Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xj. Capittel.

Vermaninge tot milddadicheyt aen den armen, sonder aen te sien hare onweerdicheyt, vers 1, etc. altijt voor oogen hebbende de voorsichticheyt Godes, 5. sonder nochtans den arbeyt te versuymen, 6. het leven is den menschen soet, nochtans zijn der quader dagen meer, dan der goeden, 7. Vermaninge aen de jonge lieden, dat sy in hare genoechten altijt aen het oordeel des Heeren moeten gedencken, 9.

1

¹ WErpt u broot uyt ² op het water: want ³ ghy sult het vinden ⁴ na vele dagen.

1 D. doet wel aen een yegelicken, soo bekende, als onbekende.

2 Hebr. op het aengesichte des waters, of, der wateren. Verstaende by het water, de arme, die niet en hebben om wederom te vergelden, so dat het schijnt verloren te zijn watmen haer geeft. Aldus spreken wy oock, het is soo veel als ofmen’t in’t water, of inde zee wierpe.

3 D. Godt sal’t u weder-geven: ja veel-licht oock wel de mensche selve, dien ghy over lanck eenige weldaet ofte hulpe gedaen hebt.

4 Hebr. na veelheyt van dagen. D. na dat vele dagen of jaren sullen vervloten zijn.

2

⁵ Geeft ^a een deel aen ⁶ sevene, ja oock aen ⁶ achte: ⁷ want ghy en weet niet wat quaet op der aerde wesen sal.

5 T.w. uwe aelmissen, of, u broot.

a 2.Cor. 9.10.

6 Een seker getal voor een onseker, als Prov. 6. vers 16. Mich. 5.5. Christus seyt, geeft eenen yegelicken die ’t begeert. Luce 6.30. vergel. Deut. 15.7, 8.

6 Een seker getal voor een onseker, als Prov. 6. vers 16. Mich. 5.5. Christus seyt, geeft eenen yegelicken die ’t begeert. Luce 6.30. vergel. Deut. 15.7, 8.

7 Als of hy seyde, de tijt kan komen, dat ghy van al het uwe sult berooft, ende tot eenen bedelaer gemaeckt worden: Dan sult ghy wel wenschen, dat andere u oock milden bystant deden: Doet dan oock alsoo by andre. siet Luc. 16.9. Gal. 6.9.

3

⁸ Als de wolcken vol geworden zijn, ⁹ so stortense plas-regen uyt op der aerde: ende ¹⁰ als de boom nae het zuyden, of als hy nae het noorden valt, in de plaetse daer de boom valt daer sal hy wesen.

8 Hy wil seggen, dat de rijcke aen de arme hare miltdadicheyt rijckelick behoorden te betoonen, gelijck de regen het dorre lant rijckelick bevochticht, sonder onderscheyt van plaetsen of ackeren: Godt doet sijnen regen vallen soo wel over de quade, als over de goede.

9 Hebr. so ledigense.

10 De sin is, Gelijck een boom die eens valt, of gevelt wort, niet wederom op en staet, noch geene vruchten meer en draecht: Alsoo oock, wanneer wy eens gestorven zijn, het zy in wat staet het mach zijn nae de ziele, so en staen wy niet weder op, om wederom in dit tijdelicke leven te komen, so dat wy na onse doot den armen niet meer yet geven ofte mede-deylen en kunnen. ende behooren derhalven goet te doen in dit leven. Siet Gal. 6.10.

[fol. 22r]

4

¹¹ Wie op den wint acht geeft, die en sal niet zaeyen: ende wie op de wolcken siet, die en sal niet maeyen.

11 Salomo wil seggen, die al te curieuselick op wint en weder past, ende van tijt tot tijt noch al beter weder verwacht, niet willende zaeyen tot dat hy weder heeft ’t welck geheel nae sijnen wensch ende wille is, die en sal niet lichtelick aen het zaeyen komen, maer hy sal den bequaemsten zaey-tijt versuymen: Alsoo oock die in den maey-tijt al te seer op wint en weer lett. Eenige duyden dese woorden op het uyt-deylen der aelmissen, aldus, Alsoo oock, indien yemant al te scrupuleuselick soude willen dencken op alle veranderingen van tyden, denckende, dat hy selfs konde arm worden, etc. Ofte op de onwaerdicheyt ofte ondanckbaerheyt der armen, etc. die en sal nimmermeer aelmissen geven, ende hy sal soo doende, nimmermeer doen dat hy te doene schuldich is.

5

^b Gelijck ¹² ghy niet en weet welck de wech des wints zy, [of] hoedanich ^{13 c} de beenderen zijn in den buyck van ¹⁴ eene swangere [vrouwe]: alsoo ¹⁵ en weet ghy het werck Godes niet, ¹⁶ die het alles maeckt.

b Ioh. 3.8.

12 T.w. van waer hy komt, waer hy henen vliecht, hoe lange ende hoe sterck, dat hy uyt een geweste waeyen sal. Ioh. 3.8.

13 Door de beenderen moetmen hier verstaen de geheele masse ofte vrucht, ofte ’t kint in smoeders lichaem.

c Psal. 139. versen 15, 16.

14 Hebr. eener volle [vrouwe.]

15 D. Ghy en weet noch en kont de regeringe Godes niet weten, nochte verstaen wat hy in sijnen alwysen raet besloten hebbe: hoe lange ghy uwe goederen sult hebben ende behouden. laett derhalven uwe onnutte sorge varen, ende doet den armen goet, soo lange als u Godt het leven ende de macht geeft.

16 Ofte, dat hy aen, of, met allen doet.

6

Zaeyt u zaet ¹⁷ in den morgenstont, ende en treckt uwe hant des avonts niet ¹⁸ af: want ghy en weet niet ¹⁹ wat recht wesen sal, of dit, of dat, of dat die beyde ²⁰ t’samen goet zijn sullen.

17 D. vroech.

18 T.w. van zaeyen, of, van het zaet in d’aerde te werpen.

19 D. of dat wel opwassen sal, dat ghy des avonts gezaeyt hebt, ofte, of dat beter opwassen sal, dat ghy des morgens gezaeyt hebt.

20 Hebr. als een. D. even goet.

7

²¹ Voorder, ²² het licht ²³ is soet, ende ’t is den oogen ²⁴ goet de Sonne te aenschouwen.

21 Of, trouwens, of, sekerlick. Als of hy seyde, ’Tis wel waer, etc.

22 D. dit tydelicke leven, datmen het licht der sonne moge aenschouwen.

23 D. ’T is den mensche aengenaem.

24 D. lieflick.

8

Maer indien de mensche vele jaren leeft, [ende] verblijdt hem in die alle; so laet hem oock gedencken ²⁵ aen de dagen der duysternisse: want die sullen vele zijn; [ende] ²⁶ al wat gekomen is, ²⁷ is ydelheyt.

25 D. aen de doot. want de doode legtmen in ’t graf, daer het duyster is.

26 D. al wat hem bejegent is.

27 Hy sal moeten bekennen, datter in dit leven niets bestendich en is, daer in men sich volkomelick moge verblijden.

9

Verblijdt u, ô jongelinck, in uwer jeucht, ende laet u herte u ²⁸ vermaken in de dagen uwer jongelinckschap, ende ²⁹ wandelt in de wegen uwes herten, ende ³⁰ in de aenschouwinge uwer oogen: maer wetet, dat Godt, om alle dese dingen ³¹ u sal doen komen voor ’t gerichte.

28 Hebr. goet doen.

29 D. doet wat u herte lust, ende wat uwe oogen behaecht. uyt dese woorden blijckt genoechsaem, dat Salomo hier niet in eernst en spreeckt, maer ironicè, ofte schimps-wyse, tegens de gene die sulcx als hier staet, met eernst spreken ende gevoelen, namelick, datmen de jonge jaren met wellusticheyt moet ofte mach door-brengen. Num. 15.39. verbiedt Godt te wandelen in de wegen des herten.

30 D. in al wat uwe oogen behagelick ende aengenaem is, volcht dat vry, neemt u genoechte in dit leven.

31 Als of hy seyde, Ghy sult daer wel ongeern aenkomen, maer Godt sal u wel doen komen, om rekenschap te geven van al dat ghy gesproken ende gedaen hebt. siet ond. 12.14.

10

So doet dan ³² de toornicheyt wijcken van u herte, ende doet ³³ het quade wech ³⁴ van uwen vleesche: want de jeucht ende ³⁵ de jonckheyt ³⁶ is ydelheyt.

32 Onder de toornicheyt begrijpt hy alle quade bewegingen des herten, die het selve ontroeren, als sy vermaent worden de wellusten te verlaten, ende de vreese Godes aen te nemen. Andre verstaen door de toornicheyt de sonde, die den toorn Godes verweckt over de menschen. And. verdriet, moeyelickheyt, treuricheyt.

33 D. allerley quade begeerlickheyt, ende quade lusten, of sonden.

34 D. van u lichaem. Siet Rom. 6.13. ende 1.Cor. 6.15.

35 Het woort het welck in den Hebr. text staet, beteeckent eygentlick den dageraet. De jonckheyt, ofte kintsche jaren, zijn als de morgen-stont van ’smenschen leven: De morgen-stont is haest voor-by, de dach passeert snellick, ende dan komt stracx de nacht, in welcken niemant wercken en kan.

36 Dewyle sy verganckelick, haest passerende, ende vol dwaesheyt is.