Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxiiij. Capittel.

Iaer, dach, ende maent van d’aenkomste der Babyloniers voor Ierusalem, vers 1, 2. door de gelijckenisse van eenen heet-siedenden pot met stucken vleesch ende beenen, wort afgemaelt de schricklicke elende die Ierusalem van wegen hare boosheyt soude overkomen, 3. sullende soodanich wesen, datse selfs over de verstooringe des Tempels (waer vanse soo veel wercks maeckten) geene rouwe souden konnen drijven, welcks den Propheet bevolen wort af te beelden in sijn eygen persoon, als dien verboden wort leet te dragen over sijne huysvrouwe, welcker doot hem Godt voorseyt, 15, 16, etc.

1

Wijders geschiedde des HEEREN woort tot my, in’t ¹ negende jaer, in de ² tiende maent, op den tienden der maent, seggende:

1 Na de gevancklicke wech-voeringe des Conincks Iechonie, beschreven, 2.Reg. 24.12, 13, 14, 15, 16. (vergel. boven 1.2. ende ond. 33.21. ende 40.1.) in wiens plaetse Nebucadnezar Zedekiam tot Coninck maeckte: ende in’t negende jaer deses Zedekie, inde tiende maent, op den tienden dach der maent wert Ierusalem belegert, Siet 2.Reg. 25.1. Ierem. 39.1. ende 52.4.

2 In’t kerckelick jaer genoemt Tebeth, in’t Politijck jaer Thamuz.

2

Menschen kint, ³ schrijft u den naem van den dach op, ⁴ even van desen selven dach; De Coninck van Babel ⁵ legt sich voor Ierusalem, even op desen selven dach.

3 Ter gedachtenisse, om vergeleken te worden met de uytkomste, waer van te sien is. 2.Reg. 25.1. jer. 52.4. Dit was ontrent by de twee jaren voor het innemen ende verwoesten van Ierusalem, waer van hier gepropheteert wort.

4 Hebr. de kracht, ofte, het been des daegs. D. het wesen des daechs, ende (als wy seggen) even, ofte, juyst dien selven dach. Siet boven 2.3. met d’aenteeck.

5 Ofte, is genaedert, heeft sich vervoegt. Het Hebr. woort wort veel gebruyckt voor leunen, steunen, ondersteunen, item van ’t opleggen der handen, welcks alles met eenige t’samenvoeginge, genakinge, ofte, naederinge geschiet: ende in materye van belegeringe seggen wy, voor eene stadt liggen, sich daer voor leggen, etc.

3

Ende ⁶ gebruyckt eene gelijckenisse tot dat wederspannich huys, ende segt tot hen, Alsoo seyt de Heere HEERE: Sett eenen ^{a 7} pot toe, sett [hem] toe, ende giet oock water daer in.

6 Hebr. als ofmen seyde, parabelt eene parabel. Siet boven 17. op vers 2.

a Ierem. 1.13.

7 Beteeckenende de belegerde stadt Ierusalem, als vers 6. Siet Ierem. 1.13. ende boven 11.3. met d’aenteeck.

4

Doet ⁸ sijne ⁹ stucken t’samen daerin, ¹⁰ alle goede stucken, de ¹¹ dye ende de schouder: vult [hem] met de ¹² keure der beenderen:

8 N. des pots: D. alsulcke stucken vleeschs, als in den pot behooren te zijn.

9 Beteeckenende d’inwoonders, insonderheyt de rijcke, vette, weeldige burgers ende Groote van Ierusalem.

10 Hebr. alle, ofte elck goet, ofte, beste stuck.

11 Ofte, lendenen, heupe, achter bout.

12 D. uytgelesenste beenderen, als merchbeenen, ofte boncken.

5

Neemt de ¹³ keure van de kudde, ende stoockt oock eenen ¹⁴ brantstapel van de beenderen daer onder: doet ¹⁵ hem ¹⁶ wel opsieden; oock sullen ¹⁷ sijne beenderen ¹⁸ daer in ¹⁹ gekoockt worden.

13 D. het uyt gelesenste schaep ofte geyte, neemt ’tbeste van’t kleyn vee daer toe.

14 Ofte, een vyer van beenderen. (vergel. ond. vers 9. en Ies. 30.33.) beteeckenende de sware ende geduerige elenden des volcks, die sy in de belegeringe van sweert, honger ende pestilentie, ende daer na souden lijden: gelijck een vyer van beenderen seer heet is, ende de beenderen hart ende duersaem: sommige duyden’t op het wechwerpen der doode lichamen ende beenderen, die onbegraven op het open velt souden blijven liggen, als Godt hen dickwils gedreycht hadde, soo datter genoech souden te bekomen zijn, om vyer daer van te stoocken, door welcke straffen sy nochtans niet en souden worden gebetert, ofte, bekeert, als volcht.

15 Den pot.

16 Hebr. siedt sijne soden.

17 Des pots, als vers 4.

18 Hebr. in sijn (des pots) midden.

19 Ofte, sieden, Hebr. sijn gekoockt, ofte, gesoden.

6

Daerom, alsoo seyt de Heere HEERE; Wee der ^{b 20} bloet-stadt, den pot, ²¹ welckes ²² schuym in hem is, ende van welcken sijn schuym niet en is uytgegaen: ²³ treckt stuck by stuck daer uyt; en laet het lot over ²⁴ hem niet vallen.

b Ezech. 22.2.

20 Als boven 22.2. en onder vers 9.

21 De Heere wil seggen, dat d’inwoonders van Ierusalem door al dat sieden ende koocken evenwel niet en zijn gesuyvert, D. bekeert, maer by hare boosheyt hartneckichlick gebleven.

22 And. roest, als ond. vers 11. alwaer oock een ander woort is, dat roest beteeckent. Het woort dat hier gebruyckt wort, ende oock onder vers 11, 12. schijnt te beteeckenen, het schuym, dat niet afgegaen, afgeschuymt ofte versoden zijnde, aen den rant van den pot beklijft, ende tot enckele taeye vuylicheyt, ofte slijm, wort.

23 Hebr. by, ofte, nae sijne stucken, nae sijne stucken brengt hem uyt: het lot en is over hem niet gevallen. Dit beteeckent het dooden ende wechwerpen van velen, ende het uytvoeren vande reste inde gevanckenisse van Babel, sonder verschooninge ofte onderscheyt. Siet boven 11.7.

24 Wat stucken ghy eerst, ofte laetst, ofte niet, soudt hebben uyt den pot te trecken, sy moeten alle voort, d’eene doot, d’ander te lande uyt.

7

Want ²⁵ haer bloet is in’t midden van haer; op eene ²⁶ gladde steenrotze heeft sy dat gelegt: sy en heeft het op der aerde niet uytgestort, om ’t selve met ²⁷ stof te bedecken.

25 Ierusalems, afgebeelt door desen pot.

26 Hebr. gladdicheyt, glants, ofte, spitze, uytstekentheyt eener steenrotze, alwaer sy, als voor Godts oogen, het bloet harer kinderen, den Afgoden ter eeren, heeft gestort, ende in’t openbaer liggen laten, om Godt te tergen, als volcht. Vergel. de maniere van spreken met ond. 25.4, 14.

27 Dit siet op de Wet Levit. 17.13. Deut. 12.16, 24.

8

²⁸ Op dat ick de grimmicheyt doe opgaen om ²⁹ wrake te oeffenen, hebb’ ick [oock] haer ³⁰ bloet op eene gladde steenrotze geleyt, op dat het niet bedeckt en worde.

28 Dat is, om mijne grimmicheyt ende wrake over sulcke grouwelen op’t hoochste te toonen.

29 Hebr. wrake te wreken.

30 Godt wil seggen, dat hy haer oock in’t openbaer sal straffen, datter de teeckenen van sullen zijn voor alle mans oogen.

9

Daerom, alsoo seyt de Heere HEERE; ^c Wee der ³¹ bloet-stadt: ick sal oock den ³² brandtstapel groot maken.

c Nah. 3.1. Hab. 2.12.

31 Als bov. vers 6.

32 Vergel. bov. vers 5. D. een groot vyer onder Ierusalem (desen pot) stoken, als volcht.

10

³³ Draecht veel houts toe, steeckt het vyer aen, ³⁴ verteert het vleesch, ende ³⁵ kruydet [het] met speceryen, ende laet de beenderen ³⁶ verbranden.

33 Hebr. vermenichvuldicht de houten, ofte, houteren. eene levendige vertooninge van de elende der belegerde van Ierusalem.

34 Ofte, maeckt het gaer, doorkoockt het, koockt het volkomelick.

35 Hebr. specerijt de speceryen: op dat de vyanden (als sommige verstaen) appetijt ende lust daer toe krijgen.

36 Ofte, aenbranden.

11

Stelt ³⁷ hem daerna ledich op sijne kolen; op dat hy heet worde, ende sijne roest verbrande, ende sijne onreynicheyt in’t midden van hem ³⁸ versmelte, sijn schuym verteert worde.

37 Den pot: D. Ierusalem sal niet alleen van inwoonders ontbloott worden, maer de stadt oock verbrandt, op dat de plaetse van die grouwelicke onreynicheyt t’eenemael uytgesuyvert worde.

38 Ofte, wechvliete, afgestort worde.

12

[Met] ³⁹ ydelheden heeft sy [my] moede gemaeckt: noch en is haer overvloedich schuym van haer niet uytgegaen; haer schuym [moet] in’t vyer.

39 Drijvende sulcken geduerich gewoel in hare afgoderyen, heydensche verbonden, inwendigen overlast, leugen, huychelerye, ende allerleye boose pracktijcken, met dewelcke sy haren vervalligen staet heeft willen onderstutten, ende het gedreychde verderf afweeren, in plaetse van haer tot my te bekeeren, waer toe ickse door mijne Propheten met sulcke verdraegsaemheyt vermaent, ende met sware dreygementen soo getrouwelick ende veelvoudich gewaerschouwt hebbe, dat, ick des, als moede ben geworden, also sy in’t minste daer door niet gebetert, maer ’telckens niet dan te hartneckiger geworden is, als in’t volgende verhaelt wort. het Hebr. woort wort alleenlick hier gevonden, komende, nae’t meeste gevoelen, van een woort dat ydelheyt, ongerechticheyt, leugen, boosheyt, ondeucht, oock afgoderye beteeckent. And. [met] ydelheden heeft sy [haer] moede gemaeckt.

13

In uwe onreynicheyt is schendelickheyt: om dat ick u ⁴⁰ gereynicht hebbe, ende ghy niet gereynicht en zijt, so en sult ghy van uwe onreynicheyt niet meer gereynicht worden, tot dat ick mijne grimmicheyt op u sal hebben doen ⁴¹ rusten.

40 Door de vermaningen, waerschouwingen, ende dreygementen mijner Propheten te vergeefs gesocht hebbe te reynigen, so sal ick nu eenen anderen wech met u ingaen.

41 Siet bov. 5. op vers 13.

14

Ick de HEERE hebbe’t gesproken, ’t sal komen, ende ick sal ’t doen; ick en salder niet van wijcken, ende ick en sal niet ^d verschoonen nochte berouw hebben: nae uwe wegen, ende nae uwe handelingen sullen sy u ^e richten, spreeckt de Heere HEERE.

d Ezech. 5.11.

e Ezech. 23.24.

15

Wijders geschiedde des HEEREN woort tot my, seggende:

16

Menschen kint, siet, ick sal den ⁴² lust uwer oogen van u wech nemen door eene ⁴³ plage: nochtans en sult ghy niet rouwklagen, nochte weenen, nochte uwe tranen en sullen niet voortkomen.

42 Ofte, wensch, D. uwe huysvrouwe. Siet vers 18. waer door de Tempel ende stadt van Ierusalem wierdt afgebeeldt.

43 D. eenen haestigen, van Godt extraordinaerlick toegeschickten, doot.

17

⁴⁴ Houdt stille van kermen, ghy en sult geen ⁴⁵ dooden-rouwe maken, bindt uwen ⁴⁶ hoet op u, ende doet uwe ⁴⁷ schoenen aen uwe voeten: ende de bovenste ⁴⁸ lippe en sult ghy niet bewinden, noch en sult der lieden ⁴⁹ broot niet eten.

44 D. en kermt niet, maer swijgt stille.

45 Dat is, geen rouwteeckenen toonen, gelijckmen over verstorvene vrienden te dier tijt plach te doen.

46 Ofte, huyve, mutse, bonette, sett op u hooft (als ond. vers 23.) Het Hebr. woort heeft den naem van vercieren. ter contrarye plegen de rouwdragende met blooten hoofde te gaen, ende assche ofte stof daer op te spreyden. Levit. 10.6. ende 21.10. 1.Sam. 4.12. 2.Sam. 15.32. Iesa. 61.3. Thren. 2.10.

47 Daer de rouwende ongeschoeyt ofte barvoets plachten te gaen. 2.Sam. 15.30.

48 Ofte, knevelbaert niet verhullen, bewimpelen, gelijck die plegen te doen, die in rouwe waren, over een groot ongeval. Siet Levit. 13.45. Mich. 3.7. sommige verstaen niet alleen de bovenste lippe, maer voorts den mont, ende de kinne, met de gantsche plaetse des baerts.

49 Verstaet leed-spijse, leed, ofte rouw-mael eten met de vrienden ende nabueren. siet Ier. 16. op vers 7.

18

Dit sprack ick tot het volck inden morgenstont, ende mijne huysvrouwe sterf inden avont: ende ick dede in den morgenstont gelijck als my geboden was.

19

Ende het volck seyde tot my; En sult ghy ons niet te kennen geven ⁵⁰ wat ons dese dingen zijn; dat ghy [aldus] doet?

50 D. watse ons beteeckenen, wat ghy ons door dese vreemde maniere van doen wilt te verstaen geven. het woordeken, zijn, is hier by gevoecht, nae den aert der Hebreeuscher tale, als elders dickwijls. also ond. 35.19.

20

Ende ick seyde tot hen: Het woort des HEEREN is tot my geschiet, seggende:

21

Segt tot het huys Israëls; Alsoo

[fol. 82r]

seyt de Heere HEERE, siet, ick sal mijn ⁵¹ Heylichdom ⁵² ontheyligen, de ⁵³ heerlickheyt uwer sterckte, de ⁵⁴ begeerte uwer oogen, ende de ⁵⁵ verschooninge uwer ziele; ende uwe sonen, ende uwe dochteren, die ghy verlaten hebt, sullen door ’tsweert vallen.

51 Den Tempel.

52 In handen der Chaldeen overleveren, om verstoort te worden, als eene gemeyne onheylige plaetse.

53 Ofte, hoocheyt, uytnementheyt uwer sterckte, D. dat heerlick gebou des Tempels, daer op ghy u soo seer verlaett, meynende dat ick daerom Ierusalem verschoonen sal. sommige verstaen, Ierusalem ofte het Coninckrijcke.

54 Verstaet al den selven Tempel, in welckes aenschouwinge sy haren lust ende vermaeck plachten te nemen, ende daer nae sy nu soo seer verlangden. sommige verstaen, hare wijven, uyt vers 16.

55 Welcken Tempel ghy soo lief hebt, dat het u hertelick deeren ende wee doen soude, indien men hem soude verwoesten: sommige verstaen hier de kinderen, ende naeste vrienden, die sy, gaende met Iojachin in de gevanckenisse, te Ierusalem gelaten hadden.

22

Dan sult ghylieden doen, gelijck als ick ⁵⁶ gedaen hebbe: de bovenste lippe en sult ghy niet bewinden, ende der lieden broot en sult ghy niet eten.

56 Ghy en sult alsdan geen rouwteeckenen konnen toonen, van wegen den vloeck Godts, ende uwe verbaestheyt over de schricklicke gemeyne elenden ende verwoestingen, die den Tempel, stadt, lant, ende den gantschen volcke sullen overcomen. Vergel. hiermede sonderlinge Ier. 16.5, 6, 7, 8. met d’aenteeck. aldaer.

23

Ende uwe hoeden sullen op uwe hoofden zijn, ende uwe schoenen aen uwe voeten; ghy en sult niet rouwklagen, nochte weenen: maer ghy sullet in uwe ongerechticheden ^{f 57} versmachten, ende, een yegelick tegen sijnen broeder, ⁵⁸ suchten.

f Ezech. 4.17.

57 Ofte, uyt-teeren, versmelten, van wegen Godes vloeck over u, als onder 33.10.

58 Ofte, beeren, tieren, uyt onverduldicheyt ende mistroosticheyt.

24

Also sal u lieden Ezechiel ^g tot een ⁵⁹ wonderteecken zijn; nae alles dat hy gedaen heeft sult ghy doen: als dit komt dan sult ghy weten, dat ick de Heere HEERE ben.

g Ezech. 12.6.

59 Siet boven 12. op vers 6.

25

Ende ghy menschen kint; ⁶⁰ sal’t niet zijn, ten dage als ick van hen sal wechnemen hare ⁶¹ sterckte, de ⁶² vreuchde hares cieraets, den lust harer oogen, ende het ⁶³ verlangen harer zielen, hare sonen ende hare dochteren;

60 D. ’tsal voorseker alsoo geschieden. Dit voorseyt Godt tot meerder bevestiging deser prophetyen. siet de vervullinge ond. 33.21, 22.

61 Den Tempel, etc. als boven vers 21. D. ter tijt als Ierusalem ingenomen, ende de Tempel met de stadt verwoest sullen worden, ende al ’t volck jammerlick gehandelt nae dese prophetyen.

62 D. in welckes cieraet sy haer verheugen.

63 Hebr. de opheffinge. D. het gene daer nae sy hertelick verlangen, gelijck men om hooge nae yets reyckt ende langt, datmen geerne soude bereycken ende hebben. Siet Psal. 24. op vers 4.

26

Dat ten selven dage een ⁶⁴ ontkomene tot u sal komen, om [uwe] ooren [dat] te doen hooren?

64 Die’t ontloopen is, ende door mijne regeringe tot u sal comen, om u de tijdinge te brengen.

27

Ten selven dage sal uwe mont by dien die ontkomen is, ⁶⁵ opgedaen worden, ende ghy sult spreken, ende niet meer ⁶⁶ stom zijn: also sult ghy hen tot een wonderteecken zijn, ende sy sullen weten dat ick de HEERE ben.

65 Als of Godt seyde: Ghy hebt nu mijn volck genoech voorseyt van d’aenstaende elenden: rust nu eenen tijt lanck in stilte, tot dat alles klaerlick sal vervult ende voor oogen zijn, dan sult ghy weder spreken, tot harer vertroostinge ende onderwijsinge, om alsoo haer ende mijner gantscher kercke op verscheydene wijsen tot een wonderlick voorteecken te zijn van groote toekomstige saken.

66 Vergel. onder 33.22. ende 3.26. met d’aenteeck.