Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xix. Capittel.

De twee Engelen comen in mans gedaente tot Sodom, ende worden van Lot geherbergt ende getracteert, vers 1. De Sodomiten omringen het huys by nachte, ende willen dese gasten grouwelicken overlast aendoen, 4. Lot poogt hen sulcx af te raden, maer te vergeefs, ende met sijn eygen perijckel, 6. Dies de Engelen Lot intrecken, ende de Sodomiten met blintheyt slaen, sulcx dat sy het huys moesten verlaten, 10. Lot wort met sijn wijf ende twee dochteren (also de swagers daer mede spotteden) 's morgens vroech uyt Sodom geleydt, met last om sich te behouden op het geberchte, 17. Maer Lot bidt ende verkrijgt, dat hy sich mach bergen tot Zoar, 18. De vier steden ende gantsche Lantstreke, met inwoonders ende gewas, worden met vyer ende swevel vanden Hemel verteert, 14. De Heere straft Lots huysvrouwe, 26. Abraham lett op den onderganck deser steden, 27. Lot treckt uyt Zoar nae 't geberchte, alwaer hy door den dronck onwetende van sijne beyde dochteren wort misbruyckt, 31. Daer van komen Moab ende Ammon, 37.

1

ENde ¹ die twee Engelen quamen te Sodom in den avont; ende ² Lot satt inde poorte tot Sodom: ende als Lot hen sach, stont hy op hen te gemoete, ende booch sich met het aengesichte ter aerde.

1 Van de welcke bov. 18.22. gesproken wort, daer sy mannen genoemt worden, als ond. vers 5. etc. het Hebreeusch woort beteeckent gesanten, ofte boden: gelijck oock het woort, Engelen, dat uyt de Griecxsche tale genomen is.

2 Vergel. bov. 18.1, 2.

2

Ende hy seyde; Siet nu, mijne heeren, keeret doch in ten huyse ³ van uwen knecht, ende vernachtet, ende ^a wasschet uwe voeten; ende ghy sult vroech opstaen, ende gaen uwes weechs: ende sy seyden; Neen, maer wy sullen ⁴ op de strate vernachten.

3 D. In mijn huys.

a bov. 18.4.

4 Welverstaende; ten ware Lot met hart aenhouden haer beweechde om by hem te vernachten: gelijck geschiet is. Vergelijckt Luc. capit. 24.28, 29.

3

Ende ^b hy hieldt by hen seer aen, so dat sy tot hem inkeerden, ende quamen in sijn huys: ende hy maeckte hen eene maeltijt, ende bieck ⁵ ongesuerde koecxkens, ende ⁶ sy aten.

b Hebr. 13.2.

5 Die eerder veerdich konden worden, op dat sy hen te spoediger tot ruste mochten begeven. Vergel. bov. 18.6.

6 Siet bov. 18. op't vers 2.

4

Eer sy haer ⁷ t'slapen leyden, so hebben de mannen dier stadt, de mannen van Sodom, ⁸ vanden joncxten tot den outsten toe, dat huys omcingelt: het gantsche volck, ⁹ van het uyterste eynde af.

7 Hebr. eer sy neder lagen, ofte, neder-gelegen waren, te weten, om te slapen. alsoo ond. 28.13. Levit. 14.47. ende 26.6. etc.

8 Eene overgegevene grouwsame moetwillicheyt, waer in sy alle hebben t'samen gespannen, jonck ende out, van alle hoecken der stadt, ende dat by nachte.

9 T.w. der Stadt. Verstaet van het een, ende het ander eynde der Stadt.

5

Ende sy ¹⁰ riepen Lot toe, ende seyden tot hem; Waer zijn die mannen, die dese nacht tot u gekomen zijn? brengtse uyt tot ons, ¹¹ op dat wijse bekennen.

10 Sy en schaemden sich niet hare eygene sonde ende schande openbaerlijck uyt te roepen, ende voor yeder man bekent te staen: Desen Sodomijtschen roem in 't quade verwijt Godt den Israeliten. Ies. 3.8. daer hy seyt: Sy roemen hen harer sonden, gelijck als die te Sodom, ende en verbergense niet.

11 Wat grouwel sy door dese maniere van spreken verstaen, canmen uyt de antwoorde Lots klaerlijck af nemen. Siet Levit. 18.22. ende 20.13. Rom. 1.26, 27. ende 1.Corinth. 6.9. Iudae vers 7.

6

Doe ginck Lot uyt tot hen aen de deure, ende hy sloot de deure achter hem toe.

7

Ende hy seyde, Mijne ¹² broeders, en doet doch geen quaet.

12 Aldus sprack Lot die boose menschen beleefdelick aen, noemende haer broeders, ten aensien van de algemeyne broederschap der nature. vergelijckt bov. 9.5. ende ond. capit. 29.4. ende Levit. 19.17.

8

Siet doch, ick hebbe twee dochteren, ¹³ die geenen man bekent en hebben, ick salse nu tot u uytbrengen, ende ¹⁴ doet haer, alsoo 't ¹⁵ goet is in uwe oogen; alleenlick en doet dese mannen niets, want ¹⁶ daerom zijn sy onder de schaduwe mijnes dacks ingegaen.

13 Siet dese maniere van spreken ond. cap. 24.16. Num. 31.18. Iud. 11.39. Luc. 1.34.

14 Lot willende eene schrickelicke sonde beletten, laet door menschelicke verbaestheyt, ende radeloosheyt eene andere sonde toe, tegen sijne vaderlicke plicht, ende den regel, Rom. 3.8.

15 D. alsoo 't u wel gevalt, ende belieft. Siet dese maniere van spreken, ond. 20.15. ende 41.37. Num. 24, 1. etc.

16 T.w. om vry te zijn van alle schade ende gewelt, onder yemants schaduwe te komen, is sich onder sijn schut, ende scherm te begeven, verg. Iud. 9.15. Psal. 36.8. Ierem. 48.44.

9

Doe seyden sy, ¹⁷ Komt vorder aen: voorts seyden sy; Desen eenen is gekomen om als een vreemdelinck [hier] te woonen, ende ¹⁸ soude hy alsins ^c Richter zijn? nu sullen wy u meer quaets doen, dan hen: ende sy drongen seer op den man, ^d op Lot, ende sy traden toe om de deure op te breken.

17 Als ofse hem dreygden, sose hem in handen hadden konnen krygen.

18 Hebr. soude hy richten richtende? ofte hy soude richten richtende. Siet de aent. bov. 2.16. Verg. 2.Petr. 2.8.

c Exod. 2.14. Actor. 7.27.

d 2.Petr. 2.7, 8.

10

Doch ¹⁹ die mannen staken hare hant uyt, ende deden Lot tot hen inkomen in 't huys, ende sloten de deure toe.

19 Die twee Engelen, Lots gasten.

11

Ende sy sloegen de mannen, die aen de deure des huyses waren, ²⁰ met verblintheyden, van den kleynsten tot aen den grootsten; so ²¹ dat sy moede werden, om de deure te vinden.

20 T.w. niet alleen des lichaems, maer oock des geestes. Dese miraculeuse straffe was alsoo in 't gesichte der oogen niet dat sy gantsch niet en konden sien, maer was meest in het oordeel des verstants, dat sy niet en konden onderscheyden 't gene sy eenichsins sagen. Siet dergelicke. 2.Reg. 6.18.

21 De deure met grooten arbeyt soeckende, ende niet konnende vinden, werden soo vermoeyt, dat sy moesten ophouden ende vertrecken.

12

Doe seyden die mannen tot Lot; Wien hebt ghy hier noch meer? eenen schoonsone, ofte uwe sonen, ofte uwe dochteren, ende alle, ²² wien ghy hebt in deser stadt, brengt uyt dese plaetse.

22 And. wat ghy hebt. etc.

13

Want wy gaen dese plaetse verderven: om dat ²³ haer geroep ²⁴ groot geworden is ²⁵ voor het aengesichte des HEEREN, ende de HEERE ons uytgesonden heeft, om haer te verderven.

23 Verstaet, het geroep der inwoonderen van Sodom.

24 Siet bov. cap. 4. op 't vers 10. ende 18.20.

25 Alsoo gekomen in sijne kennisse, dat hy nae sijne gerechticheyt wrake daer over doen wilde. want het aengesichte des Heeren is over de gene die quaet doen, op dat hy hare gedachtenisse vander aerde uytroeye. Psal. 34.17.

14

Doe ginck Lot uyt, ende sprack tot sijne schoonsonen, die sijne dochteren ²⁶ nemen souden, ende seyde; Maeckt u op, gaet uyt dese plaetse, want de HEERE gaet

26 D. Trouwen, alsoo bov. 6.2. ende. ond. 24.3. ende 28.6. ende 34.9. Deut. 7.3.

[fol. 9v]

dese stadt verderven: maer hy was in de oogen sijner schoon-sonen, ²⁷ als jockende.

27 Een levendich beelt vande sorgloose, ende vleeschelicke menschen, ter tijt van nakende straffen. Siet Matth. 24.38. Luc. 17.28, 29. 1.Thess. 5.3.

15

Ende als de dageraet opginck, drongen de Engelen Lot aen, seggende: Maeckt u op, neemt uwe huysvrouwe, ende uwe twee dochteren, ²⁸ die voorhanden zijn, op dat ghy ²⁹ inde ongerechticheyt deser Stadt niet om en komt.

28 Hebr. Die gevonden worden. Hier uyt nemen eenige af, dat Lot meer dochteren gehadt heeft, die by hare mannen in Sodom gebleven ende vergaen zijn.

29 Ofte, inde straffe der ongerechticheyt. siet bov. 4. op 't vers 13.

16

Maer hy ³⁰ vertoefde; so grepen dan die mannen sijne hant, ende de hant sijner vrouwe, ende de hant sijner twee dochteren, om de ³¹ verschooninge des HEEREN over hem: ende sy brachten hem uyt, ende stelden hem buyten de stadt.

30 Sonder twijfel belett zijnde door menigerley vleeschelicke gedachten ende bekommernissen.

31 Die Lot bekent, ond. vers 19.

17

Ende het geschiedde, als sy hen uyt gebracht hadden nae buyten, so seyde ³² Hy: ³³ Behoudt u om uwes ³⁴ levens wille, en siet niet achter u om, ende en staet niet op dese gantsche vlackte: behoudt u nae 't geberchte henen, op dat ghy niet om en komt.

32 Te weten; de Heere, die by Abraham was staende gebleven. Bov. 18.22. ende van hem wech gegaen, vers 33. Hoe wel eenige meynen dat het een van de Engelen geweest zy, die Lot verschenen waren.

33 Ofte, ontkomt, alsoo in 't volgende.

34 Hebr. Ziele, alsoo ond. 37.21. Deut. 22.26. Ios. 2.13. 1.Reg. 19.3. 2.Reg. 7.7. Mat. 2.20. De sin is; dat hy moeste sijn goet vergeten, maer op sijn leven dencken.

18

Ende Lot seyde ³⁵ tot haer: Neen doch, Heere,

35 T.w. tot de Engelen: richtende nochtans sijne woorden in 't volgende tot den Heere, die nu by de twee Engelen schijnt tegenwoordich geweest te zijn, als in 't voorgaende Cap. by Abraham geschiet was.

19

Siet doch, uwe knecht heeft ³⁶ genade gevonden in uwe oogen, ende ghy hebt uwe weldadicheyt groot gemaeckt, die ghy aen my gedaen hebt, om mijne ziele te behouden by het leven: maer ick en sal niet konnen behouden worden nae 't geberchte henen, ³⁷ op dat my niet misschien dat ³⁸ quaet aen en kleve, ende ick sterve.

36 Siet bov. 6. op vers 8.

37 Lot sorgt dat het geberchte te verre sal zijn, ende dat hy onder wege van dat verderf soude mogen overvallen worden.

38 Verstaet het quaet der straffe, gelijck dit woort alsoo dickwijls gebruyckt wort. Siet Deuter. 31.17. 1.Reg. 9.9. ende 14.10. Ies. 45.7. Ier. 6.19. Amos 3.6.

20

Siet doch, dese stadt is nae by, om derwaerts te vluchten, ende ³⁹ sy is kleyne: laet my doch derwaerts behouden worden, ⁴⁰ (is sy niet kleyne?) op dat mijne ziele leve.

39 Anders, het is doch wat kleyns, ofte, gerings; ende soo in't volgende.

40 And. Is dat niet eene kleyne sake?

21

Ende hy seyde tot hem; Siet, ⁴¹ ick hebbe u aengesichte opgenomen, oock in dese sake: dat ick dese stadt niet om en keere, daer van ghy gesproken hebt.

41 Dat is, ick sal u goedertieren zijn, ende dese bede uyt genade vergunnen. Siet dese maniere van spreken. ond. 32.20. ende vergelijckt de aenteeckeninge.

22

Haest, behoudt u derwaerts; ⁴² want ick sal niets konnen doen, tot dat ghy daer henen ingekomen zijt: daerom noemdemen den naem deser stadt, ⁴³ Zoar.

42 Om dat mijn goddelick besluyt is, u genadelick te verschoonen.

43 D. kleyne, te vooren genoemt Bela. bov. 14.2. Siet oock bov. 13. op vers 10.

23

De Sonne ginck op boven de aerde; als Lot te Zoar in quam.

24

Doe ^e dede ⁴⁴ de HEERE swevel, ⁴⁵ ende vyer over ⁴⁶ Sodom, ende over Gomorra regenen, ⁴⁷ vanden HEERE, uyt den Hemel.

e Deuter. 29.23. Ies. 13.19. Ier. 20.16. ende 50.46. Thren. 4.6. Eze. 16.49. Hos. 11.8. Amos 4.11. Zeph. 2.9. Luc. 17.29. 2.Pet. 2.6. Iudae 7.

44 T.w. de Sone Godes, die van een wesen, macht, ende heerlickheyt is met den Vader, ende hier te vooren in dit ende het voorgaende cap. dickwijls IEHOVAH, ofte HEERE is genoemt geweest: den welcken de Vader alle oordeel heeft overgegeven, Ioh. 5.22.

45 Te vooren heeft Godt een algemeen oordeel uytgevoert door 't water: hier gebruyckt hy een schrickelick, ende particulier oordeel door vyer, om daer mede te verteeren de heyloose verhitte Sodomiten. Een voorbeelt vande eeuwige straffe, Apo. 19.20. dit is geschiet (nae sommiger rekeninge) in't jaer na de scheppinge 2048.

46 Voecht hier by, Adama ende Zeboim uyt Deut. 29.23. Hos. 11.5. Want alle dese vier steden zijn te gelijck verbrant.

47 D. nae 't gevoelen van vele treffelicke uytleggers, vanden Vader, die door den Sone werckt, Ioh. 5.19.

25

Ende hy keerde de selve steden om, ende die gantsche vlackte; ende alle inwoonders deser steden, oock het gewas des lants.

26

Ende ^f sijne huysvrouwe sach ⁴⁸ omme van ⁴⁹ achter hem; ende sy wert ⁵⁰ een Sout-pilaer.

f Luc. 17.32.

48 Tegen 't gebot vers 17. in welcke overtredinge, met ongeloove ende ongehoorsaemheyt vermengt geweest zijn giericheyt ende ondanckbaerheyt.

49 D. van achter Lot, die de leydsman ende voorganger was, haestende om te komen ter plaetse, daer hy mochte behouden worden.

50 Verstaet, haer lichaem, het welcke verandert is geweest in eene soutachtige materie, seer hart om lang te duren, ende staende te blyven. Siet Luc. 17.32. Iosephus betuygt, dat dese soutpilaer noch tot sijnen tyde gestaen heeft. lib. Antiq. 1. c. 12. Dese lantstreke is naderhant genoemt, de Sout-zee. siet bov. 14.13.

27

Ende Abraham maeckte hem des selven morgens vroech op, nae die plaetse, ⁵¹ daer hy voor 't aengesichte des HEEREN gestaen hadde.

51 siet bov. 18.22.

28

Ende hy sach nae Sodom ende Gomorra toe, ende nae het gantsche lant van die vlackte: ende hy sach, ende siet, daer ginck een roock van den lande op, gelijck de roock eenes ovens.

29

Ende het geschiedde, doe Godt de steden deser vlackte verderf, dat Godt aen Abraham ⁵² gedachte, ende hy leydde Lot uyt het midden deser omkeeringe, in't omkeeren dier steden, ⁵³ inde welcke Lot gewoont hadde.

52 Eensdeels aen Abrahams voorbede: Siet bov. 18.23, 24. Anderdeels aen sijne beloften. Siet boven capit. 12. vers 3.

53 D. in welcker eene. Siet dergelicke maniere van spreken bov. 18.9. ende 19.12. Ione 1.5. Matth. 27.44.

30

Ende Lot tooch op uyt Zoar, ende woonde op den berch, ende sijne twee dochters met hem; ⁵⁴ want hy vreesde binnen Zoar te woonen: ende hy woonde in een speloncke, hy, ende syne twee dochters.

54 Daer hy nochtans te vooren sich meynde alderveylichst te sullen bergen. siet vers 20. maer nu vreest hy dat Godt die Stadt mede soude mogen verderven, ofte, dat hy aldaer eenich gewelt mochte lyden van de inwoonderen.

31

Doe seyde de eerstgeborene tot de ⁵⁵ joncxte; Onse vader is out, ende daer en is geen man ⁵⁶ in desen lande ⁵⁷ om tot ons in te gaen, ⁵⁸ nae de wijse der gantscher aerde.

55 Hebr. kleyne, ende alsoo inde volgende verssen 34, 35, 38. dat is, de joncxste.

56 Sy wisten wel, dat te Zoar mannen waren, maer vreesden dat die, gelijck andere, mede vergaen souden.

57 Siet dese maniere van spreken, bov. capit. 6.4. ende 16.2, 4. Item, Deut. 25.5.

58 Hebr. na den wech. Siet boven 18. op 't vers 11.

32

Kom, laet ons onsen vader ⁵⁹ wijn te drincken geven, ende ⁶⁰ by hem liggen, op dat wy van onsen vader ⁶¹ zaet in 't leven behouden.

59 Dien sy tot voorraet op hare reyse van Sodom, ofte Zoar mede gebracht hadden.

60 Een schrickelicke voorslach, ende val in Lots huysgesin.

61 Eenen sone, oft kint, alsoo ond. vers 34. siet bov. 4. op't vers 25.

33

Ende sy gaven dien nacht haren vader wijn te drincken: ende de eerstgeborene quam, ende lach by haren vader, ende hy en wert het niet gewaer in haer nederliggen, noch in haer opstaen.

34

Ende het geschiedde des anderen daechs, dat de eerstgeborene seyde tot de joncxte; Siet, ick hebbe gister nacht by mijnen vader gelegen: laet ons oock desen nacht hem wijn te drincken geven; gaet dan in, ligt by hem, op dat wy van onsen vader zaet in 't leven behouden.

35

Ende sy gaven haren vader oock dien nacht wijn te drincken: ende de joncxte stont op, ende lach by hem; ende hy en wert het niet gewaer in haer nederliggen, noch in haer opstaen.

36

Ende de twee dochteren Lots werden bevrucht van haren vader.

37

Ende de eerstgeborene baerde eenen sone, ende noemde sijnen name, Moab: dese is de vader ⁶² der Moabiten, tot op desen dach.

62 Hebr. Moab. Een volck inde H. Schrift genoech bekent; hebbende gewoont aende Oost-zyde vande Iordane, ende de Doode Zee, tusschen de riviere Arnon ende Iabboc.

38

Ende de joncxte die baerde oock eenen sone, ende noemde sijnen name Ben-Ammi: Dese is de vader ⁶³ der kinderen Ammons, tot op desen dach.

63 Dat is, der Ammoniten. Een volck inde H. Schrift oock genoech bekent; hebbende mede gewoont Oostwaert van Palestina, doch Noordtwaert vande Moabiten.