Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xij. Capittel.

De Propheet klaegt voor den Heere over den voorspoet sijner godtlooser lantslieden, ende bidt dat hyse wechrucke, op dat het lant om hare boosheyt niet langer en lyde, vers 1, etc. waertegen de Heere hem onderwijst, ende noch swaerder vervolginge voorseyt, 5. klagende over de vertwijfelde rebellye sijns eygenen erfdeels, dat hy daerom door de Babyloniers moete verwoesten, ende met misgewas straffen, 7. niet willende evenwel ongestraft laten de heydensche nabuerige volckeren, die by dese occasie Israël mede op ’t lijf souden vallen: met belofte van de verlossinge sijns volcx, ende genade aen de heydenen, die haer met sijn volck tot hem souden bekeeren, 14.

1

¹ GHy soudt rechtveerdich zijn, ô HEERE, wanneer ick tegen u soude twisten: ² ick sal nochtans [van uwe] oordeelen met u spreken: ^a Waerom is der godtloosen ³ wech voorspoedich? [waerom] hebbense ruste, alle die trouwlooslick trouwloosheyt bedrijven?

1 De sin is, Ghy soudt in al u doen rechtveerdich bevonden worden (als Psal. 51.6.) in dien ick met u wilde rechten, pleyten, ofte disputeren over uwe oordeelen, maniere ofte wijse van regeringe, die ghy onderhout met godtloosen ende vroomen: waer van in’t volgende. Vergel. Psal. 73.2, 3. etc.

2 Ofte, laet my nochtans met u pleyten, ofte, rechten, Dat is, mijne klachten u voordragen. Vergel. bov. 4. op vers 12. Hebr. oordeelen, ofte rechten met u spreken.

a Iob 21.7. Psal. 73.11, 12. Habac.1.3.

3 D. haer voornemen ende doen. Siet Gen. 6. op vers 12. Dit siet wel in’t bysonder op die van Anathoth, waer van in’t voorgaende cap. ende ond. vers 5. gesproken wort, maer past oock wijders op andere diergelijcke in’t gemeyn.

2

Ghy hebtse geplant, sy zijn oock ingewortelt; sy ⁴ gaen voort, oock ⁵ dragense vrucht: ghy zijt [wel] ⁶ naeby in haren ^b monde, maer verre van hare ⁷ nieren.

4 D. schieten op, wassen daer henen, breyden haer uyt.

5 Hebr. maken sy. Siet Psal. 1. op vers 3. ende Hos. 8. op vers 7.

6 Sy spreken ende roemen van u. siet Iesa. 29.13. Matth. 15.6.

b Iesa. 29.13.

7 Siet bov. 11. op vers 20.

3

⁸ Maer ghy, ô HEERE, ^c kent my, ghy siet my, ende ^d proeft mijn herte, ⁹ [dat het] met u is: ¹⁰ Rucktse uyt als schapen ter slachtinge, ende ¹¹ heylichtse tot den dach der doodinge.

8 Met dese betrachtinge richt sich de Prophete op, sterckende hem selven, door de goede conscientie, ende ’t geloove van Godts voorsichticheyt.

c Psal. 17.3. ende 139.1.

d Iere. 11.20.

9 Ofte, [dat] met u [is] ofte, [hoe het selve] tegen, ofte met u [is]. D. ghy weet dat ick het oprechtelick ende getrouwelick met u houde, ende my van valscheyt ende boosheyt afsondere, ende dat ick daerom lyden moet. Vergel. Hos. 9.8. ende Gen. 5.8. Mich. 6.8. met d’aenteeck.

10 And. [maer] haerlieden ruckt ghy wech, T.w. als schapen, onvoorsiens van de kudde om te slachten. Dit gebedt des Propheten is in der daet een Prophetie ende leere van de haestige ende onvoorsiene veranderinge des tijdelicken gelucks der godtloose huychelaren, ende vervolgeren der vroome Propheten, specialick sijner lantslieden van Anathoth.

11 D. sondertse af, schicktse, bereytse. Vergel. bov. 6. op vers 4.

4

Hoe lange sal het lant ¹² treuren, ende het kruyt des gantschen velts verdorren? van wegen de boosheyt der gener die daer in woonen, vergaen de ^e beesten ende het gevogelte: dewijle sy seggen; ¹³ Hy en siet ons ¹⁴ eynde niet.

12 D. soo jammerlick gestelt zijn?

e Iere. 4.25. ende 7.20. ende 9.10.

13 T.w. de Heere, ofte, Ieremia, die ons dagelickx propheteren van onser nakende verwoestinge, maer (willense seggen) sy wetender beyde niet van: om welcke verachtinge, hartneckicheyt, sorgloosheyt, ende heyloose verloochgeninge van Godts voorsichticheyt, het lant selfs soo jammerlick verwoest is.

14 Hebr. achterste, uyterste, laetste. Siet Deut. 32.20. ende Prov. 14.12.

5

¹⁵ Als ghy loopt met de voetgangers so maken sy u moede; hoe sult ghy u dan ¹⁶ mengen met de peerden? so ghy [alleenlick] vertrouwt in een lant van ¹⁷ vrede, hoe sult ghy’t dan maken inde verheffinge vande Iordane?

15 Godt wil hier, ende in’t volgende, den Propheet in sijne becommernissen stercken, ende moet geven, als of hy seyde: Zijt ghy soo kleynhertich ende verlegen om dat uwe lantslieden van Anathoth, die als voetknechten zijn, u soo qualick bejegenen, hoe sult ghy’t dan konnen strecken tegen de ongetoomde, trotze Groote van Ierusalem, die als peerden, ofte ruyters zijn? Dit en moet u niet verdrieten, want ghy sult noch al veel swaerder vervolch moeten uytstaen ende overwinnen.

16 T.w. in strijt ofte twist, D. met hen te doen hebben?

17 Daer het water (om soo te spreken) in den lande stil ende sacht gaet, zijnde als vrede ende ruste te rekenen tegen het toekomende, Hoe sult ghy ’t dan maken als de wateren aen alle kanten overloopen? men kan hier, door de verheffinge der Iordane, verstaen den trotz van Ierusalems inwoonders, ofte de nakende verwoestinge des gantschen lants. van ’t oploopen der Iordane. Siet Iosu. 3.15. 1.Chron. 12.15. ond. 49.19. ende 50.44. And. [soo sy u moede maken] in een lant van vrede, (vergel. Psa. 41.10) [daer] ghy u vertrouwt, D. in u vaderlant, daer ghy meent, dat ghy buyten perijckel behoort te zijn: ende daer het noch geensins soo grof gaet, alst wel te Ierusalem ende te hove sal doen.

6

Want oock uwe broeders, ende uwes vaders huys, oock die selve, handelen trouwlooslick tegen u; oock die selve roepen u ¹⁸ met voller [stemme] achterna: en ^{f 19} gelooftse niet, wanneer sy ²⁰ vriendelick tot u spreken.

18 Ofte, met eene volle vergaderinge, by hoopen. Vergel. bov. cap. 4. op vers 5.

f Prov. 26.25.

19 Ofte, en vertrouwtse niet. Siet bov. 9.4.

20 Hebr. goede dingen. als 2.Reg. 25.28. ende ond. 52.32.

7

Ick hebbe mijn ²¹ huys verlaten, ick hebbe mijne ²² erffenisse laten varen: ick hebbe de ²³ beminde mijner ziele in de hant harer vyanden gegeven.

21 Den Tempel. D. ick sal ’t sekerlick verlaten. ende soo in’t volgende.

22 D. mijn volck. siet bov. cap. 10.16. alsoo in’t volgende versen.

23 Hebr. de minne, ofte, liefde mijner ziele. D. die ick, als een man sijne vrouwe, lief hadde. Vergel. bov. 11.15. alsoo onrecht voor ongerechtige. Iob 24.20.

8

Mijne erffenisse is my geworden als een Leeuw in den woude: sy heeft hare stemme tegen my ²⁴ verheven, daerom heb ickse ²⁵ gehaet.

24 Hebr. gegeven, D. sy is stout, trotz, wilt ende onbetoomt, brullende tegen my, ende mijne bevelen, waerschouwingen, ende dreygementen, gelijck een leeuw in’t wout.

25 Ende volgens, van my verstooten, verworpen ende verlaten, als vers 7.

9

Mijne erffenisse is my ²⁶ een gesprinkelde vogel; de vogelen zijn rontomme tegen haer: komet aen, versamelt al ghy gedierte des velts, komet ^g om te eten.

26 D. als een vreemde onbekende vogel, die (niet mijn levereye, maer) vele vreemde verwen heeft, daer alle andere vogelen sullen nae toe vliegen om dien te vernielen. And. is [niet] mijne erffenisse my een gevingerde, ofte, geklaeuwde roof-vogel, tegen welcken de roof-vogelen rontomme [vliegen]? T.w. de vyanden van alle kanten, ofte, ô ghy vogelen, [vliegt] rontom tegen haer. Vergel. Iesa. 18.6. Ezech. 39.17. etc.

g Iere. 7.33.

10

Vele ^{h 27} herders hebben mijnen ²⁸ wijngaert verdorven, sy hebben mijnen ²⁹ acker vertreden: sy hebben mijnen ³⁰ gewenschten acker gestelt tot eene ³¹ woeste wildernisse.

h Iere. 6.3.

27 D. Vorsten van Babel sullen, etc. Vergel. ond. 49.19, 20. met d’aenteeck.

28 Het Ioodsche volck, als Iesa. 5.1. etc.

29 Ofte, stuck [lants].

30 Hebr. stuck des wenschs, ofte, der begeerte.

31 Hebr. wildernisse der woestheyt, ofte, verwoestinge.

11

³² Men heeft ³³ hem gestelt tot eene woestheyt, verwoest zijnde treurt hy tot my: het gantsche lant is verwoest, om datter niemant en is, die’t ³⁴ ter herten neemt.

32 Hebr. hy heeft gestelt. D. een yeder der vyanden. ofte, men heeft etc.

33 Mijnen Acker.

34 Hebr. op, ofte, aen, in’t herte leyt, ofte, stelt, (vergel. 2.Sam. 13.33. etc.) T.w. wat door Ieremia, ende andere getrouwe Propheten, door Godts last wort voorgedragen.

12

Op alle ³⁵ hooge plaetsen in de woestijne zijn verstoorders gekomen; want het ³⁶ sweert des HEEREN verteert van het [een] eynde des lants tot aen’t [ander] eynde des lants: daer en is geen ³⁷ vrede voor ³⁸ eenigen vleesche.

35 Daermen andersins gemeynlick plach, ende nu oock meynde veylich ende vry te zijn.

36 Vergel. ond. 25. op vers 29. ende 47.6.

37 D. ruste, welvaert, voor eenige levendige ziele, ofte, eenigen mensche. siet Gen. 6. op vers 12.

38 Hebr. allen.

13

³⁹ Sy hebben tarwe ⁱ gezaeyt, maer doornen gemaeyt, sy hebben sich ⁴⁰ gepijnicht, [maer] niet gevordert: ⁴¹ wordet also beschaemt ⁴² van wegen u lieder inkomsten, van wegen de hitticheyt des toorns des HEEREN.

39 De Ioden.

i Levit. 26.16. Deut. 28.38.

40 Ofte, wee gedaen: met grooten arbeyt.

41 D. soo sult ghy sekerlick beschaemt worden. Vergel. Psal. 37. op vers 3. ende Prov. 3. op vers 4. alsoo spreeckt Godt in sijne beloften ende dreygementen, vermits de sekerheyt van dien.

42 D. van wegen het gebreck uwer inkomsten, die ghy siet dat u feylen.

14

Alsoo seyt de HEERE; Aengaende alle ⁴³ mijne boose nabueren, die mijne ⁴⁴ erffenisse ⁴⁵ aenroeren, dewelcke ick mijnen volcke, Israël, erflick ingegeven hebbe: Siet ick salse uyt haer lant ^{k 46} uytrucken, maer het huys Iuda sal ick uyt haer-

43 Die rontom mijn volck ende lant woonen, als, Syriers, Ammoniten, Moabiten, Philistijnen etc. die Israël by dese occasie, dat ickse tuchtige, mede mochten op ’t lijf vallen.

44 Canaan. siet bov. cap. 2.7.

45 Siet Gen. 26. op vers 11.

k Deut. 30.3. Iere. 32.37.

46 Door de vyanden. Siet ond. capp. 47. 48. ende 49.

[fol. 41r]

lieder midden ⁴⁷ uytrucken.

47 D. verlossen, uytredden, soo dat dese boose naeburen haren moet aen Iuda niet en sullen koelen. Siet gelijcken gebruyck van eenderley woort bov. cap. 1.17.

15

Ende het sal geschieden, na dat ick ⁴⁸ se sal uytgeruckt hebben, so sal ick wederkeeren, ende my harer ⁴⁹ ontfermen; ende ick salse wederbrengen, eenen yegelijcken tot sijne erffenisse, ende eenen yegelijcken tot sijn lant.

48 Die boose nabueren.

49 Vergel. ond. 48. op vers 47.

16

Ende het sal geschieden, indien sy ⁵⁰ de wegen mijnes volcx ⁵¹ vlijtichlick sullen leeren, ⁵² sweerende by mijnen Name, [Soo waerachtich als] de HEERE leeft, gelijck als sy mijn volck geleert hebben te sweeren by Baal, soo sullen sy in’t midden mijns volcx ⁵³ gebouwt worden.

50 De salichmakende Religie, die ick mijner kercke hebbe voorgeschreven, ende die by haer in swange gaet. Vergel. Iesa. 2.3. etc. Dit siet op de beroepinge der heydenen.

51 Hebr. leerende sullen leeren.

52 D. my recht nae mijn woort kennende ende dienende. Verg. bov. 4.2. etc.

53 Door de predicatie des Euangelij bekeert, ende mijner kercke ingelijft zijnde, sullen sy den segen mijns genaden verbonts met haer genieten. Siet Ephes. 2.18, 19, 20, 21, 22.

17

^l Maer indien sy niet sullen hooren, so sal ick die selve natie ⁵⁴ t’eenemael uyt-rucken ende verdoen, spreeckt de HEERE.

l Iesa. 60.12.

54 Hebr. uytrucken uytruckende, ofte, uytplucken uytpluckende. Vergel. Iesa. 60.12.