Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xvj. Capittel.

Godt beveelt den Propheet noch vrouwe, noch kint te hebben, in Iuda, noch op rouw-maeltijden, noch in vrolicke gastmalen te verschijnen, om de aenstaende elende den volcke daer door af te beelden, vers 1, etc. verhael vande sonden, die d’oorsake deser plagen waren, 10. Hiertusschen voegt Godt eene genadenbelofte vande verlossinge sijns volcx, 14. ende gaet daer na voort inde dreygementen, ende verhael der oorsaken, 16. De propheet troost sich selven, ende beschaemt de Ioden, door de toekomstige beroepinge ende bekeeringe der Afgodische heydenen, 19.

1

ENde des HEEREN woort geschiedde tot my, seggende:

2

Ghy en sult u geene vrouwe ¹ nemen: ende ghy en sult geene sonen noch dochteren ² hebben in dese plaetse.

1 D. trouwen. Siet Gen. 19. op vers 14.

2 Die ghy soudt mogen genereren: waer door de elende der toekomstige tijden wordt afgebeeldt.

3

Want soo seyt de HEERE van de sonen ende van de dochteren die in dese plaetse geboren worden: daer toe van hare moederen diese baren, ende van hare vaderen diese gewinnenn in desen lande:

4

Sy sullen ³ pijnlicke ^a dooden sterven, sy en sullen niet ^b beklaecht nochte ^c begraven worden, sy sullen tot ^d mist op den aerd-bodem zijn: ende sy sullen door’t sweert ende door den honger verteert worden, ende hare ^{e 4} doode lichamen sullen ’tgevogelte des hemels ende ’tgedierte der aerde tot spijse zijn.

3 Hebr. dooden der sieckten, ofte, kranckten, pijnlickheden, ’twelcke men oock kan verstaen van doodelicke kranckheden.

a Ier. 15.2.

b Ier. 25.33.

c Ier. 14.16

d Ier. 9.22.

e Ier. 7.33. ende 15.3. ende 34.20.

4 Hebr. doodt lichhaem, als ond. vers 18. ende bov. 7.33, etc.

5

Want soo seyt de HEERE; En gaet niet in het huys des ⁵ genen die eene rouw-maeltijd houdt, ende en gaet niet henen om te rouw-klagen, noch en hebt geen medelijden met hen: want ick hebbe van desen volcke (spreeckt de HEERE) ⁶ wechgenomen mijne vrede, goedertierenheyt, ende barmherticheden.

5 Ofte, leedtmeesters, des genen, die het bewint ende bestier heeft in de leedtbancketten, die sy als leetmaeltijden souden houden, om droevige, ofte malkanderen, te troosten over eenen dooden, maer bedreven daer in allerleye pracht, weeldicheyt ende overdaet, als afgenomen wort uyt Amos 6.7. alwaer een diergelijck Hebr. woort gebruyckt wort, ende nergens meer in de H. Schrift, waerom het oock verscheydentlick wort overgeset. siet wijders van het oogemerck deses bevels op vers 8. ende vergel. Iob 27.15. Psal. 78.64. Ezech. 24.22. Amos 6.10. insonderheyt komt dit alles over een met het gene dat Godt in Babylonien door den Propheet Ezechiel den Ioodschen volcke heeft laten propheteren, ende met een bysonder wonderteecken afbeelden, ter tijt als Ierusalem belegert wert van Nebucadnezar. Ezech. 24.

6 Hebr. eygentl. versamelt. Siet van het Hebr. woort Psal. 26. op vers 9.

6

So dat groote ende kleyne in desen lande sullen sterven, sy en sullen niet begraven worden: ende ⁷ men salse niet beklagen, noch sich selven ^{f 8} insnijden, nochte ⁹ kael maken om harent wille.

7 Hebr. sy sullense niet beklagen, D. men salse niet beklagen, ofte, sy en sullen niet beklaecht worden. Siet Iob 4. op vers 19. alsoo in’t volgende.

f Levit. 19.28. Deut. 14.1.

8 T.w. in het vleesch sijns lichaems; als Levit. 19.27, 28. ende 21.5, 6. tot een teecken van rouwe.

9 Tot gelijcken eynde, nae der heydenen wijse, die de Ioden navolchden, tegen Godts bevel. Siet Levit. 21.5. ende Deut. 14. op vers 1. ende vergel. ond. 41.5. ende 47.5. ende 48.37.

7

Oock en salmen hen niets ¹⁰ uytdeylen over de rouwe, om yemant te troosten over eenen dooden: nochte hen te drincken geven uyt den troost-beker, over yemants vader ofte over yemants moeder.

10 Verst. geen broot. D. spijse, (het welcke by’t Hebr. woort gevoecht wort Iesa. 58.7. Thren. 4.4.) die de vrienden ende nabueren plachten te seynden ofte te brengen in het sterfhuys, ofte ter plaetse daer de vrienden tot het leedt mael by een quamen, om de treurige te vertroosten ende te verquicken, etende ende drinckende met hen. Siet Deut. 26. op vers 14. Ezech. 24.17, 22. dit komt met het volgende (daer van drincken gesproken wort) seer wel over een. Sommige verstaen ’t van het verdeelen, ofte, uytbreyden ende wringen der handen, datmen wel gewoon is te doen in groote rouwe.

8

En gaet oock niet in een huys ¹¹ der maeltijt, om by hen te sitten: om te eten ende te drincken.

11 And. drinckhuys. verst. daermen eene vrolijcke maeltijt ofte een gastmael, houdt: als of Godt seyde, Ghy en sult met hare droeffenisse ende vreuchde niet te doen hebben. uyt het voorgaende ende volgende nemen sommige dese beyde bevelen vers 5. ende 8. als voorseggingen van sulcke menichte der dooden, ende sulck eene gemeyne elende, ende daer by sulcken vloeck Godts, datter geen lust, tijt, noch gelegentheyt en sal zijn van rouwe, noch vrolickheyt.

9

Want soo seyt de HEERE der heyrscharen, de Godt Israëls; Siet ^g ick sal van dese plaetse voor u lieder oogen ende in u lieder dagen doen ophouden, de ¹² stemme der vreuchde ende de stemme der blijtschap, de stemme des bruydegoms ende de stemme der bruyt.

g Ies. 24.7, 8. Ierem. 7.34. ende 25.10. Ezech. 26.13.

12 Die in vrolicke maeltijden ende bruyloften plach gehoort te worden.

10

Ende het sal geschieden, ^h als ghy desen volcke alle dese woorden sult aenseggen, ende sy tot u seggen; Waerom spreeckt de HEERE al dit groot quaet over ons, ende welck is onse misdaet, ende welck is onse sonde, die wy tegen den HEERE onsen Godt gesondicht hebben?

h Iere. 5.19.

11

Dat ghy tot hen sult seggen; Om dat uwe vaders my verlaten hebben, spreeckt de HEERE, ende hebben andere Goden na-gewandelt, ende die gedient, ende sich voor die neder gebogen: maer my verlaten, ende mijne wet niet gehouden en hebben:

12

Ende ghylieden ^{i 13} erger gedaen hebt dan uwe vaderen: want siet ghylieden wandelt, een yegelijck nae sijns boosen herten ^{k 14} goetduncken, om nae my niet te ^l hooren.

i Iere. 7.26.

13 Hebr. qualick gedaen hebt, doende, ofte meer dan, etc.

k Ier. 3.17. ende 9.14. ende 13.10.

14 Siet bov. 3. op vers 17.

l Iere. 11.10. ende 13.10. ende 17.23.

13

Daerom sal ick u lieden ^m uyt dit lant werpen, in een lant, dat ghy niet ¹⁵ gekent en hebt, ghy noch uwe vaders: ende aldaer sult ghy andere Goden dienen, dacht ende nacht; ¹⁶ om dat ick u geene genade sal geven.

m Deut. 4.27. ende 28.64, 65.

15 D. niet gesien, ofte, daer in ghy niet verkeert en hebt: want anders was hen wel bekent, datter een lant was Chaldeen ofte Babel genoemt: alsoo elders dickwijls.

16 Ofte, alwaer ick, etc. and. soo lange ick u geen genade sal geven. D. ter tijt toe dat ick u genade sal geven inde oogen vanden Coninck Cyrus, die u sal vry laten, om weder te keeren nae u lant, etc. welcke genade ick u onder de voorgaende Coningen van Babel niet en hebbe willen geven. Vergel. Deut. 28.65, 66, 67.

14

¹⁷ Daerom, ⁿ siet de dagen komen, spreeckt de HEERE; datter ¹⁸ niet meer sal geseyt worden, [Soo waerachtich als] de HEERE leeft, die de kinderen Israëls uyt Egypten-lant heeft opgevoert:

17 Vergel. Hose. 2.13. met d’aent.

n Iere. 23.7.8.

18 D. niet so seer ende hooge als wel te vooren. (Vergel. de maniere van spreken met bov. 3. op vers 16. Prov. 8. op vers 10. ende Hose. 6. op vers 6.) eensdeels, om dat de elende die sy van de Babyloniers souden lijden; veel grooter ende grouwelicker soude zijn, (het welcke hen Godt in dese beyde versen inscherpt) als die sy van de Egyptenaers hadden geleden, ende dien volgens dese nieuwe verlossinge te heerlicker: anderdeels, om dat in desen mede gesien wort op de toekomstige verlossinge uyt het geestelicke Babel, die de heylant Christus niet alleen het uytverkoren overblijfsel der Ioden, maer oock den heydenen soude aenbrengen, waer van in de laetste versen deses cap. klaerlick gesproken wort: voor welcke overgroote weldaet sy alle haren Salichmaker souden dienen ende eeren, het welcke door’t volgende formulier des eedts oock wort te kennen gegeven. Vergel. ond. 23.7, 8. Ies. 43.18, 19, etc.

[fol. 43r]

15

Maer, [soo warachtich als] de HEERE leeft, die de kinderen Israëls heeft opgevoert uyt den lande van ’t ¹⁹ Noorden, ende uyt alle de landen daerhenen hyse gedreven hadde: want ick salse wederbrengen in haer lant, dat ick haren vaderen gegeven hebbe.

19 Babel, ende de geestelicke gevanckenisse ende elende, daer door afgebeeldt.

16

Siet ick sal ²⁰ senden tot vele visschers, spreeckt de HEERE, die sullense visschen: ende daerna sal ick senden tot vele jagers, die sullense jagen van op allen berge, ende van op allen heuvel, ja uyt de ²¹ cloven der steenrotzen.

20 D. ick sal hen door mijne godtlicke ende rechtveerdige regeringe vyanden verwecken, die met hen sullen handelen gelijck de visschers met den visch, ende de jagers met het wilt plegen te doen, D. jagen, plagen, vangen ende wechvoeren: sommige verstaen door de visschers de Egyptenaers, die (als in een water-rijck lant) veel met visscherye omgingen, Ies. 19.8. Siet 2.Reg. 23.29, 33. etc. door de jagers, de Babyloniers. Vergel. Gen. 10.8, 9. andere verstaen door beyden de Babyloniers. Vergel. Haba. 1.14, 15. and. ick sal vele, ofte, groote, visschers uytsenden etc. Sommige verstaen dit van de uytsendinge der Apostelen tot de bekeeringe der Ioden. Vergel. Ezech. 47.9, 10. met d’aent.

21 Datse nergens vry sullen zijn, selfs in alsulcke verborgene plaetsen, daermen sich andersins gemeenlick plach te bergen.

17

Want mijne ^{o 22} oogen zijn op alle hare wegen; sy en zijn voor mijn aengesichte niet verborgen, nochte hare ongerechticheyt verholen van voor mijne oogen.

o Iob 34.21. Prov. 5.21. Iere. 32.19.

22 D. ick lette op al haer voornemen ende doen: menschelick van Godt gesproken. hoe sulcke maniere van spreken oock ten goede gebruyckt wort, Siet 1.Reg. 8. op vers 29.

18

Dies sal ick ²³ eerst hare ongerechticheyt, ende hare sonde ²⁴ dobbel vergelden, om dat sy ²⁵ mijn lant ^p ontheylicht hebben: sy hebben mijne erffenisse met de ^{q 26} doode lichamen harer verfoeyselen ende harer grouwelen vervult.

23 Aleer ick hen de genade bewijse, waer van bov. vers 15. gesproken is.

24 D. ten vollen, als Iesa. 40.2. ond. 17.18.

25 Canaan. Siet Psal. 68. op vers 10.

p Iere. 3.2.

q Ezech. 43.7.

26 Hebr. doodt lichaem: als bov. vers 4. T.w. der menschen, die sy den afgoden geslacht ende geoffert hebben. Siet ond. 19.5. Ezech. 16.20, 21. ofte (gelijck sommige verstaen) met alle hare Afgoden, ende afgodische offerhanden, die voor Godt stoncken gelijck een aes, om datse onwetlick ende afgodisch waren. Siet Levit. 26.30. Men kan hiermede oock vergel. Ezech. 43.7.

19

ô ²⁷ HEERE, ghy zijt mijne sterckte, ende mijne sterckheyt, ende mijne toevlucht, ten dage der benaeutheyt: tot u sullen de heydenen komen van de eynden der aerde, ende seggen; Immers hebben onse vaders leugen ²⁸ erflick beseten, [ende] ²⁹ ydelheyt, daer in doch niet en was dat nut dede.

27 De Propheet over des volcks grouwelen verstoort, ende over Godts sware oordeelen benaeut zijnde, richt sich op door sijn geloove, ende de sekerheyt van Godts beloften, als of hy seyde: In allen desen houd’ ick u nochtans voor mijnen eenigen Godt, ende verfoeye alle Afgoderye: ende of ghy dan dit volck sult moeten afsnijden ende van u aengesichte wechdoen, so weet ick dat ghy de plaetse weder heerlick sult vervullen door de genadige beroepinge ende bekeeringe der heydenen, die u, met het uytverkoren overblijfsel der Ioden, beter sullen kennen ende dienen, als dit boose volck.

28 Ofte, ten erve nagelaten. Eenen seer langen tijt, van hant tot hant, in onkunde des waren Godts, ende afgoderye geleeft, ende daer in haren troost ende vermaeck genomen, ende sulcx haren kinderen nagelaten.

29 Siet bov. 14. op vers 22.

20

³⁰ Sal een mensche sich Goden maken? ³¹ sy en zijn doch geene Goden.

30 Dit kanmen in’t gemeyn nemen, als eene verfoeyinge van alle Afgoderye, soo wel der Ioden als der heydenen.

31 T.w. de gemaeckte Goden. D. Afgoden. als bov. cap. 2.11. ofte, (als sommige): daer sy selve (T.w. de menschen) geen Goden en zijn, als of de Propheet seyde: ’t is het aldersotste dinck datter soude konnen zijn, dat een mensch, die doch selfs geen Godt en is, sich onderwindt eenen Godt te maken.

21

Daerom, siet ick sal ³² hen bekent maken, op ditmael; ick sal hen bekent maken mijne ³³ hant, ende mijne macht: ende sy sullen weten, dat mijn ^r Naem is ³⁴ HEERE.

32 Desen Afgodischen volcke.

33 D. door mijne oordeelen toonen, dat ick de eenige Almachtige Godt ben.

r Iere. 33.2.

34 Siet Gen. 2. op vers 4.