Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het ij. Capittel.

Ahasveros gedenckt aen Vasthi, vers 1. Daer werden veel schoone jonge dochters by een versamelt, 2. op dat de Coninck uyt de selve eene verkiese tot Coninginne in Vasthi stede, 4. Mordechai brengt Esther mede onder die jonge dochters, 8. Sy vindt gunste by Hegai den bewaerder der jonge dochteren, 9. Hegai geeft haer hare vercierselen, 12. Sy wort tot den Coninck gebracht, 16. hy stelt haer de Croone op ’t hooft, ende maecktse Coninginne, 17. Ende hy maeckt haer ter eere een groote bruyloft, 18. Twee Camerlingen soecken Ahasveros om te brengen, 21. Dit ontdeckt Mordechai, 22. ’t wort inde Chronike geschreven, 23.

1

NA dese geschiedenissen, doe ¹ de grimmicheyt des Conincks Ahasveros gestilt was, ² gedacht hy aen Vasthi, ende wat sy gedaen hadde, ende wat over haer besloten was.

1 T.w. tegen de Coninginne Vasthi.

2 Hy vermaender van by sijne hovelingen: veellicht dat het hem nu berouwde, dat hyse so lichtveerdelick van sich verstooten hadde.

2

Doe seyden ³ de jongelingen des Conincks die hem dienden: Men soecke den Coninck jonge dochters, maechden, ⁴ schoone van aengesicht.

3 D. de Vorsten, die Vasthi verwesen hadden, c. 1.16, etc. Dese vreesende, dat de Coninck, mede-lijden met Vasthi gekregen hebbende, haer wederom aennemen soude, ende dat sy haer dan aen haer soude soecken te wreken, om dat sy den Coninck geraden hadden haer te verstooten: So comen sy dit voor, ende slaen den Coninck een middel voor, om sijne lusten genoech te doen, ende Vasthi met der tijt geheelick te vergeten.

4 Hebr. goet van aensien.

3

Ende de Coninck bestelle toesienders in alle de landtschappen sijnes Coninckrijcks, dat sy ⁵ vergaderen alle jonge dochters, maechden, schoone van aengesicht, tot de Burcht Susan, tot het huys ⁶ der vrouwen, onder ⁷ de hant van ⁸ Hege des Conincx Camerlinck, bewaerder ⁶ der vrouwen: ende men geve haer ⁹ hare vercierselen.

5 Verstaet hier by, Ende brengen.

6 D. der Ionck-vrouwen, Alsoo stracks wederom: Ende Gal. 4.4. wort de H. Ionck-vrouwe Maria een vrouwe genoemt.

7 D. sorge, of besorginge, bewaringe, opsicht, als vers 8.

8 Vers 8. Hegai.

6 D. der Ionck-vrouwen, Alsoo stracks wederom: Ende Gal. 4.4. wort de H. Ionck-vrouwe Maria een vrouwe genoemt.

9 Verstaet hier onder alles wat tot den pronck ende cieraet der Ionckvrouwen gehoort, soo kleederen, als baggen, en juweelen, als oock parfuym ende welrieckende salven, olye, of rieck-ballen. siet ond. versen 13. ende 14. siet oock van den pronck ende cieraet der Ionckvrouwen Ies. 3.18.

4

Ende de jonge dochter die in des Conincks ooge ¹⁰ schoon wesen sal, worde Coninginne in Vasthi stede: Dese sake nu was goet in de oogen des Conincks, ende hy dede alsoo.

10 Hebr. goet sal zijn. Alsoo oock vers 9.

[fol. 227v]

5

Daer was een Iodisch man op de Burcht Susan, wiens naem was Mordechai, een sone Iaïrs, des soons Simei, des soons Kis, ¹¹ een man van Iemini.

11 D. een Benjaminiter. Siet Iudic. 3.15.

6

Die wech gevoert was van Ierusalem ^a met de ¹² wech-gevoerde die wech-gevoert waren met ¹³ Iechonja, den Coninck van Iuda, ¹⁴ den welcken ¹⁵ Nebucadnezar de Coninck van Babel hadde wechgevoert.

a 2.Reg. 24.14.

12 Hebr. wech-voeringe.

13 And. genoemt Iehojachin, 2.Reg. 24.6. ende Conja, door kleynachtinge, Ierem. 22.24.

14 T.w. Iechonja: Ofte, de welcke, Te weten, wechgevoerde.

15 Anders, Nabuchodonosor.

7

Ende hy was ’t die opvoedede Hadassa (dese is ¹⁶ Esther ¹⁷ de dochter sijnes ooms) want sy en hadde geenen vader noch moeder: ende sy was een jonge dochter schoon van gedaente, ende schoon van aengesicht, ende als haer vader, ende hare moeder storven, haddese Mordechai sich tot eene dochter aengenomen.

16 Sy is Esther genoemt geworden, doe sy des Conincx Ahasveros huys-vrouwe geworden is. Herodotus noemt Xerxis Huys-vrouwe Amestris, het welck sommige op Esther willen passen.

17 T.w. de dochter van sijnes vaders broeder, genoemt Abichail vers 15. So dat Mordechai ende Esther, gebroeders kinderen waren.

8

’T geschiedde nu doe het woort des Conincks ende sijne wet ruchtbaer was, ende doe ¹⁸ veel jonge dochters t’samen vergadert wierden op de Burcht Susan onder de hant van Hegai: wert Esther oock genomen in des Conincks huys, onder de hant van Hegai, den bewaerder der vrouwen.

18 Iosephus schrijft, datter vyer hondert Ionckvrouwen t’samen gebracht zijn.

9

Ende die jonge dochter was schoon in sijne oogen, ende sy verkreech gunste voor sijn aengesichte, daerom haestede hy ¹⁹ met hare vercierselen, ende ²⁰ met hare deelen haer te geven, ende seven ²¹ aensienlicke jonge dochters ²² haer te geven uyt het huys des Conincks: ende hy ²³ verplaetsede haer, ende hare jonge dochters tot het beste des huyses der vrouwen.

19 Siet bov. vers 3.

20 D. met al dat haer toequam, om nae behooren geciert te worden.

21 Of, uytgesiene, uytgelesene, ofte, bequaem, ende weerdich om gegeven te worden.

22 T.w. tot staet-Ionckvrouwen.

23 Hebr. Hy veranderdese tot het goede des huys. Dat is, hy gafse een beter ende bequamer plaetse ofte camer, dan hy haer eerst in gegeven hadde.

10

Esther en hadde haer volck, nochte hare maechschap niet te kennen gegeven: want Mordechai ²⁴ hadde haer geboden, dat sy ’t niet en soude te kennen geven.

24 T.w. daerom, om dat de Ioden te dier tijt in groote kleynachtinge waren.

11

Mordechai nu wandelde ²⁵ alle dage voor den voor-hof des huyses ²⁶ der vrouwen, om te vernemen ²⁷ nae den welstant van Esther, ende ²⁸ wat met haer geschieden soude.

25 Hebr. in allen dach ende dach.

26 D. der jonge dochteren, ende alsoo doorgaens in dit Boeck.

27 Hebr. na den vrede.

28 Of, wat haer wedervaren soude, of, watmen haer doen soude.

12

Als nu ²⁹ de beurte ³⁰ van elcke jonge dochter naeckte, om tot den Coninck Ahasveros te komen, ³¹ na dat haer twaelf maenden lanck nae de wet der vrouwen geschiet was, want ³² alsoo wierden vervult de dagen harer vercieringen: ses maenden met myrren-olye, ende ses maenden met speceryen, ende met [andere] vercierselen der vrouwen,

29 Of, de bestemde tijdt, ordre.

30 Hebr. Van jonge dochter, ende van jonge dochter.

31 Hebr. Van, ofte, na het eynde te geschieden, etc.

32 D. soo veel tijts moesten sy hebben om haer te reynigen ende te vercieren.

13

³³ Daer mede quam dan de jonge dochter tot den Coninck: ³⁴ al wat sy seyde wert haer gegeven, ³⁵ dat sy daer mede ginge uyt het huys der vrouwen ³⁶ tot het huys des Conincks.

33 Te weten, aldus op-gepronckt, verciert, ende geparfumeert.

34 D. al wat sy begeerde, T.w. van vercierselen, kleederen, pareersel, parfuym, etc.

35 And. dat het met haer ginge.

36 Dat is, tot de slaep-kamer des Conincks.

14

Des avonts ginck sy daer in, ende des morgens ginck sy weder nae ³⁷ het tweede huys der wijven, onder ³⁸ de hant van Saasgaz den Camerlinck des Conincks, bewaerder der bywijven; sy en quam niet weder tot den Coninck, ten ware de Coninck lust tot haer hadde, ende sy by name geroepen wierde.

37 In dit tweedde huys wierden de by-wijven ende de by-ligsters, ofte die by den Coninck geslapen hadden, bewaert: Maer in het eerste huys, daer van vers 3. gesproken wort, waren alleen jonge dochters.

38 Dat is, sorge, opsicht.

15

Als de beurte Esthers der dochter Abichails des ooms Mordechai, (die ³⁹ hy sich ter dochter genomen hadde) naeckte, dat sy tot den Coninck komen soude, en ⁴⁰ begeerde sy niet met allen, dan dat Hegai des Conincks Camerlinck, de bewaerder der vrouwen ⁴¹ seyde: ende Esther verkreech ⁴² genade in de oogen aller die haer sagen.

39 Te weten, Mordechai, boven vers 7.

40 Doende alsoo blijcken, dat sy haer over gaf, ende verliet op Godes voorsichticheyt.

41 Dat is, haer gaf, ordineerde. dat is, Sy was met den cieraet dien Hegai haer gaf, wel te vreden, hy was dan hoedanich hy was.

42 D. hier, aengenaemheyt. Als Prov. 1.9. ende elders.

16

Also wert Esther ⁴³ genomen tot den Coninck Ahasveros, tot sijn Conincklick huys, in de tiende maent, welcke is de maent ⁴⁴ Tebeth, in het sevende jaer sijnes Rijcks.

43 D. Genomen [ende gebracht], in ’t Hebreeus en is maer een woort beteeckenende somtijts nemen, somtijts brengen, somtijts beyde te gelijcke, als hier, ende Matt. 4.5. Vergel. Genes. 12.15. met de aenteeck.

44 Dese maent hadde het maen-schijn dat ten deele in onsen December; ende ten deele in Ianuario valt: Ende dit was de vierde maent des jaers, nae de rekeninge der Chaldeen, die het jaer in September beginnen: maer ’t was de tiende maent nae de rekeninge der Hebreen, die ’t kerckelicke jaer beginnen van Martio. Dese rekeninge der Hebreen, wort in dit Boeck gevolgt.

17

Ende de Coninck beminde Esther boven alle ⁴⁵ wijven, ende sy verkreech genade ende gunste voor sijn aengesichte, boven alle maechden: ende hy settede ⁴⁶ de Conincklicke kroone op haer hooft, ende hy maecktese Coninginne in de plaetse van Vasthi.

45 D. Ionckvrouwen, ofte vrouwspersoonen.

46 Hebr. De kroone des Coninckrijcks.

18

⁴⁷ Doe maeckte de Coninck een groote maeltijt allen sijnen Vorsten, ende sijnen knechten, ⁴⁸ de maeltijt van Esther: ende ⁴⁹ hy gaf den lantschappen ruste, ende ⁵⁰ hy gaf geschencken ⁵¹ nae des Coninckx vermogen.

47 Siet Esther 1. op vers 3, etc.

48 Het woort maeltijt beteeckent hier soo veel als bruyloft, ofte het Conincklicke bancket Esther ter eere gegeven, doe de Coninck haer ten wijve nam.

49 Hebr. hy maeckte. D. hy verminderde de lasten ende schattingen sijner ondersaten.

50 Soo aen de Coninginne, als aen de Groote, ja misschien oock aen het volck.

51 Hebr. nae de hant des Conincks.

19

Doe ⁵² ten anderen male maechden vergadert werden, ⁵³ so sat Mordechai in de poorte des Conincks:

52 Sommige meenen, datmen ten tweeden male jonge dochters heeft vergadert, niet om uyt de selve den Coninck eene huysvrouwe te kiesen, gelijckse daer toe d’eerste reyse zijn vergadert geweest: maer om uyt de selve voor den Coninck eenige bywijven te verkiesen.

53 D. hy liet sich door-gaens in het hof des Conincks vinden, gelijck hy te doen gewoone was, ende te doen schuldich was, als mede (soo ’t schijnt) een hof-dienaer zijnde, ende op des Conincks dienst passende.

20

Esther [nu] en hadde hare maechschap, noch haer volck niet te kennen gegeven, gelijck als Mordechai ⁵⁴ haer geboden hadde: want Esther dede het bevel Mordechai, gelijck als ⁵⁵ doese by hem opgevoedt wert.

54 Vreesende, dat sy van wegen haer geslachte ende afkomste in verachtinge soude komen.

55 Ofte, doese een queeckelinck by hem was.

21

In die dagen, als Mordechai in de poorte des Conincks sat; werden ⁵⁶ Bigthan ende Theres, twee Camerlingen des Conincks, van de dorpel-wachters, ⁵⁷ seer toornich, ende sy sochten de hant te slaen aen den Coninck Ahasveros.

56 Onder cap. 6. vers 2. Bighthana.

57 T.w. op den Coninck.

22

Ende dese sake wert Mordechai bekent gemaeckt, ende hy gafse de Coninginne Esther te kennen: ende Esther seyd’et den Coninck in Mordechai name.

23

Alsmen de sake ondersocht, is’t alsoo bevonden, ende sy beyde werden aen ⁵⁸ eene galge gehangen: ende het wert ⁵⁹ in de Chronijcke geschreven ⁶⁰ voor het aengesichte des Conincks.

58 Of, aen eenen boom, of, aen een hout.

59 Hebr. in het boeck der woorden der dagen, dat is, inde Chronijcke, T.w. der Persen.

60 D. in de tegenwoordicheyt des Conincks: Ofte, in het Boeck der Chronijcke, ’t welck dagelicks voor den Coninck lach, op dat hy daer in lesen soude: In het welcke opgeteeckent wierden de gedenck-weerdichste saken, die dagelicks voor vielen.