Spiegel der Letteren. Jaargang 17

[p. 213]

In margine

Een opvallende parallel bij Coster en Hooft

In september 1617 was Warenar één van de drie toneelstukken waarmee de opening van de Nederduytsche Akademie, vrucht van veel inspanning van vooral Samuel Coster, werd gevierd; na een aantal anonieme edities ervan verscheen in 1661 een editie waarvan het titelblad vermeldde: ‘Gerijmt door P.C. Hooft en S. Coster’.

In de loop van het jaar 1618 werd Prins Maurits bij zijn bezoek aan het Muiderslot vergast op een opvoering onder Costers regie van het toneelstuk Isabella, een door Hooft aangevangen en door Coster voltooide bewerking van Orlando furioso.

Er is nog een ander blijk van samenwerking tussen deze beide vooraanstaande leden van de oude amsterdamse kamer De Eglentier.

Uit de periode 1610-1615 dateert de tekst van Hoofts Reden vande Waerdicheit der Poesie, die voor het eerst werd gedrukt in 1728 (vgl. P. Tuynman, P.C. Hooft. Sonnetten - Reden vande Waerdicheit der Poesie, Amsterdam 1971, p. 86). En in de voorzomer van 1617 verschenen bij Cornelis vander Plasse te Amsterdam het titelblad en de voorrede van De Spelen van Gerbrand Adriaensz. Bredero Amsterdammer. Van deze katern werd de helft in beslag genomen door een beschouwing van de hand van Samuel Coster (vgl. G. Stuiveling, Memoriaal van Bredero; documentaire van een dichterleven, Culemborg 1970, p. 153-155). Coster blijkt bij het schrijven van zijn tekst, waarin hij zich bij de bestuurders van Amsterdam beklaagt over de slechte bejegening die hemzelf en zijn kamerbroeder Bredero ten deel valt, de beschikking te hebben gehad over Hoofts Reden vande Waerdicheit der Poesie. Dit blijkt uit de nagenoeg woordelijke overeenkomst die bestaat tussen de eerste vier zinnen van Coster en enkele fragmenten uit de tekst van Hooft. Ik laat de parallellen hier volgen, citerend naar de edities van de teksten door G. Stuiveling in het Memoriaal van Bredero en P. Tuynman in Sonnetten - Reden vande Waerdicheit der Poesie.

Coster	Hooff
De Poesie is by de doorluchtichste Volcken altyt in grooter achtbaerheydt, aensien ende waerdicheyt ghehouden.	... deser conste, die... bij de doorluchtichste volcken altijdt in grooter achtbaerheit, aensien, en waerdicheit is gehouden(p. 59).
De Ghemeenten hebben haer aenghebeden, de Oversten haer ge-eert, de Vorsten haer geviert.	De gemeenten hebben haer aengebeden, de oversten haer geeert, de vorsten haer geviert (p. 59).
De grootste van alles watter ter werelt leeft oft ghestorven is, wiens ghelyck op aerden (uytgheseyt de Goddelycke, als hoogher thuys behoorende grootheden) de	Die grootste van alles watter ter wereldt leeft oft gestorven is, wiens gelijck op aerden (wtgesejdt de godlijcke als hoogher t'huisbehoorende grootheden) de Sonne

[p. 214]

Sonne niet gesien heeft, Coning Alexander, niet konnende missen te mercken wat den Goddelycken Homeruss in hadde, soude liever sijn nacht-rusten als hem van onder sijn oorkussen ontbeert hebben.

niet gesien en heeft, Coning Alexander, niet konnende missen te mercken wat desen Homerus in hadde, soude liever sijn nachruste, als hem van onder sijn oorkussen ontbeert hebben (p. 61).

Daerom hy oock wel ende danckbaerlyck deed', als by desen sijnen Leytsman liet genieten aen de winste waer af hy op sijn aanvoeren meester was gheworden, huysende de Boecken van Homerus in't kofferken der Koninglycke welrieckentheden, 'twelck ryck van Goudt en Oostersch Gesteente, rycker van maeckxsel, voor't dierbaerste gehouden was van alle dat men onder den Persiaenschen roof ende ende in't plonderen van Darius kleynodien had gevonden.

Wel ende danckbaerlijck deed Alexander, als hij sijnen Leitsman liet genieten aen de winste, waer af hij op sijn aenvoeren meester was geworden, hujsende de boecken van Homerus in 't kofferken der Conincklijcke welrieckentheden; t welck rijck van goudt & oostersch gesteente, rijcker van maxel, voor 't dierbaerste gehouden was van alle datmen onder den Persiaenschen roof & in 't plonderen van Darius cleenoodjen gevonden had (p. 62).

Daaraan dient te worden toegevoegd dat Coster en Hooft op andere plaatsen waar bij beiden hetzelfde onderwerp aan de orde komt, in formulering en in details van de inhoud van elkaar verschillen. Zo wordt bij Hooft Vergilius, na het ten gehore brengen van zijn verzen op de overleden Marcellus, door diens moeder Octavia begiftigd met een bedrag van ‘over de 20000 guldens onses gelds’, wat Hooft in margine nog precieseert tot ‘net 20250 g.’, terwijl Coster spreekt van een ‘menichte van Goudt onghetelt’.

Coster pleegde dus plagiaat, maar ongetwijfeld was Hooft ervan op de hoogte het lijkt tenminste onaannemelijk dat Coster zijn invloedrijke medekamerist die hem zo steunde bij zijn werk in De Eglentier en aan de binnen enkele maanden te openen Nederduytsche Akademie, tegen zich zou hebben durven innemen.

Malden, Vinkenlaan

3 augustus 1975

g.r.w. dibbets