Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxx. Capittel.

Ieremia ontfangt bevel, dese woorden des Heeren in een boeck te schrijven, vers 1, 2, prophetie van de lichamelicke verlossinge uyt Babel, ende de geestelicke door Christum, mitsgaders de genade ende segeningen, die Godt aen sijne kercke sal bewijsen, niet tegenstaende hare groote elenden, benaeutheden, breucken ende wonden, 3. maer Godts onweder sal blijven over de godtloosen, 23.

1

HEt woort, dat tot Ieremia geschiet is, van den HEERE, seggende:

2

Soo spreeckt de HEERE, de Godt Israëls, seggende; ¹ Schrijft u alle de woorden, die ick tot u gesproken hebbe, in een boeck.

1 Siet ond. 36.2

3

Want siet, de dagen komen, spreeckt de HEERE, dat ick ² de gevanckenisse mijns volcx, Israëls ende Iuda, wenden sal, seyt de HEERE: ende ick salse wederbrengen in het lant dat ick haren vaderen gegeven hebbe, ende sy sullen ’t erflick besitten.

2 Ofte, de gevangene weder brengen.

4

Ende dit zijn de woorden die de HEERE gesproken heeft van Israël ende van Iuda.

5

Want soo seyt de HEERE; ³ Wy hooren eene stemme der ⁴ verschrickinge: daer is vreese ende geen vrede.

3 Hier worden de inwoonders van Ierusalem ingevoert, aldus klagende ter tijt van het innemen der stadt, etc.

4 Ofte, zitteringe.

6

Vraget doch ende siet, of een manspersoon ⁵ baert? Waerom sie ick [dan] eens yegelijcken mans handen op sijne lendenen, als eener ^a barender [vrouwe]? ende alle aengesichten verandert in ⁶ bleeckheyt?

5 D. baren kan, als dickwils.

a Ierem. 4.31. ende 6.24.

6 Ofte, geelheyt, de geelsucht: D. misverwich, gelijck de geelsuchtige menschen, ende de lantvruchten, wanneerse door veel vochts verrotten ende met honichdauw geslagen zijn. Vergel. Deut. 28. op vers 22.

7

^b ô Wee! ⁷ want die ⁸ dach is soo groot, dat sijns gelijcken niet geweest en is: ende het is een tijt van benaeutheyt voor Iacob; noch sal hy daer uyt verlost worden.

b Ioël 2.11. Zephan. 1.15.

7 Ofte, immers, sekerlick, is die dach, etc. ofte, dat die dach soo groot is!

8 D. de bestemde tijt des oordeels, over Iacobs nacomelingen (siet Psal. 37. op vers 13. ende Ioël 1. op vers 15.) datse noyt te vooren soo hart zijn gestraft.

8

Want het sal te dien dage geschieden, spreeckt de HEERE der heyrscharen, [dat] ick ⁹ sijn jock ¹⁰ van uwen halse verbreken, ende uwe banden verscheuren sal: ende vreemde sullen ¹¹ sich niet meer van ¹² hem doen dienen.

9 Des Conincx van Babel. siet bov. cap. 27.

10 Vergel. bov. 28.11.

11 Ofte, dwingen te dienen. siet bov. 25. op vers 14.

12 N. Iacob.

9

Maer ¹³ sy sullen dienen den HEERE haren Godt: ende haren Coninck ^{c 14} David, dien ick hen verwecken sal.

13 Iacobs nacomelingen.

c Ezech. 34.23, 24. ende 37.24. Hose. 3.5.

14 D. den Heere I. Christo. siet 2.Sam. 22.op vers 51.

10

Ghy dan, en vreest niet, ^d ô mijn knecht Iacob, spreeckt de HEERE, en ontsett u niet Israël; want siet, Ick sal u uyt verre [landen] verlossen, ende u zaet uyt den lande harer gevanckenisse: ende Iacob sal wederkomen, ende stille ende gerust zijn, ende daer en sal niemant zijn die [hem] ¹⁵ verschricke.

d Iesa. 41.13. ende 43.5. ende 44.1. Ierem. 46.28.

15 Ofte, doe zitteren.

11

Want ick ben ¹⁶ met u, spreeckt de HEERE, om u te verlossen: want ick sal eene voleyndinge maken met alle de heydenen, daer henen ick u verstroyt hebbe; ^e maer met u en sal ick geene ¹⁷ voleyndinge maken: maer ick sal u castijden met ^{18 f} mate, ende ¹⁹ u niet gantsch onschuldich houden.

16 Siet Gen. 21. op vers 22.

e Ierem. 4.27. ende 5.10, 18. ende 46.28.

17 Siet bov. 4. op vers 27.

18 Siet bov. 10. op vers 24.

f Iesa. 27.8. Ierem. 10.24.

19 Hebr. onschuldich houdende, en sal ick u niet onschuldich houden. D. hier, niet t´eenemael, ofte geheelick ongestraft laten, als ond. 46.28. Vergel. bov. 25.29.

12

Want soo seyt de HEERE, Uwe ²⁰ breucke is ^g dootlick: uwe ²¹ plage is smertelick.

20 Als bov. 4.6. And. aengaende uwe breucke, sy is dootlick

g Ierem. 10.19. ende 15.18.

21 Ofte, wonde, als bov. 14.17.

13

Daer en is niemant ²² die uwe sake oordeelt, aengaende het ²³ geswel: ghy en hebt geen ²⁴ heel-plaesters.

22 D. die de sake van u geswel sich aentreckt, ende ondersoeckt of ende hoe ghy in dese elende te helpen zijt.

23 Ofte, de wonde. In dese beteeckeninge wort het Hebr. woort oock gebruyckt. Hose. 5.13. Obad. 7. ende wort nergens meer in de H. Schrifture gevonden. and. tot verbindinge, ofte, uytdruckinge. D. dat uwe wonden verbonden, uytgedruckt, gesuyvert ende geheelt mochten worden.

24 Hebr. heelingen, ofte, genesingen der opclimminge, ofte, opkominge, opganck. D. men leyt geen pleysters op uwe wonden, dat de gesontheyt soude mogen opkomen, opclimmen. D. toenemen, ofte datter litteeckens mochten opkomen, vergel. Neh. 4. op vers 27. ende ond. vers 17. and. opkominge van genesingen, door omsettinge van de woorden, gelijck in’t Hebr. somtijts geschiet.

14

Alle uwe ^{h 25} liefhebbers hebben u vergeten, sy en vragen niet nae u: want ick heb u geslagen [met] eens ²⁶ vyants plage, [met] de castijdinge eens wreeden: om de grootheyt uwer ongerechticheyt; [om dat] uwe sonden machtich veel zijn.

h Ierem. 22.20.

25 Op dewelcke ghy u verlaeten hebt, als Egyptenaers ende andere.

26 D. soo hart en scherp, als of u een vyant geslagen hadde: datmen nae’t uyterlicke aensien soude seggen; een vyant heefte’t gedaen: blijvende ondertusschen mijne gedachten des vredes bestandich. siet vers 16, 17, 18, etc.

15

Wat ⁱ krijt ghy over uwe breucke, [dat] uwe smerte dootlick is? om de grootheyt uwer ongerechticheyt; [omdat] uwe

i Ierem. 13.17.

[fol. 50r]

sonden ^k machtich veel zijn, heb ick u dese dingen gedaen.

k Ierem. 5.6.

16

²⁷ Daerom, alle die u opeten, sullen ^{l 28} opgegeten worden, ende alle uwe wederpartijders, sy alle, sullen gaen in gevanckenisse: ende die u berooven, sullen ter beroovinge zijn, ende alle die u plunderen, sal ick ter plunderinge overgeven.

27 Om te toonen, dat ick u eerst om uwer sonden wille tot uwen besten gecastijdt hebbe, ende het daerna mijn tijt is, dat ick uwen vyanden, die’t soo niet gemeent en hebben, vergelde, ende u weder segene. Vergel. Ierem. 10.25.

l Exod. 23.22. Iesa. 41.11, Ier. 10.25.

28 Vergel. Ps. 14.4. ende 79.7. met d´aenteeck.

17

Want ick sal u de ²⁹ gesontheyt doen rijsen, ende u van uwe ³⁰ plagen genesen, spreeckt de HEERE: om dat sy u noemen, De verdrevene; ’T is ³¹ Zion [seggen sy], ³² niemant en vraegt nae haer.

29 Ofte, een pleyster opleggen. Vergel. bov. op vers 13. ende cap. 8. op vers 22. ende ond. 33.6. item 46.11.

30 Ofte, wonden.

31 Spotscher wijse, als ofse seyden; dat is nu die Zion, de kercke Godts, waer van sy altoos soo veel ende roemelick gesproken, ende soo grooten gevoelen gehadt hebben: maer siet nu eens, etc.

32 Ofte, sy en heeft geenen naevrager: D. niemant becommert sich met haer.

18

Soo seyt de HEERE; Siet ick sal ³³ de gevanckenisse der Tenten Iacobs wenden, ende my over hare wooningen ontfermen: ende de ³⁴ Stadt sal herbouwt worden op haren ³⁵ hoop, ende het ³⁶ Palleys sal ³⁷ liggen nae sijne wijse.

33 D. de gevangene mijns volcks doen wederkeeren tot hare wooningen, ende voorts mijn kercke verlossen uyt de geestelicke gevanckenisse, door den Messiam, ende de selve bouwen ende segenen.

34 Ierusalem, ende Godts kercke, daer door afgebeeldt.

35 Ofte, heuvel, T.w. op den berch Zion, daerse te vooren in haren fleur stont.

36 Tempel, ofte Conincx hof.

37 Ofte, gelegen zijn. D. staen gelijck te vooren op sijne plaetse. Vergel. Cant. 5.12.

19

Ende van ³⁸ hen sal ³⁹ dancksegginge uytgaen, ende eene stemme ^m der ⁴⁰ spelenden: ende ick salse vermeerderen, ende sy en sullen niet vermindert worden, ende ick salse vereerlicken, ende sy en sullen niet ⁴¹ geringe worden.

38 Mijn volck, ofte, kercke.

39 Door de lichamelicke, ende principalick, de geestelicke verlossinge door den Messiam.

m Ierem. 31.4.

40 D. die vrolick zijn, ofte vreuchde bedrijven, over Godts weldaden. alsoo ond. 31.4.

41 Ofte, kleyn. D. verkleynt, kleyn geacht, veracht.

20

Ende ⁴² sijne sonen sullen zijn als eertijts, ende ⁴³ sijne gemeynte sal voor mijn aengesichte bevestigt worden: ende ick sal ⁴⁴ besoeckinge doen over alle sijne onderdruckers.

42 Iacobs, uyt vers 18.

43 N. Iacobs gemeynte.

44 Door straffen. siet Gen. 21. op vers 1.

21

Ende ⁴⁵ sijn ⁴⁶ Heerlicke sal ⁴⁷ uyt hem zijn, ende sijn Heerscher uyt het midden van hem voortkomen; ende ick sal hem ⁴⁸ doen naederen, ende hy sal tot my genaken: want ⁴⁹ wie is hy die ⁵⁰ met sijn herte borge worde, om tot my te genaken, spreeckt de HEERE?

45 Jacobs, als in’t voorgaende.

46 De Messias, onse Salichmaker Iesus Christus. (van’t Hebr. woort het sret. Psal. 8. op vers 2.) die in’t volgende sijn Heerscher genoemt wort. als Mich. 5.1.

47 Nae den vleesche uyt Iacob voortkomen, als volgt.

48 D. ick sal hem salven, ende daer toe beroepen, dat hy hooge Priester ende Middelaer zy tusschen my ende mijn volck.

49 T.w. anders, als de Messias, I. Christus? die mijn Sone is, alleen daer toe bequaem, van my geroepen, ende sich tot borge gewillichlick presenterende, om mijn volck met my te versoenen ende voor hen als advocaet by my te verschijnen. Vergel. Psal. 40.7, 8, 9. ende 110.4. Hebr. 4.14, 15. ende 5.4, 5, 6, etc. ende 7.22, 25. ende 9.14, 15, 24, etc.

50 Ofte, sijn herte borge stelle, verborge, verpande, verplichte, versekere, D. wie soude soo stout derven zijn dat hy sich soude stellen als Middelaer tusschen my ende den sondigen mensche, als de Messias, van den welcken in’t voorgaende gesproken wort, alsoo wort het Hebr. woort oock gebruyckt, Gen. 43. vers 9. ende 44.32. Neh. 5.3. Prov. 20.16. ende 27.13. etc.

22

Ende ghy sullet ⁿ my tot een ⁵¹ volck zijn: ende ick sal u tot eenen ⁵² Godt zijn:

n Ierem. 24.7. ende 31.1, 33. ende 32.38.

51 Siet Deut. 7. op vers 6.

52 Siet Gen. 17. op vers 7.

23

Siet, ⁵³ een ^o onweder des HEEREN, eene grimmicheyt, is uytgegaen, een ⁵⁴ aenhoudend’ onweder: het sal ⁵⁵ blijven op den cop der godtloosen.

53 Siet bov. 23.19.

o Ierem. 23.19. ende 25.32.

54 Ofte, dat sich vergadert, ofte, een vergadert onweder: gelijck wy oock seggen: daer vergadert sich een groot onweder, wanneer de lucht swart ende dick wort, in’t opstaen van een groot onweder. and. een vreeslick, ofte, schricklick onweder.

55 Ofte, pijnlick, met pijne vallen, beclijven.

24

De hitticheyt van des HEEREN toorn en sal haer niet afwenden, tot dat hy gedaen, ende tot dat hy daer gestelt sal hebben de gedachten sijns herten: in’t laetste der dagen sult ghy daer op ⁵⁶ letten.

56 Ofte, verstant daer van bekomen. Vergel. bov. 23.20.