Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het viij. Capittel.

De Prophete troost de Ioden, die in het bouwen des Tempels besich waren, dat Godt de Heere haer rijckelick segenen soude, ende dat hy sijne vervallene Kercke door Christum wederom opbouwen soude, vers 1, etc. daerna vermaent hyse tot godtsalicheyt, 16. Met belofte, dat sy in plaetse van de voorige elenden, vreucht hebben souden, 18. Eyndelick spreeckt hy van de beroepinge der Heydenen tot Christum, 20

1

DAer na geschiedde het woort des HEEREN der heyrscharen [tot my] seggende:

2

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, Ick hebbe ¹ ge-yvert ² over Zion met eenen grooten yver: ja met groote grimmicheyt ^a hebbe ick over haer ge-yvert.

1 T.w. om Zion te verlossen van de schande ende schade die hare vyanden haer aengedaen hebben, Ick ben met grooten toorn ontsteken over de gene diese tyrannichlick vervolgt ende benaeuwt hebben. T.w. de Babyloniers. Vergel. Iesa. 9.6. ende de aenteeeck. aldaer.

2 D. over Ierusalem, gebouwt op den berch Zions.

a Zach. 1.14.

3

Alsoo seyt de HEERE, Ick ben weder-gekeert tot Zion, ende ick sal in’t midden van Ierusalem woonen: ende Ierusalem sal geheeten worden ³ eene Stadt der waerheyt, ende de berch des HEEREN der heyrscharen, een berch der heylicheyt.

3 D. een Stadt in de welcke de lief hebbers der waerheyt ende heylicheyt woonen sullen: Ende daer de waerheyt sal gepredickt ende aengenomen worden. Vergel. ond. versen 8, 16. ende Zeph. 3.13. 1.Tim. cap. 3. vers 15. Siet het contrarie Iesa. 1.21.

4

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, ⁴ Daer sullen noch oude mannen, ende oude vrouwen sitten op de straten van Ierusalem: ende yeder sal sijnen stock in sijne hant hebben, ⁵ van wegen de veelheyt der dagen.

4 D. ick sal de inwoonders van Ierusalem segenen met eenen grooten ouderdom, ende met vele kinderen, vers 5. Desen segen hebben nae de letter genooten Zerubbabel, Iosua, Ezra, Nehemias, ende andre godtsalige persoonen. Doch dese tijdelicke beloften ende segeningen moeten insonderheyt op de geestelicke weldaden des rijcks Christi geduydt worden, want de kinderen Godes sullen eeuwichlick in vreuchde in het hemelsche Ierusalem leven.

5 Van wegen sijnen ouderdom.

5

Ende de straten dier Stadt sullen vervult worden met knechtkens, ende meyskens, spelende op ⁶ hare straten.

6 T.w. Ierusalems.

6

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, Om dat ⁷ het ⁸ wonderlick is in de oogen des overblijfsels deses volcks ⁹ in dese dagen, soude het [daerom] oock in mijne oogen wonderlick zijn? spreeckt de HEERE der heyrscharen.

7 T.w. ’t welck stracx geseyt is.

8 Ofte, onmogelick. als Gen. 18.14. Wat by de menschen onmogelick is, dat is mogelick by Godt.

9 D. te deser tijt. alsoo oock ond. vers 9, ende 23.

7

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, Siet ¹⁰ ick sal mijn volck verlossen uyt den lande des opgancks, ende uyt den lande ¹¹ des nedergancks der Sonne.

10 De sin is, Ick sal mijn volck versamelen, ende t’samen brengen, door de predicatie des H. Euangelij, van alle hoecken ende kanten der gantscher werelt. Vergel. Matth. 8.11. ende Luce. 13.29.

11 Hebr. des ingancks. T.w. der sonne. siet Psal. 19.6.

8

Ende ick salse herwaerts brengen, ¹² dat sy in’t midden van Ierusalem woonen sullen: ende sy sullen my tot een volck zijn, ende ick sal haer tot eenen Godt zijn, ¹³ in waerheyt ende in gerechticheyt.

12 D. sy sullen ledematen mijner kercke zijn.

13 D. ick sal haer sekerlick geven ’t gene ick haer belooft hebbe, ende ick salse rechtveerdich maken door Iesum Christum. Vergel. Hose. cap. 2. versen 19, 20.

9

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, ¹⁴ Laet uwe handen sterck zijn, ghylieden die in dese dagen dese woorden gehoort hebt uyt den mont der Propheten, ¹⁵ die geweest zijn ten dage als de gront van’t Huys des HEEREN der heyrscharen geleyt is, dat de Tempel gebouwt soude worden.

14 D. vaert dapper voort met den bouw des Tempels, besijden stellende uw’ eygen profijt, den quaden raet der te seer achterdachtige menschen, of de vreese der vyanden: hoort ende gehoorsaemt de woorden ende vermaningen der Propheten alleen, als daer zijn Haggai, ick Zacharia, ende andere. siet Ezr. 5.1, 2.

15 And. datmen van dien dach aen, als de gront geleyt is aen het huys des Heeren der heyrscharen, den Tempel soude gebouwt hebben.

10

Want ¹⁶ voor die dagen ¹⁷ quam des menschen loon te niete, ende de loon ¹⁸ des vees ¹⁹ en was geen: ende ²⁰ de uytgaende ende de inkomende, en hadden geenen vrede ²¹ van wegen den vyant, want ²² ick sondt alle menschen, een yegelick tegen sijnen naesten.

16 T.w. in de welcke nu niet voortgevaren en is met den bouw des Tempels.

17 Nae de Hebr. letter, was de loon des menschen niet. De sin is, Gelijck ghylieden trage ende spaersaem waert in het opbouwen des Tempels, alsoo was oock de Heere trage ende spaersaem in ulieden sijnen segen te geven, maer alle dinck was diere, ende ghy wiert van uwe vyanden jammerlick geplaecht: Ia ’t was al te vergeefs wat ghylieden by der hant naemt, Godt vervloeckte al uwen arbeyt. Siet Hagg. 1.6, 10. ende 2.16, 17.

18 Of, des diers. T.w. des last-dragenden vees of diers, als daer zijn peerden, kemels, ezels, ossen, etc. de menschen en verdienden geen gelt met de selve, daer en was niet te doen.

19 D. al haren arbeyt was te vergeefs, het lant en droech geen vruchten, of het schoon bearbeydt ende gebouwt wiert.

20 D. Niemant mocht of konde met vrede uyt of in Ierusalem komen, de loopende ende stroopende soldaten, ja selfs eenige uwer vyanden, die ulieden uwe welvaert misgunden, ende niet geern en sagen dat Ierusalem weder opgebouwt wiert, deden u lieden allen hinder ende schade, waer sy konden of mochten. Vergel. hier mede de dreygementen Godes Deut. 28.16, 19. ende 2.Chron. 15.5.

21 Of, van wegen de benaeuwinge. Het Hebr. woort beteeckent eenen vyant, ende eene vyantlicke benaeuwinge.

22 De sin is, Ick beschickte door mijn rechtveerdich oordeel, dat de menschen malkanderen vervolchden, ende verdorven: Ia ick sondtse tegen malkanderen aen. De Heere gebruyckt dickwijls quade instrumenten, om sijn goet voor-nemen uyt te voeren. siet Ioel 2.25.

11

Maer ²³ nu en sal ick aen het overblijfsel deses volcks niet wesen, ²⁴ gelijck in de voorige dagen, spreeckt de HEERE der heyrscharen.

23 T.w. nu ghy in den bouw mijnes Tempels kloeckelick voort-vaert, betoonende dat u mijnen Godts-dienst ter herten gaet, so en sal ick my tegen de overgeblevene soo strenge niet bewijsen.

24 T.w. doe de bouw des Tempels stille bleef staen.

12

Want ²⁵ het zaet sal voorspoedich zijn, de wijn-stock sal sijne vrucht geven, ende de aerde sal haer inkomen geven, ende de hemelen sullen haren dauw geven: ende ick sal het overblijfsel deses volcks dit alles ²⁶ doen erven.

25 Hebr. ’t sal zaet des vredes zijn. D. het sal wel gedyen, ’t sal in vrede gesaeyt worden, ende in vrede opwassen.

26 D. laten genieten, te besitten geven, achtervolgens de belofte Godes Deut. 28. versen 8, 11, 12. Psal. 65.10. ende 67.7. Ioel 2.22.

13

Ende het sal geschieden, gelijck als ghy, ô huys Iuda, ende ghy, ô huys Israëls, geweest zijt ²⁷ een vloeck onder de heydenen: alsoo sal ick u-lieden behoeden, ende ²⁸ ghy sult een segeninge wesen: en vreest niet, laet uwe handen sterck zijn.

27 D. met allerley vloeck, jammer, ende elende als over-stelpt.

28 Dat is, ghy sult van my gesegent, ende met allerley goet begenadicht worden. Siet Genes. 12.2. ende Vergel. Hagg. 2.19.

14

Want alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, ²⁹ Gelijck als ick gedacht heb-

29 Siet Ezech. cap. 18. d’aenteeck. op versen 19, 20, etc.

[fol. 134r]

be ³⁰ ulieden ³¹ quaet te doen, doe my uwe vaders grootelicks vertoornden, seyt de HEERE der heyrscharen, ende ’t en heeft my niet berouwen:

30 Die van ’t Ioodsche volck, soo den Vaderen, als die noch uyt de gevanckenisse overich waren.

31 D. te plagen.

15

Alsoo dencke ick wederom in dese dagen goet te doen aen Ierusalem, ende aen den huyse Iuda: en vreest niet.

16

Dit zijn de dingen die ghy doen sult, ^b Spreeckt de waerheyt een yegelick met sijnen naesten; oordeelt de waerheyt ende een oordeel des vredes ³² in uwe poorten.

b Ephes. 4.25.

32 D. in uwe publijcke tsamen komsten ende gerechts-bancken, diemen eertijts in de Stadts-poorten pleecht te houden. siet Gen. 34. op vers 10. Deu. 22.15.

17

Ende ^c en denckt niet d’een des anderen quaet in ulieder herte; ende ^d en hebbet eenen valschen eedt niet lief: want ³³ alle dese zijn [dingen] die ick hate, spreeckt de HEERE.

c Zachar. 7.10.

d Zachar. 5.3, 4.

33 Of, Alle dese zijn ’t die ick hate. Ende derhalven, wil de Heere seggen, behoordet ghy-lieden de selve oock te haten.

18

Wederom geschiedde het woort des HEEREN der heyrscharen, tot my, seggende:

19

Alsoo seyt de HEERE der heyscharen, ³⁴ Het vasten der vierde, ende ³⁵ het vasten der vijfde, ende het vasten ³⁶ der sevende, ende ³⁷ het vasten der tiende [maent], sal ³⁸ den huyse Iuda ³⁹ tot vreuchde, ende tot blijtschap, ende tot vrolicke hooch-tijden wesen: hebt dan de waerheyt ende den vrede lief.

34 Ingestelt ter gedachtenisse, dat de Stadt is doorgebroken geworden. Ier. c. 52.7.

35 Siet bov. c. 7.3.

36 Siet bov. c. 7.5.

37 Ingestelt ter gedachtenisse dat Ierusalem is begonnen belegert te worden, Ier. 52.4. siet oock 2.Reg. 25.

38 D. stamme, geslachte Iudae.

39 De sin is, Al het leedt ’t welck ghylieden tot noch toe gehadt hebt, sal in vreucht verandert worden: T.w. by so verre ghy u tot den Heere bekeert, ende neerstich zijt in het opbouwen mijnes huys.

20

Alsoo seyt de HEERE der heyscharen: ⁴⁰ Noch sal’t geschieden dat de volcken, ende de inwoonders van vele steden komen sullen:

40 Dit is een prophetye vande roepinge ende bekeeringe der heydenen tot Christum. Siet de vervullinge, Act. 2.5, etc. ende cap. 8.27. ende cap. 10.1.

21

Ende de inwoonders der eene [stadt] sullen gaen tot [de inwoonders] der andere, seggende, ⁴¹ Laet ons vlijtich henen gaen, om te smeecken het aengesichte des HEEREN, ende om den HEERE der heyrscharen te soecken: ⁴² ick sal oock henen gaen.

41 And. laett ons gaen. Hebr. laet ons gaende gaen.

42 Aldus sal d’een tot d’ander spreken. And. laett my oock henen gaen.

22

Alsoo sullen vele Volcken, ende ⁴³ machtige Heydenen komen, om den HEERE der heyrscharen te Ierusalem te soecken, ende om het aengesichte des HEEREN te smeecken.

43 Of, machtich vele, D. sterck in getale, groote hoopen.

23

Alsoo seyt de HEERE der heyrscharen, ’tsal in die dagen geschieden, dat ⁴⁴ tien mannen uyt allerley tongen der heydenen, grijpen sullen, ja ⁴⁵ de slippe grijpen sullen van eenen Ioodschen man, seggende, ⁴⁶ Wy sullen met ulieden gaen, want wy hebben gehoort, [dat] Godt met ulieden is.

44 D. vele, als Lev. c. 26.26. Hier mede wort te verstaen gegeven, dat de heydenen in grooten getale, ende met grooten yver, haer sullen begeven tot de Christelicke kercke, die eertijts alleen by de Ioden was. Vergel. Ies. cap. 2.3. Mich. 4.2.

45 Of, zoom. Hebr. vleugel, T.w. vleugel of slippe des kleedts.

46 Of, laet ons met ulieden gaen.