Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

De prophete vermaent de Ioden tot bekeeringe, eer haer de straffen overvallen, insonderheyt de vroome, die noch in het lant overich waren, vers 1, etc. Dreygementen over eenige uytlantsche heydensche volckeren, 4, etc. daerentusschen voorseyt hy de beroepinge der Heydenen tot de kennisse Godes, ende den waren Godtsdient.

1

¹ DOorsoeckt u selven naeuwe, ja ² doorsoeckt naeuwe, ghy volck ³ dat met geenen lust bevangen en wort.

1 De sin is, gaet in u selven, ende ondersoeckt al u doen, op dat ghy verstaet hoe swaerlick dat ghy Godt den Heere vertoornt hebt met uwe groote ende menichvuldige sonden. Hebr. versamelt u. het wort eygentlick gebruyckt voor het versamelen der stoppelen, of houten, als Exod. c. 5. versen 7, 12. ende 1.Reg. 17.10. het welck dewijle het niet geschieden en kan dan met neerstige nasoeckinge, so wort het oock voor soecken gebruyckt.

2 Beneersticht u ten hoochsten, Te weten, om u met Godt te versoenen.

3 T.w. om sich met Godt te versoenen: of, om wat goets te doen. Anders, ô volck, niet weerdich begeert te worden.

2

⁴ Eer het besluyt bare, ( ⁵ gelijck kaf gaet de dach voorby) terwijlen de hitticheyt van des Heeren toorn over u-lieden noch niet en komt: terwijlen de dach des toorns des Heeren over ulieden noch niet en komt.

4 D. eer't gene komt dat van Godt tegen u besloten is: 'T besluyt Godes baert alsdan, als d'executie geschiet. Gelijck de baringe niet stracx na de ontfanckenisse en volcht: maer op den bestemden tijt, alsoo wort Godts besluyt uytgevoert ter tijt dien hy daer toe bestemt heeft. Vergel. Ezech. 20. op vers 25.

5 D. snellick: daerom bekeert u dewijle ghy noch tijt hebt, eer de dach, die als kaf voor-by vliecht, het besluyt bare, D. ten voorschijne brenge 't gene dat Godt tegen u besloten heeft. And. [ende] de dach voor-by gae als kaf.

3

Soeckt den HEERE alle ⁶ ghy sachtmoedige des lants, die ⁷ sijn recht

6 D. ghylieden die den Heere vreest in dese verwerrede tyden.

7 T.w. het recht 't welck Godt u gegeven ende voor-geschreven heeft. De sin is, ghy alle die oprechtelick ende vroomelick geleeft hebt nae den regel sijner wetten.

[fol. 129r]

wercken: soeckt gerechticheyt, soeckt sachtmoedicheydt, ⁸ misschien ⁹ sult ghy verborghen worden in den dach des toorns des HEEREN.

8 Siet Ioël cap. 2. de aent. op vers 14.

9 Of, sult ghy u konnen verberghen, ende volgens dien so en sult ghy van de vyanden niet gequetst nochte beschadigt worden. Verg. Psal. 27.5. ende Psal. 32. versen 6, 7.

4

¹⁰ Want Gaza ¹¹ sal verlaten wesen, ende Askelon sal ter verwoestinghe wesen: Asdod salmen ¹² in den middage verdrijven, ende ¹³ Ekron sal uytgewortelt worden.

10 De sin is, Godt sal Gaza, Askelon, Asdod, ende andre volcken, die rontom ofte ontrent u woonen, van wegen hare sonden, swaerlick straffen: Soo condt dan, ghy Ioden, uwe rekeninge wel maken, dat hy ulieden oock niet verschoonen en sal, ten zy dat ghy boete doet. De drie steden die hier ghenoemt worden, lagen in der Philistijnen Landt, ende het waren hooft-steden, siet Ios. 13.3. Vergel. Amos 1.7.

11 De Burghers daer uyt verdreven, ofte vernielt wesende door de Chaldeen.

12 Dat is, opentlick, by schoonen lichten daghe. Siet Ierem. 6. op vers 4.

13 Het luydt in't Hebreeusch als ofmen seyde, de gewortelde (want dat beteeckent Ekron) sal uytghevvortelt vvorden, Dat is, met den wortel uytghewortelt worden.

5

Wee den inwoonderen ¹⁴ der lant-streke der Zee, den volcke ¹⁵ der Cherethim: ¹⁶ het woort des HEEREN sal tegen u-lieden zijn, ghy Canaan der Philistijnen lant, ende ¹⁷ ick sal u ¹⁸ verdoen, datter geen inwoonder sal zijn.

14 Hebr. der koorde, touvve, snoer. Siet Deuter. 32. op vers 4. Also oock hier onder versen 6, 7. Hier is een beschrijvinghe van het landt der Philistijnen, palende aen de Middellantsche Zee.

15 Of, der Cheretiten. siet Ezech. 25. op vers 16. siet oock 1.Sam. cap. 30. op vers 14. Sy waren dappere krijchs-lieden, ende daerom waren sy, nae sommiger gevoelen, van David tot sijne lijfwachters ende hellebardiers verkoren, siet 2.Sam. 8.18. ende 15.18. ende 1.Chron. 18. vers 17.

16 D. de straffe die de Heere u gedreycht heeft in sijn Woordt, sal u-lieden overkomen: ghy-lieden die andere tot noch toe gheplaecht hebt, sult nu oock ghe-plaecht worden, na dat de Heere sijn volck sal gekastijdt hebben.

17 T.w. ick de Heere.

18 Of, verdelgen.

6

Ende ¹⁹ de lant-streke der zee, sal wesen [tot] hutten, ²⁰ uytgegravene putten der herderen, ende betuyningen der cudden.

19 T.w. het landt der Philistijnen, aen de Zee gheleghen.

20 Welcke de herders in de dorre heyden graven, om water daer in te vergaderen. De Prophete wil in dit versken te kennen geven, dat die groote schoone Kasteelen ende gebouwselen, die daer in die lantstreken plechten te staen, sullen afghebroken ende gheruineert worden, ende datter in plaetse der selver niet dan hutten der herderen sullen staen, ende in plaetse van rijcke treffelicke persoonen, schaep-herders, ende andre slechte lieden woonen sullen, die daer hare huyskens ende hutkens sullen opslaen, om voor eenen tijdt langh te verblijven.

7

Ende ²¹ de landt-streke sal wesen voor het overblijfsel des huyses Iuda, ²² dat sy daer in weyden: ²³ Des avonts sullen sy in de huysen Askelons legeren, ²⁴ als de HEERE haer-lieder Godt haer sal ²⁵ besocht, ende hare gevangenisse sal gewendt hebben.

21 Dit kan wel eenigher mate aldus verstaen worden, dat de Ioden weder-keerende uyt de Babylonische ghevangenisse, het landt der Philistijnen, het welck sy ledich ende woest vinden sullen, innemen ende besitten sullen: maer principalick is het geestelicker wijse te verstaen, also namelick, dat de Philistijnen ende andre Natien der Heydenen, haer ten tijde Christi den volcke Godes souden onderwerpen, ende der Ghemeynte Christi souden in verlijft worden. siet Iesa. 11.14.

22 D. sy sullen aldaer hare weyde ende wooninghe hebben, gelijck de schapen des nachts hare ruste in hare stallen hebben. Andre verstaen het aldus, Dat de Ioden Christum aengenomen hebbende, den Philistijnen ende anderen het Euangelium sullen prediken, want dat heet oock vveyden, als te sien is Ioan. cap. 10. ende Ioan. 21.15, 16, 17. ende dit is in der daet alsoo gheschiedt, als Gaza, Azotus, ende d'omliggende plaetsen, door de predicatie der Apostelen tot Christum zijn bekeert geworden, Actor. 8.26, 40. ende 9.32, 35, 36. Vergel. Obad. versen 18, 19, 20.

23 De sin is, Daer sal alsdan sulcke ruste ende vrede tusschen haer wesen, dat selfs des avonts ende by nachte, wanneer ghemeynlick d'een voor d'ander bevreest is, elck gerustelick sal woonen ende ommegaen.

24 Of, vvant de Heere haer Godt salse besoecken, ende etc.

25 Te weten, met genade, als Psal. 8.5. Eerst haer uyt de Babylonische gevanckenisse verlossende, daerna uyt de gevanckenisse des Satans, namelick, als Christus geleden hebbende, ende uyt den dooden opstaende, ten Hemel sal gevaren zijn, ende de menichte der gevangenen gevangen sal genomen hebben. Eph. 4.8.

8

Ick hebbe ²⁶ de beschimpinge Moabs gehoort, ende de scheldt-woorden der kinderen Ammons, daer mede sy mijn volck beschimpt hebben, ende hebben ²⁷ sich groot gemaeckt tegen des selfs lant-pale.

26 Of, de versmadinge, of, den smaet.

27 Oorloge tegen deselve voerende, ende haer een deel hares lants afnemende, pocchende dat sy noch meer lants haer wouden afnemen. Siet d'aenteeck. Psal. 35. op vers 26. ende vergel. Ierem. capp. 48. ende 49.

9

Daerom, ²⁸ [soo waerachtich als] ick leve, spreeckt de Heere der heyrscharen, de Godt Israëls, ²⁹ Moab sal sekerlick zijn ³⁰ als Sodom, ende de kinderen Ammons als Gomorra, een netel-heyde, ende ³¹ een sout-groeve, ende eene verwoestinghe ³² tot in eeuwicheydt: de overighe mijnes volcks ³³ sullense berooven, ende het overige mijnes volcks ³⁴ sullense erflick besitten.

28 Hebr. Ick leve.

29 De Moabiten ende haer landt. Siet Ierem. cap. 48. vers 1, etc.

30 Te weten, eenigher mate, ende eenen tijdt lanck, sal haer landt woest ligghen: maer hy en wil niet seggen, dat het alsoo sal vernielt worden, noch dat het inder eeuwicheyt soo woest soude blijven liggen, gelijck Sodoma.

31 Woest en desolaet, daer niet wassen en sal. siet Iudic. 9.45. Psal. 107.34. Plin. lib. 31. Natur. Hist. cap. 7.

32 D. eenen langhen tijdt. want dese landen en zijn niet altoos dus desolaet ghebleven.

33 De sin is, Eenighen uyt de Ammoniten ende uyt de Moabiten, sullen haer tot de Christelicke Religie bekeeren, ende sy sullen inden schoot der Gemeynte ontfangen ende aengenomen worden. Vergel. bov. vers 7. ende siet Iesa. cap. 11. d'aenteeck. op vers 14.

34 Of, sullense erven.

10

Dat sullense hebben ³⁵ in plaetse van haren hoochmoedt, want sy hebben beschimpt, ende hebben haer groot gemaeckt teghen het volck des HEEREN der heyrscharen.

35 Of, voor haren hoochmoet, van wegen hare hoovaerdye, die sy den volcke Godes betoont hebben, doe het in swaricheydt ende elende was.

11

Vreeslick sal de HEERE tegen haer wesen, want hy sal alle de Goden der aerde ³⁶ doen uyt-teeren: ende ³⁷ een yeghelick uyt sijne plaetse ³⁸ sal hem aenbidden; ³⁹ alle de eylanden der heydenen.

36 D. allencxkens te niete maken: Men salse geen offerhanden meer brengen. Dit is gheschiedt in de verschijninge Christi, ende daer nae.

37 Als of hy seyde, Men sal te dier tijt den waren Godt, niet alleen in Iudaea eeren ende aenbidden, maer yder Natie in haer landt en stadt, sonder dat sy sullen behoeven na Ierusalem te reysen. Siet Ioan. 4.21.

38 Siet Gen. 24. de aent. op vers 26.

39 D. alle de heydensche Natien, wie, ende waer die zijn.

12

⁴⁰ Oock ghy Mooren sult de verslagene ⁴¹ mijnes sweerts zijn.

40 Of aldus, vvat oock ulieden, ô Mooren, aengaet, ghy sult door mijn svveert verslagen vvorden. De sin is, ghy Mooren sult wel eerst verwoest worden, Siet 2.Chron. 14.9. maer daerna sult ghy al mede tot Christum gebracht worden. siet ond. 3.9. Hebr. Oock ghy Mooren, sy sullen, etc. Vergel. Mich. 1.2. met d'aent.

41 Hy noemt den Coninck Nebucadnezar sijn svveert, gelijck Assur ghenoemt wordt de roede ofte staf des toorns Godes. Ies. 10.5.

13

⁴² Hy sal oock sijne hant uytstrecken tegen het Noorden, ende hy sal ⁴³ Assur verdoen: ende hy sal Ninive ⁴⁴ stellen tot eene verwoestinge, ⁴⁵ drooge als een woestijne.

42 T.w. de Heere.

43 D. de Assyriers.

44 D. maken.

45 Die te vooren water-rijcke was. Siet Nah. 2.8.

14

Ende in het midden van haer sullen de kudden legeren, al 't gedierte der ⁴⁶ volckeren: oock de ⁴⁷ roerdomp, oock de nachtuyl, sullen op ⁴⁸ hare granaet-appelen vernachten: ⁴⁹ een stemme sal inde venster singen, verwoestinghe sal ⁵⁰ in den dorpel zijn, als ⁵¹ hy ⁵² haer ceder-werck ⁵³ sal ontbloott hebben.

46 D der omliggende natien, die haer vee daer sullen legeren. ofte, als andere, allerley leelicke verschrickelicke beesten, die by de verre-gelegene natien inde groote wildernisse gevonden worden. verstaet hier by, in plaetse van menschen ende allerley lieflickheyt.

47 Of, Putoor.

48 Die boven aen de balcken, of op de huysen tot cieraet, plechten geschildert ofte gemaeckt ende gesneden te worden. Verg. Amos 9.1.

49 Of, der selver stemme. T.w. een stemme dier afgrijselicke dieren, die hier genoemt staen ende Ies. c. 13. versen 21, 22. ende 34.11, etc.

50 Of, aen de posten.

51 T.w. de Heere, of, de vyant.

52 Hebr. hare cederen, of, sijn cederen, D. het beschut-werck van ceder-hout, of, hare huysen van ceder-hout gemaeckt.

53 Of, sal afgeruckt hebben.

15

⁵⁴ Dit is die Stadt die opspringht van vreuchde, ⁵⁵ die seker woont, die in haer herte seyt, ⁵⁶ Ick ben't, ende buyten my en is geene meer: ⁵⁷ hoe is sy geworden tot woestheyt! een rust-plaetse van't ghedierte! een yeder die daer door treckt, ⁵⁸ salse aensfluyten, hy sal sijne hant ⁵⁹ bewegen.

54 D. alsoo sal't die Stadt Nineve gaen, die te vooren so vol vreucht en blijdschap geweest is.

55 Die gerust is, ende niemant en vreest.

56 Ick ben alleene die onoverwinnelicke, geen stadt is by my te verghelijcken in hoocheyt, sterckte, treffelickheyt. Vergel. Ies. 47.8.

57 Siet bov. vers 14.

58 Siet 1.Reg. 9.8. Thren. 2. versen 15, 17. Ezech. 27.36. Mich. 6.16. Nah. 3.19.

59 Tot een teecken van bespottinge, of, verwonderinge.