Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het vj. Capittel.

1 Christus leert, hoemen moet aelmoessen geven. 5 bidden. 16 vasten. 19 wat voor schatten vergaderen. 22 hoe het verstandt moet gericht zijn. 24 Datmen geen twee heeren kan dienen. 25 datmen de sorge van lichamelicke nootdruft moet Gode bevelen. 33 ende voor al het Coninckrijcke Godts soecken.

1

HEbt acht, dat ghy uwe ¹ aelmoesse niet en doet voor de menschen, om van haer gesien te worden: anders so en hebt ghy geenen loon by uwen Vader, die in de hemelen is.

1 Het Griecksch woort Eleemosyne, daer Aelmoesse van komt, beteeckent in het gemeyn een werck der barmherticheyt, ende in het bysonder de weldadicheyt tegen den armen, om dat de selve uyt medelijden moet voortkomen. 1.Corinth. 13. vers 3. Sommige Griecksche boecken hebben gerechticheyt.

2

^a Wanneer ghy dan aelmoesse doet, soo en laet voor u niet trompetten, gelijck de ² geveynsde in de Synagogen, ende op de straten doen, op dat’se vande menschen ge-eert mogen worden: Voorwaer segge ick u, ³ sy hebben haeren loon wech.

a Rom. 12.8.

2 Gr. Hypocriten: welck woort de personagien in een kamerspel beteeckent, die een ander persoon vertoonen, als sy in der daet zijn.

3 Want de eere, diese soecken by de menschen, is haren loon.

3

Maer als ghy aelmoesse doet, ⁴ soo en laet uw slincke [handt] niet weten, wat uwe rechte doet.

4 D. doet het op het aller-heymelickste, sonder roem daer door te soecken.

4

Op dat uwe aelmoesse in’t verborgen zy: ende uwe Vader, die in’t verborgen siet, die sal ’t u ⁵ in’t ^b openbaer vergelden.

5 N. dickwijls hier, maer insonderheyt hier namaels in’t uyterste oordeel. Siet Matth. 25.34.

b Luce 14.14.

5

Ende wanneer ghy ⁶ bidt, soo en sult ghy niet zijn gelijck de geveynsde: want die plegen geerne in de ⁷ Synagogen, ende op de hoecken der straten staende te bidden, ⁸ op dat sy van den menschen mogen gesien worden. Voorwaer ick segge u, dat sy haren loon wech hebben.

6 N. in’t bysonder. Want oock de gemeene gebeden in de vergaderingen zijn Gode aengenaem, ende hebben bysondere beloften. Matt. 18.19.

7 N. buyten de tijt van de gemeene gebeden.

8 Ofte, op dat sy den menschen schijnbaer zijn.

6

Maer ghy, wanneer ghy bidt, ^c gaet in uwe ⁹ binnen-camer, ende uwe deure gesloten hebbende bidt uwen Vader die in’t verborgen is, ende uw’ Vader die in ’t verborgen siet, sal’t u in’t openbaer vergelden.

c 2.Reg. 4.33. Actor. 10.4.

9 Het Griecx woort beteeckent een plaetse ofte kamer, daermen yet wech lecht ofte opsluyt.

7

Ende als ghy bidt, ^d so en gebruyckt geen ¹⁰ ydel verhael van woorden, gelijck de Heydenen: want sy meynen dat sy door hare veelheyt van woorden sullen verhoort worden.

d 1.Reg. 18.28. Ies. 1.15.

10 Gr. Battologia, dat is, wanneer eenige woorden ofte reden sonder noodt ofte ernst dickwijls verhaelt worden.

8

Wordet dan haer niet gelijck: want uw’ Vader weet wat ghy van noode hebt, eer ghy hem biddet.

9

Ghy dan biddet ¹¹ aldus: ^e Onse Vader, die ¹² in de hemelen [zijt], uwen naem werde ¹³ geheylicht.

11 D. Richt alle uwe gebeden na dit formulier. Niet dat wy aen dese woorden alleen ofte altijt souden gebonden zijn: want in voorvallende nooden ist oock wel geoorloft eenige beden verder uyt te breyden, ende oock met andere woorden uyt te drucken. Siet Ioh. 17. ende Actor. 4.24.

e Luce 11.2.

12 D. inden derden hemel. 2.Cor. 12.2. alwaer hy sijne Majesteyt ende heerlickheyt allermeest openbaert. Psal. 103.19.

13 D. van ons met woorden ende wercken groot gemaeckt.

10

Uw’ ¹⁴ Coninckrijcke come. uwen

14 N. soo der genade in dese werelt, als der heerlickheyt in den hemel.

[fol. 4r]

wille geschiede gelijck ¹⁵ inden Hemel [also] oock op der aerden.

15 N. van de heylige Engelen. Psal. 103.20, 21. ende van de salige ende volmaeckte zielen. Hebr. 12.23.

11

Ons’ ¹⁶ dagelicks ¹⁷ broodt geeft ons heden.

16 D. genoechsaem ende noodich tot onderhoudt onses levens voor dese dach: ofte ons bescheyden deel. Prov. 30.8.

17 D. alle nootdruft des lichaems. Genes. 3.19.

12

Ende vergeeft ons onse ¹⁸ schulden, gelijck oock wy vergeven onse schuldenaren.

18 D. sonden. Luce 11.4. die ons schuldich maken aen de straffe. siet Matth. 18.24.

13

Ende ¹⁹ en leydt ons niet in ²⁰ versoeckinge, maer verlost ons van den ^f boosen. Want uw’ is het Coninckrijcke, ende de cracht, ende de heerlickheyt inder eeuwicheyt, ²¹ Amen.

19 Ofte, en brengt ons niet. D. geeft ons niet over.

20 N. des Satans, der werelt ende onses vleeschs, om ons te brengen tot sondigen, ofte tot quaet. Siet Iac. 1.13, 14.

f Matth. 13.19.

21 Is een Hebr. woort ende so veel te seggen als, het zy ofte werde alsoo. Ofte, het is sekerlick alsoo. Siet Deut. 27. vers 15. Neh. 8.7.

14

^g Want indien ghy den menschen hare misdaden vergeeft, soo sal uwe hemelsche Vader oock u vergeven.

g Marc. 11.25. Coloss. 3.13.

15

^h Maer indien ghy den menschen hare misdaden niet en vergeeft, so en sal oock uwe Vader uwe ²² misdaden niet vergeven.

h Matth. 18.35. Iac. 2.13.

22 Gr. misvallen, waer door allerley sonden verstaen worden.

16

ⁱ Ende wanneer ghy ²³ vast, en toont geen droevich gesichte, gelijck de geveynsde: want sy ²⁴ mismaecken hare aengesichten, op dat sy van de menschen mogen gesien worden, als sy vasten. Voorwaer ick segge u, dat sy haren loon wech hebben.

i Ies. 58.3. Matth. 9.14. Marc. 2.18. Luce 5.33.

23 N. in’t bysonder. want in gemeene nooden ofte vasten ist niet ongeoorloft droevich gelaet te toonen, als ’t sonder geveynstheyt geschiet.

24 Ofte, verdonckeren, verderven.

17

Maer ghy, als ghy vast, ²⁵ salft uw’ hooft, ende wascht uw’ aengesichte.

25 Christus spreeckt hier na het gebruyck der Ioden, die in tijden van vrolickheyt haer salfden ende wiesschen. Psal. 23.5. Amos 6.6. Luce 7. vers 46.

18

Op dat het van de menschen niet gesien en werde als ghy vast, maer uw’ Vader, die in’t verborgen is: ende uw’ Vader, die in’t verborgen siet, sal’t u in’t openbaer vergelden.

19

²⁶ Vergadert u ^k geen schatten op der aerden, daerse de motte ende ²⁷ roest verderft, ende daer de dieven doorgraven ende stelen.

26 N. Voornamelijck, ofte alsoo dat ghy daer van uw’ werck soudet maken, sonder de hemelsche recht te betrachten. siet 1.Tim. 6.8.

k Prov. 23.4. Iac. 5.1. Hebr. 13.5.

27 Gr. eetinge, ineetinge.

20

Maer ^l vergadert u schatten inden hemel, daerse noch motte noch roest en verderft, ende daer de dieven niet en doorgraven, noch en stelen.

l Luce 12.33. 1.Tim. 6.19.

21

Want waer uwen schat is, daer sal oock uw’ herte zijn.

22

²⁸ De keerse des lichaems is ^m de ooge: indien dan uwe ooge eenvoudich is, soo sal uw’ geheel lichaem verlicht wesen.

28 D. gelijck het lichaem door de ooge, so wort des menschen doen ende laten door ’t verstant geleyt ende gericht.

m Luce 11.34.

23

Maer indien uw’ ooge ²⁹ boos is, so sal geheel uw’ lichaem duyster zijn. Indien dan het licht dat in u is, duysternisse is, hoe groot [sal] de duysternisse [selve zijn?]

29 D. verblint ofte verdorven.

24

ⁿ Niemant en can ³⁰ twee heeren dienen, want of hy sal den eenen haten ende den anderen lief hebben, of hy sal den eenen ³¹ aenhangen, ende den anderen verachten. Ghy en cont niet Gode dienen ende den ³² Mammon.

n Luce 16.13.

30 N. die malkandren tegen zijn.

31 Ofte, hem aen den eenen houden.

32 Is een Syrisch woort, ende beteeckent rijckdom, winste, ofte schatten, die de menschen dickmael als eenen Godt eeren ende dienen.

25

^o Daerom segge ick u: ³³ zijt niet besorgt voor uw’ ³⁴ leven, wat ghy eten, ende wat ghy drincken sult: noch voor uw’ lichaem, waer mede ghy u cleeden sult. Is het leven niet meer dan het voedsel, ende het lichaem dan de cleedinge?

o Psal. 37.5. ende 55.23. Luce 12.22. Phil. 4.6. 1.Tim. 6.8. 1.Petr. 5.7.

33 N. met angstige ende onmatige sorge, spruytende uyt kleyn geloovicheyt, ende verhinderende de sorge der salicheyt. Anders so zijn wy oock schuldich voor dese dingen te sorgen. 1.Tim. 5.8.

34 Gr. ziele, waer door ’t leven beteeckent wort. Siet Iob 2.6. Matth. 2.20.

26

^p Aensiet de vogelen des ³⁵ hemels, dat sy niet en zaeyen, noch en maeyen, noch en versamelen inde schueren, ende uw’ hemelsche Vader voedt [nochtans] de selve: ³⁶ en gaet ghy de selve niet [zeer] veel te boven?

p Iob 39.3. Psal. 147.9.

35 D. des lochts. siet Psal. 8.9.

36 Gr. en verschilt ghy niet seer veel van de selve?

27

Wie doch van u can met besorcht te zijn ³⁷ een elle tot sijne lengde toe doen?

37 Gr. een cubijt, D. de lengde des arms van den ellebooch af tot het uyterste vande middelste vinger. of, anderhalve voet.

28

Ende wat zijt ghy besorgt voor de kleedinge? Aenmerckt de lelien des velts, hoe sy wassen: sy en arbeyden niet, noch en spinnen niet:

29

Ende ick segge u dat oock Salomon in ³⁸ alle sijne heerlickheyt niet en is bekleet geweest, gelijck een van desen.

38 Leest van de selve 1.Reg. 4.

30

Indien nu Godt het gras des velts, dat heden is ende ³⁹ morgen inden oven geworpen wort, alsoo bekleet, en sal hy u niet veel meer [kleeden,] Ghy kleyn geloovige?

39 D. dat korts daer aen verdroocht zijnde by na anders nergens toe en dient, als om daermede de ovens te heeten.

31

Daerom en zijt niet besorcht, seggende: wat sullen wy eten? of wat sullen wy drincken? of waer mede sullen wy ons kleeden?

32

Want alle dese dingen ⁴⁰ soecken de heydenen. want uwe hemelsche Vader weet dat ghy alle dese dingen behoeft.

40 N. met angst ende bekommernisse, als of hare gelucksalicheyt daer inne gelegen ware.

33

^q Maer soeckt eerst het Coninckrijcke Godts, ende ⁴¹ sijne gerechtigheyt, ende alle dese dingen sullen u ⁴² toegeworpen worden.

q 1.Reg. 3.13. Psal. 37.25. ende 55.23.

41 N. Godes, gelijck uyt den Griecschen text blijckt: D. die Gode aengenaem is, voor hem bestaet, ende in den Euangelio ons geopenbaert is.

42 Gr. toegelegt, ofte, toegegeven, N. als een toemate ofte toegifte. Siet Psal. 127.2.

34

Zijt dan niet besorcht tegen den morgen: want de morgen sal voor het sijne sorgen, [elcken] dach heeft genoech aen ⁴³ sijn selfs quaet.

43 D. quellinge, bekommernisse, ende swaricheyt, die op elcken dach voorvalt.