Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xlviij. Capittel.

De Heere klaecht over der Ioden huychelerye, vers 1. hartneckicheyt, 3. ende verachtinge sijner voorseggingen, 5, etc. nochtans verschoont hyse om sijnes naems wille, 9. op dat sy hem recht leeren kennen, 12. hy belooft Cores sijnen segen, 14. ende vermaent de Ioden tot onderhoudinge sijner geboden, met belofte sijnes segens, 18. ende met belofte van eene gelucksalige verlossinge uyt Babel, 20. gelegentheyt der godtloosen, 22.

1

HOort dit ghy huys Iacobs, die genoemt worden met den name Israëls, ende ¹ uyt de wateren Iuda voortgecomen zijn: die daer ² sweeren by den name des HEEREN, ende ³ vermelden den Godt Israëls, ⁴ [maer] niet in waerheyt, noch in gerechticheyt.

1 D. die uyt de stamme Iuda, als uyt een spring-ader, gesproten zijt. Siet Deut. 33.28. Psal. 68.27. ende de aent. aldaer.

2 Daer mede betuygende, dat sy den Heere voor den waren Godt kennen. want eenen rechtmatigen eedt, is Godt tot getuyge aenroepen.

3 T.w. als sy by hem sweeren. Siet Exod. 23.13.

4 D. niet oprechtelick gelijck het de Heere vereyscht, maer huychelisch. siet Ier. 4.2.

2

⁵ Ia van ⁶ de heylige stadt worden sy genoemt, ende ⁷ sy steunen op den Godt Israëls: HEERE der heyrscharen is sijn naem.

5 Of, hoewel.

6 T.w. Ierusalem. Hebr. de stadt der heylicheyt. D. sy roemen haer, dat sy burgers ende inwoonders der heyliger Stadt van Ierusalem zijn.

7 T.w. so veel den uyterlicken schijn belangt. Maer of sy schoon met woorden hier van roemen, so en zijn sy het in der daet niet, maer haer herte is verre van hem.

3

⁸ De voorige dingen hebbe ick verkondicht ⁹ van doe af, ende uyt mijnen monde zijn sy voortgecomen, ende ick hebbese doen hooren: Ick hebse snellick gedaen, ende sy zijn gecomen;

8 T.w. soo segeningen, als straffen.

9 T.w. van dier tijt af doe ick u lieden tot mijn volck hebbe aengenomen. of, van dier tijt af doe ick u uytgeleyt hebbe uyt Egypten, ende dat ick u mijne wet gegeven hebbe. alsoo ooc vers 5.

4

Om dat ick wist, ¹⁰ dat ghy hart zijt, ende uwen necke ¹¹ een yseren zenuwe is, ende u voorhooft ¹² koper:

10 Siet de aent. Exod. 32.9. ende 33.3. ende Deut. 9.13. ende 31.27. ende 32.5.

11 D. soo hart als een yseren senuwe.

12 D. hart ende oneen beschaemt.

5

Daerom hebbe ick 't u van doe af verkondicht, eer dan het quam hebbe ick 't u doen hooren: op dat ghy niet misschien soudt seggen, ¹³ Mijn Afgodt heeft die dingen gedaen, of mijn gesneden beelt, of ¹⁴ mijn gegoten-beelt heeftse bevolen.

13 Hebr. mijn smerte.

14 Hebr. mijne gietinge.

6

Ghy ¹⁵ hebt [het] gehoort, ¹⁶ aenmerckt dat alles: sult ¹⁷ ghylieden het oock niet ¹⁸ vercondigen? van nu af doe ick u ¹⁹ nieuwe dingen hooren ende ²⁰ verborgene dingen, ende die ghy niet geweten en hebt.

15 T.w. 't gene dat ick te vooren verkondicht hebbe, ende oock wat daer na geschiet is.

16 Hebr. aenschouwt, ofte, siet. D. neemt ter herten, betracht wel.

17 Die u beroemt mijn volck te zijn, dat ick vercoren hebbe, op dat ghy als Propheten dese dingen my ter eere soudt verkondigen, T.w. dat ick soo vaderlick ende soo vriendelick met u ben omgegaen.

18 D. roemen en prysen.

19 T.w. den onderganck der Babyloniers, ende uwe verlossinge uyt de Babylonische gevangenisse door Cores.

20 Hebr. verwaerde, bewaerde.

7

²¹ Nu zijnse geschapen, ende niet van doe af, ende voor [desen] dach en hebt ghyse oock niet gehoort: op dat ghy niet misschien seggen en soudt, Siet, ick hebse geweten.

21 D. 't is nu eerst door de Propheten geopenbaert, ende aen den dach gegeven 't gene dat te vooren als verborgen was in mijnen heymelicken raet.

8

Oock en hebt ghyse ²² niet gehoort, oock en hebt ghyse niet geweten, oock van doe af en is uwe oore niet geopent geweest: want ick hebbe geweten, ²³ dat ghy gantsch trouwlooslick handelen soudt, ende dat ghy ²⁴ van den buyck af een overtreder ²⁵ genaemt zijt.

22 T.w. van uwe sterre-kijckers ende waer-seggers.

23 Hebr. dat ghy trouwlooselick handelende, trouwlooselick handelen soudt, T.w. aen my.

24 D. van dien tijt af dat ghy ontfangen ende geboren zijt, ende voorder oock van den tijt af, dat ick u geroepen, ende tot mijn volck aengenomen hebbe.

25 Verstaet hier by, Ende ghy zijt het oock in der daet geweest, Of: ghy hebt u alsoo gehouden ende gedragen, datmen u wel met rechte alsoo mach noemen.

9

Om mijns naems wille sal ick mijnen toorn ²⁶ langer uytstellen, ende ^a [om] mijnes roems [wille] sal ick ²⁷ u te goede, [my] ²⁸ bedwingen: op dat ick u niet ²⁹ af en houwe.

26 Of, verlangeren, of, vertrecken.

a Ies. 43.21. ende 25.

27 Of, uwent halven. And. tegens u.

28 And. versegelen, D. inhouden, toomen, te rugge houden.

29 Gelijckmen eenen boom afhouwt, diemen uytroeyen wil.

10

Siet, ick hebbe u ³⁰ geloutert, doch ³¹ niet als silver, ick hebbe u ³² gekeurt in den smelt-kroes der elende.

30 T.w. door cruys, elende, ende tegenspoet.

31 T.w. niet soo dickwijls noch soo naeuwe alsmen het silver loutert, op dat ghy niet heel en vergaet. Of, Niet met het silver, D. Ick en sal u in den smelt-croes met het silver niet te gelijcke beproeven, gelijck men het valsch silver door het goede, in eenen ende den selven smelt-croes te gelijcke beproeft. De sin is: Ick sal u wel met kruys besoecken, maer ick sal het matigen. Siet 1.Petr. 1.7.

32 T.w. als gereynicht, geloutert ende uytgelesen gout, of silver, dat inden smelt-oven geloutert is. siet Prov. 17.3. ende 27.21. De sin is, Als ick u door mijne genade soo lange in 't kruys sal hebben steken laten, tot dat ghy u met ware hertgrondelicke boete tot my bekeert, sal ick u weder weldadicheyt bewijsen.

11

Om mijnen 't wille, om mijnen 't wille sal ick 't doen, want hoe soude ³³ hy ontheylicht worden? ende ^b ick en sal mijne eere aen geenen anderen geven.

33 T.w. mijn name, vers 9. ontheyligt worden, D. bespot ende gesmaet worden, als of ick niet getrouwelick met mijn volck gehandelt en hadde, maer dat ick het geheelick verlaten hadde, daer ick het doch anders belooft hadde.

b Ies. 42.8.

12

Hoort nae my, ³⁴ ô Iacob, ende ghy ³⁴ Israël mijn geroepene: Ick ben de selve, ^c ick ben de eerste, oock ben ick de laetste.

34 D. ghy nakomelingen Iacobs, die ick tot mijn volck uytverkoren ende geroepen hebbe.

34 D. ghy nakomelingen Iacobs, die ick tot mijn volck uytverkoren ende geroepen hebbe.

c Ies. 41.4. ende 44.6. Apoc. 1.17. ende 22.13.

13

Oock heeft mijne hant de aerde gegrondet, ende mijne rechterhant heeft de hemelen ³⁵ met de palme afgemeten: wanneer ickse roepe, ³⁶ staen ³⁷ sy daer te samen.

35 Hebr. gepalmt, of, omspannen. siet Ies. 40.12.

36 D. sy verschynen ende staen stracx veerdich tot mijnen dienst. Een maniere van spreken genomen van der Coningen ende Princen dienaers. siet 1.Reg. 10.8. ofte aldus: als ickse riep, stondense daer te samen. T.w. in de scheppinge.

37 T.w. de hemelen, ende alle creatueren. Siet Psa. 147.4.

14

Vergadert u ghy alle, ende hooret, wie ³⁸ onder hen ^d heeft dese dingen vercondicht? de HEERE heeft ³⁹ hem ⁴⁰ lief, ⁴¹ hy sal ⁴² sijn welbehagen tegen Babel doen, ende ⁴³ sijn arm sal [tegen] de Chaldeen zijn.

38 T.w. de Afgoden der heydenen, van de welcke mentie gemaeckt is, bov. vers 5.

d Ies. 41.22, 23.

39 T.w. Cores.

40 T.w. soo verre, dat hy hem sijnen segen ende voorspoet tegen de Babyloniers geven sal. Siet Ies. 45.1.

41 T.w. Cores.

42 T.w. des Heeren welbehagen. De sin is, Cores sal, nae des Heeren welbehagen, Babel verstooren, ende de Ioden uyt de Babylonische gevangenisse verlossen.

43 T.w. Godes arm, D. macht: of, sijnen, T.w. Cores arm. And. hoewel de Chaldeen sijnen arm geweest zijn. De sin is, Of schoon Godt de Heere de Chaldeen gebruyckt heeft, om sijn volck te castyden, ende om sijne macht te doen blijcken: So sal hyse evenwel, als een roede of slaenden staf verbreken, ende door Cores onderdrucken.

15

Ick, Ick hebbe [het] gesproken, oock ⁴⁴ hebbe ick ⁴⁵ hem geroepen, Ick sal hem doen comen, ende hy sal voorspoedich zijn [op] sijnen wech.

44 D. Ick sal hem ter bequamer tijt roepen, want Cores en was doe noch niet geboren als Iesaias dit van hem propheteerde. Siet de aenteeck. Ies. 44. op vers 28.

45 T.w. Cores. als bov. 45.1.

16

⁴⁶ Naedert ghylieden tot my, hoort dit, ⁴⁷ Ick en hebbe ⁴⁸ van den beginne niet in 't verborgen gesproken, [maer] van dien tijt af ⁴⁹ dat het geschiet is, ben ick daer: ende nu, de Heere HEERE, ende sijn Geest, ⁵⁰ heeft my gesonden.

46 Dit spreeckt de Prophete tot de Ioden, haer tot sich roepende, om haer meer ende meer te verstercken ende te bevestigen in't gene dat hy haer te vooren verkondicht heeft.

47 Als of de Prophete seyde, Ick en hebbe u lieden niet verswegen van sulcx als my de Heere bevolen heeft u te verkondigen: Maer ick hebbet u al t'samen klaerlick ende duydelick te kennen gegeven.

48 Hebr. van 't hooft.

49 D. dat het de Heere my geopenbaert heeft. And. dat het daer geweest is, ben ick, of, was ick, D. ick hebbe met vlijt ende neersticheyt op mijn prophetisch-ampt gepast. Siet Ies. 21.8.

50 Dewyle ick een Ambassadeur ben van onsen grooten Godt, so behoordemen my te hooren ende geloove te geven.

17

Alsoo seyt de HEERE uwe verlosser de Heylige Israëls: Ick ben de HEERE uwe Godt, die u leert wat nut is, die u leydt op den wech [dien] ghy gaen moet.

18

^e Och dat ghy nae mijne geboden geluystert hadt! so soude ⁵¹ uwe vrede geweest zijn ⁵² als een riviere, ende ⁵³ uwe gerechticheyt ⁵⁴ als de golven der zee.

e Deut. 32.29. Psal. 81.14.

51 D. uwen welstant. Siet Psal. 37. op vers 11.

52 D. overvloedich, ende altijt duerende, gelijck een riviere altijt vliet.

53 De vrucht uwer gerechticheyt, T.w. de gelucksalige staet uwer regeringe, die gevolgt soude hebben, indien ghy u ter gerechticheyt hadt begeven. Siet Psal. 24. de aent. op vers 5.

54 D. overvloedelick, boven maten veel.

19

Oock soude ⁵⁵ u zaet geweest zijn, ⁵⁶ als het zant, ende ⁵⁷ die uyt ⁵⁸ uwe ingewanden voortcomen, als ⁵⁹ desselven ⁶⁰ steenkens: diens name niet en soude worden ⁶¹ afgehouwen, noch verdelcht van voor mijn aengesichte.

55 D. uwe kinderen.

56 T.w. in menichte.

57 D. de kinderen die uyt u souden voortkomen. Siet de aenteeck. Iob cap. 5. op vers 25.

58 D. u lichaem.

59 T.w. zants.

60 And. grof-zant, of, keeseling-steenen.

61 Siet vers 9.

20

^f Gaet uyt van Babel, ⁶² vliedt van de Chaldeen, vercondiget, met de stemme des gejuychs, doet sulcx hooren, brengt het uyt tot aen het eynde der aerde, segget, De HEERE heeft sijnen knecht Iacob ⁶³ verlost.

f Ies. 52.11. Ier. 50.8. ende 51.6, 45. Apoc. 18.4.

62 D. treckt haestelick wech, als ontvluchtende, op dat ghy niet mede ingewickelt en wort in het gestrenge oordeel, 't welck Godt over de Babyloniers sal brengen. Siet Ier. 51.6. Apoc. 18.4.

63 T.w. uyt de Babylonische gevangenisse, ende uyt andre elende meer.

21

⁶⁴ Ende, ⁶⁵ Sy ⁶⁶ en hadden geenen dorst, [doe] ⁶⁷ hyse leydde door de woeste plaetsen: ⁶⁸ hy dede hen water uyt den rotz-

64 T.w. segt oock.

65 T.w. de Ioden die uyt Babel nae Iudaeam door de woestyne trecken souden.

66 De Heere heeft eertijts sijn volck met allerley nootdurft versorgt, doe hyse door de woestijne nae het lant Canaan voerde: Alsoo belooft hier de Heere, dat hy sijn volck oock versorgen soude, als hy het uyt Babel nae het Ioodsche lant wederom brengen soude, ende voorts sijne kercke geestelick verlossen ende salich maken. Siet bov. cap. 43. vers 19, 20.

67 T.w. de Heere.

68 Siet Exod. 17.6. Num. 20.11. Psal. 105.41.

[fol. 25r]

steen vlieten: als hy den rotzsteen cloof, so vloeyden de wateren daer henen.

22

[Maer] ⁶⁹ de ^g godtloose en hebben ⁷⁰ geen vrede, seyt de HEERE.

69 D. de ongeloovige, de Afgoden-dienaers, sy zijn dan Babyloniers, of Ioden.

g Ies. 57.21.

70 D. geen wel-vaert, noch nae der ziele, noch nae den lichame. Siet boven vers 18. ende onder cap. 57. vers 21.