ioan. 13.21.

22 Christus heeft van het Pascha gegeten ter rechter tijdt, op den avondt des veertienden daechs, gelijck Godt bevolen hadde. Exod. 12.6, 18. Lev. 23.5. Doch de Ioden hebben ’t selve doen ter tijdt eerst gegeten des anderen daechs ’s avonts, gelijck blijckt uyt de geheele historie, ende insonderheyt Ioa. 18.28. ’T welck geschiedde uyt een oudt gebruyck, waer door sy, als de veertiende dach viel op den dach voor den Sabbath, den selven versetteden op den volgenden Sabbath, op dat sy niet genoodsaeckt en souden zijn twee dagen aen malkandren van haer werck te rusten. Soo is dan Christus, het ware Pascha, op den rechten dach van Godt geordonneert, voor onse sonden op-geoffert.

21

Ende doe sy aten seyde hy, Voorwaer ick segge u, dat ^k een van u my sal verraden.

k Actor. 1.17.

22

Ende sy seer bedroeft geworden zijnde begon een yegelick van haer tot hem te seggen, Ben ick’t Heere?

23

Ende hy antwoordende seyde, ^{l 23} Die de handt met my in de schotel indoopt, die sal my verraden.

l Luce 22.21. Ioan. 13.18. Psal. 41.10.

23 D. een die met my dagelicx eet, die mijn huys ende tafel-genoot is. Siet Marc. 14.20. Ioan. 13.18. Psal. 41.10. Niet dat Christus doen juyst met hem t’samen indopte: want so souden de discipelen sekerlick hebben konnen weten wie hy was.

24

De Sone des menschen gaet wel henen, gelijck van hem geschreven is, maer ²⁴ wee dien mensche, door welcken de Sone des menschen verraden wordt, het ware hem goet, so die mensche niet geboren en hadde geweest.

24 De voorsienicheyt Godts en veronschuldicht dan de menschen niet die quaet doen.

25

Ende Iudas, die hem verriet, antwoordde ende seyde, Ben ick’t Rabbi? Hy seyde tot hem, ²⁵ Ghy hebt het gesegt.

25 Dit is een maniere van spreken, wanneer men een sake niet rond uyt en wil seggen, maer evenwel niet en ontkent. Siet hier na versen 64, 65. Vergel. met Marc. 14.62.

26

^m Ende ²⁶ als sy aten, nam Iesus het broodt, ende ²⁷ gesegent hebbende brack hy het, ende gaf het den discipelen, ende seyde, Nemet, etet, ²⁸ dat is ²⁹ mijn lichaem.

m Marc. 14.22. Luce 22.19. 1.Cor. 11.23.

26 D. als sy na het eten des Paesch-lams noch aen tafel saten.

27 Lucas 22.19. ende Paulus 1.Cor. 11. vers 24. in plaetse van gesegent hebbende, gebruycken het woort gedanckt hebbende: gelijck sommige Griecksche boecken hier oock hebben. So dat segenen ende dancken ofte danckseggen voor een selve sake genomen worden, ende beteeckenen het broodt, als oock daer na den wijn, van ’t gemeyn gebruyck afsonderen, ende door dancksegginge tot Godt, heyligen ofte tot een heylich gebruyck toe-eygenen: gelijck Gen. 2.3. den sevenden dach van Godt gesegent ende geheylicht wort.

28 N. broodt, gelijck de sake selfs uytwijst, ende Paulus verklaert 1.Cor. 10.16.

29 D. een teecken mijns lichaems, na de maniere van spreken inde Sacramenten gebruycklick: gelijck hier voor het Lam een Pascha genaemt wort, vers 19. het broodt de gemeynschap des lichaems Christi, 1.Cor. 10.16. ende de drinck-beker het Nieuwe Testament, 1.Cor. 11.25. om dat het teeckenen ende segelen zijn van onse geestelicke gemeynschap met Christo, ende van het Nieuwe Testament, ’t welck met sijn bloet is bevesticht.

27

Ende hy nam den drinck-beker, ende gedanckt hebbende gaf haer ³⁰ [dien], seggende, Drinckt alle daer uyt.

30 N. drinck-beker.

28

Want dat is ³¹ mijn bloedt, ⁿ het [bloedt] des Nieuwen Testaments, ’twelck voor vele ³² vergoten wort, tot vergevinge der sonden.

31 D. een teecken mijns bloets, gelijck te voren vers 26. het broot sijn lichaem genaemt wort.

n Exod. 24.8.

32 D. corts hier na uytgestort sal worden. Siet hier van Hebr. 9.14, 15, etc. alwaer de Apostel van dit bloedt des Nieuwen Testaments een breede verklaringe doet, met een tegenstellinge van’t bloet des Ouden Testaments.

29

Ende ick segge u, dat ick van nu aen niet en sal drincken van dese vrucht des wijnstocks, tot op ³³ dien dach, wanneer ick met u de selve nieuw’ sal drincken in’t Coninckrijck mijns Vaders.

33 Sommige verstaen dit van den tijt van veertich dagen nae sijne opstandinge, in welcke hy met sijne discipelen gegeten ende gedroncken heeft, Act. 10.41. Andere, van de eeuwige vreucht in ’t eeuwige leven, het welck doorgaens by eene maeltijt vergeleecken wort, Matth. 8.11. Luce 22.29. Apoc. 19.9.

30

^o Ende als sy ³⁴ den lofsanck gesongen hadden, gingen sy uyt na den olijfberch.

o Marc. 14.26. Luce 22.39. Ioan. 18.1.

34 Na het gebruyck der Ioden, die doen plachten te singen eenige Psalmen, gelijck sommige meynen, van den 113 af tot den 119 toe.

31

Doe seyde Iesus tot haer, Ghy sult alle ³⁵ aen my ge-ergert worden in desen nacht: Want daer is geschreven, ^p Ick sal den herder slaen, ende de schapen der cudde sullen verstroyt worden.

35 Gr. in my.

p Zach. 13.7. Ioan. 16.31.

32

^q Maer na dat ick sal opgestaen zijn, sal ick u voorgaen na Galileen.

q Marc. 14.28. ende 16.7.

33

Doch Petrus antwoordende seyde tot hem, ^r Al wierden sy oock alle aen u ge-ergert, ick en sal nimmermeer ge-ergert worden.

r Luce 22.33.

34

Iesus seyde tot hem, ^s Voorwaer ick segge u, dat ghy in desen selven nacht, ³⁶ eer de haen gecrayt sal hebben, my driemael sult verloochenen.

s Ioan. 13.38.

36 D. eer de morgen-stont aenkomt, wanneer de haenen gemeynlijck voor de laetste reyse beginnen te craeyen, Marc. 13.35.

35

Petrus seyde tot hem, Al moeste ick oock met u sterven, so en sal ick u geensins verloochenen. Desgelijcks seyden oock alle de discipelen.

36

^t Doe ginck Iesus met haer in ³⁷ een plaetse genaemt Gethsemane, ende seyde tot de discipelen, Sit hier neder tot dat ick henen gae, ende aldaer sal gebeden hebben.

t Marc. 14.32. Luce 22.39. Ioan. 18.1.

37 Ofte, gehucht, N. van huysen ende hoven. Ioan. 18.1. seght dat het een hof was, daer Christus plach te gaen om te bidden.

37

Ende met hem nemende Petrum, ende de ³⁸ twee sonen Zebedei, begon hy ³⁹ droevich ende seer beangst te worden.

38 N. Iacobum ende Ioannem, Mar. 10.35.

39 Met dese woorden wort te kennen gegeven, eene uytterste droefheyt ende benautheyt, die hem het bloedige sweet uyt-gedruckt heeft. Luce 22.44. ende is ontstaen, niet so seer uyt vreese van de aenstaende wreede doot, die oock vele Martelaren onbeschroemt hebben aengegaen, als wel uyt het voor-gevoelen van den last des toorns Godts ende der helscher qualen, die hy aen ’t kruys voor ons geleden heeft. Ies. 53.4, 5, 6. Gal. 3.13.

38

^v Doe seyde hy tot haer, Mijne ziele is ⁴⁰ geheel bedroeft tot der doot toe: blijft hier ende waeckt met my.

v Ioan. 12.27.

40 Ofte, aen alle zijden, D. met droefheyt gelijck als omcingelt.

39

Ende een weynich voort gegaen zijnde, viel hy op sijn aengesicht, biddende ende seggende, ^x Mijn Vader, indien’t mogelick is, laet ⁴¹ dese ^y drinckbeker van my ⁴² voorby gaen: ^z Doch niet ⁴³ gelijck ick wil, maer gelijck ghy [wilt].

x Luce 22.41.

41 D. dit bitter lijden. Siet Matth. 20.22.

y Matth. 20.22, 23.

42 Ofte, wech gaen.

z Ioan. 6.38.

43 N. na de genegentheyt die de menschelicke nature is aengeschapen, om sijn eygen verderf te ontvlieden, welcke ick nochtans uwen wille in alles onderwerpe. Ende is daerom dese genegentheyt Christi sonder sonde geweest.

40

Ende hy quam tot de discipelen, ende vondse slapende, ende seyde tot Petrum, En condt ghy ⁴⁴ dan niet een uyre met my waecken?

44 Gr. so.

41

Waeckt ende bidt, op dat ghy niet in versoeckinge en comt: ^a de ⁴⁵ geest is wel gewillich, maer het vleesch is swack.

a Gal. 5.17.

45 D. uwe wille is wel goet, maer wort verhindert door uwe natuerlicke swackheyt.

42

Wederom ten tweeden mael henen gaende badt hy, seggende, Mijn Vader, indien dese drinckbeker van my niet voorby en can gaen, ten zy dat ick hem drincke, uwen wille geschiede.

43

Ende comende [by haer] vondt hyse wederom slapende: want hare oogen waren ⁴⁶ beswaert.

46 N. met vaeck, door waecken ende droefheyt.

44

Ende haer latende ginck hy wederom henen, ende badt ten derdenmael, seggende de selve woorden.

45

Doe quam hy tot sijne discipelen, ende seyde tot haer, ⁴⁷ Slaept [nu] voort, ende rustet: Siet de uyre is na by gecomen, ende de Sone des menschen wort overgelevert inde handen der sondaren.

47 Dit segt hy bestraffens wijse, gelijck men dickwijls yemandt yet eyndelick schijnt toe te laten, als het te late is, waer van men hem te vergeefs heeft afgemaent.

46

Staet op, laet ons gaen, siet, hy is na by die my verraet.

47

^b Ende als hy noch sprack, siet, Iudas een van de twaelve quam, ende met hem ⁴⁸ een groote schare, met sweerden ende stocken, [gesonden] van de Overpriesteren ende Ouderlingen des volcks.

b Marc. 14.43. Luce 22.47. Ioan. 18.3.

48 N. een gantsche Bende krijgs-knechten met de dienaren der Over-priesters ende Schrift-geleerde. siet Ioan. 18.3.

48

Ende die hem verriet, hadde haer een teecken gegeven, seggende, Dien ick sal kussen, de selve is’t, grijpt hem.

49

Ende terstont comende tot Iesum, seyde hy, Weest gegroet Rabbi: ende hy ^c kuste hem.

c 2.Sam. 20.9.

50

Maer Iesus seyde tot hem, ⁴⁹ Vriendt waer toe zijt ghy hier? Doe quamen sy toe, ende sloegen de handen aen

49 Gr. Geselle.

[fol. 15v]

Iesum. ende greepen hem.

51

Ende siet, ⁵⁰ een van de gene die met Iesu waren, de handt uytstekende trock sijn sweerdt uyt, ende slaende den dienstknecht des Hoogen-priesters, ⁵¹ hieuw sijne oore af.

50 N. Petrus. siet Ioan. 18.10.

51 Gr. nam sijne oore wech.

52

Doe seyde Iesus tot hem, Keert uw’ sweerdt weder in sijne plaetse: ^d want alle die het sweerdt ⁵² nemen, sullen ⁵³ door het sweerdt vergaen.

d Gen. 9.6. Apoc. 13.10.

52 N. sonder wettelick beroep ofte last daer toe te hebben.

53 N. door bevel der Overheyt, welcke tot dien eynde het sweerdt gegeven is, om de doot-slagers met den doot te straffen. Genes. 9.6. Rom. 13.4.

53

Of meynt ghy dat ick mijnen Vader nu niet en can bidden, ende hy sal my meer als twaelf ⁵⁴ legioenen Engelen bysetten?

54 Een legioen was by de Romeynen een regiment krijgsvolck, bestaende uyt eenige duysenden, somtijts vier, somtijts ses, ende somtijts meer.

54

Hoe souden dan de ^e Schriften vervult worden, [die seggen] dat het alsoo geschieden moet?

e Psal. 22.7. ende 69.2, 10. Luce 24.25.

55

Ter selver uyre sprack Iesus tot de scharen, Ghy zijt uytgegaen als tegen eenen ⁵⁵ moordenaer, met sweerden ende stocken, om my te vangen: dagelicks sat ick by u, leerende inden tempel, ende ghy en hebt my niet gegrepen.

55 Ofte, straetschender.

56

Doch dit alles is geschiet, op dat de Schriften der Propheten souden vervult worden. ^f Doe vluchteden alle de Discipelen, hem verlatende.

f Iob 19.13. Psal. 88.9.

57

^g Die nu Iesum gevangen hadden, leydden [hem] henen ⁵⁶ tot Cajapham den Hoogen-priester, alwaer de Schriftgeleerde ende Ouderlingen vergadert waren.

g Marc. 14.53. Luce 22.54. Ioan. 18.12.

56 N. na dat sy hem eerst tot Annam hadden gebracht, die Cajaphas schoon-vader was. Ioan. 18.13.

58

Ende Petrus volghde hem van verre tot aen de ⁵⁷ saele des Hoogen-priesters, ende binnen gegaen zijnde sat hy by de Dienaren, om het eynde te sien.

57 Ofte, tot aen het paleys.

59

^h Ende de Overpriesters, ende de Ouderlingen ende den gegeelen Grooten Raedt sochten valsche getuygenisse tegen Iesum, op dat sy hem dooden mochten, ende ⁵⁸ en vonden niet.

h Marc. 14.55. Actor. 6.13.

58 N. dat met eenigen schijn soude konnen voort-gebracht worden, om daer op hem te veroordeelen.

60

Ende hoe wel daer vele valsche getuygen toegecomen waren, soo en vonden sy [doch] niet.

61

Maer ten laetsten quamen twee valsche getuygen, ende seyden, ⁵⁹ Dese heeft gesegt, ⁱ Ick can den Tempel Godts afbreken, ende in drie dagen den selven opbouwen.

59 Dit was een verkeeringe der woorden Christi. Ioa. 2. vers 19. want Christus aldaer niet en heeft gesegt, Ick kan den tempel afbreken, etc. maer breect ghy den tempel af, etc. verstaende dat van den tempel sijns lichaems.

i Ioan. 2.19.

62

^k Ende de Hooge-priester opstaende seyde tot hem, En antwoort ghy niets? Wat getuygen dese tegen u?

k Marc. 14.59.

63

^l Doch Iesus ⁶⁰ sweech stille, ende de Hooge-priester antwoordende seyde tot hem, Ick besweere u by den levendigen Godt, dat ghy ons segt, of ghy zijt de Christus, de Sone Godts?

l Iesa. 53.7. Matth. 27.12, 14.

60 Om daer mede te kennen te geven dat dese sake so ongegrondet was, datse niet weerdich en was beantwoort te worden.

64

Iesus seyde tot hem, ⁶¹ Ghy hebt het gesegt. ^m Doch ick segge u lieden, van nu aen ⁶² sult ghy sien den Sone des menschen sittende ter rechter-[handt] der cracht [Godts] ende comende op de wolcken des hemels.

61 Siet hier voren, vers 25.

m Psal. 110.1. Matth. 16.27. ende 24.30. Marc. 14.62. Luce 22.69. Actor. 1.11. Rom. 14.10. 1.Thes. 4.16. Apoc. 1.7. Dan. 7.9.

62 D. ghy sult alsdan metter daet bevinden, dat ick de Sone Godts ben, insonderheyt als ghy voor my sult moeten verschijnen, om geoordeelt te worden.

65

Doe ⁶³ verscheurde de Hooge-priester sijne cleederen, seggende, Hy heeft [Godt] gelastert, wat hebben wy noch getuygen van noode? Siet, nu hebt ghy sijne [Godts-]lasteringe gehoort?

63 Dit plachten de Ioden te doen als sy wilden betoonen een uyterste droefheyt ofte mishagen over sekere sake, als Godts-lasteringe, etc. siet 2.Reg. 19.1.

66

Wat dunckt u lieden? Ende sy antwoordende seyden, ⁿ Hy is des doots schuldich.

n Lev. 24.16.

67

^o Doe spogen sy in sijn aengesichte, ende sloegen hem met vuysten.

o Iesa. 50.6.

68

^p Ende andere ⁶⁴ gaven hem kinnebacks-slagen, seggende, ^q Propheteert ons Christe, wie is’t die u geslagen heeft?

p Ioan. 19.3. Iob 16.10.

64 And. sloegen hem met stockskens, ofte, gaerden.

q Luce 22.64.

69

^r Ende Petrus sat ⁶⁵ buyten in de saele, ende een dienst-maecht quam tot hem, seggende, Ghy waert oock met Iesu ⁶⁶ den Galileer.

r Marc. 14.66. Luce 22.55. Ioan. 18.16, 25.

65 N. buyten de plaetse daer den Ioodschen Raet vergadert was, voor welcken Christus stont, gelijck blijckt uyt versen 71, 75.

66 So wort hy hier genaemt, om dat hy tot Nazareth was opgevoedt, welck een stadt van Galilea was. siet vers 71. ende Matth. 2.23.

70

Maer hy loochende het voor allen, seggende, Ick en weet niet wat ghy segt.

71

Ende als hy na ⁶⁷ de voor-poorte uytginck, sach hem een andere [dienstmaeght], ende seyde tot de gene die aldaer [waren], Dese was oock met Iesu den Nazarener.

67 Ofte, poortael. voor-huys.

72

Ende hy loochende het wederom met eenen eedt, [seggende], Ick en kenne den mensche niet.

73

Ende een weynich daer na, dieder stonden by-comende seyden tot Petrum, Waerlick ghy zijt oock van die, want oock uwe sprake ⁶⁸ maeckt u openbaer.

68 N. dat ghy een Galileer zijt, gelijck Marc. 14.70. ende Luce 22.59. uyt-drucken.

74

Doe begon hy ⁶⁹ [sich] te vervloecken, ende te sweeren, Ick en kenne den mensche niet.

69 D. den vloeck ofte wrake Godts hem selven toewenschende, indien hy hem kende.

75

Ende terstont craeyde de haen: ende Petrus ⁷⁰ wiert indachtich des woorts Iesu, die tot hem gesegt hadde, ^s Eer de haene gecraeyt sal hebben, sult ghy my driemael verloochenen. Ende na buyten gaende weende hy bitterlick.

70 N. na dat hem Christus aengesien hadde. siet Luce 22. vers 61.

s Matth. 26.34. Marc. 14.30. Luce 22.61. Ioan. 13.38.