Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Psalm Cv.

De Prophete vermaent het volck Godes, Godt te loven ende te prijsen, ten aensien sijner wonderen ende weldaden: met een verhael der getrouwicheyt sijner beloften gedaen ende bewesen aen Abraham, aen Ioseph, ende aen Iacob in Egypten, als oock der wonderheden door ende aen Mose, ende de Israëliten in de woestijne gedaen.

1

¹ LOvet den HEERE, roept sijnen Name aen, maeckt sijne daden bekent onder de volcken.

1 Een groot deel deses Psalms staet geschreven 1.Chro. 16.8. ’twelck gesongen is geweest voor de Arke des Heeren.

2

Singt hem, psalm-singt hem, spreeckt aendachtelick van alle sijne wonderen.

3

^a Roemt u ² in den Naem sijner heylicheyt: het herte der gener die den HEERE soecken, verblijde sich.

a Psal. 34.3.

2 Of, van den Name sijner heylicheyt.

4

Vraecht nae den HEERE, ende ³ sijne sterckte: soeckt ⁴ sijn aengesichte gedurichlick.

3 Van de welcke men een sichtbaer getuygenisse hadde in de Arke. siet 2.Chron. 6.41. Psal. 78.61. ende d’aent. Psal. 63. op vers 3.

4 D. sijnen raet ende geboden. 2.Sam. 21.1.

5

Gedenckt sijner wonderen, ⁵ die hy gedaen heeft: sijner wonder-teeckenen, ende ⁶ der oordeelen sijnes monts.

5 T.w. In Egypten, door Mosen ende Aaron.

6 Verst. hier de plagen van Egypten, daer mede haer Godt te vooren gedreycht hadde. ’t woort oordeelen, ofte Gerichten, wort dickwijls gebruyckt voor plagen ofte straffen, als Rom. 13.2. ende 1.Corint. 11.29.

6

⁷ Ghy zaet Abrahams sijnes knechts, ghy kinderen Iacobs ⁸ sijne uytverkorene.

7 De selve woorden deses vers staen oock 1.Chron. 16.13. Behalven dat daer staet ghy zaet Israëls, ende hier staet, Ghy zaet Abrahams.

8 T.w. Godes uyt-verkorene.

7

Hy is de HEERE onse Godt:

[fol. 278r]

⁹ sijne oordeelen zijn over de geheele aerde.

9 D. hy oeffent sijne gerichten over den gantschen aerdbodem. D. over alle Natien ende volckeren, op datmen sijnen name vertelle op de gantsche aerde. Exo. 9.16.

8

Hy gedenckt ¹⁰ sijnes verbonts tot in der eeuwicheyt: des woorts [dat] hy ¹¹ ingestelt heeft ¹² tot in duysent geslachten:

10 T.w. dat hy met ons gemaeckt heeft.

11 Hebr. bevolen. D. sijner belofte, die soo vaste ende seker is, als of het eene ingestelde ende bevolene wet ware. siet van’t hebreeusch woort, 2.Sam. 7. op vers 11.

12 D. velen geslachten.

9

[Des verbonts] ¹³ dat hy met Abraham heeft gemaeckt: ende sijns eedts aen Isaac.

13 Siet hier van ’tgene dat geschreven staet, Genes. 15.18. ende 17.2. ende 22.16. Luc. 1.73. Hebr. 6. vers 13.

10

^b Welcken hy oock gestelt heeft aen Iacob tot eene insettinge: ^c aen Israel ¹⁴ [tot] een eeuwich verbont.

b 1.Chron. 16.17.

c Genes. 28.13. ende 35.11.

14 Hebr. Tot een verbont der eeuwe.

11

Seggende, ^d Ick sal u geven het lant Canaan, ¹⁵ het snoer van u-lieder erfdeel.

d Genes. 13.15. ende 15.18.

15 Siet d’aenteeck. Deuter. 32.9. ende Psal. 16.6.

12

^e Als sy ¹⁶ weynige menschen in getale waren, ja weynich, ende vreemdelingen daer in.

e 1.Chron. 16.19.

16 Hebr. luyden van getale, D. licht te tellen, telbaer. Siet Genes. 34. op vers 30. het contrarie is, volck sonder getal, dat is, ontelbaer, Psal. 147.5.

13

Ende wandelden ¹⁷ van volck tot volck: van’t eene Coninckrijcke tot een ander volck.

17 T.w. In het lant Canaan, daer seven machtige Natyen inne waren, Deut. 7.1. Hoe de Patriarchen daer in gewandelt hebben als vremdelingen, Siet Genes. 12. vers 8. 9, 10. ende 13.18. ende 20.1. ende 23.4. ende 26.1, 23. ende 33.19. ende 35.1, etc. Hebr. 11.9, 13.

14

^f Hy en liet geen mensche toe haer te onderdrucken, oock ¹⁸ bestrafte hy Coningen om harent wille, [seggende:]

f Genes. 35.5.

18 T.w. met woorden, ende oock met der daet, als Pharao, Gen. 12.7. Abimelech, Genes. 20.3. ende andere meer.

15

¹⁹ En tastet ²⁰ mijne gesalfden niet aen, ende en doet mijne ²¹ Propheten geen quaet.

19 De Prophete voert met dese woorden Godt inne, toesprekende de Coningen ende Overicheden, haer belastende, dat sy wel toesien souden sijne knechten niet te beschadigen.

20 D. die tot mijnen dienst geheyligt zijn. Hier wort voor eerst gesproken van Abraham, Isaac, ende Iacob, onder de welcke oock andere Prophepheten ende Dienaren Godes te verstaen zijn.

21 Abraham wort een Prophete genoemt, Genes. 20.7. Siet de aent. aldaer.

16

²² Hy riep oock eenen honger in’t ²³ lant, ²⁴ hy brack allen staf des broots.

22 Dese maniere van spreken staet oock 2.Reg. 8.1. honger ende dieren tijdt, gelijck alle andere plagen, zijn boden ende uytrichters van Godes bevelen over de sondaers.

23 T.w. Over het lant van Egypten, Canaan, ende andere landen, Genes. 41.54, etc. ende 42.1.

24 Siet Levit. 26.26. Gelijck een swack, ofte oudt mensche met eenen stock ofte staf onderstutt wort: alsoo stijft ende sterckt het broot des menschen herte, Psal. 104.15.

17

Hy sondt eenen man voor haer aengesichte henen: ^g Ioseph wiert verkocht tot een slave.

g Genes. 37.28, 36. ende 45.5.

18

Men druckte sijne voeten ²⁵ in den stock, ²⁶ sijn persoon quam [in] ²⁷ de ysers.

25 Of, boeyen. siet Genes. 39.20. ende 40.15.

26 Hebr. sijn ziele, D. hy self: siet d’aent. Genes. 12. op vers 5.

27 D. in yseren boeyen. Hebr. in’t yser.

19

Ter tijt toe, dat ²⁸ sijn woort ²⁹ quam, heeft hem ³⁰ de reden des HEEREN ³¹ doorloutert.

28 T.w. ’t woort des Heeren. De sin is, tot dat de tijt vervult was, dat geschieden soude ’t gene Godt over hem besloten, ende hem in den droom hadde te kennen gegeven, Genes. 36.5, etc. ende 42.9.

29 D. vervult wiert. komen, voor vervult worden, staet oock 1.Sam. 9.6. Iob 6.8. Ier. 17.15. ende elders.

30 T.w. de beloften die hem Godt door droomen gedaen hadde, Gen. 37.

31 T.w. in swaer kruys en lijden. Siet Psal. 12. op vers 7. ende 1.Petr. 1.7.

20

³² De Coninck sondt, ende dede hem ontslaen: de heerscher der volcken ³³ die liet hem los.

32 T.w. Pharao, Gen. 41.14. ende 45.8.

33 Hebr. die opende hem, D. hy opende ende maeckte los de banden ende boeyen met de welcke hy gebonden was.

21

Hy ^h sette hem tot een heere over sijn huys: ende tot eenen heerscher over al sijn goet.

h Gen. 41.40.

22

Om ³⁴ sijne Vorsten te binden ³⁵ nae ³⁶ sijnen lust, ende ³⁷ sijne Oudtste ³⁸ te onderwijsen.

34 T.w. des Conincks Pharaos.

35 Hebr. na sijne ziele, D. nae sijnen lust, wille, believen, goetduncken. And. verbinden aen sijne ziele.

36 T.w. des Conincx: ofte, Iosephs.

37 T.w. Des Conincks Pharaos Raets-heeren, ende Edele aen sijn hof.

38 T.w. Hoe sy het koorn der vruchtbare jaren souden insamelen ende bewaren, op datter voor-raedt soude wesen tegen de quade jaren, Genes. 41.47.

23

Daerna ³⁹ quam ⁴⁰ Israël in Egypten, ende Iacob verkeerde als vreemdelinck ⁴¹ in’t lant van Cham.

39 Van Pharao ende Ioseph geroepen, ende van Godt daer toe vermaent ende gesterckt zijnde, Genes. 45.17, 20. ende 46.3, 4.

40 T.w. met sijn gantsch huysgesin.

41 D. In’t lant ’t welck de nakomelingen Chams besaten, T.w. in Egypten. Cham was Mitsraims vader, Genes. 10.6. Van den welcken het lant van Egypten genoemt wort Mitsraim. Siet Psal. 78.51.

24

Ende ⁱ hy dede sijn volck seer wassen, ende maeckt’et machtiger dan sijne ⁴² tegenpartijders.

i Exod. 1.7, 9.

42 Of, benaeuwers.

25

Hy ^k keerde ⁴³ haer herte om, datse sijn volck hateden, ⁴⁴ datse met sijne knechten ⁴⁵ listichlick handelden.

k Exod. 1. versen 9, 10, 12.

43 T.w. Der Egyptenaren. And. haer herte keerde sich om, ofte, wert omgekeert.

44 Of, Datse listen aen leyden tegen sijne knechten, T.w. de kinderen Israels.

45 Siet d’aenteeck. op Gen. 37.18.

26

Hy ^l sondt Mose sijnen knecht, [ende] Aaron ⁴⁶ dien hy verkoren hadde.

l Exo. 3.10. ende 4.12.

46 Om te zijn Mosis mont tot het volck, ende een Propheet aen Pharao, Exod. 4.12, 14, 16. ende 7.1, 2, 3.

27

^m Sy deden onder haer ⁴⁷ de bevelen sijner teeckenen, ende de wonder-wercken ⁴⁸ in den lande Chams.

m Exod. 7.9.

47 Hebr. de woorden sijner teeckenen. D. den last, dien hen Godt gegeven hadde, om teeckenen te doen.

48 Siet bov. vers 23.

28

⁴⁹ Hy sondt ⁵⁰ duysternisse, ende maeckt’et duyster: ende ⁵¹ sy en waren ⁵² sijnen woorde niet wederspannich.

49 T.w. Godt.

50 Dit was de negenste plage welcke Godt over Egypten gesonden heeft, ende dese duysternisse duerde drye dagen lanck, Exod. 10.22, 23.

51 D. de wonder-tekenen geschiedden terstont als hy het woort uytgesproken hadde. Ofte verstaet dit alsoo, dat Moses ende Aaron deden het gene dat hen bevolen was, of het schoon met groot perikel hares levens scheen vermengt te wesen.

52 D. sijn bevel.

29

⁵³ Hy keerde hare wateren in bloet: ende hy doodde hare visschen.

53 Dit was d’eerste van de tien plagen Egypti, Exod. 7.20. Psal. 78.44. de Prophete stelt in desen Psalm eenige der plagen die Godt in Egypten gedaen heeft, sonder te volgen d’ordre die in Exodo staet.

30

Haer lant ⁵⁴ bracht vorschen voort in overvloet, [tot] in de binnenste kameren ⁵⁵ harer Coningen.

54 Dit was de tweede plage, Exod. 8.3, 6. Psal. 68.45.

55 Verst. hier Pharao, ende sijne Vorsten, Exod. 8.3.

31

Hy sprack, ende daer quam een vermenginge van ⁵⁶ ongedierte: ⁵⁷ luysen, in hare gantsche lant-pale.

56 Als sprinck-hanen, kevers, ende diergelijcke. Siet Psal. 78.45. Dit was de vierde plage, Exod. 8.24.

57 Dit was de derde plage, Exo. 8.17.

32

Hy ⁵⁸ maeckte haren regen tot hagel, ⁵⁹ vlammich vyer in haren lande.

58 Dit was de sevende plage, Exo. 9. vers 23. Siet ooc Psa. 78.47.

59 Hebr. Vyer der vlamme. noyt en was dergelijcke in Egypten gesien, Exod. 9.24.

33

Ende ⁶⁰ hy sloech haren wijnstock ende haren vygeboom, ende hy brack ’tgeboomte harer landt-palen.

60 T.w. door den hagel ende het vyer.

34

Hy sprack, ende daer ⁶¹ quamen ⁶² sprinckhanen ende kevers, ende dat sonder getal.

61 Dit was de achtste plage, Exo. 10.13. Psal. 78.46.

62 Hebr. de sprinckhaen, ende de kever.

35

Die al het kruyt in haer lant op aten, ja aten de vrucht harer landouwe op.

36

⁶³ Hy versloech oock ⁶⁴ alle eerstgeboren in haer lant, de ⁶⁵ eerstelingen aller harer krachten.

63 Dit was de tiende plage. Siet Exod. 12.23, 29. Ps. 78.51.

64 In dit vers wort een dinck tweemael, doch met andere woorden geseyt, het welck by de Hebreen seer gebruyckelick is, Siet bov. vers 20.

65 Dit is een beschrijvinge der eerst-geborenen, als Gen. 49.3. ende Psal. 78.51.

37

Ende hy voerdese uyt ⁶⁶ met silver ende gout, ende ⁶⁷ onder hare stammen en was niemant ⁶⁸ die struyckelde.

66 D. met silveren ende goudene vaten. Exod. 12.35.

67 Sterck zijnde 600000 mannen, behalven de vrouwen ende kinderen, Exod. 12.37. ende 13.18. Dusdanige belofte wert der kercke Godes oock gedaen Ies. 33.24.

68 Te weten, van swackheyt.

38

ⁿ Egypten was blijde alsse uyttrocken, want ⁶⁹ hare verschrickinge was op hen gevallen.

n Exod. 12.33.

69 D. sy hadden eenen schrick voor de Israeliten gekregen, so dat syse voort-dreven, ende hen hare beste juweelen gaven, Exod. 12.33, 35. Vreesende dat sy alle van Godt souden gedoodet worden, indien syse niet en lieten trecken. Siet dergelijcke maniere van spreken Esth. 8.17. ende 9.2.

39

Hy breydde ⁷⁰ een wolcke uyt tot een decksel, ende ⁷¹ vyer om de nacht te verlichten.

70 T.w. om de Israeliten voor de hitte der sonne te bedecken ende te beschermen.

71 D. een vyerige kolomne.

40

⁷² Sy baden, ende ⁷³ hy dede quackelen komen, ende hy versadichdese ⁷⁴ met hemels broot.

72 Of, het badt, T.w. het volck van Israel. Siet Num. 11. ende Psal. 78.27, 28.

73 T.w. Godt de Heere.

74 D. Met broot dat uyt den hemel, Dat is, uyt de lucht viel. Siet Exod. 16.1, 2... 13, 14. Psal. 78.24, 25.

41

⁷⁵ Hy ⁷⁶ opende een steenrotze, ende daer vloeyden wateren uyt, [die] gingen door ⁷⁷ de dorre plaetsen [als] een riviere.

75 T.w. Godt.

76 T.w. te Raphidim, Exod. 17.6. ende te Kades, Num. 20.11. Siet oock Psal. 78.15.

77 Door de welcke de Israeliten reysden: Waer sy gingen, het water volchde haer nae. Siet 1.Corint. 10.4.

42

Want hy dacht ⁷⁸ aen sijn heylich woort: ⁷⁹ aen ^o Abraham sijnen knecht.

78 Hebr. aen ’t woort sijner heylicheyt, D. aen sijne heylige beloften.

79 D. aen ’tverbondt met Abraham gemaeckt. And. tot Abraham [gesproken].

o Genes. 15.14.

43

^p Also voerde hy sijn volck uyt met vrolickheyt: ⁸⁰ sijne uytverkorene met gejuych.

p Exod. 14.8. Num. 33.3.

80 T.w. Godes, als bov. vers 6.

44

Ende ⁸¹ hy gaf hen de landen ⁸² der heydenen, so datse in erffenisse besaten ⁸³ den arbeyt der volckeren.

81 Siet het Boeck Numerorum, Deuteronomij, ende Iosuae.

82 T.w. der seven Natien, van de welcke gsproken wort Psal. 78.55.

83 Dat is, De goederen die de heydensche volckeren met moeyte ende arbeyt verkregen hadden, Deut. 6.10, 11.

45

^q Op dat sy sijne insettingen onderhielden, ende sijne wetten bewaerden. ⁸⁴ Halelu-Iah.

q Exod. 19.4, 5, 6. Deut. 4.1, 40. ende 6.21, 22, 23, 24, 25.

84 Siet d’aent. Psal. 104. op vers 35.