Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het iij. Capittel.

Haman wort seer hooge verheven van den Coninck, vers 1. Alle de hovelingen buygen sich voor hem neder, uytgesondert Mordechai, 2. hier over vertoornt sich Haman seer, 5. Hy soekt niet alleen Mordechai, maer alle de Ioden uyt te roeyen, 6. Ende hy laet het lot hier over werpen, 7. Hy klaegt de Ioden aen by den Coninck, 8. Ende versoeckt, dat alle de Ioden mochten verdelgt worden, 9. ’t welck hem de Coninck consenteert, 10. Dit wort geschreven aen alle de Vorsten in alle lantschappen, 12. Ende daer worden posten afgesonden met dit bevel, 13. De Coninck ende Haman sitten en drincken, maer de stadt Susan is verbaest 15.

1

NA dese geschiedenissen ¹ maeckte de Coninck Ahasveros Haman groot, den sone van Hammedatha den ² Agagiter, ende hy verhoogde hem: ende hy settede sijnen stoel ³ boven alle de Vorsten die by hem waren.

1 D. hy verhief hem boven alle d’ander Vorsten ende Groote sijnes Rycks.

2 Eenige meenen, dat Haman zy afkomstich geweest van Agag den Coninck der Amalekiten, van den welcken te lesen is 1.Sam. 15.8. siet oock Exo. 14.17. ende Num. 24.7. ende 2.Reg. 25.28.

3 D. boven de stoelen van alle de Vorsten.

2

Ende ⁴ alle de knechten des Conincks, die in de poorte des Conincks waren, ⁵ neygden ende bogen sich neder voor Haman; want de Coninck hadde alsoo ⁶ van hem bevolen: maer Mordechai en neygde sich niet, noch en booch sich niet neder.

4 Verst. hier, alle de Hovelingen, ofte, die van des Conincks lijf-wacht waren.

5 Hem eene onbetamelicke, ongeoorlofde Persische eerbiedinge bewijsende, waer in Mordechai conscientie maeckte haer nae te volgen. Te meer, nae sommiger gevoelen, om dat hem bekent was, dat desen Haman een Amalekijt was.

6 D. hem aengaende.

[fol. 228r]

3

Doe seyden de knechten des Conincks die in de poorte des Conincks waren, tot Mordechai: ⁷ Waerom overtreedt ghy des Conincks gebodt?

7 Siet bov. vers 2.

4

’Tgeschiedde nu, doe sy [dit] van dach tot dach tot hem seyden, ende hy ⁸ nae hen niet en hoorde: so gaven sy’t Haman te kennen, op dat sy sagen, ⁹ of de woorden van Mordechai bestaen souden, want ¹⁰ hy hadde hen te kennen gegeven ¹¹ dat hy een Iode was.

8 D. haer niet en gehoorsaemde, noch sich niet en lieten bewegen door hare aensprake ende vermaninge.

9 D. of hy stantvastich soude blijven in sijne Religie, ende of hy derhalven voortaen weygeren soude voor Haman sich te neygen.

10 T.w. als sy hem vraechden, waerom hy des Conincks gebodt niet en gehoorsaemde, mits sich voor Haman buygende.

11 Den welcken het niet geoorlooft en was eenen mensche te aenbidden, want Godt heeft verboden de creatueren aen te bidden. Deut. 6.13. ende 10. versen 12, 20. ende 17. vers 3. Matt. 4.10. Luc. 4.8.

5

Doe Haman sach, dat Mordechai sich niet en neygde, noch sich voor hem neder en booch: so wert Haman vervult met grimmicheyt.

6

Doch ¹² hy verachtede in sijne oogen, dat hy aen Mordechai alleen ¹³ de hant soude slaen, (want men hadde hem het ¹⁴ volck van Mordechai aengewesen,) Maer Haman socht alle de Ioden, die in den gantschen Coninckrijcke van Ahasveros waren, [namelick] het volck van Mordechai te verdelgen.

12 D. hy achte het te geringe, ende de moeyte niet weert te zijn, dat hy Mordechai alleen soude dooden.

13 T.w. om hem te dooden. Also oock bov. 2. vers 21.

14 D. de lants-lieden: Ofte, van wat volck ende natie dat Mordechai gesproten was.

7

In de eerste maent (dese is de maent ¹⁵ Nisan) in het twaelfde jaer des Conincks Ahasveros, wierpmen ¹⁶ het pur, dat is, het lot, voor Hamans aengesichte, ¹⁷ van dach tot dach, ende van maent [tot maent], ¹⁸ tot de twaelfde maent toe, dese is de maent ¹⁹ Adar.

15 Over-een-komende ten deele met onse Meerte, ten deele met onsen April.

16 Pur, ofte Phur, is een Persisch woort, beteeckenende het lot, ond. 9.24.

17 De sin deser woorden is, datmen volgens de heydensche Persische superstitie, het lot wierp, om te weten op wat dach en maent, dat het bequaemst soude wesen, de Ioden alom op eenen ende den selven dach te verdelgen.

18 D. in de twaelfde maent quam eerst het lot uyt, ’t welck den dach aen-wees, op welcken men de Ioden soude ombrengen.

19 Dit is een Syrisch ofte Chaldeeus woort, gelijcker geschreven staet 2.Mac. 15.37. Ende dese maent viel ten deele in onsen Februario, ten deele in Martio.

8

Want Haman ²⁰ hadde tot den Coninck Ahasveros geseyt, Daer is een volck verstroyt ende verdeylt onder de volckeren in alle de lantschappen uwes Coninckrijcks: ende hare wetten zijn verscheyden van aller volckeren [wetten]: oock ²¹ en doen sy des Conincks wetten niet: Daerom en ist den Coninck niet oorbaerlick ²² haer te laten blyven.

20 Te weten, eer hy het lot wierp. want dit soude vergeefsche moeyte geweest zijn, ten ware dat hy eerst consent van den Coninck gehadt hadde de Ioden uyt te roeyen.

21 Dit seyt hy daerom, om dat Mordechai den Coninck niet en gehoorsaemde in Haman aen te bidden. Ende ’tgene dat Mordechai tegens hem alleen misdaen hadde, dat legt Haman hier alle de Ioden te laste, ende beschuldichtse, als of sy allegaer alle de wetten des Conincks verachtten.

22 T.w. in het Coninckrijcke, ofte, in het leven, maer sy dienen uytgeroeyt te wesen.

9

Indien het den Coninck goet dunckt, laetter geschreven worden, ²³ datmense verdoe: ²⁴ so sal ick tien duysent talenten silvers op-wegen in de handen der ²⁵ gener die ’t werck doen, om in des Conincks ²⁶ schatten te brengen.

23 T.w. alle de Ioden, die in des Conincks gebiet te vinden zijn.

24 Desen grooten schat belooft hy den Coninck te leveren, op dat hy hem te eer bewege toe te laten, dat hy de Ioden soude mogen ombrengen.

25 Hy verstaet de Thresoriers des Conincks, die last souden hebben dit gelt te ontfangen.

26 Of, schat-kisten, of, schatkameren.

10

Doe trock de Coninck ²⁷ sijnen rinck van sijne hant, ende hy gaf hem Haman den sone Hamedatha den Agagiter, der Ioden tegen-partyder.

27 T.w. sijnen segel-rinck, als af te nemen is uyt cap. 8.8. dit dede de Coninck tot een teecken der macht die hy Haman gaf. Siet Genes. 41. de aenteeck. op vers 42. ende hier ond. vers 12.

11

Ende de Coninck seyde tot Haman, Dat ²⁸ silver zy u geschoncken: ²⁹ oock dat volck, om daer mede te doen, nae dat het goet is in uwe oogen.

28 T.w. Die tien duysent talenten, die ghy gepresenteert hebt in mijne schat-kamer te leveren.

29 T.w. de Ioden, die ghy wilt laten om-brengen.

12

Doe wierden de schryvers des Conincks geroepen, ³⁰ in de eerste maent, op den dertienden dach der selver, ende daer wert geschreven, ³¹ nae alles dat Haman beval, aen de Stadt-houders des Conincks, ende aen de Lant-voochden, ³² die over elck lantschap waren, ende aen de Vorsten van elck volck, elck lantschap nae sijne schrift, ende elck volck nae sijne sprake: daer wert geschreven in den name des Conincks Ahasveros, ende ’t wert met des Conincks rinck versegelt.

30 Genoemt Nisan, vers 7.

31 Dit was, datmen op sulcken dach alst Haman soude goet-duncken, het gebodt des Conincks, belangende het ombrengen aller Ioden, soude in het werck stellen.

32 Hebr. die over lantschap en lantschap, ende volck en volck waren. alsoo oock meermaels hier na.

13

De brieven nu werden gesonden door de hant der loopers tot alle de lantschappen des Conincks, datmen soude verdelgen, dooden, ende verdoen alle de Ioden, van den jongen tot den ouden toe, de kleyne kinderen, ende de wyven, op eenen dach, op den dertienden der twaelfder maent (dese is de maent Adar) ende datmen ³³ haren buyt soude rooven.

33 D. hare goederen, die hier genoemt worden de buyt der Ioden: ’twelck soo niet te verstaen en is, als of sy den selven anderen hadden afgenomen, of gerooft: Maer om dat andere (T.w. Haman met de sijne) haer dien wouden afnemen, ende haer daer van berooven.

14

Den ³⁴ inhoudt der schrift was, datter een wet ³⁵ soude gegeven worden ³⁶ in alle lantschappen, openbaer aen alle volcken, datse ³⁷ tegen den selven dach ³⁸ souden gereet zijn.

34 Ofte, Copye.

35 Te weten, van de Vorsten ende lantvoochden, elck in sijn gebiedt.

36 Hebr. In alle lantschap ende lantschap.

37 T.w. op den xiij dach der twaelfder maent.

38 Te weten, om de Ioden te overvallen, te dooden, ende te verdoen, ende hare goederen te rooven, vers 13.

15

De loopers gingen uyt, voort-gedrongen zijnde ³⁹ door het woort des Conincks, ende de wet wert uytgegeven in de Burcht Susan; Ende de Coninck ende Haman ⁴⁰ saten ende droncken, doch ⁴¹ de Stadt Susan was ⁴² verwerret.

39 D. door des Conincks placcaet, dat van het ombrengen der Ioden op de Burcht Susan eerst aengeslagen was.

40 Hebr. saten om te drincken, of, drinckende.

41 D. de inwoonders der stadt Susan: maer insonderheyt de Ioden die in de selve woonden, welckers goet en bloet daer aen gelegen was. Siet ond. 8. op vers 15.

42 Of, Perplex, gelijckmen nu spreeckt.