Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xlix. Capittel.

Iacob roept sijne sonen, om die voor sijnen doot te segenen, vers 1, etc. Bestraft voor eerst de schandelicke feyten van Ruben, Simeon ende Levi, 3. Roemt daer na seer hooge de heerlickheyt van Iuda, propheterende van den tijt der geboorte Iesu Christi (nae den vleesche) uyt hem, mitsgaders sijn Coninckrijcke ende de beroepinge der Heydenen, 8. Van Zebulon, 13. Issaschar, 14. Dan, 16. Gad, 19. Aser, 20. Naphtali, 21. Iosephs bysonderen segen, 22. Van Benjamin, 27. Eyndelick geeft Iacob bevel van de plaetse sijner begraeffenisse, 29. ende sterft, 33.

[fol. 26r]

1

DAer na riep Iacob sijne sonen: ende hy seyde; Versamelt u, ende ick sal u verkondigen, 't gene dat u ¹ inde navolgende dagen wedervaren sal.

1 Hebr. in 't achterste, laetste, ofte, nagevolch der dagen, D. inde toekomende tijden, t.w. ontrent 200 jaren na desen tijt beginnende, ende voorts tot de komste ende het Koninckrijke des Messiae toe.

2

Komet te samen, ende hooret, ghy sonen Iacobs: ende hooret nae Israël, uwen vader.

3

Ruben, ghy zijt ^a mijn Eerstgeboren, ² mijne kracht, ende ³ het begin mijner macht: ⁴ de voortreffelicxte in hoocheyt, ende de voortreffelicxte in sterckte.

a Bov. 29.32.

2 D. een kint in de principale sterckte mijnes levens gewonnen.

3 T.w. in het kinderwinnen: alsoo worden de Eerstgeborene genoemt. Deut. 21.17. Psal. 78.51.

4 Hebr. de voortreffelickheyt.

4

⁵ Snellen afloop ⁶ als der wateren, ghy en sult de voortreffelicxte niet zijn: ^b want ⁷ ghy hebt uwes vaders leger beklommen: doe hebt ghy [het] geschendt: ⁸ hy heeft mijn bedde beklommen.

5 Hebr. snellicheyt.

6 T.w. als ghy uwes vaders bedde geschonden hebt: gelijck het water van een hooge plaetse in eene leege seer snellic afloopt, soo hebt ghy door uwe onkuysche begeerte, vereenicht met groote stoutheyt ende lichtveerdicheyt, u selven in eene schandelicke misdaet ende oneere gestort.

b Bov. 35.22. 1.Chron. 5.1.

7 D. ghy hebt uwes vaders bedde door bloetschande ontreynicht.

8 Dit heeft Iacob gesproken, hem wendende tot sijne andere sonen.

5

Simeon ende Levi zijn ⁹ gebroeders: hare ¹⁰ handelingen zijn wercktuygen van gewelt.

9 T.w. niet alleen van nature, maer oock van sinnen, manieren, ende wercken in 't quade: 't welck sy bewesen hebben met haren handel tegen de Sichemiten, bov. cap. 34.

10 Sommige: sweerden.

6

Mijne ziele en kome niet in haren verborgenen raet, mijn ¹¹ eere en worde niet vereenicht met hare vergaderinge: want in haren toorne ^c hebben sy ¹² de mannen doot geslagen, ende in haren moetwille hebben sy de ¹³ ossen wech geruckt.

11 Eere, is hier soo veel als te vooren ziele, dewelcke het weerdichste deel des menschen is, alsoo kan het woort, eere, oock genomen worden. Psal. 16.9. ende 30.13. ende 57.9. And. tonge, daer mede men schuldich is Godt te eeren, ende sijnen lof te verbreyden. Men kan oock door 't woort eere verstaen sijn goeden name.

c Bov. 34.25.

12 Hebr. den man, verstaet de Sichemiten. siet bov. 34.25, 26.

13 Hebr. den Osse: verstaet hier by oock andere beesten, die sy in het plunderen der stadt Sichem den inwoonderen ontweldiget hebben. Dickwijls gebruycken de Hebreen het getal van een voor vele, bov. 32.5. ende 1.Chron. 10.1. vergeleken met 1.Sam. 31.1.

7

¹⁴ Vervloeckt zy haren toorn, want hy is heftich, ende hare verbolgentheyt, want sy is hart: ¹⁵ ick salse ^d verdeelen onder Iacob, ende salse verstroyen onder Israël.

14 Vervloeckt te zijn, is lichamelicke ende geestelicke, tijdelicke, ende eeuwige straffe, ofte eenige deser onderworpen te zijn, als bov. cap. 3.14. ende 4.11. ende 5.29. Deut. 28.16, 17. Matth. 25.41. Verstaet hier tijdelicke straffe.

15 Iacob spreeckt in den name Godts, als een Propheet, ende sijne prophetie is vervult in de nakomelingen, want de stamme Simeons inde lande Canaan is vermengt geweest onder de stamme Iuda. Ios. 19.1. Ende de stamme Levi verspreydt onder alle de stammen.

d Ios. 19.1. ende 21.3, 4. etc.

8

Iuda, ghy zijt het, u sullen uwe broeders loven, ¹⁶ uwe hant sal zijn op den necke uwer vyanden: voor ¹⁷ u sullen haer uwes vaders sonen nederbuygen.

16 D. ghy sultse inde vlucht slaen, ende dempen. Verg. Psal. 18.41.

17 Hier mede geeft hy te kennen, dat sijne nakomelingen tot de heerschappye, het andere deel van het recht der Eerstgeboorte, souden verheven worden.

9

¹⁸ Iuda ^e is een Leeuwen welp, ghy zijt vanden roof opgeklommen, mijn sone: hy kromt sich, hy legt zich neder als een Leeuw, ende als een oude Leeuw: ¹⁹ wie sal hem doen op staen?

18 Dit alles wort hier gesproken by gelijckenisse, om uyt te drucken de tijdelicke heerschappye, ende macht der nakomelingen van Iuda Iud. 1.2. ende 1.Sam. 17.51. ende 2.Sam. 8.12, 13. ende 1.Reg. 9.20. etc. Ende de eeuwige van den Messias, die uyt Iuda soude spruyten. Mat. 28.18. Luc. 1.32, 43. Eph. 1.20, 21.

e Num. 24.9. Mich. 5.8.

19 Als oft sy seyde; sijne vyanden sullen hem soo seer vreesen, dat sy hem niet lichtelick noch sonder haren schade, tergen en sullen.

10

De ²⁰ Scepter en sal ^f van Iuda niet wijcken, noch ²¹ de Wet-gever ²² van tusschen sijne voeten; tot dat ²³ Silo ²⁴ komt, ende den selven ²⁵ sullen de volckeren gehoorsaem zijn.

20 D. de macht om te regeren, Ies. 14.5. Eze. 19.11. ende 14. Zach. 10.11. om dat de regeerders staven, ofte scepters in hare handen droegen, tot een teecken van heerschappye Est. 8.4. And. de stamme. D. de stamme Iuda en sal niet vermengt worden met andere, noch gevoert uyt hare plaetse voor aleer, etc.

f Mat. 2.6.

21 Verstaet den genen, die de macht heeft om de wetten der regeringe te stellen, ende voor te schrijven. Siet Prov. 8.15.

22 D. die vanden stamme Iuda afkomstich sal wesen. And. die als een discipel aen de voeten des Meesters inde wetten sal onderwesen worden: alsoo Deut. 33.3.

23 Hier by wort buyten alle twijffel verstaen de Messias: ende wort van sommige verduytscht sijn sone, ofte, vrucht: t.w. de soon van Iuda: want het Hebr. woort beteeckent het velleken, daer de kinderen in geboren worden; ende alsoo het kint selfs, datter in leyt, ende uyt het geslachte van Iuda (daer van de Maget Maria des Heeren Christi Moeder was. Luc. 1.32.) voortkomen soude. And. de Heylant, Salichmaker, Geluck-gever, etc.

24 And. gekomen sal zijn. beyde is waerachtich, ten aensien van tweederley forme van regeringe, de eene macht hebbende over Criminele saken, de andere alleen over Burgerlicke verschillen, ende differenten der Religie, want sommige jaren, eer Christus quam, is den Ioden door Pompeium afgenomen de eerste forme der regeringe, maer de andere is hen noch overich geweest, doe Christus in den vleesche verschenen was Ioh. 18.31.

25 Hebr. Ende tot ofte, aen hem sal de gehoorsaemheyt der volckeren zijn: D. de ware geloovige uyt alle volckeren sullen hem gehoorsaemheyt bewijsen, hem bekennende voor haren Heere ende Salichmaker, etc. And. Ende tot hem sal zijn de vergaderinge der volcken.

11

Hy ²⁶ bindt sijnen jongen esel aen den wijnstock, ende 't veulen sijner eselinne aen den edelsten wijnstock: hy wascht sijn kleet in den wijn, ende sijnen ²⁷ mantel in wijndruyven ²⁸ bloet.

26 Met dese maniere van spreken wort te kennen gegeven den overvloet, ende de edelheyt des wijns, die in het erfdeel van Iuda soude wesen.

27 And. sijn opperkleet.

28 D. sap der druyven, ofte, wijn. Alsoo Deut. 32.14.

12

²⁹ Hy is rootachtich van oogen door den wijn, ende wit van tanden door den melck.

29 Met dese maniere van spreken geeft hy te kennen den overvloet, ende de kracht van den wijn, ende van de melck, dewelcke in den lande Iuda soude wesen. And. rooder van oogen dan wijn, ende witter van tanden dan melck.

13

³⁰ Zebulon sal ^g aen de haven der ³¹ zeen woonen, ende hy sal aen de haven der schepen wesen, ende sijn zijde sal zijn nae ³² Zidon.

30 D. hy sal sijne wooninge aen de zeekant hebben. Siet de vervullinge hier van Ios. 19. vers 10, 11, etc.

g Ios. 19.10, 11.

31 And. Meyren.

32 Siet van dese stadt bov. 10.19.

14

³³ Issaschar is ³⁴ een sterck gebeent Esel, neder liggende tusschen twee packen.

33 By gelijckenisse van eenen stercken, doch luyen, ende gemackelicken Esel, voorseyt hy, dat de nakomelingen van Issaschar wel souden sterck zijn, ende groot van vermogen, door de goetheyt hares lants, maer soo tot gemack ende vrede genegen, dat sy niet bysonders en souden uytrechten, ja hen laten van andere overlasten. Siet Iud. 5.13. ende verg. Deut. 33.18.

34 Hebr. een esel des beens, dat is, een esel, die groot ende sterck van gebeente is.

15

Doe hy de ruste sach, datse goet was, ende het lant, dattet lustich was: so booch hy sijnen schouder, om te dragen, ende was dienende onder tribuyt.

16

DAN sal sijn volck ³⁵ richten, als eene der stammen Israëls.

35 D. regeren, met wetten te geven, ende uyt te voeren. Alsoo 1.Sam. 2.10. Psal. 96.13. Zach. 3.7. Dit selve verstaet Iacob ooc vande andere stammen, voortkomstich uyt de andere dienstmaechden, datse soo wel, als de andere, de volle heerschappye in haer erfdeel hebben souden.

17

³⁶ DAN sal een Slange zijn aen den wech, een ³⁷ Ader-slange nevens het padt, bytende des peerts versenen, dat sijn rijder achter overvalle.

36 De sin ende meyninge deser prophetie is dese: Dan, sal nae der slangen aert, listichlick sijne vyanden bespringen, gelijck oock af te nemen is uyt Deuter. 33. vers 22. Siet exempelen der vervullinge Iud. 14. ende 15. ende 16. ende 18.

37 And. Pijl-slange, dewelcke inde boomen haer bergende, door der selver tacken met groote sterckte, ende snelheyt haer uytschiet, doende van gelijcken op der aerden langs den wech. Het Hebr. woort wort hier alleen gevonden.

18

³⁸ Op uwe ³⁹ salicheyt wachte ick, HEERE.

38 Iacob geeft hem tot Godt, om hem den welstant sijner nakomelingen te bevelen, door Godes geest voorsiende de swaricheden, die hen in 't gemeyn souden overkomen, ende in't besonder de stamme van Dan, soo wel ten aensien van haer erfdeel, Iud. 1.34. Ios. 19.47. als van de suyvere religie, ofte Godesdienst, die sy seer haest door afgoderye verloren hebben, Iud. 18.17.

39 Het Hebreeusch woort beteeckent ofte, tijdelicke verlossinge, ende behoudinge, Iud. 5.18. ende 2.Sam. 10.11. Ofte, eeuwige, Ios. 45.17. Luc. 19.9. ofte beyde t' samen, als Psal. 37.39. ende hier. And. Tot (ofte om) u heyl (ofte, behoudenisse) wachte ick den Heere.

19

Aengaende Gad, ⁴⁰ eene bende sal hem ⁴¹ aenvallen: maer hy sal [se] aenvallen in 't eynde.

40 Iacob wil seggen, dat Gad wel in 't eerste van sijne vyanden soude als onderdruckt worden, maer dat hyse daer na selfs soude overwinnen. Siet Deut. 33.20, 21.

41 Het Hebreeusch woort beteeckent, met roovende, ende stroopende benden ofte rotten uytval doen.

20

⁴² Van Aser, sijn broot sal vet zijn: ende ⁴³ hy sal konincklicke leckernyen leveren:

42 De sin is, dat de naekomelingen Asers, van het lant, het welcke hen ten erfdeele vallen soude, seer goede tarwe, olie, ende ander voetsel in overvloet genieten soude.

43 D. het lant Asers sal seer vruchtbaer zijn, niet alleen van noodich voetsel, maer oock van kostelicke, vermaeckelicke, ende leckere vruchten, diemen met eeren eenen Koninck soude mogen voorsetten. Siet Deut. 33.24. ende Ios. 19.24, 25, etc.

21

Naphthali is eene ⁴⁴ losgelatene hinde: hy geeft schoone woorden.

44 D. wacker inde oorloogsche daden, Iud. 4.6, 10. ende 5.18. ende aengenaem inde burgerlicke conversatie.

22

^h Ioseph is ⁴⁵ een vruchtbaer tack, een vruchtbaer tack, aen eene fonteyne: elck een der tacken loopt over den muer.

h 1.Chr. 5.1.

45 Hebr. Sone des vruchtbaren [wijnstocks]: alsoo dochters in 't volgende. Ioseph wort vergeleecken by eene vruchtbare stamme, die tacken uyt geeft, die haer seer vermenichvuldigen ende wijt uytbreyden souden.

23

^{46 i} De schutters hebben hem wel ⁴⁷ bitterheyt aengedaen, ende ⁴⁸ beschoten, ende hem gehaet:

46 Hebr. de Heeren, ofte, Meesters der pijlen. D. de schutters, die de pijlen in't schieten gebruycken. siet bov. 14. op't vers 13. Verstaet by dese, alle de gene, die Ioseph eenich lijden hebben aengedaen, als sijne broederen, met hem te verkoopen; sijne Iuffrouwe, met hem te beschuldigen; haren man, met hem in de gevanckenisse te werpen, etc. dewelcke alle na hem, als de schutters, nae eenen doel geschoten hebben, om hem te verderven.

i Ond. 50.20.

47 Hebr. verbittert.

48 Siet van 't Hebr. woort Iob 16.13. Ierem. 50.29. oock Psal. 18.15.

24

Maer ⁴⁹ sijn boge is in stijvicheyt gebleven, ende de armen sijner handen zijn gesterckt geworden door de ⁵⁰ handen des ⁵¹ Machtigen Iacobs; ⁵² daer van is hy een ⁵³ herder, een Steen Israëls.

49 D. sijne sterckte ende welvaert, is in haer geheel gebleven, dat hy niet en konde vernielt worden door sijne vyanden. Eenige verstaen door den boge, het geloove Iosephs; door sijne armen, sijne deugden.

50 De handen Godts, beteeckenen sijne Almachtige sterckte, Exod. 13.3. Psal. 10.12. Ezech. 39.21. etc.

51 D. van Godt, die Iacob ende sijn huysgesin door sijne macht beschermt heeft.

52 D. Van Godt, die alleen de fonteyne is, ende gever alles goets.

53 Verstaet Ioseph, den welcken Godt gestelt hadde tot eenen Herder, om voetsel te beschicken den Egyptenaren, ende andere volckeren: doch in 't bysonder Iacobs huys: om welcke oorsaeck hy oock een steen, ofte, Rotze van toevlucht genoemt wort.

25

Van uwes vaders Godt, die u sal helpen, ende van den Almachtigen, die u sal ⁵⁴ segenen, met segeningen des hemels van boven, met segeningen ⁵⁵ des afgronts, die daer onder ligt, met segeningen der borsten, ende der baermoeder.

54 Hy spreeckt van Iosephs nakomelingen, den welcken hy voorseyt vierderleyen segen, die Godt hen verleenen soude: 1. Door middel vanden Hemel, als zijn, tijdige somer, ende winter, sonne-schijn, regen ende dauw, Deuter. 33.13. Ezech. 34.26.
2. uyt den Afgront, als fonteynen, rivieren, allerley staende ende vloeyende wateren. Vergel. Deuter. 8.7. ende 33.13.
3. Door middel vande Menschen, als de vruchtbaerheyt, ende vermenichvuldinge der nakomelingen, Deut. 33.17.
4. Door de Beesten, als voetsel, kleedinge, dienstelicke hulpe, ende groote menichte der selver. Vergel. Deuter. 28.4.

55 Verstaet de groote diepte, die in de aerde is, uyt de welcke de zeen, fonteynen, rivieren, meyren, beecken, etc. haren oorspronck nemen: Vergel. bov. 1.2.

26

De segeningen uwes vaders ⁵⁶ gaen te boven de segeningen mijner voorvade-

56 Niet alleen om datse my van nieuws bevestigt, klaerder geopenbaert ende naerder vervult zijn, maer oock gaen in't gemeyne over alle mijne kinderen, die dan oock in meerderen getale zijn, dan mijns vaders, ende grootvaders kinderen waren, tot het verbont Godts behoorende.

[fol. 26v]

ren, tot aen het eynde van de ⁵⁷ eeuwige heuvelen: die sullen zijn op het ⁵⁸ hooft Iosephs, ende op den hooft-schedel des ⁵⁹ afgesonderden sijner broederen.

57 D. die van den beginne geweest zijn. Verg. Deuter. 33.15. Eze. 36.2. Hab. 3.6. ende voorts Psal. 72.5, 7, 17. ende 98.37, 38.

58 D. sy sullen rijckelick uyt-gestort worden over Ioseph: om van hem over alle sijne nakomelingen in gelijcke mate af te vloeyen.

59 T.w. tot sonderlinge macht ende heerschappye, om een behouder sijnes geslachtes te zijn.

27

⁶⁰ Benjamin sal [als] een wolf verscheuren; des morgens sal hy roof eten, ende des ⁶¹ avonts sal hy buyt uytdeelen.

60 D. de Benjaminiten sullen in aert, conditien, ende wercken eenichsins te vergelijcken zijn, by de wolven, die altijt uyt zijn om te rooven, het geroofde te verscheuren, 't verscheurde te verslinden, ende onder hare jongen uyt te deelen. Want sy ter oorloge genegen sullen zijn, ende kloeck in 't gebruyck der wapenen. Siet hier van de vervullinge, Iud. 3.15. Item cap. 19. ende 22. ende 1.Sam. capp. 12. 14. 15.

61 D. geheele dagen sullen sy met oorloochsche wercken besich zijn.

28

Alle dese stammen Israëls zijn twaelve: ende dit is 't gene dat haer vader tot hen sprack, als hyse segende; hy segendese yegelick nae sijnen bysonderen segen.

29

Daerna geboodt hy hen, ende seyde tot hen; ⁶² Ick worde versamelt tot mijnen volcke, ⁶³ begraeft my by mijne vaders, inde speloncke, die daer is in den acker ⁶⁴ Ephrons des Hethiters:

62 Siet bov. cap. 15. op vers 15. ende 25.8.

63 Van het gebruyck der begravinge, Siet bov. cap. 23. op vers 4.

64 Siet bov. cap. 23. op het 10. vers.

30

Inde speloncke, ^k dewelcke ⁶⁵ is op den acker ⁶⁶ van Machpela, die tegen over ⁶⁷ Mamre is inden lande Canaan, die Abraham met dien acker gekocht heeft van Ephron den Hethiter, tot eene erfbegraeffenisse.

k Bov. 23.9, 16.

65 Hy beschrijft dese speloncke dus neerstelick, soo wel om te toonen dat hy groote begeerte hadde daer begraven te worden, als om dat hy vreesde, datse de plaetse mochten niet wel onthouden hebben. Want Ioseph nu ontrent 39 jaren uyt het lant van Canaan geweest was, ende sijne broederen ontrent de 17 jaren.

66 Siet bov. cap. 23. op vers 9.

67 And. genaemt Hebron, gelegen inden stamme van Iuda, bov. 23.19. ende 35.27.

31

⁶⁸ Aldaer, hebben sy ^l Abraham begraven, ende Sara sijne huysvrouwe: daer hebben sy Isaac begraven, ende Rebecca sijne huysvrouwe: ende daer hebbe ick Lea begraven:

68 Dit verhaelt Iacob in 't lange, eensdeels om sijner kinderen herte af te trecken van Egypten, ende op te scherpen in het verwachten van het beloofde lant; anderdeels om aldus opentlick te betuygen, dat hy inde voetstappen van Abrahams ende Isaacs geloove volherdede.

l Bov. 25.9. ende 35.29. Actor. 7.16.

32

⁶⁹ De acker, ende de speloncke, die daer in is, is gekocht van de sonen Heths.

69 Hebr. de koopinge des ackers, ende der speloncke, die daerin is, is van, etc. And. [in] de besittinge. ofte, het erfgoet des ackers, ende der speloncke, die daer in is, [gekocht] van, etc.

33

Als Iacob voleyndt hadde sijne sonen bevelen te geven, ^{70 m} so leyde hy sijne voeten te samen op het bedde, ende hy gaf den geest, ende hy wert ⁷¹ versamelt tot sijne volckeren.

70 Het schijnt, dat Iacob de voorgaende reden gedaen heeft sittende over eynde in 't bedde, om het woort Godes, het welcke hy voorder wilde uytspreken, te vereeren, ende op sijn gemack beter voort te brengen; daer na, dat hy dit gedaen hebbende, ende door sijne swackheyt niet meer konnende alsoo sitten, hem weder neder gelecht, ende sijne voeten in het bedde by een uytgestreckt heeft, om gerustelick den doot te verwachten, ende sijnen geest Gode te bevelen.

m Actor. 7.15.

71 Siet bov. op het vers 29.