Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xj. Capittel.

Eene prophetie van de verstooringe der Stadt Ierusalem, ende des Ioodschen volcks, vers 1. van wegen hare groote ondanckbaerheyt tegen Christum, die haer als een goet Herder geweydet hadde, 4. maer sy hebben hem voor dertich silverlingen vercocht, 12. daerom soude haer de Heere godtloose leytslieden geven, tot haren verderve, 15.

1

DOet uwe ¹ deuren op, ² ô Libanon, ³ op dat het vyer ⁴ uwe cederen verteere:

1 Poorten, vasticheden, sloten, Casteelen. het is eene Prophetye, dat de Ioden uytgeroeyt ende verstroyt souden worden, die Christum ende de Predicatie des H. Euangelij versmaden souden.

2 De Prophete wendet sijne reden tot de bosschen ende bergen, hier ende in het volgende vers, willende te kennen geven, dat geen dinck Godt, als hy straffen wil, kan hinderen noch tegenstaen. Libanus is een berch gelegen aen het noort-eynde van Canaan.

3 D. op dat uwe vyanden, ende hier by namen de Romeynen, uwe Steden in nemen, ende u lant verderven.

4 D. de Grootste ende treffelickste onder ulieden. siet Iud. cap. 9. op vers 15.

2

Huylet ⁵ ghy dennen, dewijle ⁶ de cederen gevallen zijn, dewijle die heerlicke ⁷ [boomen] verwoestet zijn: huylet ⁸ ghy eycken Basans, dewijle ⁹ het stercke wout ¹⁰ neder-gevallen is.

5 Verstaet hierdoor, het gemeyne volck onder de Ioden.

6 D. de Overste ende de voornaemste onder de Ioden.

7 Of, [persoonen].

8 D. ghy machtige inwoonders van Basan. Vergel. Eze. 27.6.

9 T.w. de Libanus.

10 Hebr. neder-ge-daelt is, of, neder ge-komen is. D. nedergehouwen, of afgehouwen is.

3

¹¹ Daer is een stemme des gehuyls der herderen, dewijle ¹² hare heerlickheyt verwoestet is: een stemme des gebruls ¹³ der jonge Leeuwen, dewijle ¹⁴ de hoochmoet ¹⁵ der Iordane verwoestet is.

11 D. men hoort de herders huylen, D. de Regenten des volcx, soo geestelicke, als wereltlicke persoonen.

12 D. de voornaemste burgerschap, ende vast al het volck, daer in de eere der Princen is bestaende, Prov. 14.28. Andere verstaen hier door de heerlickheyt, den Tempel, andre de geheele Stadt van Ierusalem: Sommige oock, het geheele Ioodsche lant: siet Dan. 11.16, 41.

13 D. der moedige krijgers.

14 Of, de voortreffelickheyt.

15 D. des Ioodschen lants aen de Iordane gelegen.

4

Alsoo seyt de HEERE mijn Godt, ¹⁶ Weydet ¹⁷ dese slacht-schapen:

16 Dit beveelt de Heere den Prophete Zacharia in een gesichte, of in een figure, aenwysende, dat Christus, de ware ende overste herder sijner kercke, van sijnen hemelschen Vader bevel ontfangen hadde, sorge te dragen voor sijn arm volck, ’t welck van de boose Regenten verdruckt wiert. Dit bevel wort oock allen getrouwen Herderen, staende onder haer hooft Christo, gegeven.

17 Verst. het gemeyne volck onder de Ioden, ’twelck van de machtige wiert onderdruckt, ende als ter slachtinge ge-eygent.

5

Welcker ¹⁸ besitters haer ¹⁹ dooden, ende ²⁰ en houden ’t voor geen schult: ende ²¹ een yeder der gener, diese vercoopen, seyt, ²² Gelooft zy de HEERE, dat ick rijck geworden ben: ende ²³ niemant van de gene diese weyden, verschoontse.

18 D. hare Regenten, de machtige onder het volck, als daer waren de Hooge-priesters, Herodes, de Schrift-geleerde, Pharizeen, Sadduceen, etc.

19 D. uytmergelen door hare giericheyt, woecker, onrechtveerdigen handel, ende gewelt.

20 Sy en hebben des halven geen wroeginge in hare conscientien: Ten wort haer oock niet ter misdaet gerekent, sy blijven ongestraft. Hebr. sy en worden niet schuldich.

21 Het gewelt drijven der Groote over de arme is soo gemeyn geworden, dat de Groote haer laten duncken, dat het haer vry staet met de arme te handelen als of het hare eygene slaven waren, die verkoopende als of het een vrye ende geoorloofde koopmanschap ware.

22 Sy schrijven haren rijckdom den segen Godes toe, den welcken sy haren broederen met gewelt ende ongerechticheyt afgeperst hadden. Vergel. Matth. 23.14, 15, etc.

23 Geen van hare herders en verschoontse, noch betoont barmherticheyt aen haer. Siet Ezech. 34.2, 3, 4, etc.

6

Sekerlick ick en sal niet meer ²⁴ de inwoonderen deses lants verschoonen, spreeckt de HEERE: maer siet, ²⁵ ick sal ²⁶ de menschen overleveren, ²⁷ elck een in de hant sijnes naesten, ²⁸ ende in de hant sijnes Conincks, ende ²⁹ sy sullen dit lant ³⁰ te morsel slaen, ende ick en ³¹ salse uyt hare hant niet verlossen.

24 Verst. dit van die boose menschen, van de welcke vers 5. gesproken is, die verre het grootste deel onder de Ioden waren: Maer Godt de Vader wil even wel hebben, dat Christus voor die arme slacht-schapen soude sorge dragen, gelijck hy oock gedaen heeft, als hy in den vleesche hier op aerden verschenen is.

25 Hebr. ick sal de menschen doen vinden. Siet 2.Sam. 3. op vers 8.

26 T.w. die godloose Ioden.

27 D. ick sal den eenen door den anderen verslaen ende ommebrengen. Dit is geschiet, want door de inwendige seditien ende beroerten, zijnder veel duysenden onder de Ioden omgekomen. Siet Iosephum de bello Iud. lib. 6. cap. 1. ende 4.

28 Na lange oneenicheden tusschen de Hooge-priesters Aristobulus, Alexander ende Hyrcanus, zijn de Romeynen in het Ioodsche lant geroepen ende gekomen, die meester over de Ioden geworden zijnde, hebben Antipater, ende Herodes den Grooten, over het selve tot Coningen gestelt, die vast alle de voornaemste onder de Ioden hebben omgebracht. Doch eenige verstaen hier door den Coninck, den Roomschen Keyser.

29 T.w. de vyanden des Ioodschen volcx, het zy de Romeynen, of andre hare vyanden.

30 Als met hameren.

31 Of, sal het, T.w. het lant.

7

³² Dies hebbe ick ³³ dese slacht-schapen geweydet, ³⁴ dewijle sy elendige schapen zijn: ende ick hebbe my genomen twee stocken, den eenen hebbe ick genoemt ³⁵ LIEFLICKHEYT, ende den anderen hebbe ick genoemt, ³⁶ T’ SAMEN-BINDERS; ende ick hebbe ³⁷ die schapen geweydet.

32 Of, dies sal ick weyden. het zijn de woorden Christi.

33 Siet bov. vers 4.

34 Of, ô ghy elendichste van de kudde, verstaende de vrome ende godtsalige onder de Ioden.

35 Eenige houden het Hebr. woort Noham in den text, beteeckenende lieflickheyt, aenwijsende, dat de Heere vriendelick ende goedertierentlick met den armen sondaer is ommegaende.

36 Andre houden het Hebr. woort Chobelim, of hobelim, D. binders, of banden, t’samen-binders, de staf der t’samen-binders, beteeckenende dat hy poochde Iuda ende Israel t’samen te verbinden. andre setten ’t over, verdervers.

37 T.w. die slacht-schapen.

8

Ende ick hebbe ³⁸ drie herders ³⁹ in eene maent ⁴⁰ afgesneden, want ⁴¹ mijne ziele was ⁴² over haer ⁴³ verdrietich geworden, ende ⁴⁴ oock hadde hare ziele een walge van my.

38 D. alle de Herders of Leeraers des Ioodschen volcks, die in drie secten onderscheyden waren, T.w. Pharizeen, Sadduseen, ende Esceen. And. aldus, Ick hebbe de Coningen, Priesters ende Propheten van haer genomen. Ende merckt dat hier Prophetischer wijse gesproken wort van ’t gene dat noch geschieden soude, als of het alreets geschiet ware.

39 D. in korter tijt. Vergel. Hose. 5.7. met d’aenteeck.

40 D. overtuycht van valsche leere, ende dwalinge. maer verstaetmen dit van de boose Coningen, Priesters, ende Propheten, so is afsnijden hier te seggen, weeren, of wech-nemen, of te schande maken, verdelgen. Ende dit is eene weldaet die Godt sijn volck belooft, T.w. dat hy de quade regeerders die sy hadden, wech-nemen soude tot een teecken sijner liefde tot haer.

41 Hebr. Mijne ziele wiert harent-halven verkortet. D. ick en vermocht haer niet, ende sy en vermochten my niet.

42 T.w. over de ondanckbare Ioden, of van wegen die valsche leeraers, etc.

43 Siet Iud. 10. de aenteeck. op vers 16.

44 Siet Mat. 27.21.

9

Ende ⁴⁵ ick seyde, ⁴⁶ Ick en sal ulieden niet [meer] weyden: ⁴⁷ wat sterft dat sterve, ende wat afgesneden is, dat zy afgesneden, ende ⁴⁸ dat de overgeblevene d’een des anderen vleesch verslinden.

45 T.w. tot die ondanckbare Ioden. ofte, gelijck het andre verstaen, tot het gantsche Ioodsche volck, gelijck Mat. cap. 23.37.

46 D. Ick (T.w. Ick Christus) en sal geen sorge meer voor ulieden dragen, Ick en sal ulieden het Euangelium niet meer prediken, noch prediken laten. hier mede geeft de Heere te kennen, dat hy de Ioden, van wegen hare groote ondanckbaerheyt, verwerpen, ende niet meer voor sijn volck houden en soude. siet Deut. 31.17.

47 De sin is, Als mijne tucht versmaet wort, so weest dan onderworpen den verderve, alle elenden, soo van buyten, als van binnens huys. Siet breeder vers 10. ende Ierem. 15.2, etc. ende Apoc. 22.11.

48 Hebr. de vrouwe verslinde het vleesch harer vriendinne, of met-gesellinne.

10

Ende ⁴⁹ ick nam mijnen stock ⁵⁰ LIEFLICKHEYT, ende ⁵¹ ick verbrack den selven, ⁵² te niete doende mijn verbont, ’twelck ick ⁵³ met alle dese volckeren ⁵⁴ gemaeckt hadde.

49 T.w. Ick Christus.

50 Siet bov. vers 7.

51 Hier mede te kennen gevende, dat hyse niet meer met soeticheyt weyden noch regeren en wilde, gelijck hy wel te vooren gedaen hadde.

52 ’T welck ick met dese conditie met haer hadde opgericht, dat sy in mijne geboden wandelen souden: Exod. 19.5, 6. Levit. 26.3. Deut. c. 28. vers 1.

53 Verst. de twaelf stammen, die als XII verscheydene volckeren of Natien waren.

54 Siet van dese maniere van spreken Genes. c. 15. op vers 18.

11

Dus wiert het te dien dage vernieticht, ende alsoo hebben ⁵⁵ de elendige onder de schapen, die op my wachteden, bekent, ⁵⁶ dat het des HEEREN woort was.

55 Siet bov. vers 7.

56 D. dat dit alsoo geschiet was, nae des Heeren woort ende wille.

12

⁵⁷ Want ick hadde tot haer-lieden geseyt, Indien’t goet is in uwe oogen, brengt mijnen loon, ende so niet, laet het nae: ende ^a sy hebben ⁵⁸ mijnen loon ⁵⁹ gewogen dertich silverlingen.

57 Hier geeft de Heere Christus reden, waerom hy de sorge van de Ioden te weyden, hadde afgeleyt, ende de Herders hadde verstooten, Ick hadde, seyt hy, haer vermaent, dat sy my haren loon brengen souden, dat is, dat sy my vruchten der bekeeringe weerdich brengen souden, als zijnde de loon dien ick verdient hadde met haer te weyden: Sy ter contrarie, uyt eenen bitteren haet dien sy my toe-droegen, hebben mijnen verrader eenen loon toe-gewogen, om my door hem t’onder-drucken. siet Matth. 26.15. ende 27.9.

a Matth. 26.15. ende 27.9.

58 D. den loon dien sy my achtten weerdich te zijn.

59 Siet van de maniere van het gelt te wegen Gen. 23. op vers 16. Ezr. 8.25. Esth. 3. vers 9. Exod. 22.17.

13

Doch de HEERE seyde tot my, Werptse henen ⁶⁰ voor den potte-backer, ⁶¹ eenen heerlicken prijs, welcken ick weert geacht ben geweest van haer: ende ick nam die dertich silverlingen, ende wierpse ⁶² [in] het huys des HEEREN ⁶³ voor den potte-backer.

60 Ofte, tot. D. datse den potte-backer gegeven worden, ende alsoo stracx weder onder in dit vers.

61 Hebr. die heerlickheyt, of, treffelickheyt des prijs, of, der weerdye. Verst. dit als spot-wijse gesproken te zijn, ende met veronweerdinge.

62 D. in den Tempel.

63 D. op datmender eenes pottebackers acker voor koopen soude.

14

Doe verbrack ick mijnen tweeden stock ⁶⁴ T’SAMEN-BINDERS, ⁶⁵ te niete doende de broederschap tusschen Iuda, ende tusschen Israël.

64 Siet bov. vers 7.

65 Hier mede wort te kennen gegeven, dat dewijle Iuda ende Israel Godes genade niet en hadden willen erkennen, als hyse met malkanderen hadde willen vereenigen, ende beyde voor sijn volck houden, ende als sijne schapen weyden wilde, tot welcken eynde hy verscheydene Propheten tot haer gesonden hadde: Dat hy sich voortaen met haer niet meer en soude bekommeren, maer latense in die scheuringe blijven, ende beyde gelijckelick te gronde gaen.

15

Voorder seyde de HEERE tot my, Neemt u ⁶⁶ noch eenes dwasen herders ⁶⁷ gereetschap.

66 D. noch hier en boven: ende wijst daer mede, als in een voorbeelt, het geckelick ende selsaem regiment des Ioodschen volcks, na de tijden Christi, namelick hoe het onder ’t selve soude toegaen voor de laetste verstooringe des selven.

67 Het Hebr. woort beteeckent somtijts eenes Herders tassche, 1.Sam. 17.40. somtijts een kleet, Deut. 22.5. Somtijts allerley gereetschap, Lev. 15. vers 4, etc.

16

Want siet, ick sal ⁶⁸ eenen herder verwecken in dit lant, ⁶⁹ dat gereet is om

68 Andre, Herders, verstaende de Schriftgeleerde ende Pharizeen, als oock andre quade leeraers, die ten tijde Christi leven ende ’t volck leeren souden. Andre verstaen hier door Herders, die quade Regenten, die het Ioodsche lant geregeert hebben.

69 Hebr. die afgesneden zijn. D. gereet om afgesneden te worden.

[fol. 135v]

afgesneden te worden en sal hy niet besoecken, ⁷⁰ het jonge en sal hy niet soecken, ende ⁷¹ het verbrokene en sal hy niet heelen; ende ⁷² het stil-staende en sal hy ⁷³ niet dragen: maer het vleesch van ⁷⁴ het vette sal hy eten, ende ⁷⁵ der selver claeuwen ⁷⁶ sal hy verscheuren.

70 De jonge ende teedere lammeren. Vergel. dit vers met Ezech. 34.2, etc.

71 Het beschadichde, het gequetste.

72 T.w. de schapen die staende blijven, om dat sy soo swack zijn, datse d’andre niet en konnen volgen. And. het staende, D. dat noch gesont ende wel te passe is, op sijn beenen over eynde staende ende gaende.

73 Of, niet vatten, onderhouden, versorgen, voeden.

74 Het vette [lam].

75 T.w. der gener die staende blijven, ende niet en konnen voortgaen, dewijle sy swack zijn.

76 T.w. door hart drijven door berch en dal, door bosschen ende steen-klippen. Vergel. Ier. 23.2. Ezech. 34.2, 3, 4.

17

^{b 77} Wee den nietigen herder, den verlater der cudde, ⁷⁸ het sweert sal ⁷⁹ over sijnen arm zijn, ende ⁷⁹ over sijn rechter ooge: sijn arm ⁸⁰ sal teenemael verdorren, ende sijn rechter ooge ⁸¹ sal teenemael doncker worden.

b Ier. 23.1. Ezech. 34.2. Ioh. 10.12.

77 And. wee mijnen nietigen Herder.

78 D. de hant ende straffe des Heeren. Anders droochte. siet Deut. 28.22. of, ’t verderf, onderganck, schade.

79 Of, op, of, aen, of, ontrent.

79 Of, op, of, aen, of, ontrent.

80 Hebr. Verdorrende verdorren.

81 Hebr. doncker wordende doncker worden.