Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ix. Capittel.

Prophetie van de uytroeyinge der vyanden des volcks Godes, vers 1, etc. ende van de verlossinge ende bescherminge der kercke Godes door Christum haren eeuwigen Coninck, 8. wiens inkomste in de stadt Ierusalem klaerlick beschreven wort, 9. Vermaninge aen de overige Ioden, die noch in Babel waren, dat sy van daer vertrecken, ende nae Ierusalem keeren souden, 12. Ende Godt de Heere belooft haer victorie tegen hare vyanden, mitsgaders allerley segen, 13, etc.

1

¹ DE Last van het woort des HEEREN ² over het lant ³ Chadrach, ende ⁴ Damascus, ⁵ desselven ruste: want ⁶ de HEERE heeft een ooge [over] den mensche, gelijck [over] alle de stammen Israëls.

1 D. een lastige ende beswaerlicke prophetie, ofte voorsegginge, die het lant Chadrach overkomen soude. Siet Ies. 13. de aenteeck. op vers 1.

2 Of, in, of tegen.

3 ’T schijnt dat dit het lant van Syrien beteeckent, dewijle hier stracx Damascus by-gevoecht wort, zijnde de hooft-stadt van Syrien. Eenige meynen dat Chadrach zy de name eenes Afgodts welcken de Syriers eerden. Andre verduytschen het woort, van het lant der eere, of, der heerlickheyt, of, van het heerlicke lant: Andre, van het lant dat rontom u leyt, ô Iudaea.

4 Hebr. Dammesek. And. ofschoon Damascus sijne ruste is.

5 D. daer het sich op verlaett. of, al-hoe-wel het sich op Damascus verlaett, ende daer op gerust is. Andre, maer Damascus sal sijne, T.w. des lastes ruste zijn, D. het sal Damascum oock op het laetste noch treffen. Andre, Ende Damascus sal sijne ruste zijn, D. Godes toorn sal op Damascus rusten. D. die stadt alsoo weynich verschoonen, als al de reste.

6 Hebr. den Heere is een ooge, D. de Heere heeft een ooge over alle andre menschen in wat lant die zijn, soo wel als over de Ioden. Ende verstaet hier door de ooge des Heeren, sijne voorsichticheyt, D. de over al tegenwoordige kracht des Heeren, daer door hy den hemel ende de aerde regeert, met alles dat daer in is.

2

Ende oock sal ⁷ hy ⁸ Hamath ⁹ met de selve ¹⁰ bepalen: Tyrus ende Zidon, hoe wel ¹¹ sy ¹² seer wijs is:

7 Te weten, de Heere.

8 Siet Num. 13.21.

9 T.w. ooge. And. Hamath sal de selve bepalen. D. Hamath sal aen de grenzen der selver liggen. Siet Iosu. 19.35. And. door deselve, T.w. ruste des lasts.

10 D. hy sal de Syriers ordineren hoe wijt ende hoe verre sy sullen gaen ende staen, ten besten van sijne kercke. And. nemen ’t aldus, Oock sal die [last] Hamath bepalen. het is de selve sin.

11 T.w. Tyrus, D. de inwoonders van Tyrus: als oock de Zidoniers.

12 Nae hare opinie. Siet Ezech. 28. de aenteeck. op vers 3, etc.

3

Ende Tyrus sich sterckten gebouwt heeft, ende silver versamelt heeft ¹³ als stof, ende fijn gout als slijck der straten.

13 D. in seer grooten overvloet. Vergel. 1.Reg. 10.27. ende 2.Chro. 9.27. Siet oock Psal. 78.27.

4

Siet, de Heere salse ¹⁴ uyt het besitt stooten, ende ¹⁵ hy sal hare vestinge in de zee verslaen: ende sy sal met vyere verteert worden.

14 Of, arm maken. daerse te vooren de rijckste ende treffelickste was.

15 De sin is, Of wel de Tyriers meynen datsy onwinbaer zijn, ten aensien dat sy rontom in ende aen de zee gelegen zijn, so en sullen sy nochtans Godes oordeel niet ontgaen: maer sullen met den vyere verteert worden. Dit is geschiet door Alexander de Groote, gelijck Curius lib. 4. ende Diod. Siculus lib. 17. getuygen. Eenige verstaen hier door hare vestinge, hare stercke ende machtige scheeps-armaden.

5

¹⁶ Askelon sal’t sien, ende sal vreesen, desgelijcks Gaza, ende sal ¹⁷ groote smerte hebben, mitsgaders Ekron, dewijle ’t gene ¹⁸ daer sy op sagen, ¹⁹ [haer] heeft te schande gemaeckt: ende ²⁰ de Coninck uyt Gaza ²¹ sal vergaen, ende Askelon en sal niet bewoont worden.

16 D. als Askelon den onderganck van Tyrus sien sal, so sal ’t vreesen. Askelon. ende d’andre steden die hier meer genoemt staen, lagen inder Philistijnen lant, ende worden door de selve de Philistijnen selfs verstaen.

17 Als een vrouwe die in barens noot is.

18 D. daer sy haer op verlieten, T.w. de Stadt Tyrus, die sy voor onwinbaer hielden.

19 D. haer in hare hope bedrogen heeft. want Alexander de Groote heeft de stadt Tyrus ingenomen ende verheert. siet een gelijck exempel Ies. 20. versen 5,6.

20 D. de Vorst. want der Philistijnen lant was in vijf Vorstendommen afgedeylt.

21 D. daer en sal geen Vorst, of Coninck meer te Gaza zijn.

6

Ende ²³ de bastaert sal te Asdod ²⁴ woonen, ende ick sal ²⁵ den hoochmoet der Philistynen uytroeyen.

23 D. een vreemt uytlantsch Coninck, met allerley vreemt ongebonden ende ongeacht volcxken: die sullen de huysen, hoven, en ackers besitten.

24 T.w. als Heere ende meester der selver Stadt.

25 Hoovaerdye, pracht, heerlickheyt, D. ’tgene daer sy haer op verhoovaerdigen. Vergel. Levit. 16.19.

7

Ende ²⁶ ick sal sijn bloet uyt sijnen monde wech doen, ende ²⁷ sijne verfoeyselen ²⁸ van tusschen sijne tanden: also sal ²⁹ hy oock ³⁰ onsen Godt overblijven: ja hy sal zijn ³¹ als een Vorst in Iuda, ³² ende Ekron, als de Iebusiter.

26 T.w. na dat ickse sal gestraft, ofte getuchticht, ende tot mijn volck sal aengenomen hebben, dan sal ick hem (T.w. den Philistijn) reynigen van sijne sonden, insonderheyt van de doot-slagen, welcke sy begaen hebben. Hebr. bloeden. hier belooft Godt, dat hy oock de heydenen tot sijn volck sal aennemen, ende sijner kercke inlyven.

27 Verst. de Afgoden, ende hare offerhanden.

28 D. ick sal maken, dat syder niet meer van spreken en sullen, Psal. 16.4. of, ick sal maken, dat sy het vleesch ’t welck haren Afgoden geoffert is, niet meer eten en sullen.

29 T.w. de Philistijn, het Philistijnsche volck. of, hy oock. D. niet alleen het gemeyne volck, maer oock de Coninck selfs.

30 D. tot Godes volck ende Gemeynte der geloovigen aengenomen worden. Siet bov. c. 8. vers 23.

31 Of, als een leytsman. D. sy sullen in Godes kercke in grooten aensien wesen, ende andere in godtsalicheyt voorgaen, ende een exempel zijn.

32 D. die van Ekron sullen oock te Ierusalem, T.w. in het geestelicke Ierusalem, woonen, gelijck eertijts de Iebusiten in de materiale stadt van Ierusalem gewoont hebben, ende de Iebusiten sullen oock tot Godes volck aengenomen worden.

8

Ende ick sal my ³³ rontom ³⁴ mijn huys legeren, van wegen ³⁵ het heyrleger, van wegen den doorgaenden, ende van wegen den weder-keerenden, op dat ³⁶ de drijver niet meer ³⁷ door haer door en gae: want nu hebbe ick ³⁸ [het] met mijne oogen ³⁹ aengesien.

33 Of, ontrent, of, by mijn huys. T.w. door mijn Engelen, Psal. 34.8. ende 121.3, 4. ende 124.1, 2, 8.

34 D. rontom mijn kercke, 1.Tim. 3.15.

35 T.w. van wegen het heyrleger, of het krijchs-volck des vyants, op dat hy mijn huys niet aen en taste, noch en beschadige, als het over ende weer over loopt. Siet Zach. 2.5.

36 D. de vyant.

37 T.w. mijne huysgenooten, de geloovige. Verstaet dit van eene geestelicke verlossinge der strengicheyt der wet.

38 T.w. mijn huys.

39 Verst. hier een vriendelick, ende genadich aensien. Siet Deut. 12. op vers 13. Vergel. Exod. 3.7. Actor. 7.34.

9

Verheucht u seer, ⁴⁰ ghy dochter Zions, juycht ghy dochter Ierusalems, Siet ⁴¹ u Coninck ⁴² sal u komen, rechtveerdich, ende ⁴³ hy is een heylant: ⁴⁴ arm, ende rijdende op eenen esel, ⁴⁵ ende op een veulen, ⁴⁶ een jonck der eselinnen.

40 D. ghy volck van Ierusalem, Ia ghy volck Godts, soo Ioden, als Heydenen.

41 T.w. Christus Iesus.

42 Tot uwen besten, tot uwer hulpe: siet Ies. 62.11, etc. Matth. 21.5.

43 Of, verlosser, die alle sijne uytverkorene verlossen sal uyt het gewelt des duyvels, der doot, ende aller harer vyanden. And. die met heyl versien is. Ofte, behouden is. T.w. uyt sijn lijden, door sijne eygene goddelicke kracht, om sijn kercke salich te maken. Vergel. Ies. 53.8. Hebr. 5.7.

44 Slecht, verachtsaem, in de gedaente eenes knechts. Phil. 2.7, etc.

45 Ofte, namelick.

46 Dit is ’t selve dat hy stracx geseyt heeft. siet Matth. 21.5. Ioh. 12.14.

10

Ende ⁴⁷ ick sal de wagenen uyt ⁴⁸ Ephraim uytroeyen, ende de peerden ⁴⁹ uyt Ierusalem: oock sal de strijt-boge uyt-geroeyt worden, ende hy sal den heydenen ⁵⁰ vrede spreken: ende sijne heerschappye ⁵¹ sal zijn van zee tot aen zee, ende van ⁵² de riviere tot aen de eynden der aerde.

47 D. ick sal mijne kercke vrede geven, also dat sy noch krijchs-wagenen, noch peerden, ofte andre wapenen meer en sal behoeven, de heydenen met de kercke Christi versoent zijnde. siet Ies. 2.2, 4. Hos. 2.18. Act. 10.34, etc. Ephes. 2.17.

48 Onder de stamme Ephraims verstaet hy alle de tien stammen Israels, ende door de selve sijne kercke.

49 D. uyt de stamme Iuda.

50 D. vrede leeren, namelick door de predicatie des H. Euangeliums, sal hy de vrede of versoeninge met Godt verkondigen.

51 D. sy sal haer strecken. Siet Psal. 2.8.

52 Verst. hier de Riviere Phrath, of, Euphrates, ende siet Psal. 72. d’aenteeck. op vers 8. ende Exod. 25. vers 31. Door dese plaetsen by de Ioden bekent, moetmen oock andre meer verstaen, Ia de meyninge is, dat de heerschappye Christi haer soude uytbreyden over den gantschen aerdbodem.

11

U oock aengaende [ ⁵³ ô Zion] ⁵⁴ door

53 D. ô mijn volck, mijn kercke. Dit is hier klaerheyts halven, bygevoecht uyt het 9. vers.

54 Of, in. De sin is, In, of door de kracht des bloets Iesu Christi, daer mede ick het verbont met u ingegaen, bevestigen sal, hebbe ick, of sal ick uwe gevangene, die met de banden der sonden gebonden zijn, verlossen uyt den cuyl, D. uyt het gewelt der helle, ende des duyvels, daer onder sy anders hadden moeten versmachten in eenen geestelicken dorst, door het gevoelen des swaren toorns Godes die op haer lach.

[fol. 134v]

^a het bloet uwes verbonts, hebbe ick uwe gebondene uyt den kuyl daer geen water in en is, uyt-gelaten.

a Matth. 26.28. 1.Cor. 11.25. Hebr. 9.19, 20, 21.

12

Keert ghy-lieden weder ⁵⁵ tot de Sterckte, ⁵⁶ ghy gebondene die daer hopet: ⁵⁷ oock heden verkondige ick, ⁵⁸ dat ick u dobbel sal weder geven:

55 De Ioden die noch in Babel gebleven waren, worden genoodicht nae de Stadt ende Tempel van Ierusalem haer te begeven. Doch te gelijcke wort hier te kennen gegeven, dat alle de gene, die der verlossinge, welcke Godt door Christum belooft heeft, wenschen deelachtich te worden, ende voor des duyvels gewelt ende listen beschut ende beschermt te zijn, haer tot de kercke Godes begeven moeten, welcke is het rechte hemelsche Ierusalem.

56 Hebr. Ghy gebondene der hope, of der verwachtinge, D. Ghylieden dien de hope gegeven is, of die de hope hebt, dat ghy van uwe banden sult verlost worden.

57 Gelijck ick het dickwijls voor desen tijt verkondicht hebbe, alsoo verkondige ick u nu oock het selve.

58 De sin is, Ick sal u veel grootere gaven geven dan de verlossinge uyt de Babylonische gevanckenisse is, namelick geestelicke weldaden, als zijn, vergevinge der sonden, vernieuwinge des gemoets door den H. Geest, ende een eeuwich leven.

13

⁵⁹ Als ick my Iuda sal ⁶⁰ gespannen, [ende] ick Ephraim den boge ⁶¹ sal gevult hebben: ende ick uwe kinderen, ô Zion, sal verweckt hebben tegen uwe kinderen, ⁶² ô Grieckenlant, ende ⁶³ u gestelt sal hebben als het sweert eenes Helts.

59 Hier wort den volcke Godes schut en scherm belooft tegen de vyanden die haer bevechten ende bestrijden souden, doch alsoo, dat het niet sonder strijt ende gevecht afgaen en soude, gelijck sulcx gebleken heeft in de oorlogen die de Machabeen tegen de Coningen van Asien ende Syrien gevoert hebben.

60 Hebr. getreden, want de voet-bogen werden getreden, alsmense spant. Andre verduytschen de eerste woorden deses vers aldus, Na dat ick my Iuda [als] eenen boge sal gespannen, ende Ephraim [als eenen pijl-koker] sal gevult hebben.

61 T.w. met pijlen om tegen de vyanden te strijden.

62 T.w. tegen de nakomelingen van Alexander de Groote, de Coningen in Asien, ende in Syrien, tegen de welcke Godt de Heere de Ioden wonderbaerlick beschut ende beschermt heeft. Siet de Boecken der Machabeen, ende de historien Iosephi.

63 ô Zion.

14

Ende de HEERE sal ⁶⁴ over haer-lieden verschijnen, ende ⁶⁵ sijne pijlen sullen ⁶⁶ uytvaren ^b als een blixem: ende de Heere HEERE sal met de basuyne blasen, ende hy sal voort-treden ⁶⁷ met stormen uyt den zuyden.

64 T.w. over de Ioden: andre, over Iuda ende Ephraim. Andre, tegen haer, T.w. de Griecken.

65 Hebr. sijnen pijl.

66 T.w. uyt den hemel, tegen de vyanden sijnes volcks.

b Nah. 2.5.

67 Of, als een onweder, De sin is, Hy sal sich met sulcke ongestuymicheyt op de vyanden der kerkcke werpen, als de stormen die uyt den zuyden komen. Siet Iesa. 2. de aenteeck. op vers 1. ende vergel. Iosu. 10.11. ende 2.Sam. 5.24.

15

De HEERE der heyrscharen ⁶⁸ salse beschutten, ende sy sullen ⁶⁹ eten, na dat sy ⁷⁰ de slinger-steenen sullen t’ondergebracht hebben: sy sullen oock drincken [ende] ⁷¹ een gedruys maken als de wijn: ende ⁷² sy sullen vervult worden, gelijck het becken, gelijck de hoecken des altaers.

68 T.w. de Ioden, strijdende tegen de Griecken.

69 D. sy sullen hare goederen met vrede ende met vreucht genieten, na dat hare vyanden sullen verdelgt wesen.

70 D. de vyanden, die met slinger-steenen op haer geworpen hebben. Andre setten dese woorden aldus over, Ende sy sullense [met] slinger-steenen t’ onderbrengen. Eertijts plechten de krijchs-lieden niet alleen met pijlen, maer oock met slingers tegen malkanderen te vechten. Siet Iudic. cap. 20.16.

71 Dit woelen, of rumoer maken, soude uyt eene heylige vreucht ontstaen.

72 D. sy sullen overvloet hebben van allerleye goederen, gelijck het becken ’t welck by den altaer pleecht te staen, vol bloets des geslachten vees was, ende gelijckmen alle de hoecken des altaers met het selve bloet pleecht te begieten, ofte te besprengen, Lev. 2.2, 28, 13. ende 7.4. Geestelicker wijse dit genomen zijnde, is het te seggen, Sy sullen Godt dancken voor de weldaden die sy van hem ontfangen sullen. Vergel. Ephes. 5.18, 19, 20.

16

Ende de HEERE hare Godt salse te dien dage ⁷³ behouden, als zijnde de cudde sijnes volcks: want ⁷⁴ gecroonde steenen sullen ⁷⁵ in sijn lant, ⁷⁶ als een baniere opgericht worden.

73 Of, verlossen, of, heyl verschaffen, of, salich maken, als zijnde de herder sijnes volcks. Siet Psal. 100.3. Ioh. 10

74 D. colomnen, of, gedenck-pilaren met kranssen en kroonen verciert. Andre nemen ’t in desen sin, Want sy sullen op aerden verheven worden als steenen der kroonen, D. gelijck als kostelicke edele steenen, die de Coningen in hare kroonen dragen. Hebr. steenen der kroone.

75 T.w. in het Ioodsche lant, ’t welck het lant Godes ende het heylige lant genoemt wort.

76 Tot een teecken van victorie die Godt sijn volck over hare vyanden verleent hadde, of, verleenen soude.

17

Want hoe groot sal ⁷⁷ sijn ⁷⁸ goet wesen! ende hoe groot sal ⁷⁷ sijne schoonheyt wesen! ⁷⁹ het coorn sal de jongelingen, ende de most sal de jonckvrouwen ⁸⁰ sprekende maken.

77 Te weten, des Heeren: of hare, T.w. der kercke.

78 D. sijne gelucksalicheyt: De sin is, Hoe grootelicx sal de Heere sijne kercke segenen, die vervullende met eere ende met heerlickheyt!

77 Te weten, des Heeren: of hare, T.w. der kercke.

79 D. Godt sal haer overvloet van koorn ende van wijn geven, daer over haer de jonge lieden sullen verheugen ende vrolick zijn. Vergel. Iesa. 9.2. Vergel. oock Ier. 48.33.

80 Of, overvloedelick vrucht doen voortbrengen, T.w. de vrucht der lippen. Vergel. Iesa. 57. op vers 19.