Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxiij. Capittel.

Iosia laet het Wet-boeck voorlesen, ende vernieuwt het verbondt met den Heere, vers 1, etc. reynicht den Tempel, ende roeyt alle afgoderye uyt, 4. breeckt den altaer te Bethel, ende brandt daer op menschen beenderen, 15. hy houdt het Paschenfeest, 21. Verhael van noch andere bewijsen sijner Godtvruchticheyt, 24. hoewel Godts toorn tegen het lant niet op en hielt, 26. hy treckt in den strijt tegen Pharao Necho, wort gewondt, ende sterft, 29. sijn sone Ioahas wert Coninck, 31. den welcken Pharao Necho afset, ende voor hem Coninck maeckt, Eliakim, dien hy Iojakim naemt, 33. sijne regeringe, 35.

1

DOe ^{a 1} sondt de Coninck henen, ende tot hem versamelden alle de ² Outste van Iuda, ende Ierusalem.

a 2.Chron. 34.29.

1 T.w. boden; den welcken hy last gaf de Oudtste by een te roepen.

2 Verst. de gene, die in de Regeringe, ende in het Leerampt boven andere gestelt waren. Siet Exod. 3. op vers 16. ende Levit. 4. op vers 15.

2

Ende de Coninck ginck op in het Huys des HEEREN, ende met hem ³ alle man van Iuda, ende alle inwoonderen van Ierusalem, ende de Priesteren, ende ⁴ Propheten, ende al het volck, vanden minsten tot den meesten: ende hy las voor haren ooren alle de woorden van het boeck des verbondts, ^b dat in het Huys des HEEREN gevonden was.

3 Verstaet de voorneemste.

4 Sommige verstaen door dese Ieremiam, Zephaniam, ende Uriam; die in desen tijt geleeft hebben: andere, de discipelen der Propheten, ofte de Schriftgeleerde, ende ervarene in de wet des Heeren.

b 2.Reg. 22.8.

3

De Coninck nu stont aen den ⁵ Pilaer, ende maeckte een verbondt ⁶ voor des HEEREN aengesichte, om ⁷ den HEERE na te wandelen, ende sijne geboden, ende sijne getuygenissen, ende sijne insettingen ⁸ met gantscher herte, ende met gantscher ziele te houden, ⁹ bevestigende de woorden deses verbondts, die in dit boeck geschreven zijn: ende het gantsche volck ¹⁰ stont in dit verbondt.

5 Siet bov. 11. op vers 14.

6 D. in’t Voorhof des volcks, dat voor het voorhof der Priesteren, voor aen den Tempel des Heeren was, daer in de Arke des verbondts was, boven dewelcke sich de Heere openbaerde. siet Levit. 1. op vers 3.

7 D. in de wegen des Heeren te wandelen. wat dit zy, siet 1.Reg. 11. op vers 33. ende de woorden hier volgende.

8 siet Deut. 6. op vers 5.

9 Siet Deut. 27. op vers 26.

10 D. hielt sich daer aen, ende was daer met te vreden. Alsoo is ons verboden te staen in eene quade sake, Eccl. 8.3. dat is, sich daer aen te houden, ende de selve toe te staen.

4

Ende de Coninck geboodt den Hoogen-Priester Hilkia, ende den Priesteren der ¹¹ tweeder ordeninge, ende den ¹² Dorpel-bewaerders, datse uyt den Tempel des HEEREN alle gereetschap, die voor Baal, ende voor het [beelt des] Boschs, ende voor al het heyr des hemels gemaeckt waren, uytbrengen souden: ende hy verbrandde die buyten Ierusalem inde velden ¹³ Kidrons, ende liet het stof daer van nae ¹⁴ Bethel dragen.

11 Dese Priesteren zijn onder den Overpriester de voornaemste geweest.

12 T.w. van den Tempel des Heeren. Alsoo bov. 22.4. Siet de aenteeck.

13 Siet 1.Reg. 2. op vers 37.

14 Eene der steden, daer Ierobeam een gulden calf hadde opgericht, 1.Reg. 12. vers 29. ende volgens een poel van afgoderye; uyt welcke oorsake sy Bethaven; dat is, een huys der boosheyt genoemt wort, Hos. 4.15. ende 10.5. ende hier van Iosia smadelick onteert wort met de assche der verbrande afgodische vaten daer uyt te werpen.

5

Daer toe schafte hy de ¹⁵ Chemarim af, die de Coningen van Iuda gestelt hadden, op datmen roocken soude op de hoochten, inde steden van Iuda, ende rontom Ierusalem; mitsgaders, die den Baal, de Sonne, ende de Mane, ende den [anderen] Planeten, ende alle den Heyre des hemels roockten.

15 Een soorte der afgodische Priesteren Baals; van de welcke siet oock Hos. 10.5. ende Zephan. 1.4. De naem Chemarim komt van een woort beteeckenende warm zijn, branden; item swart worden; oock t’samen-getrocken, gerimpelt, ende ingerolt, het welcke door den brant veroorsaeckt wort: van waer oock is by den Chaldeen de beteeckeninge van insluyten. Hier uyt is het gevoelen der geleerden van dese benaminge verscheyden. Vele meynen, dat dese Baals papen soo geheeten wierden, om dat hare order was swarte kleedinge te dragen, eenige, om datse swart, ende beroockt uyt sagen, vermits sy altijts met roocken, ende offeren besich waren: andere, om datse hen gelieten in haren afgoden-dienst seer vyerich, ende brandich te wesen: Sommige, om datse hen uyt eenen schijn der heylicheyt opsloten, om sich van de werelt af te sonderen, ende alleene te leven, etc.

6

Hy bracht oock het [beelt des] ¹⁶ Boschs uyt den Huyse des HEEREN wech, buyten Ierusalem, tot ¹⁷ de beke Kidron, ende verbrande het aen de beke Kidron, ende vergruysde ’t tot stof, ende hy ¹⁸ wierp het stof daer van op de graven der ¹⁹ kinderen des volcks.

16 Het welck van den Coninck Manasse in den Tempel gestelt was. bov. 21.7.

17 And. tot het dal Kidron. Alsoo ond. hier in ’t selve vers.

18 T.w. tot verfoeyinge aller gestorvene afgodisten, ende exemplare waerschouwinge der levenden.

19 D. der inwoonderen des lants, die afgoden-dienaren geweest waren. Vergel. 2.Chron. 34.4. ofte, der gemeene lieden.

7

Daertoe brack hy de huysen der ²⁰ schant-jongers af, die aen ²¹ het Huys des HEEREN waren; alwaer de wijven ²² huyskens voor het [beelt des] boschs weefden.

20 Siet Deut. 23. op vers 17.

21 Verst. in het Voorhof des volcks; alwaer de afgoden-dienaren (soomen meynt) hare woonplaetskens hadden.

22 Verst. Capellekens, ofte Cabinetten, ende Cassen, gemaeckt van geweven, ofte genaeyt, ende gestickt werck; daer in der afgoden beeldekens stonden. Andere verstaen sulcke Tenten, daer in de afgoden-dienaren hare schandelicke vuylicheden ter eere harer afgoden t’samen bedreven.

8

Ende hy bracht alle de ²³ Priesters uyt de steden van Iuda, ende ²⁴ verontreynichde de hoochten, alwaer die Priesters geroockt hadden, van ²⁵ Geba aen tot ²⁶ Ber-Seba toe: ende hy brack de hoochten ²⁷ der poorten af, [oock] die aen de deure der poorte ²⁸ van Iosua de Overste der stadt was, welcke aen yemants ²⁹ slinckerhant was, in de stadtpoorte [gaende].

23 N. de afgodische.

24 T.w. mits die onbequaem, ende onweerdich tot haren afgoden-dienst te maken.

25 Eene stadt in Benjamin, de Noortpale des Coninckrijcks van Iuda. siet 1.Reg. 15. op vers 22.

26 Gelegen in Iuda, ende de Suytpale van het geheele lant Canaan. Siet Genes. 21. op vers 31.

27 D. die aen de poorten waren.

28 D. hy heeft soo wel der geweldigen, ende Oversten, als der armen, ende geringen afgoderye verhindert.

29 Hebr. de slinckerhant eens mans: namelick des genen, die ter stadt poorte inquam.

9

Doch en ³⁰ offerden de Priesters der

30 Ofte, en quamen niet op tot den altaer, etc. De sin is, dat dese Priesteren, om datse den afgoden geoffert hadden, met hare nakomelingen versteken waren van het Priester-ampt, als onweerdich daer van zijnde, Ezech. 44.13. hoewelse nochtans, om datse hen bekeerden, haer onderhout hadden van de ongedeesemde koecken, die de Priesteren alleen mochten eten, Levit. 2.4, 10. zijnde daer in den gebreckelicken nakomelingen Aarons gelijck gemaeckt, Levit. 21.17, 22.

[fol. 183r]

hoochten niet op den altaer des HEEREN te Ierusalem: maer sy aten ongesuerde [brooden] in’t midden van hare broederen.

10

Hy ³¹ verontreynichde oock ³² Topheth, dat in het dal der kinderen ³³ Hinnoms is; op dat niemant sijnen sone, ofte sijne dochter den ³⁴ Molech door het vyer dede gaen.

31 T.w. met aldaer mest, dreck, doode, ende verrotte lichamen, ende alle vuylicheyt te doen werpen.

32 Eene plaetse by de stad van Ierusalem in eene schoone, ende vermakelicke landouwe gelegen, soo genaemt van het woort Toph, trommel; alwaer de afgoden-dienaren hare kinderen den afgodt Molech offerden, doende de selve door het vyer gaen, ofte oock geheel verbranden; tot welcken eynde sy geleyt wierden inde armen eens gloeyenden beelts, dat van binnen hol, ende vol vyers was: Also nu de kinderen door de pijne des brants groot getier maeckten, so heeft men een groot geluyt met trommelen gemaeckt, op dat het geschrey der selver vande Ouderen, ofte vrienden niet en soude gehoort worden. Vergel. Levit. 18.21. Ierem. 7.31.

33 De naem eens mans, wiens kinderen dese plaetse eertijts toebehoort hadde, so datse daer van hiet Ge-Bene Hinnom, Ios. 15.8. D. het dal der kinderen Hinnom: ofte, Gehinnom; D. het dal van Hinnom, Neh. 11.30. Van de seer grouwelicke pijne des vyers die de kinderen der afgoden-dienaren daer geleden hebben, is de helle genoemt Gehenna, Matth. 5.22. dewelcke is een onuytblusschelick vyer, Marc. 9.43.

34 Ond. vers 13. genaemt Milcom. Siet Levit. 18. op vers 21.

11

Ende hy schafte de ³⁵ peerden af, die de Coningen van Iuda der Sonne ³⁶ gestelt hadden, van den inganck in het Huys des HEEREN, tot de ³⁷ kamer Nathan-Melechs des hovelincks, die in ³⁸ Parvarim was: ende de wagenen der ³⁹ Sonne verbrandde hy met vyer.

35 Sommige verstaen dit van levendige peerden, die ter eere van de Sonne gehouden, ende gebruyckt wierden: want sekere mannen (alsoo eenige meynen) geordineert waren, om des morgens de opgaende Sonne met dese peerden van het Huys des Heeren, tot het huys van Nathan Melech in’t gemoet te rijden, ende die te groeten, te aenbidden, ende godes-dienstelick te vereeren. Andere verstaen niet dan de beeltenissen deser peerden, ende wagenen.

36 Ofte, gegeven hadden.

37 D. tot het huys.

38 Ofte, in de voor-steden: T.w. der stadt Davids, niet verre van den Tempel gelegen. Het Hebr. woort Parvarim nemen sommige voor de naem eener plaetse by den Tempel: doch wat het voor een plaetse geweest is, is onbekent.

39 D. ter eere van de Sonne nae de wijse der heydenen gemaeckt.

12

Voorder de altaren, die op het ⁴⁰ dack der oppersale van Achaz waren, die de Coningen van Iuda gemaeckt hadden, mitsgaders de altaren, ^a die Manasse inde twee Voorhoven van het Huys des HEEREN gemaeckt hadde, brack de Coninck af; ende hy verbrijseldese van daer, ⁴¹ ende wierp het stof daer van inde beke Kidron.

40 Zijnde daer gemaeckt ter eere van het heyr des hemels. Siet Ierem. 19.13. Zephan. 1.5.

a 2.Reg. 21.5.

41 Het welcke geschiedde, eensdeels tot openbare versmadinge deser afgodischer overblijfselen, ende anderdeels tot volcomene uytroeyinge daer van, op dat niets en soude vande selve overgelaten worden.

13

De hoochten oock, die voor aen Ierusalem waren, dewelcke waren ter rechterhant vanden berch ⁴² Mashith, die Salomo de Coninck Israëls den ⁴³ Asthoreth, het verfoeysel der Zidoniers, ende den ⁴⁴ Camos het verfoeysel der Moabiten, ende den ⁴⁵ Milcom den grouwel der kinderen Ammons gebouwt hadde, verontreynichde de Coninck.

42 And. des verdervers. Verst. den Olijfberch gelegen by Ierusalem, hier genaemt de Berch van Mas hith, D. des verdervenden, of, des verdervers, om dat de Ioden sich daer door afgoderye verdorven. Anders hiet hy de Berch Mischah, dat is, der salvinge, om dat daer op vele olijven wiessen, van de welcke de salf-olye gemaeckt wert: sulcks dat tusschen beyde de namen kleyne ongelijckheyt zy in de letteren, maer groot in de beteeckeningen. Siet 1.Reg. 11.7.

43 Dese naem met de twee volgende, Camos, ende Milcom, zijn namen van afgodische beelden. Siet van Astoreth Iudic. 2.13.

44 Siet 1.Reg. 11. op vers 7.

45 Siet Levit. 18. op vers 21.

14

Insgelijcx brack hy de ^b opgerichtte beelden, ende roeyde de bosschen uyt: ende hy vervulde hare plaetse met ⁴⁶ menschen beenderen.

b Exod. 23.24. ende 34.13. Num. 33.52. Deut. 7.5, 25. ende 12.3.

46 Die hy uyt de graven der afgoden-dienaren liet halen, om daer mede de afgodische plaetsen te verontreynigen, ende afschouwelick te maken. Vergel. ond. versen 16. ende 20. item, Ezech. 6.5.

15

Daertoe oock den ^c altaer, die te Bethel was, [ende] de hoochte, die Ierobeam de sone Nebats, de welcke Israël sondigen dede, gemaeckt hadde; t’samen dien selven altaer, ende die hoochte brack hy af: ja hy verbrandde de hoochte, hy vergruysdese tot stof, ende hy verbrandde het bosch.

c 1.Reg. 12.32, 33.

16

Ende als Iosia sich omkeerde, sach hy de graven, die daer op den berch waren, ende sondt henen, ende nam de beenen uyt de graven, ende verbranddese op ⁴⁷ dien altaer, ende verontreynichde dien: ^d nae het woort des HEEREN, dat de man Godts uytgeropen hadde, die dese woorden ⁴⁸ uytriep.

47 Te weten, die te Bethel van Ierobeam opgericht was, vers 15.

d 1.Reg. 13.2.

48 D. voorseyde; te weten, meer dan drie hondert jaren te vooren. Siet 1.Reg. 13.2. ende Vergelijckt daer mede, dat hier staet, ende ond. vers 20.

17

Voorder seyde hy; Wat is dat voor een graf-teecken, dat ick sie? ende de lieden der stadt seyden tot hem; Het is het graf vande man Godts, die uyt Iuda quam, ende dese dingen, die ghy tegen desen altaer van Bethel gedaen hebt, uytgeropen heeft.

18

Ende hy seyde; Laet hem liggen, dat niemant sijne beenderen verroere: so ⁴⁹ bevrijddense sijne beenderen; met de beenderen des ⁵⁰ Propheten, die uyt ⁵¹ Samaria gekomen was.

49 Datse namelick niet verbrant en wierden op den Altaer te Bethel, met de andere beenen.

50 Die begeert hadde, datmen hem by de Propheet van Iuda begraven soude, 1.Reg. 13.31.

51 Verstaet niet de stadt, maer het lant van Samaria, daer in de stadt Bethel gelegen was, ende dese Propheet woonde, doe hy nae den Propheet van Iuda quam, 1.Reg. 13.11. alsoo is ooc de naem Samaria voor’t lant genomen in’t volg. vers.

19

Daertoe nam Iosia oock wech alle de huysen der hoochten, ^e die inde ⁵² steden van Samaria waren, die de Coningen Israëls gemaeckt hadden, om [den HEERE] tot toorn te verwecken; ende hy dede de selve nae alle de daden, die hy te Bethel gedaen hadde.

e 2.Chron. 34.6

52 N. die onder het gebiedt van het Coninckrijcke Iuda gebracht waren.

20

Ende hy ⁵³ slachtede alle de Priesteren der hoochten, die daer waren, op de altaren; ende verbrandde menschen-beenderen op de selve: daerna keerde hy weder nae Ierusalem.

53 And. offerde: D. hy dooddese op de altaren; tot een bewijs, dat hy niet alleen de afgoderye ten alderhoochsten hatede, maer selfs de plaetsen daerse gepleecht wiert, die verontreynigende met daer op menschen bloet te vergieten, ende hare beenderen te verbranden. Verstaet dit van de Priesteren, die nae Ierobeams in-stellinge uyt den volcke gemaeckt waren, ende in hare afgoderye verhardt bleven. siet 1.Reg. 12.31.

21

Ende de Coninck geboodt den gantschen volcke, seggende; ^f Houdet den HEERE uwen Godt Paeschen: ^g gelijck in dit ⁵⁴ boeck des verbondts geschreven is.

f 2.Chron. 35.1.

g Exod. 12.3. Deut. 16.2.

54 Verst. het Wet-boeck: waer van siet bov. 22.8, etc. ende hier vers 2, etc.

22

⁵⁵ Want gelijck dit Paeschen en wasser geen gehouden, ⁵⁶ vande dagen der Richteren aen, die Israël gerichtet hadden, nochte in alle de dagen der Coningen Israëls, nochte der Coningen van Iuda.

55 And. sekerlick. Hier wort reden gegeven, bewijsende dat des Conincx gebodt seer wel is achtervolcht geweest.

56 Wel verstaende: die daer in niet gerekent zijnde. Want 2.Chron. 35. vers 18. staet, van de dagen Samuels, die de laetste der Richteren is geweest. De sin is, dat van den aenvanck der Coningen, die op de Richteren gevolgt zijn, geen Paeschen met soo groote toebereydinge, vergaderinge, reynicheyt, eerbiedinge, aendacht, ende devotie, als dit gehouden zy geweest.

23

Maer in het achtiende jaer des Conincks Iosia, wert dit Paeschen den HEERE te Ierusalem gehouden.

24

Ende oock dede Iosia ^h wech de ⁵⁷ waerseggers, ende de duyvels-konstenaers, ende de ⁵⁸ Teraphim, ende de ⁵⁹ dreck-goden, ende alle verfoeyselen, die inden lande Iuda, ende in Ierusalem gesien werden: op dat hy bevestichde de woorden der wet, die geschreven waren in het boeck, dat de Priester Hilkia in het Huys des HEEREN gevonden hadde.

h Levit. 19.31. ende 20.27. Deut. 18.11. Ies. 8.19.

57 Siet van dese, ende de duyvels-constenaers Levit. 19. op vers 31.

58 Siet Genes. 31. op vers 19.

59 Siet Levit. 26. op vers 30.

25

Ende voor hem en was geen Coninck sijns ⁶⁰ gelijcke, die sich tot den HEERE met sijn ⁶¹ gantsch herte, ende met sijne gantsche ziele, ende met sijne gantsche kracht, nae alle de wet Mose bekeert hadde: ende na hem en stont sijns gelijcke niet op.

60 Verst. dit eygentlick ten aensien van de vyericheyt sijnes yvers in het weeren van alle grouwelen, die in sijnen tijt seer de overhant genomen hadden; ende van de onnooselheyt sijnes levens, door de neerstige betrachtinge van de wet des Heeren, gelijc de volgende woorden van dit vers mede-brengen. Vergel. bov. 18. d’aent. op vers 5.

61 Siet 1.Reg. 2. op vers 4.

26

Nochtans ⁶² en keerde sich de HEERE vanden brandt sijnes grooten toorns niet af, daermede sijn toorn brandede tegen Iuda, om alle de tergingen, ⁶³ daermede Manasse hem getercht hadde.

62 Niet om dat de Coninck sijnen Godt niet en behaechde, maer om dat het volck sijnen Coninck niet en volchde, nochte in de ongeveynsde aenneminge van sijnen suyveren Godes-dienst, nochte in de oprechte bekeeringe des levens; gelijck sulcx seer haest na des Conincks doot gebleken heeft.

63 T.w. om dat Iuda de selve den Coninck Manasse na dede, hem volgende in sijne grouwelen, maer niet in sijne bekeeringe.

27

Ende de HEERE seyde; Ick sal Iuda oock ⁶⁴ van mijn aengesichte wechdoen; ^{65 i} gelijck als ick Israël wech gedaen hebbe: ende ick sal dese stadt Ierusalem verwerpen, die ick verkoren hebbe, ende het Huys, daer van ick geseyt hebbe; ⁶⁶ Mijn Name sal daer wesen.

64 Siet bov. 17. op vers 18.

65 T.w. door wechvoeringe uyt sijnen lande, hoewel die niet voor altijt en soude zijn, als der Israeliten. Siet bov. 17. versen 18, 20. ende 18.11. ende 21.13. met d’aenteeck.

i 2.Reg. 17.18, 20. ende 24.3.

66 Siet 1.Reg. 8. op vers 29. ende 9.3. item bov. 21.4.

28

Het overige nu der geschiedenissen van Iosia, ende al wat hy gedaen heeft; zijn die niet geschreven in het boeck der Chroniken der Coningen van Iuda?

29

In ⁶⁷ sijne dagen tooch Pharao ⁶⁸ Necho de Coninck van Egypten op tegen den Coninck van Assyrien, ⁶⁹ nae de riviere Phrath: ende de Coninck Iosia ⁷⁰ tooch hem te gemoete; ende hy ⁷¹ doodde hem te ⁷² Megiddo, als hy ⁷³ hem gesien hadde.

67 T.w. als Iosias het vermaken van het Huys des Heeren voleyndt hadde. siet 2.Chro. 35.20.

68 Siet van den selven oock ond. vers 33. Ierem. 46.2.

69 Nae de stad Carchemis gelegen aen den Euphraet, die de Coninck van Assyrien den Syriers afgenomen hadde; waer over hy den roem draecht Ies. 10.9.

70 T.w. om hem af te keeren, ende te verhinderen, dat hy met sijn leger door sijn lant niet en soude trecken, vreesende schade voor sijn eygen Coninckrijcke, ofte willende daer mede den Coninck van Assyrien vrientschap doen.

71 D. de schutters des Conincx Necho wondeden hem doodelick: so dat hy nae Ierusalem gevoert zijnde, sterf op den wech, ofte binnen Ierusalem, hebbende by Megiddo de doot-wonde gekregen, 2.Chron. cap. 35.23, 24.

72 Eene stadt in de stam Manasse gelegen. siet 1.Reg. 9. op vers 15.

73 D. als Iosia gekomen was om hem onder oogen te sien, ende tegen hem streedt. Siet bov. 14.8. ende de aenteeck.

[fol. 183v]

30

Ende sijne knechten voerden hem ⁷⁴ doodt op eenen wagen, van Megiddo, ende brachten hem te Ierusalem, ende begroeven hem in sijn graf, ^k ende het volck des lants nam ⁷⁵ Ioahaz den sone van Iosia, ende ⁷⁶ salfden hem, ende maeckten hem Coninck in sijns vaders plaetse.

74 D. doodelick gewont, ende als voor doot gehouden. Alsoo seggen wy; Hy is een doot man, van den genen die sterft, ofte haest sterven moet. Soo is by nae het woordeken doodt genomen, Genes. 20.3.

k 2.Chron. 36.1.

75 Anders oock genoemt (soo eenige oordeelen) Iohanan. 1.Chron. 3.15. ende Sallum, Ier. 22.11.

76 Alsoo na sommiger gevoelen, opentlick verklarende, dat sy hem in desen gemeenen noot metter haest tot Coninck begeerden, om door hem tegen den Coninck Necho beschermt te worden; ende het lant met het rijcke te behouden.

31

Drie en twintich jaer was Ioahaz out, doe hy Coninck wert, ende hy regeerde drie maenden te Ierusalem: ende sijner Moeder naem was Hamutal, de dochter van ⁷⁷ Ieremia van Libna.

77 Die te onderscheyden is van Ieremia den Propheet: want de Propheet was van Anatoth in Benjamin, Ier. 1.1. maer dese van Libna in Iuda.

32

Ende hy dede dat quaet was in de oogen des HEEREN; nae alles dat ⁷⁸ sijne vaderen gedaen hadden.

78 N. sijn grootvader Amon, ende sijne out-grootvaderen Manasse, Achaz, etc.

33

Doch Pharao Necho ⁷⁹ liet hem binden te ⁸⁰ Ribla in’t lant van Hamath, ⁸¹ op dat hy te Ierusalem niet regeren en soude: ende hy leyde het lant eene boete op van hondert ⁸² talenten silvers, ende een talent gouts.

79 D. leyde hem in gevanckenisse. Dit geschiedde terwijle hy besich was met de oorlooge tegen de stadt Carchemis: waer van siet 2.Chron. 35.20. Ierem. 46.2.

80 Eene stadt gelegen in Syrien, van sommigen voor Apamia gehouden, van andere voor Antiochia.

81 And. als hy regeerde te Ierusalem.

82 Siet Exod. 25. op vers 39.

34

Oock maeckte Pharao Necho Eliakim den sone van Iosia Coninck, in de plaetse van sijnen vader Iosia, ende ⁸³ veranderde sijnen naem in ^l Iojakim: maer Ioahaz nam hy mede, ende hy quam in Egypten, ende sterf ⁸⁴ aldaer.

83 Hebr. wendde, ofte, keerde om. Hy wilde daer mede bewijsen, dat hy macht, ende gebiedt over hem hadde. Siet gelijcke exempelen ond. 24.17. Dan. 1.7.

l Matth. 1.12.

84 T.w. gelijck Ieremias voorseyt hadde, cap. 22.12. alwaer hy vers 11. Sallum nae veler gevoelen genoemt wort.

35

Ende Iojakim gaf dat silver ende dat gout aen Pharao; doch hy ⁸⁵ schattede het lant, om dat gelt nae het ⁸⁶ bevel van Pharao te geven; een yeder ⁸⁷ nae sijne schattinge eyschte hy het silver, ende gout af van het volck des lants, om aen Pharao Necho te geven.

85 D. Iojakim schattede, ofte weerdeerde de middelen aller ingesetenen des lants, ende dedese daer na hare quote opbrengen.

86 Hebr. mont.

87 D. nae dat hy van den Coninck geschat was.

36

Vijf en twintich jaer was Iojakim out, doe hy ⁸⁸ Coninck wert, ende regeerde ⁸⁹ elf jaer te Ierusalem: ende sijner Moeder naem was Zebudda, een dochter van Pedaja, van Ruma.

88 T.w. alleen, ende volmachtich, na de doot sijns broeders Ioahaz, die gevangen zijnde, noch voor Coninck gehouden wert, hoewel hy, namelick Iojakim, het Coninckrijck bediende. Andere meynen, dat Iojakim 25 jaren out was, als sijn broeder Ioahas afgeset, ende gevanckelick nae Egypten wech gevoert wert, ende volgens dat hy de outste der sonen van Iosia was, verklarende de plaetse 1.Chron. 3.15. van de eerstgeboorte niet der natuerlicker voortteelinge, maer der Conincklicker regeringe, ende dat Ioahas daerom in sijne huldinge gesalft soude zijn geweest, om sijne verkiesinge te beter te versekeren tegen de wedersprekinge sijns outsten broeders Iojakims, gelijck Salomo om sulcke oorsake gesalft wiert. 1.Reg. 1.34, 39.

89 Wel verstaende, somen sijne regeringe berekent van die tijt af, dat hy de plaetse sijns broeders bewaert heeft: het welcke was terstont na dat sijn broeder in Egypten gevanckelick gevoert was.

37

Ende hy dede dat quaet was inde oogen des HEEREN, nae alles wat sijne ⁹⁰ vaders gedaen hadden.

90 Siet bov. op vers 32.