Biblia, dat is: De gantsche H. Schrifture, vervattende alle de canonijcke Boecken des Ouden en des Nieuwen Testaments (Statenvertaling 1637)

Het xviij. Capittel.

Twee Engelen, ende de Heere selfs, verschijnen Abraham in gedaente van drie mannen, die hy vriendelick noodicht ende onthaelt, vers 1. ontfangt de belofte van eenen sone uyt Sara in 't ander jaer, 10. Dies Sara lacht, ende daer over bestraft wort, 12. De twee Engelen gaen voort nae Sodom, maer de Heere blijft sprekende met Abraham, dien hy sijn voornemen openbaert van Sodom, Gomorra, etc. uyt te roeyen, 16. Abraham bidt vyerichlick voor die van Sodom, ende Godt antwoordt, ende vernoecht hem, 23.

1

DAer na verscheen ¹ hem de HEERE aende ² eycken bosschen van Mamre, als hy in de deure der tente satt, doe de dach heet wert.

1 N. Abraham.

2 Siet bov. 13. op 't vers 18. Hier hadde Abraham sijne woonstede verkoren, na dat Lot van hem gescheyden was. bov. 13.18.

2

Ende hy hief sijne oogen op, ende sach, ende siet, daer stonden drie ³ mannen tegen over hem: als hyse sach, ^a so liep hy hen te gemoete van de deure der tente, ende ⁴ booch sich ter aerde.

3 In gedaente, ende nae de meyninge van Abraham: maer in de waerheyt twee Engelen ende de derde de HEERE selfs, die voor den tijt deser gesantschap, met menschelicke lichamen haer vertoonden; met dewelcke sy gingen, saten, spraken, ende aten. Siet Hebr. 13.2. dat d'een de HEERE Godt was, blijckt hier vers 1. ende uyt het vervolch deser Historie.

a Hebr. 13.2.

4 T.w. om politijcke ende burgerlicke eere te bewijsen. also ond. cap. 23.7, 12. 1.Sam. 25.24. 2.Sam. 14.2. 1.Reg. 1.23. Est. 3.2.

3

Ende hy seyde; ⁵ Heere, ⁶ hebbe ick nu genade gevonden in ⁷ uwe oogen, so gaet doch niet van uwen knecht voor by:

5 And. mijne Heeren.

6 D. so ghy my weerdich acht deser gunste, eere, ende vrientschap. By den menschen genade te vinden, is hare gunste, toegenegentheyt, ende vrientschap te bekomen. siet ond. 32.5. ende 34.11. ende 39.4. etc.

7 Abraham spreeckt eenen van hen aen, die de aensienlickste was, ende dien hy naderhant bevont den HEERE te zijn.

4

Dat doch een weynich waters ⁸ gebracht worde, ende ⁹ wasschet uwe voeten, ende ¹⁰ lenet onder desen boom.

8 Hebr. genomen. siet bov. 12.9, 10.

9 Nae't gebruyck van die landen, om de voeten te suyveren, ende te ververschen: also men, vermits de hitte, daer met aengebonden solen, ofte baervoets ging. siet ond. 19.2. ende 24.32. ende 43.24. ende Ioh. 13.4, 5.

10 D. rustet.

5

Ende ick sal eene bete ¹¹ broots langen, dat ghy u ¹² herte stercket; daer na sult ghy voortgaen, ¹³ daerom om dat ghy tot uwen knecht over gecomen zijt: ende sy seyden; Doet so als ghy gesproken hebt.

11 De Hebreen noemen broot allerley spijse, 1.Sam. 14.24. Mat. 6.11. ende 15.2. Luc. 14.1, 15. Verg. bov. 3.19.

12 Siet dese maniere van spreken: Iud. 19.58. Psal. 104.15. 1.Reg. 13.7. Stercken, is hier verquicken ende voeden, het welcke het broot doet, Psal. 104.15. niet uyt hem selven, maer door den segen Godts, Deut. 8.3. Matt. 4.4.

13 And. want ghy daerom, etc. Niet, dat hy meynde sulcx haer voornemen geweest te zijn; maer dat Godt hen door sijne voorsienicheyt daerom derwaerts geleydt hadde. Siet ond. 33.10.

6

Ende Abraham haestede sich nae de tente tot Sara; ende hy seyde; Haest u, kneedt drie ¹⁴ maten meelbloeme, ende maeckt ¹⁵ koecken.

14 Hebr. Seïm. Eene sekere mate van drooge waren, houdende 144 Hennen-eyerschalen, het derde deel van een Epha; van welcke mate siet oock Exod. 16. op het vers 36.

15 Het Hebr. woort beteeckent koecken, die op eenen heeten heert onder ofte op kolen, ofte in heete assche gebacken worden. siet Exod. 12.39. Num. 11.8. 1.Reg. 17.13. ende 19.6.

7

Ende Abraham liep tot de runderen, ende hy nam een ¹⁶ kalf, teeder ende goet, ende hy gaf 't aen den knecht, die haestede om dat toe te maken.

16 Hebr. een runts sone, dat is een kalf, ofte jonck runt.

8

Ende hy nam boter ende melck, ende het kalf, dat hy toegemaeckt hadde, ende hy settede 't hen ¹⁷ voor, ende ¹⁸ stont by hen onder dien boom, ende sy ¹⁹ aten.

17 Hebr. voor haer aengesichte.

18 Om hen te dienen.

19 Siet bov. op vers 2.

9

Doe seyden sy tot hem: ²⁰ Waer is Sara uwe huysvrouwe? ende hy seyde; Siet, inde ²¹ tente.

20 Niet als oft sy het niet en wisten, maer om gelegentheyt te nemen, van te komen tot de volgende handelinge.

21 Abraham wijst op sijner huysvrouwen tente, gelijck het blijckt uyt het volgende vers: want de huysvaderen, ende de huysmoederen hebben elck hare besondere tenten gehat, ond. 23.2. ende 24.67. ende 31.33.

10

Ende ²² hy seyde: ^b Ick sal voor seker ²³ weder tot u komen, ²⁴ omtrent desen tijt des levens; ende siet, Sara uwe huysvrouwe sal eenen sone hebben: ende Sara hoorde 't aen de deure der tente, de welcke ²⁵ achter hem was.

22 De HEERE.

b Bov. 17.19, 21. ende 21.2.

23 Hebr. wederkomende wederkomen. Dese wederkomste en moetmen niet juyst verstaen van sulck eene verschijninge, als dese was, maer vande vervullinge deser belofte, genoemt eene besoeckinge, cap. 21.1.

24 D. in 't volgende jaer, ontrent desen tijt van het leven der menschen. Andere, als desen tijt sal leven, ofte levendich zijn. siet dese selve maniere van spreken in dit capit. vers 14. ende 2.Reg. 4.16.

25 Achter den genen, die sprack: ofte, achter Abraham, die daer stont.

11

Abraham nu ende Sara waren ^c out [ende] ²⁶ wel bedaecht: het hadde Sara opgehouden ²⁷ te gaen ²⁸ nae de wijse der wijven.

c Bov. 17.17. Rom. 4.19. Hebr. 11.11.

26 Hebr. gaende in dagen. Dese maniere van spreken is oock ond. 24.1. Ios. 13.1. ende 23.1. 1.Reg. 1.1. Luc. 1.7, 18.

27 Hebr. te zijn.

28 Ofte, nae de gewoonte. Hebr. nae den wech, ganck, ofte padt. Soo is by den Hebreen wech, voor wijse, ofte, gewoonte gestelt. alsoo ond. 19.31. ende 31.35.

12

²⁹ So loech Sara ³⁰ by haer selven, seggende: Sal ick wellust hebben, na dat ick out geworden ben, ende ^d mijn heere out is?

29 Niet uyt geloove, als te vooren Abraham, maer uyt swackheyt, siende meer op de nature, dan op Godes macht.

30 Hebr. in haer midden.

d 1.Pet. 3.6. Iudic. 19.26.

13

Ende ³¹ de HEERE seyde tot Abraham: Waerom heeft Sara gelacchen, seggende; soude ick oock waerlick baren, nu ick out geworden ben?

31 Merckt; dat h, ydie tot noch toe het woort gevoert heeft, ende vers 9. een man genoemt wort, hier, Iehovah, de HEERE genoemt wort.

14

^{e 32} Soude yet voor den HEERE te wonderlick zijn? ter gesetter tijt sal ick tot u weder komen, ³³ omtrent desen tijt des levens, ende Sara sal eenen sone hebben.

e Mat. 19.26. Luc. 1.37.

32 T.w. om te volbrengen dat hy belooft heeft? And. soude eenich dinck verborgen zijn voor den HEERE? namelick, dat hy niet en soude weten?

33 Siet. bov. vers 10.

15

Ende Sara loochende 't, seggende; Ick en hebbe niet gelacchen, want ³⁴ sy vreesde: ende hy seyde; Neen, maer ghy hebt gelacchen.

34 Van wegen de ontdeckte sonde tegen Godt, schande by de gasten, ende ondanck by haren man.

16

Doe stonden die mannen op van daer, ende sagen nae Sodom toe: ende Abraham ginck met haer ³⁵ om haer te geleyden.

35 Uyt beleeftheyt. Siet van sulcke gediensticheyt, Actor. 20.38. ende 21. vers 5. Rom. 15.24. ende 1.Cor. 16.11. Tit. 3.13.

17

Ende de HEERE seyde: ^{f 36} Sal ick voor Abraham verbergen, wat ic doe?

f Amos 3.7.

36 D. ick sal 't Abraham geensins verbergen. Siet dergelijcke maniere van vragen die stijf loochenen. 2.Sam. 7.5. vergeleken met 1.Chron. 17.4. ende Matth. 7.16. vergeleken met Luc. 6.44. siet oock Amos 3.7.

18

Dewijle Abraham gewisselick tot een groot ende machtich volck ³⁷ worden sal, ende ^g alle volckeren der aerde ³⁸ in hem gesegent sullen worden?

37 Hebr. zijnde zijn sal.

g Bov. 12.3. Ond. 22.18. ende 26.4. Act. 3 25. Gal. 3.8.

38 D. in sijnen zade Christo Iesu. Siet bov. 12.3. ende 22.18.

19

Want ick hebbe ³⁹ hem gekent, ⁴⁰ op dat hy sijnen kinderen ende sijnen huyse na hem soude bevelen, ende sy ⁴¹ den wech des HEEREN houden, ⁴² om te doen gerechticheyt, ende gerichte: op dat de HEERE over Abraham brenge, het

39 D. ick hebbe hem uytverkoren, besint ende besorgt, als mijn eygendom. alsoo wort het woort, kennen, genomen in verscheydene plaetsen: als Psal. 1.6. Ierem. 1.5. ende 24.5. Hos. 13.5. Amos 3.2. Ioh. 10.27. 2.Tim. 2.19.

40 Alsoo worden de Hebr. woordekens die hier gebruyckt zijn, genomen Levit. 17.5. Deut. 20.18. ende 27.3. etc.

41 D. het voorschrift van Godes woort, ons onderwijsende van al 't gene dat ons geloove ende onsen wandel aengaet. Siet Psalm 51. vers 15. etc.

42 Eene maniere van spreken dickwijls inde heylige Schrifture gebruyckt, beteeckenende al wat goet ende recht is, begrepen inde eerste ende tweede tafel der wet, tot het private, ofte publijcke leven behoorende. Verg. Psalm 119.121.

[fol. 9r]

gene hy over hem gesproken heeft.

20

Voorts seyde de HEERE: Dewijle ⁴³ het geroep van Sodom, ende Gomorra groot is, ende dewijle hare sonde seer swaer is,

43 Siet bov. cap. 4. op vers 10.

21

Sal ick nu ⁴⁴ afgaen, ende besien ⁴⁵ of sy nae ⁴⁶ haer geroep, dat tot my gekomen is, ⁴⁷ 't uyterste gedaen hebben, ende so niet, ick sal't weten.

44 Siet bov. cap. 11. op het vers 5.

45 Godt weet alles volcomelick van hem selven: maer hy spreeckt hier menschelicker wijse, als een, die niet en wil straffen, sonder ondersoeck ende volle kennisse der saken.

46 N. der stadt Sodom, ofte, nae het geroep des genen, dat tot, etc.

47 Hebr. de voleyndinge gedaen, ofte, gemaeckt: dat is, de mate harer sonden vervult hebben. siet boven 15.17. ende 1.Sam. 20.7, 9. Anders: of sy de uyterste verwoestinge met hare wercken verdient hebben.

22

Doe keerden ⁴⁸ die mannen het aengesichte van daer, ende gingen nae Sodom: maer Abraham die bleef noch staende, voor het aengesichte des HEEREN.

48 Verstaet, de twee Engelen, siet cap. 19.1. want de HEERE bleef sprekende met Abraham.

23

Ende Abraham tradt toe, ende seyde; Sult ghy oock den rechtveerdigen met den godtloosen ombrengen?

24

Misschien zijnder vijftich rechtveerdige in de stadt: sult ghyse oock ombrengen, ende de plaetse niet sparen, om de vijftich rechtveerdige die binnen haer zijn?

25

⁴⁹ 'T zy verre van u, sulck een dinck te doen, te dooden den rechtveerdigen met den godtloosen; dat de rechtveerdige zy gelijck de godtloose: verre zy het van u; soude ⁵⁰ de ^h Richter der gantscher aerde geen recht doen?

49 Hebr. Het zy u verre van te doen nae dese sake. Hier uyt blijckt dat Abraham met de voorgaende vragen Godt geensins heeft willen verdencken van onrechtveerdicheyt, ofte straffe der ontschuldigen, want hy en wil Godt niet vermanen van sijn officie, om hem te wijsen, wat hy doen moeste, maer hem selven versekeren van Godts nature, waer door hy niet anders dan recht doen en konde.

50 Hier kent Abraham desen persoon die met hem sprack voor den Richter der Werelt, dewelcke is de Heere Christus. Ioh. 5.22, 27. Act. 10.42. ende 17.31.

h Rom. 3.6.

26

Doe seyde de HEERE: So ick te Sodom binnen de stadt vijftich rechtveerdige sal vinden, so sal ick de gantsche plaetse sparen om harent wille.

27

Ende Abraham antwoordde, ende seyde; Siet doch, ick hebbe my onderwonden te spreken tot hen Heere, hoe wel ⁵¹ ick stof ende assche ben:

51 T.w. nae den lichame, in 't aensien van mijnen oorspronck ende eynde in dese werelt. siet bov. 3.19. Iob 4.19. Ecc. 12.7. 1.Corint. 15.47, 48. ende 2.Corint. 5.1.

28

Misschien sullen den vijftich rechtveerdigen vijve ontbreken, sult ghy dan om vijve de gantsche stadt verderven? ende Hy seyde; Ick salse niet verderven, so ick daer vijf en veertich sal vinden.

29

Ende hy voer voort noch tot hem te spreken, ende seyde; Misschien sullen aldaer ⁵² veertich gevonden worden: ende Hy seyde; Ick en sal't niet doen om der veertigen wille.

52 T.w. rechtveerdige. ende soo in 't volgende vers.

30

Voorder seyde hy; ⁵³ Dat doch de Heere niet en ontsteke, dat ick spreke; Misschien sullen aldaer dertich gevonden worden: ende Hy seyde: Ick en sal't niet doen, so ick aldaer dertich sal vinden.

53 Hebr. dat den Heere niet en ontsteke. Te weten sijne toornicheyt. Siet bov. 4.5, 6. ende ond. vers 32. ende 31. vers 36.

31

Ende hy seyde; Siet doch, ick hebbe my onderwonden te spreken tot den Heere; Misschien sullen daer twintich gevonden worden: ende Hy seyde; Ick en salse niet verderven om der twintigen wille.

32

⁵⁴ Noch seyde hy; Dat doch de Heere niet en ontsteke, dat ick alleenlick dit mael spreke; Misschien sullen daer tiene gevonden worden: ende Hy seyde; Ick en salse niet verderven om der tiene wille.

54 Merckt in dit voorgaende gespreck eensdeels in Abraham eene bysondere vrymoedicheyt vermengt met behoorlicke nedricheyt ende onderwerpinge in sijn yverich voorbidden: anderdeels, in Godt eene wonderlicke vriendelickheyt ende verdraechsame, goedertierenheyt in 't antwoorden; waer door hy Abraham volkomelic vernoegt heeft, aengaende de rechtveerdicheyt deses schrickelicken oordeels, dat hy over Sodom ende Gomorra wilde laten gaen, om dat de mate harer sonden geheel vol was.

33

Doe ginck de HEERE wech, als hy ge-eyndicht hadde tot Abraham te spreken: ende Abraham keerde weder nae sijne plaetse.