Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xxj. Capittel.

De Canaaniten strijden tegen Israël, ende overweldigen eenige der selver, vers 1, etc. maer door de hulpe Godes overwinnen syse wederom, ende roeyen haer ende hare steden uyt, 3. Het volck murmureert wederom, 5. daerom wort het met vyerige Serpenten geplaegt, 6. sy hebben berouw, 7. Godt beveelt een koperen Slange op te richten, 8. dat doet Mose. Wie de selve aensach, die wiert genesen, 9. verscheydene reysen der Israëliten, 10. haren lof-sanck te Beër, voor 't water 't welck haer Godt gegeven hadde, 17. De Israëliten versoecken passagie door het lant, 21. Sihon weygert het haer, 23. De Israëliten slaense, mitsgaders Sihon haren Koninck, ende nemen hare steden in, 24. Spreucken van Sihons onderdruckinge, 27. Og de Koninck van Basan strijdt tegen de Israëliten, ende wort verslagen, ende Israël neemt sijn lant in, 33.

1

ALs de Canaaniter, de Coninck van ¹ Harad, woonende tegen ² 't Zuyden, hoorde, dat Israël ³ door den wech der verspieders quam: so streedt hy tegen Israël, ende hy voerde eenige gevangene uyt den selven gevancklick wech.

1 Harad schijnt te wesen de stadt, daer desen Koninck sijn sit-plaetse hadde. siet Ios. 12.14. Andere meynen dat Harad geweest zy de name dies Konincx.

2 T.w. van 't lant Canaan, daer henen de verspieders getrocken waren. Num. 13.17. Siet oock Num. 33.40.

3 D. door den wech dien de verspieders, welcke Mose uytgesonden hadde, gereyst waren. sommige houden Atharim ('twelck hier is overgeset verspieders) voor den naem van een sekere plaetse.

2

Doe beloofde Israël den HEERE een gelofte, ende seyde: Indien ghy dit volck geheelick in mijne hant geeft, so sal ick hare steden ⁴ verbannen.

4 D. ick en salse voor my, ofte tot onsen voordeele niet houden, maer ick salse u heyligen, ofte u ter eere verdelgen. siet Ios. 6.17, 19, 21, 24. ende Lev. 27. vers 28, 29.

3

De HEERE dan verhoorde de stemme Israëls, ende ⁵ gaf de Canaaniten over, ende ⁶ hy verbandde haer, ende hare steden: ende ⁷ hy noemde den name dier plaetse ⁸ Horma.

5 T.w. in sijne hant, als vers 2.

6 Dit en is niet volkomelick geschiet ten tijde Mose, maer door Iosua. Siet Ios. 12.14. ende Iud. 1.16, 17.

7 T.w. Israël, dat is, de Israëliten.

8 D. verbanninge.

4

Doe reysden sy van den berch Hor, op den wech der ⁹ Schelf-zee, dat sy om der Edomiten lant henen togen: doch des volcx ziele ¹⁰ wert verdrietich ¹¹ op desen wech.

9 Siet Exod. 13.18.

10 Hebr. wiert verkort. Siet Iud. 10. op vers 16.

11 Of, van wegen desen wech.

5

Ende het volck sprack tegens Godt, ende tegens Mose, Waerom hebt ghylieden ons doen optrecken uyt Egypten? op dat wy sterven souden in dese woestijne? want hier en is geen broot, oock geen water, ende ^a onse ziele walgt over ¹² dit seer lichte broot.

a Num. 11.6.

12 Aldus noemt dit volck het Hemels-broot.

6

Doe ^b sondt de HEERE ¹³ vyerige slangen onder het volck, die beten het volck: ende daer sterf veel volcx van Israël.

b 1.Corinth. 10.9.

13 Hebr. brandende, alsoo genoemt om dat sy den menschen die sy beten, doodelicken brant, ende volgens dien, grooten dorst aenbrachten.

7

Daerom quam het volck tot Mose, ende sy seyden: Wy hebben gesondicht, om dat wy tegens den HEERE, ende tegens u gesproken hebben, biddet den HEERE dat hy dese slangen van ons wechneme: doe badt Mose voor het volck.

8

Ende de HEERE seyde tot Mose, Maeckt u ¹⁴ een vyerige slange, ende steltse op een ¹⁵ stange: ende 't sal geschieden ^c dat al die gebeten is, als hyse aensiet, ¹⁶ so sal hy leven.

14 Vers. 9. wortse genoemt een koperen slange, de sin deser woorden is, maeckt een koperen slange, die de vyerige gelijck zy.

15 Ofte, stake, sperre, and. tot een teecken, ofte, op eene baniere.

c Iohan. 3.14.

16 D. hy sal genesen worden, ende het leven behouden.

9

^d Ende Mose maeckte een koperen slange, ende steldese op een stange: ende 't geschiedde, als een slange yemant beet, so sach hy de koperen slange aen, ende hy bleef levendich.

d 2.Reg. 18.4. Iohan. 3.14.

10

^e Doe verreysden de kinderen Israëls: ende sy legerden haer te Oboth.

e Num. 33.43.

11

Daerna reysden sy van Oboth, ende legerden haer aen de heuvelen van Abarim in de woestijne, die tegen over Moab is, tegen den opganck der Sonne.

12

Van daer reysden sy, ende legerden haer by de beke Zered.

13

Van daer reysden sy, ende legerden haer ¹⁷ aen dese zijde van Arnon, welcke in de woestijne is, uytgaende uyt de lant-palen der Amoriten: ^f want Arnon is de lant-pale van Moab, tusschen Moab, ende tusschen de Amoriten,

17 And. aen het veer van Arnon.

f Iud. 11.18.

14

(Daerom ¹⁸ wort geseyt in 't ¹⁹ Boeck der ²⁰ oorlogen des HEEREN: ²¹ Tegen ²² Vaheb, in eenen ²³ wervelwint, ende tegen de beken Arnon.)

18 And. sal geseyt worden. T.w. in toekomende eeuwen.

19 Dit boeck, geschrift, ofte verhael, en is niet meer voorhanden, nochtans sonder quetsinge ofte verminderinge der Canonijcke boecken.

20 D. der oorlogen die door beschickinge ende kracht Godes geschiet zijn.

21 Hier op kan men verstaen: waren de oorloogen des Heeren. ofte, strijdende, ofte yet diesgelijcx. De volgende woorden, als oock het 15. vers, zijn swaer te verstaen, ende worden verscheydentlick uytgeleyt, wy stellense hier gelijckse vande voornaemste onder de geleerde vertaelt worden.

22 Men meynt, dat dit de name des Konincx van Moab is, den welcken Sihon soude overwonnen hebben vers 26.

23 Hebr. Besupha. Eenige nemen dit woort voor den name eener plaetse, anders genoemt Suph. Deuter. 1.1. And. de roode Zee.

[fol. 74r]

15

Ende den afloop der beken, die sich nae de ²⁴ gelegentheyt van ²⁵ Ar wendt, ende ²⁶ leent aen de lant-palen Moabs.

24 Ofte, situatie.

25 Ar is de name eener stadt inder Moabiten lant, vers 28.

26 Of, grenst, stoott, is gelegen.

16

Ende van daer [reysden sy] nae Beër: dit is de put van welcken de HEERE tot Mose seyde, Versamelt het volck, so sal ick haer water geven.

17

(Doe song Israël ²⁷ dit liedt: Springt op, ghy put, ²⁸ singet daer van by beurte.

27 Met dit liet singen ende roemen sy de weldaet Godes haer bewesen, door het geven van dien born-put.

28 Of, singt het by beurte. Siet Exod. 15.21. ende 1.Sam. 18.7. ende Psal. 147.7.

18

Ghy put, dien de Vorsten gegraven hebben, dien de Edele des volcx gedolven hebben, door ²⁹ den Wet-gever, ³⁰ met hare staven:) ende van de woestijne [reysden sy] nae Mattana.

29 D. door 't beleyt des wet-gevers. Te weten, Mosis, alsoo oock Deuter. 33.21. of, verstaet Godt selfs door den Wet-gever, als Ies. 33.22.

30 Verstaet dit van de staven Mosis ende Aarons, ofte van de regiment-staven, die de Vorsten ende Regeerders gemeynlick in de hant hadden, tot een teecken hares ampts, ende harer macht, die sy van Godt ontfangen hadden.

19

Ende van Mattana tot Nahaliël: ende van Nahaliël tot Bamoth.

20

Ende van Bamoth tot het dal, dat ³¹ in het velt Moabs is, aen de hoochte van Pisga, ende dat tegen ³² de wildernisse siet.

31 D. in het lant.

32 And. Iesimoth.

21

^g Doe sondt Israël boden tot Sihon, den Coninck der Amoriten, seggende:

g Deuter. 2.26. Iud. 11.19.

22

Laet my door u lant trecken, ^h wy en sullen niet afwijcken in de ackers, noch inde wijngaerden, wy en sullen het water der putten niet drincken: wy sullen op den Conincklicken wech gaen, tot dat wy uwe lant-pale doorgetogen zijn.

h Num. 20.17.

23

ⁱ Doch Sihon en liet Israël niet toe door sijne lant-palen door te trecken, maer Sihon vergaderde al sijn volck, ende hy ginck uyt, Israël te gemoete, nae de woestijne, ende hy quam te ³³ Iahza, ende streedt tegen Israël.

i Deuter. 29.7. ende 2.30. Iud. 11.20. Ios. 24.8.

33 De name eener stadt, van de welcke oock gesproken wort, Deuter. 2.32. Iud. 11.10. Ier. 48.21, 34.

24

^k Maer Israël sloech hem met de ³⁴ scherpte des sweerts: ende ^l nam sijn lant in erffelicke besittinge, van ³⁵ Arnon aen, tot ³⁵ Iabbok toe, ^m tot aen de kinderen Ammons ³⁶ (want de lant-pale der kinderen Ammons was vaste).

k Deuter. 2.33. ende 29.7. Ios. 24.8. ende 12.2. Iud. 11.21.

34 Hebr. mont.

l Psal. 135.11, 12. ende 136.19. Amos 2.9.

35 Dit zijn namen van Rivieren.

35 Dit zijn namen van Rivieren.

m Deuter. 2.37.

36 Dit is de reden waerom Sihon de lantpale niet heeft kunnen innemen, gelijck hy het lant der Moabiten hadde ingenomen.

25

ⁿ Also nam Israël alle dese steden in: ende Israël woonde in alle de steden der Amoriten, te Hesbon, ende in alle hare ³⁷ onderhoorige plaetsen.

n Deuter. 2.34, 35.

37 Hebr. dochteren. dat is, kleyne steden, dorpen, ende vlecken, die onder Hesbon gehoorden, als onder hare moeder-stadt, ofte hooft-stadt. Mose noemtse onbemuerde steden, Deuter. 3.5.

26

Want Hesbon was de stadt Sihons des Conincks der Amoriten, ende hy hadde gestreden ³⁸ tegen den voorigen Coninck der Moabiten: ende hy hadde al sijn lant uyt sijne hant genomen, tot aen Arnon.

38 T.w. met dien Koninck, die naest voor Balac Koninck geweest was.

27

Daerom seggense die spreeckwoorden gebruycken, Comt tot Hesbon: ³⁹ men bouwe ende bevestige de stadt Sihons.

39 T.w. grooter ende stercker als sy te vooren geweest is.

28

Want daer ⁴⁰ is een vyer uytgegaen uyt Hesbon, een vlamme uyt de stadt Sihon: sy heeft verteert ⁴¹ Ar der Moabiten, [ende] ⁴² de Heeren der hoochten Arnons.

40 D. Sihon, nae dat hy Hesbon ingenomen hadde, is van daer als een vyer voort-gevlogen nae de Moabiten toe.

41 Dit was de hooft-stadt van het lant der Moabiten, daer van het geheele lant den name gekregen heeft.

42 Verst. de Priesteren ende Vorsten, die de stadt door haren afgod niet en hebben konnen bevrijden. Siet Ier. 48.7. And. de burgers van Bamoth, te Arnon.

29

Wee u Moab, ghy ⁴³ volck ^o Chamoz zijt verloren: ⁴⁴ hy heeft ⁴⁵ sijn sonen ⁴⁶ die ontliepen, ende sijne dochters, in de gevanckenisse gelevert aen Sihon den Coninck der Amoriten.

43 D. ghy volck, dat den Chamos eert ende dient. Aldus wiert genoemt de afgodt der Moabiten. 1.Reg. 11.33.

o 1.Reg. 11.7, 33.

44 T.w. Chamos.

45 T.w. Moabs, dat is, de Moabiten.

46 D. Chamos heeftse laten gevanckelick wech voeren, sonder dat hyse heeft kunnen beschermen.

30

Ende wy hebbense ⁴⁷ neder-gevelt: Hesbon is verloren tot ⁴⁸ Dibon toe, ende wy hebbense verwoestet tot Nophah toe, welcke tot ⁴⁹ Medeba toe [reyckt].

47 Ofte, Geschoten. T.w. met pijlen. And. hare lampe is vergaen. D. hare heerlickheyt.

48 Een vande hooge plaetsen of steden in't lant van Moab. Ies. 15.2. Ier. 48.18, 22.

49 Eene stadt in't lant Moabs. Ios. 12.2.

31

Also woonde Israël in het lant des Amorijts.

32

Daerna sondt Mose om ⁵⁰ Iaëzer te verspieden, ende sy namen hare ⁵¹ onderhoorige plaetsen in: ende hy dreef de Amoriten die daer waren, uyt de besittinge.

50 De name eener stadt, die eertijts de Moabiten hadde toegehoort, van de welcke gesproken wort Num. 32.1, 3, 34, 35. ende Ier. 48.32.

51 Siet bov. vers 25.

33

Doe wendden sy haer, ende trocken op, den wech van ⁵² Basan: ^p ende ⁵³ Og de Coninck van Basan ginck uyt hen te gemoete, hy, ende al sijn volck, tot den strijt, in ⁵⁴ Edreï.

52 Dit was een goet vet weyde-lant, van het welcke gesproken wert Deuter. 32.14. Ps. 22.13. Ier. 50.9. Amos 4.1. Mich. 7.17.

p Deuter. 31. ende 29.7.

53 Desen Og is oock een Koninck der Amoriten geweest, een reuse, siet van hem Deuter. 3.1, 11.

54 Een stadt in het Koninckrijcke van Og gelegen, Deut. 3.10.

34

De HEERE nu seyde tot Mose, Vreest hem niet, want ick hebbe hem in uwe hant gegeven, ende al sijn volck, oock sijn lant: ende ^q ghy sult hem doen, gelijck als ghy Sihon den Coninck der Amoriten, die te Hesbon woonde, gedaen hebt.

q Psal. 136.20.

35

Ende sy sloegen ^r hem, ende sijne sonen, ende al sijn volck, also dat hem ⁵⁵ niemant overich bleef: ende sy namen ⁵⁶ sijn lant in erffelicke besittinge.

r Psal. 136, 20, 21 22.

55 Hebr. geen overige over bleef.

56 T.w. des Konincks Ogs lant.