Spiegel der Letteren. Jaargang 3

Friedrich Hölderlin en Jacques Perk

Weinige dagen na de dood van Perk schreef Kloos op verzoek van Vosmaer een ‘strategisch’ In memoriam, dat opgenomen werd in De Nederlandsche Spectator van 19 nov. 1881. Wanneer hij tot slot de essentie van Perks jonge leven en van zijn dichterschap wil weergeven, typeert hij zijn ‘vriend’ als - ik citeer - steeds getrouw blijvende, zelfs tot bitter wordens van onze zijde toe, aan het woord, dat hij eenmaal gesproken had:

‘Schoonheid,
Wie éenmaal u aanschouwt, leefde genoeg:
Zoo hem de dood in deze stond' versloeg...
Wat nood? Hij heeft genoten 't hoogst genot!’ -

De door Kloos aangehaalde verzen zijn ontleend aan het gedicht Δεινὴ Δεός (Met weekblauwe oogen zag de oneindigheid Des hemels...), dat ontstond in het voorjaar van 1881 onder inspiratie van Joanna C. Blancke, al plaatsten Kloos en Vosmaer het in de door hen uitgegeven Mathildecyclus op de voorlaatste plaats (LXXI), of eigenlijk op de laatste, wanneer wij het inleidende en uitleidende ‘Aan de sonnetten’ buiten beschouwing laten.

Deze regels van Perk roepen bij mij levendig ‘An die Parzen’ in het geheugen, dat Hölderlin schreef in zijn Frankfurtse tijd (1796-1798), dus ook op betrekkelijk jonge leeftijd:

Nur Einen Sommer gönnt, ihr Gewaltigen!

Und einen Herbst zu reifem Gesange mir,

Dass williger mein Herz, vom süssen

Spiele gesättiget, dann mir sterbe.

Die Seele, der im Leben ihr göttlich Recht

Nicht ward, sie ruht auch drunten im Orkus nicht;

Doch ist mir einst das Heil'ge, das am

Herzen mir liegt, das Gedicht gelungen,

[p. 293]

 

Willkommen dann, o Stille der Schattenwelt!

 

Zufrieden bin ich, wenn auch mein Saitenspiel

 

Mich nicht hinab geleitet; Einmal

 

Lebt ich, wie Götter, und mehr bedarfs nicht.

 

(Stuttgarter Ausgabe I¹ p. 241)

In een eerste schets, in een brief aan Joanna luidt het: ‘Nu kan ik sterven, want ik heb genoten Het hoogst genot...’. Met haar portret in de hand steeg hij tot zulke graad van verrukking en aanbidding, dat hij zijn vergoddelijkte Muze toesprak in twee terzinen, opgebouwd uit een blasfemie van het Onze Vader en uit een parafrase van de Duitse dichter.

‘Omdat je Goethe liefhebt; en veel hebt gelezen’ schrijft Perk in dezelfde brief van 30 maart 1881. Tot hun lektuur moet ook Hölderlin behoord hebben, die - zoals hij zichzelf in een bekend gedicht karakteriseert - onderwezen werd door de welluidendheid der suizelende wouden, die de Reveling was van de heilige Luna, die leerde beminnen midden de bloemen en in de arm der goden opgroeide tot man.

Er is de laatste tijd heel veel over Perk verschenen. Inzake het bronnenonderzoek moeten de eerste stappen nog gezet worden. Dat hij oorspronkelijk was ‘van top-tot-teen’ zoals Kloos beweert, zal de meest geestdriftige bewonderaar van deze ‘weekblauwe’ polëzie wel niet voor zijn rekening willen nemen.

R. Lievens