Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het viij. Capittel.

Een vermaninge, datmen den Coninck, oft d’Overicheyt alle behoorlicke gehoorsaemheyt bewijse, vers 1, etc. Datmen sich niet te seer en becommere met het aenstaende quaet, 6. Daerna verhaelt hy noch eenige andre ydelheden deses levens, als namelick, hoe de onderdanen vande quade Overicheden onderdruckt worden, 9. Dat vele menschen in sonden blijven steken, om datse niet stracx gestraft en worden, 11. Doch de straffe en sullen sy niet ontgaen, 12. alhoewel het dickwijls den vroomen qualick, ende den boosen in dese werelt wel gaet, 14. daer op besluyt hy, dat het best is, datmen in dit leven de gaven Godes met vrolickheyt geniete, 15. verlatende de onnoodige ende overtollige sorge des levens, 16.

1

^{* 1} WIe is gelijck de wijse? ende wie weet de uytlegginge der dingen? ² de wijsheyt des menschen verlicht sijn aengesichte, ende de ³ stuericheyt sijnes aengesichts wort ⁴ [daer door] verandert.

* Verscheydene soo hebreeusche, als oock veel oversettingen, voegen d’eerste woorden deses vers aen het laetste vers des 7 cap.

1 Als of hy seyde, ’T is seker ende gewis, dat een wijs man alle andre menschen in weerdicheyt te boven gaet, om dat hy alle dingen wel ende grondelick can uytleggen ende beantwoorden.

2 D. sy maeckt hem beleeft ende vriendelick. And. Sy geeft hem ’t licht der kennisse, sulcks dat hy seer klaer ende bescheydelick siet hoe hy heeft te wandelen, ende wat hem staet te doen, of te laten. siet bov. cap. 2.14.

3 Of, wreetheyt. Hebr. sterckheyt, of hardicheyt. D. hy leyt de felheyt of wreetheyt af: die haer gemeenlick in’t aengesichte openbaert. Siet Deut. 28.50. ende Iud. 14.14. ende de aenteeck. aldaer.

4 T.w. door de wijsheyt.

2

^a Ick [segge]; ⁵ Neemt acht ⁶ op den mont des Conincks: doch ⁷ nae de gelegentheyt van den eedt Godes.

a Prov. 24.21.

5 Hebr. Ick, bewaert. ’t is een kort afgebrokene maniere van spreken.

6 D. op ’t gene dat de Coninck seyt, of, op ’t gene dat hy u gebiet. het woort mont beteeckent dickwijls een reden, of woorden: ende woorden beteeckent dickwijls, bevelen, of geboden, als Exod. 17.1.

7 D. gehoorsaemt also den Coninck ofte Overicheyt, dat ghy midlerwyle niet en verlaet noch en vergeet den schuldigen plicht ende eedt, daermede ghy principalick aen Godt verbonden zijt. And. om de sake van den eedt Godes.

3

En haest u niet wech te gaen ⁸ van sijn aengesichte; ⁹ en blijft niet staende in eene quade sake: want ¹⁰ al wat ¹¹ hem lust, doet hy.

8 T.w. des Conincx. T.w. uyt onverduldicheyt, als hy u wat beveelt, dat u niet en behaecht: met u haestich wech-gaen te kennen gevende, dat ghy weygerich zijt te doen dat u de Coninck beveelt. And. wech te gaen, D. uyt sijnen dienst te treden, ende hem te verlaten. Sommige verstaen dit ende ’t gene volcht, van Godt.

9 D. en houdt u aen geen quade sake, en staetse niet toe. siet d’aent. 2.Reg. 23. op vers 3. Ofte en blijft niet obstinatelick in ’t weygeren van het bevel des Conincx.

10 Soo dat hy sich, wanneer het hem belieft, aen u wreken kan, ende toornich zijnde, soude hy u lichtelick straffen.

11 T.w. den Coninck.

4

Waer ¹² het woort des Conincks is, daer is heerschappye: ende wie sal tot hem seggen, ¹³ Wat doet ghy?

12 D. het bevel. De sin is, Als de Coninck sijne dienaren beveelt, dat sy u sullen straffen, niemant en derf sijn heerschappende bevel tegen-staen.

13 D. waerom beveelt ghy my dit?

5

^b Wie ¹⁴ het gebodt onderhoudt, ¹⁵ en sal niet quaets gewaer worden: ende ¹⁶ het herte eenes wijsen sal tijt ende wijse weten.

b Rom. 13.3.

14 T.w. het bevel des Conincks, ’t welck niet en strijt tegen den wille ende ’t bevel Godes.

15 D. hy en sal inde ongenade ende straffe Godes, ofte des Conincx, noch der Overicheyt niet vervallen. Hebr. en sal niet weten een quaet dinck.

16 D. Een wijs man weet hoe hy sich nae gelegentheyt sal schicken, dat hy Godt, noch den Coninck niet en vertoorne.

6

Want een yeder voornemen heeft tijt ende wijse: ¹⁷ Dewijle het quaet des menschen vele is over hem.

17 D. de mensche is veel ongelucx ende swackheyts onderworpen, daerom moetmen voorsichtich zijn in sijne saken.

7

¹⁹ Want hy en weet niet watter geschieden sal: want ^c wie sal ’t hem te kennen geven, ²⁰ wanneer het geschieden sal?

19 D. hy en weet niet wat hem Godt toe-schicken sal, gelijck hy oock niet en weet den tijdt wanneer: Ende derhalven en kan hy ’t niet voor komen: Daerom moet hy steets Godt bidden om een heylige voorsichticheyt, op dat hy sich wel ende nae behooren moge dragen.

c Eccles. 6.12.

20 Of, hoe.

8

^d Daer en is geen mensche ²¹ die heerschappye heeft over den geest, ²² om den geest ²³ in te houden: ende hy en heeft geene heerschappye ²⁴ over den dach des doots; oock ²⁵ geen geweer ²⁶ in desen strijt: oock en sal de ²⁷ godtloosheyt hare Meesters niet verlossen.

d Iob 14.5. Psal. 39.6.

21 T.w. als den mensche de doot overkomt.

22 D. om den adem ofte ziele, ofte geest des levens binnen het lichaem te houden, dat hy daer niet uyt en vare.

23 Het Hebr. woort beteeckent soo veel als in een gevanckenisse besluyten, of bewaren.

24 Of, in den dach des doots. D. als de doot het leven komt bestrijden, ende de sterfdach gekomen is, so en isser geen middel om de doot te ontkomen.

25 D. vleeschelicke wapenen. And. geene los-latinge.

26 T.w. als leven ende doot met malkanderen strijden.

27 Gelijckmen gemeenlick seyt, onrecht slaet sijn eygen meester. And. het onrustich gewoel, als of hy seyde, Dat yemant nu dit, dan dat voorneemt, ende seer woelende is, om tot sijn voornemen te geraken, en sal hem al mede niet helpen tegen de doot.

9

Dit al hebbe ick gesien, doe ick mijn herte begaf tot alle werck dat onder de Sonne geschiet: ²⁸ Daer is een tijt dat de [eene] mensche over den [anderen] mensche heerscht, ²⁹ hem ten quade.

28 Of, [oock sach ick] eenen tijt, in den welcken, etc. T.w. als een onrechtveerdich mensche in hoochheyt, ende in het ampt der overicheyt verheven wort, daer doch de gene die dit ampt bedienen, harer ondersaten welvaert insonderheyt ende voor al behoorden te soecken, Rom. c. 13.4.

29 Ofte, den heerscher, ofte dien over welcken hy heerscht.

10

Alsoo hebb’ ick oock gesien de godtloose ³⁰ die begraven waren, ende [de gene die] quamen, ende uyt ³¹ de plaetse des Heyligen gingen, die werden vergeten in die Stadt, [in] de welcke sy recht gedaen hadden: ³² Dit is oock ydelheyt.

30 D. die in vergetenheyt gestelt waren.

31 Verst. hier door de plaetse des heyligen, den Tempel, daer in de heylige Godt woont. komen, ofte ingaen ende uytgaen is soo vele als in Godts huys te verkeeren, ende sich in godtsalicheyt te oeffenen. Andere verstaen hier door de heylige plaetse, de Gericht-plaetse, alwaer de Richters sitten in Godes plaetse, ende den persoon Godes representeren, Godt daer tegenwoordich by haer zijnde, Ia in’t midden van haer presiderende. Andere verstaen dit versken van de godtloose, ende setten’t aldus over: Ende doe hebbe ick gesien de godtloose, datse begraven wierden, ende ondergingen, ende uyt de plaetse des heyligen wech gingen, ende werden vergeten in de stadt in de welcke sy also gedaen hadden. D. godtlooselick geregeert hadden.

32 T.w. dese onbestendicheyt ende ondanckbaerheyt des volcks.

11

³³ Om dat niet haestelick het oordeel [over] de boose daet en geschiet, daerom is het herte van de kinderen der menschen in hen vol om quaet te doen.

33 Als of hy seyde, Om dat Godt dickwijls sijn rechtveerdich oordeel over de godtloose vertraecht, so meynen sy dat sy altijt ongestraft sullen blijven, ende derhalven vervallen sy in alle godloosheyt. Vergel. Psal. 50. op vers 21.

12

Hoewel een sondaer hondert [mael] quaet doet, ende [Godt] hem [de dagen] verlengt: ^e so weet ick doch, dat het dien sal wel gaen, ³⁴ die Godt vreesen, die voor sijn aengesichte ³⁵ vreesen.

e Psal. 37.9, 10, 11, 12, 18, 19, 20. Prov. 1.33. Ies. 3.10.

34 Te weten, met een kinderlicke vreese.

35 T.w. hem te vertoornen.

13

Maer ³⁶ den godtloosen en sal het niet wel gaen, ende ³⁷ hy en sal de dagen niet verlengen: hy sal zijn ³⁸ gelijck een schaduwe: om dat hy voor Godes aengesichte niet en vreest.

36 Verstaet hier by, maer hy sal eyndelick gestraft worden, het zy hier, ofte hier naemaels.

37 D. hy en sal niet lange leven, immers in gerusticheyt, ende met een goede conscientie, ’t welck het rechte leven is.

38 Die haest voorby passeert. siet Psal. 144.4. And. hy en sal de dagen niet verlengen, gelijck een schaduwe, die met den onderganck der sonne lanck wort.

14

Daer is [noch] een ydelheyt, die op aerden geschiet: Datter zijn rechtveerdige dien het ³⁹ wedervaert ⁴⁰ nae het werck der godtloosen, ende daer zijn godtloose dien het wedervaert nae het werck der rechtveerdigen: ⁴¹ Ick segge ⁴² dat dit oock ydelheyt is.

39 Hebr. aenraeckt, aentreft.

40 D. Als of sy wercken der godloosen hadden, etc. De sin is, Somtijts gaet het den vroomen qualick: Ende den godtloosen wel. Siet Psal. 73.11, 12, 13, 14.

41 Of, ick seyde.

42 T.w. dewijle geen mensche en kan versekert zijn, dat het hem van wegen sijne vroomicheyt in deser werelt steets sal wel gaen. And. dit is oock ydelheyt. D. dit is eene ydele ende ongerijmde sake, nae het oordeel der menschen.

15

Daerom prees ick de blijtschap, dewijle ^f de mensche niet beters en heeft ⁴³ onder de Sonne, dan te eten ende te drincken, ende ⁴⁴ blijde te zijn: want ⁴⁵ dat sal hem aenkleven van sijnen arbeyt, de dagen sijnes levens, die hem Godt geeft onder de Sonne.

f Eccles. 2.24. ende 3.12, 22. ende 5.18. ende 9.7.

43 D. soo veel dit tijdelicke leven aengaet.

44 Doch alsoo, dat hy altijt de vreese des Heeren voor oogen hebbe. Siet ond. c. 12. vers 15.

45 D. dat sal sijn deel zijn.

16

Als ick mijn herte begaf om wijsheyt te weten, ende om aen te sien de besicheyt die op der aerde geschiet, datmen oock des daechs, noch des nachts ⁴⁶ den slaep niet en siet met sijne oogen:

46 D. niet en slaept. T.w. van wegen de sorge ende bekommernisse die hy heeft over de tydelicke goederen. Siet bov. c. 2. versen 23, 24.

17

Doe sach ick al het werck Godes: dat de mensche ⁴⁷ niet en can uytvinden ⁴⁸ het werck dat onder de Sonne geschiet: om ’t welcke een mensche arbeydt ⁴⁹ om te soecken, maer hy en sal ’t niet uytvinden: ja indien oock een wijse ⁵⁰ seyde, dat hy ’t soude weten, so en sal hy ’t [doch] niet konnen uytvinden.

47 T.w. met sijn eygen vernuft.

48 T.w. de regeringe Godes over de saken die in de werelt geschieden, als by namen, hoe dat dit met Godes rechtveerdige regeringe over een komt, dat hy de vroome dickwijls soo swaerlick kastijdt, ende de godloose dickwijls soo segent.

49 D. om te verstaen, T.w. hoe alle dinck inder werelt van Godt wijselick ende wel geregeert wort.

50 T.w. By hem selven in sijn herte.