Logo DBNL
Spieghel der sonden (proza) (1901)

Spieghel der sonden (proza)

(1901)–Anoniem Spieghel der sonden, Die–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

[IV.] Vander traecheit.

Gesien is te hant vander giricheit Hier nae sal volgen vander swaerre sunden der traecheit. Want si der giricheit aenhanget, gelijc ons getoent is vanden riken man Daer lucas aff scrivet inder ewangelien Doe sijn ackers groet vrucht hadden gegeven, sprac hi tot sijnre zielen: "mijn ziel, eet ende drinckt ende rÜst ende sijt in vrouden. Dese rijcheit is gewonnen tot dinen orber". Aldus troesten hij sijn

ziel traech te wesen Want hij vrack was yemant te geven, mer selver te verworscappen. Hier om sal traecheit der gyricheit nae volgen. Dit tractaet sall in vieren gedeilt werden Daer in elc voel schoenre leringen sullen staen. . . . ..

Traecheit soude men haten om achterhande saken. Dm

Ic vijnde acht saken, die ons traecheit leren vlien. Dat irste is dat exempel dat wij aender mieren nemen. Salomon seet: "O trage minsche, ganc totter mieren ende merct oer wege ende leer daer aen wijsheit. Si gadert inden somer oer spise tegen den wijnter mit groter eernstichheit. . . . .. Van desen cleynen dierken leestmen datter mennichsijns te lopen pleget om sijn spise te halen Ende et gadert niet, et en si fijn, daert mede gevodet wort Onreyn saet en neemtet niet. Hier op mict die minsche quelliken, hoe quaet guet dattet is daer hij den buyck mede vÜylt . . . .. of wan dattet comt, het en dÜnct hem niet quaet. . . . .. Salomon seet: "Onvroetscap vodet der dwaser mont".

Ander exempel bewisen die leerres traecheit mede te vlien. Men leest van enen man die enen acker had ende verroekeloesden hem, dat hi vol doerne ende dijstel

wart Als dese man dit vernam, seynden hij sinen soen daer, den acker te suveren Doe die soen daer quam ende die grote pijn voersach, die hem an dien acker stont te liden Hi dachte in hem selven: "dit is te swaer te doen" Ende ginck liggen slapen biden acker Wantet hem verdroet te doen, ende dit dede hij dagelix. Eens op een tijt quam die vader totten soen ende sach dit, dat die acker niet gesÜÜert en was ende dat hy daer lach ende sliep. Doe vragede die vader: "Soen, waer om en hevestu dit niet gedaen?" Doe antwoerden die soen ende seide: "Doe ic den acker alsoe verwoest sach, verdrotes mi", ende die vader seide: "Soen, make elke dages alsoe veel schoen als daer du op liggen moges slapen". Ende dit nam die soen aen ende quam ten leste aent eynde. Sich, minsche, aldus set di te werke ende got sal di helpen.

Die ewangelisten tugen, hoe christus ducke gearbeit heeft om der minschen salicheit. Sunte Bernart seet: "Also lange als ic sal leven, sal ic ghedencken der pinen die christus leet inder moedicheit sijns predikens, sijns vastens, sijns wakens ende sijnre passien. Want anders soÜ\de

mi sinen doet verweten werden tot mynen groten schanden".

Traecheit te haten leert ons die heilige scrifture. Dn

Die ander sake daer wij traecheit om sullen haten is te leren die heilige scrift, die ons tot allen tiden weder radet ledich ende traech te sijn. Ecclesiasticus seet: "Des vroeden minschen woerde sijn als een swepe". Die glose dit verclaert ende seet: "gelijc die swepe /8016-8136/ den esel voerwert jaget ende niet en laet vertragen Alsoe doet dat woert der leringen, verweckende den tragen" . . . ... Ecclesiasticus seet: "Werct gerechticheit voer dijnre doet". Oec inder hellen en wort geen voetsel gevonden, gelijc dat gescreven is vanden riken man, die inder vlammen sat ende badt lazarum om een dropel waters om sijn tonge te vercolen. Die glose seet: "eer die rike man badt, had hi Dusent jaer inder pinen gheweest, dat hem nochtant wart geweigert". Hier toe spreket Ecclesiasticus totten Riken ende ledigen: "Werct wat dine hant vermach ende en laet niet af". Want ter hellen, daer du nekes, daer en is const noch reden, die di salicheit in mach brengen of daer en is geen werck te doen. Mer

daer is des wercs loen Van dat in dit leven gewracht is. Oec en helpet daer geen reden der groter meisters loygiken noch philosophen consten, subtylheit noch beheyndicheit ten mach hem niet baten. . . . .. Paulus seet: "Die niet en arbeit, en sal niet eten" Alsoet hier voer wael geseet is. Voert bescrivet die Apostel dat die minsche mennigerhande lede heeft, op dat hi in allen steden gade loven soude ende bereit staen tot sinen dienst. Die vote sal hi mede gaen ten dienst gads ende om dat hem ende sinen even kersten noet is Den mont, om dat hi den loff gads ende biecht ende sijn gebet daer mede spreken soude Die hande, om dat si arbeiden souden salich werck, ende dat hert, om dattet soude an cleven den here, diet al hevet verleent. Wee dan den tragen minschen die sine lede rueren mach ende niet en arbeit ten love gads, mer ten werliken dingen, soe et hier voer wael geseet is. Hier op seet die propheet: "Wanttu den arbeit dijnre handen salste eten, salich bistu ende wael sal di wesen" . . . .. Cristus seet inder ewangelien, die lucas bescrivet: "Inden hemel is die blijtscap meerre

op enen sunder die bekeert ende penitencie doet Dan op negen ende tnegentich, die geen penitencie te doen en hebben.

Traecheit doet den minschen voel quaets alst wael bewijst is. Do

Traecheit moetmen haten want si brenget den minschen in drievolt dogen. Dat irst is: Si doet hem in armoeden leven. Salomon seet: "Die trage minsche en woude sijn lant niet eren om die coude, ende daer om sall hi te somer gebreck hebben". Salomon hier nae seet: "Die sijn lant eert ende brecket mit arbeide, die sal van brode werden versadet, mer die der traecheit volget ende ledich geet, sal vervult werden mit keitivicheiden". Dat ander is honger tot alre tijt. Die hongerich ledich pleget te wesen ende al sine sijnne gedogen pine Sijn oeren om nyemaren te hoeren Sijn hande om connen geen werck doen. Ende alle sijn ander sijnne cleven der eerdscher weelden an. Alsoe die acker becommert staet mit quaden crÜde, alsoe wassen inden minschen die sunden, die ledicheit nae volget Want hem altoes den moet beswaert. Dat dorde is dat hi altoes soude werken als hij tijt heeft Want hier nae, als

hijt geerne soude plegen, dan sal hem die macht gebreken. Traecheit berovet die creaturen der ewiger glorien. Sunte lucas seet: "Salich sijn si die wakende sijn vonden Als die here sal comen".

Die tijt moet ten orber bestadet sijn, dat wort geproeft mit V reden. Dp

Tijt moet geoefent sijn in doechden mit groeter eernsticheit Wij sient bi den creaturen, die nae rechten behoeren oeren tijt orberen Als bome, crÜyt: dese werken nae oeren natuerliken crachten Want als oeren tijt comt, soe wassen si ende groyen; blijfter oec een boem dien tijt, dat hi werken soude, stille staen ende geen vrucht en geeft Die here wil dan dat hem twivolt pine toe come, dat is dat hoÜwen der bilen ende daer na dat vuer, daer men hem in verborne. Dat ander /8140-8367/ is om dat die tijt rasche is ende cort ende en wech gaet. Job seet: "Mijn dage waren snelre dan ennich loeper dien ic sach" . . . ... Senica seet: "Dat leven des tijts is onseker, want als nÜ soe leven wi ende te hant so sterven wi". Dat die tijt niet weder keren en mach, dat orcondt sunte Bernart Die aldus seet: "mensche, en wene niet Dat die tijt die di ledelic ontgeet ten ordel bliven sall onvermaent".

Dat woert gaet wt sonder weder keren Alsoe gaet oec den tijt die niet weder keren Alsoe gaet oec den tijt die niet weder en comt. . . . .. Dat derde is dat ledicheit moet sijn gehaet, want si verliest den tijt; . . . .. hier aff seet noch sunte Bernart: "O minsche, weerstu des wael wijs, hoe over veel dattu sculdich biste! Du motes reden geven van alre tijt dijns levens. Merct dattu sculdich biste dien die di voersien heeft allet dattu heves ende du leves bi sijnre gracien". Een vierde reden is want vander tijt die wi hier leven moten wi ondersocht werden ten ordel Hoe wi se toegebracht hebben. Hij mach wael sot sijn die sinen tijt sundelicken toe brengt Want soe sunte Bernart seet: "Gelijc dat een haer vanden hoefde hier nae niet bliven en sal Soe en sal geen tijt sijn daer negheen reden aff gaen en sal". Een vijfte reden is: die tijt is Als een proper guet. Senica seet: "Alle dingen gemeynlic sijn ons vremde, sonder alleen die tijt Den welken wi verliesen bi misdoen, dat som minschen cleyn merken".

Tragen onschuldigen hem in hoerre crancheiden overmids scalker vresen. Dq

Noch volgen vier saken nae Die ons apenbaren datmen traecheit schuwen

moet. Irst wenen si hem hier mede te ontsculdigen Dats soÜden si vasten ennigen tijt Si soÜden wenen dat si oer ruste des nachtes souden verliesen Off souden si om aflaet gaen ten heiligen steden, hoer vote en mogen si niet dragen Off souden si bervoet gaen, si mochten enen doern in oer voet treden Ende aldus van elken gueden saken die si quanswijs geerne souden doen, belettet hem dusdanige vrese. Senica seet: "Ic beveel u dat gij niet en sijt keitivich voerden tijt" . . . ... Dat ander is dat die trage hem houden gevangen, nochtant en werden si mit yser noch mit hout of mit ennige materie gebonden, mer mit quader begeerten is die wille sijnre herten gevaen, dat hij niet guets verstaen en mach noch guet gedoen Hij bekent hem selven soe bi des duvels stricke gevaen dat hem nyemant daer wt gehelpen en kan. Salomon seet: "Den wech der doget is den tragen recht te gaen Als doer dicken hagendoern". Een derde is: een doget, traechlic gedaen, dat sall cleyn ende luttel loens in brengen. Jeronimus seet: "Ic prise meer enen salm mit devocien gelesen

dan lauelic een salter aluyt". Dat vierde is dat traecheit is een swaer suect. Want si en wil niet kennen dat den tragen quellen doet, mer hi prijst ledicheit ende lastert die gene die gewoen sijn wat te doen. Salomon seet in proverbium: "Den tragen dunct altoes dat si vroeder sijn ende meer prijsweerdich dan soÜen ander wel sprekender lude, die hem tot hoeren arbeit geven". Die trage is recht Als die geen die des arbeits gewoen sijn, ende begijnnen ledich te gaen Soe verswaeren hem die lede die des arbeides gewoen waeren ende soe langer soe si trager werden Soe dat si liever voert aen opt quade aes leven dan si hem ten arbeit geven. . . . ..

Verslaptheit der zielen is zeer ontroestelic. Dr

Die ander gedaente der traecheit is verslaptheit geheiten Hier aff seet Salomon in /8367-8589/ proverbium: "Traecheit sent verslaptheit in". Dit is twe sijns te verstaen, nae der zielen ende nae den vleische. Der zielen verslaptheit seyndt traecheit in den minschen, die gevenstliken laten te wijnnen oer broet om een got schouwende leven te leiden, ende beroven die armen minschen die almissen, dier niet wijnnen en kan. Een oÜt\vader

ons leert: "Die vliegen en comen aen enen pot niet die siet, mer aen den laÜen, ende vallen daer in ende verdervent alte mael. Die duvel nae deser manieren soe vliet hi vanden gueden minschen die mitten vuer der gotliker mijnnen ontsteken sijn, mer den tragen lauen vercouden minschen volget hij nae ende verderften mit allen. Sunte Augustinus seet: "Got en gevet som tijt niet lichteliken dat wi bidden, op dat geen minsche die grote gaven gads cleyn soude rekenen Mer op dat hi soe veel te meer ontsteken soude werden die grote gaven mit vÜeriger herten te bidden . . . ... Sunte gregorius bescrivet een exempel van enen Abdt, die jan hiet. Dese seide tot sinen broeder: "Ic waer geern als een engel is, sonder op houden gade te laven". Sijn Abijt dede hij uyt ende ginck naect in die woestijn Als hijt VIJ dage had gedaen, was hij nae van honger verteert. Hij quam weder ter cellen ende cloppede ter doren. Sijn broeder, diet gewaer werde, vragede wie daer cloppede Die ander seide: "Ic bijnt, Abt jan"; ende hij seide weder: "Abdt jan en comt onder die lude niet. Hij is eens

engels gelijc Weenstu mi bedriegen dat ic di in soude laeten?" Ende die broeder trat weder inwert. Abdt jan was nae van honger gestorven ende clopte noch meer dan hi te voeren dede; ten lesten die broeder die doer ontsloet ende seide: "om dattu minsche biste Soe moetstu werken om mede te leven Mer bistu een engel, wat doestu inder cellen?" Jan ontfenc penitencie ende ginc arbeiden ende eten gelijc den anderen. . . . .. Hier in ist apenbaer dat got mijnt die geen die arbeiden om die noetdorfte, diet vermogen ende ambocht connen, die men mit gade mach doen. Mer als hem een niet generen en mach mit gade ende in bewaringen der gebade gads ende der heiliger kircken Soe ist beter gebeden broet teten mitter vresen gads dan ambochten te doen, daer men gade mede vertoernt, ende ten duvel gevaeren; want veel neringen sijn, die die werlt hantieren, die meer tot sunden dienen dan tot doechden. Ende daer om, die geern te hemelrijc waer nae dit corte snode sundige leven, dien is noet dat hi mennigerhande hantieringe der werlt schuwe ende vlie, die hem niet en vorderen tot

sijnre salicheit ende lide hem in cleynen dingen Want beter is een hant vol mit rusten, dat is mit eenre gueder consciencien Dan tien hantvol mit onrÜsten, dats in sunden gewonnen.

Slapen te voel is te laken allen kirsten minschen. Ds

Van des lichams slape seet Sunte Augustinus: "Slaep moet te maten sijn". Het en is niet betamelic dat een minsche slaept ende vertraget den gotliken dienst, die hi sculdich is te horen. Een ander is: slaep sonder noet is groot verlies der tijt, gelijc dat hier voer geseet is int naeste Cappittel Dp . . . ... Dat dorde datmen mach begripen Dats tontide te slapen, als men orberlike dingen doen soude. Salomon seet: "Die den sot vroetscap leert, sprect hem toe Als een die inden slaep leget". Al en had die sot bijnnen tween dagen genen vake gehadt, comt hi te sermoen of daer men gads woert sprict, hi slapet rechtevoert". Dat vierde is traechlic op te staen als tijt is. Ecclesiasticus seet: "Wan tijt is op te staen, en moet men niet droven, die des nachtes genoech geslapen heeft". Wij vijnden genoech exemplen dattet nÜtte is des

morgens vroe op te staen. Wij lesen vanden kijnderen van israel Dat si des morgens vroech manna lasen . . . .. Soe wie slapen wil des nachtes rustelic, die is drie dingen noet: irst dat hi des dages wael arbeide ende pine. Ecclesiasticus seet: "Hem is den /8589-8651/ slaep sacht ende suet, die irst neernsteliken wrachte, weer hij luttel off voel at" . . . ... Dat ander is dat hij soberlic moet sijn gevoet beide in spise ende in dranck. Dat dorde, dat hij in geenre wijs sinen sijnne te zeer verswaer. Hier aff seet Sunte Bernart: "Soberen sijnne ende sober voetsel brenget soeten slape in".

Exempel dat slapen den minschen dicwijl oer lijff gecost heeft. Dt

Dat slapen mennigen sijn lijf gecost heeft, lesen wi ten irsten van judith Hoe olifernus, die mechtige prince, die stat belegen had ende judith oer soe schoen verziert hadde ende trat wter stat tot olifernum. Als olifernus judith sach, verwonderden hem oerre scoenheit Ende dese prince meynden dat hi des nachtes bi oer soude slapen ende dranck tot dier tijt alsoe veel wijns . . . . ende viel te hant in enen slaep. Ende als judith dit sach, nam si een sweert dat bi sinen

hoefden stont ende stack hem sijn kele aff, ende nam sijn hovet ende quam daer mede weder in die stat. Mer dit was een ongelovich man ende woude si alle ongelovich hebben gemaect. Een ander exempel leestmen oec in der bibel ende dat steet in judicum van enen prince, hiet Cesara, ende street tegen die van canaan Soe dat hij den strijt verloer ende sijn volc al vloe. Hi hadde die aventuer dat hij sinen vianden ontliep In eens wijfs huys Daer hij weenden sijns lijfs seker sijn. Dit wijf ontfinc hem wael ende leide hem op oer bedde te rusten. Doe began hem zere te dorsten Want hi zere gelopen hadde, ende badt der vroÜwen om drincken. Dat wijff liep mit haeste tot oerre melccamer ende brocht hem suete romen, daer hem soe zeer nae vakede, dat hij in enen vasten slaep viel. Dat wijf deckten hem wael mit clederen. Corte daer nae Als si sach dat hi vaste sliep Doe nam si in die een hant enen groten scarpen nagel ende in die ander hant enen mortier hoÜt, ende sloech hem den nagel doer dat hoeft ende doden hem daer. Hier nae liet sijt

weten sinen vianden, die sunderlingen blide waeren. Ende dit quam hem van slaepen Mer had hij wisen raet gehadt, hi en soude in sijnre viande macht niet hebben geslaepen. Een derde Exempel Hoe dalida sampson sijn haer af scoer inden slaep Daer si hem sine stercheit mede nam ende vercoften sine vianden, die hem zeer quelden, soe die bibel seet. Een vierde exempel is inder ewangelien bescreven Doe onse here ginc opten berch ende beden sinen vader aen oft mogelic waer etca. Ende hi weder neder quam, vant hi sine discipulen slapende ende seide: "mogedi niet een ure mit my waken?" Gelijc als Matheus bescrivet. Aldus moet men schuwen tontide te slapen of te voel, als hier voer geseet is.

erslapers of lijdsom minschen sijn onprofitelic der werlt. Dv

Vander lediger dwaesheit scrivet Salomon, die wise man, ende seet: "Die arbeit inden acker, wordt van brode versadet" . . . .. Wij vijnden soven sotternien inden ledigen minschen. Dat irst is: si geven den duvel in hem stede. Hier op paulus

seet: "Onderweyndt di altoes wat guets te doen, op dat di die duvel niet ledich en vijnde". Die ledige minsche oec geen stede en heeft dan mitten duvelen inder hellen Want die scrift doet ons claer verstaen Dat die trage minsche in dat rike gads niet ontfangen en wort, om dat hij niet guets gewracht en heeft. Daer en mach nyemant in comen, dan die hier wael gewrocht hevet. Dit beduyt ons Matheus inder ewangelien Daer hij seet: "Roepet die wercklude ende geeften oer loen"; in dat eerdsche paradijs en mach hi oec niet comen Want wi lesen inder bibelen Dat got Adam daer stelde dat hi wercken soude Ende oec /8652-8795/ wael proeflic is Als wi tot menniger stat wael lesen Dat daer nyemant in en comt, hi en moet hier in doechden gewracht hebben. Hi en mach oec in dat vegevuer niet comen nae sijnre doet. Dit verclaert ons David inden salter ende seet: "inder minschen arbeit en sijn si niet, dair om en werden si niet gepijnt mitten minschen"; inder minschen pijnen dats inden vegevuer Mer oer pijn en sal anders niet wesen dan

mitten duvelen in dat helsche torment. Die ledige minsche is oec in eertriken onprofitelic Want hi en vordert geen werck dat anders doech dan totten vuer Also die ewangeli seet vanden vigheboem verdroget. Die heer seet: "houwet oen aff, waer toe becommert hij tlant?" Aldus en wort geen stede vonden de den ledigen toe behoeren dan bijnnen der hellen. Dat ander is dat si sijn onder die stom diere. Nu hoert hoe dat stom diere is georloft te eten, mer den ledigen niet: paulus seet: "Die niet en arbeit, en sal niet eten" . . . .. Oec is hy als een dode. Senica seet: "ledichheit sonder verstandenisse is anders niet dan als een dode" . . . ... Die derde reden is Want si hoge dingen verliesen bi roekeloesicheiden. Hij mochte wael sot heiten die ripen wijn liet staen ongesneden, die wael geladen waer van ripen drÜven. Want het soude hem tot groeten schade comen. Aldus doet die ledige minsche: die vrucht, die hi vergaderen mochte, soude hem meer rijcheiden in brengen dan allet guet van eenre stat. Aldus doelt hy zere, dat hi aldus veel guets verliest bi roekeloesheiden . . . ... Salomon seet: "Elc wort vervult

mit gueden vruchten, nae dat sinen arbeit geordiniert is".

Acht vruchten mach die minsche gaderen wt sinen monde. Dx

Die minsche mach nae der scrifturen Acht vruchten gaderen, daer hem salicheit bi sal geschien Op dat hi se wijslicken bestuert. Die irste vrucht is gade te laven ende te dancken van datmen heeft. Dat dese vrucht zeer profitelic is, hoertmen alle dage prediken ende is ons tot menniger tijt getoent. Die ander vrucht is . . . ... den genen te leren die ongeleert sijn ende inden rechten wech te stueren die daer dwelen Ende dit is een werck der gotliker mynnen Alst wt caritaten comt. Die derde vrucht is bedingen; die vrucht der bedingen is van groeter cracht Wantet wort vanden engel inden hemel gevoert Als die scrift seet Dat die engel Raphael tot Tobias sprac: "Alstu mit dinen tranen bades ende begroves die doden, soe droech ic voer gade dine gebet". Gregorius seet: "Die craft van devoter bedingen is zeer groet Want si wort hier inder eerden gestort ende inden hemel vonden"; wiltu hier aff lesen wat dese vrucht doet Soe suect dat Cappittel Dd. Die

vierde vrucht is biecht. Hier aff suldi hier nae hoeren int Cappittel Ec. Dat die biecht van groter macht is, is ons getoent aenden moerder die ter rechter hant aenden cruce hinck Want te hant als hi sine misdaet beliden, was hi daer aff gevriet. Dat vijfte is datmen mate houde inden spreken. Salomon seet: "Hij is die vroetste man, die sijn woert matigen can". Soe een minsche meer sprict, soe hij sinen geest crancker maect. Jeronimns seet: "Die crancste vanden honden basset tmeest". Die seste vrucht is Abstinencie van spisen ende van dranck. Dese vrucht verlenget die minsche sijn leven. . . . .. Het is waer dat mennich minsche sijn leven cort mit overtoldigen drincken. Die sovende is een vrucht vol gracien, dats prediken; dit heeft christus selver gedaen . . . ... Wael den gueden predikers Want si sullen groet loen ontfaen, ist dat sijt mitten werken bewisen dat si leren mitten monde. Dat achtende is /8796-9003/ onrecht weder te spreken dat gade off sinen evenkirsten geschiet, dat hi hem daer tegen set mit rechte ende mit waerre provingen ende bewisingen Dit sal got groetlic lonen Dese vrucht comt wt levendiger caritaten.

Salomon seet: "Si meynen ontfermich te heiten Mer cÜme vijntmer een getrouwe"; wij sien dagelix aen onsen even kersten soe groet wonder geschien. Als of si onredelike beesten waeren, vallen die mechtige lude mit onrechte over der armer lude hals ende wie comt hem te hulpen inder noet? Och lasi, waer vyntmer nÜ een, die hem set tegen die gene die got blasphemieren al die werlt doer! Dese vrucht is zeer verdorret . . . ...

Ledige minschen leveren hem selven hoeren vianden. Dy

Die vierde dwaesheit der lediger minschen is dat si hem selven leveren oeren vianden sonder weren, ende setten hem recht als een teyken, daer scÜtten nae plegen te schieten inder dolen om van alle siden gescoten te wesen. Hier aff inder bibelen steet: "Sinen boge soe spien hi ende hevet my geset als een teyken daer men nae schiet". Die ledige minsche is recht als een stat sonder mÜere. Hier op scrivet Ezechiel vanden ledigen een woert, wilc woert die duvel sprac: "Ic sal die steden op climmen die sonder muer sijn ende comen ten genen die daer ledich sijn ende wonen sekerlic. "Becom\mertheit

in gueden arbeide is een seker schilt, die lichteliken weder staet die schutten des duvels. Ovidius seet: "Wiltu ledicheit van di keren, der mynnen boge en sal di niet mogen deren". Die minsche die sijn broet wijnt is als een Casteel vast gemuert. Augustinus seet: "Niet licht en is hi te vaen van becoringen, die hem becommert mit gueden dingen" . . . ... Dat vijfte is, dat si hoeren tijt verliesen, welc tijt is des minschen proper guet. Hier aff is genoech geseet int Cappittel Dp . . . .. Ledicheit brenget oec oncuyscheit in Als wij van david vijnden Want alsoe lange als hij sijn tijt mit orloge vierde, soe dede hi te mijn sunden Mer al te hant nae den orloge viel hi in overspeel. Oec leestmen van Salomon, die hem becommerden mitten tempel die hij dede maken Want alsoe lange en was hi soe zeer niet versot mitten wijven Als hi nae was doe hij ledich was. . . . .. Dat seste is dat hi alle rust der werlt suect ende niet en acht te arbeiden, mer suect weelde in dit eerdsche leven Hier om wort hem ewelic pijn gegeven sonder vergaen, daer die werken die ewige ruste ontfaen. Job seet:

"Die minsche is in die werlt geboren Om dat hi hier in arbeiden soude ende pijnen" . . . ... Hem selven bedriegen si swaerlic die hem jubilacien onderwijnden ende soe wanen den inganc der ewiger salicheit vijnden, die vonden moet sijn mit droefheiden of mit heiliger waeldaet, des die ledige nye gewoen en wart. Dat sovende is dat die ledige boven got wil wesen Wy lesen in Genesi Dat got selve VI dage wrochte ende die ledige geven dach loen Opdat hij selve sinen licham in traecheit spare. Mer als hem dat guet beswiket inder doet Waer sal die dan hemels voetsel crigen connen? Dan is die renten en wech, ende hi en heeft niet voer gheseyndt Wee dan die niet die salicheit sijnre zielen besorget en heeft! Want elc sal recht loen ontfaen nae sinen wercken. . . . ... Christus selve minsche wart om pijn ende arbeit te liden, daer hij ons mede verloeste. Het weer grote hoverdie, dat die knape ledich ginge Als hi sage sinen meister arbeiden Ende onse here seet: "die discipel en is boven sinen meister niet" . . . ... Wij hebben onsen here veel meer te loven dan die ioeden wilen eer in oerre wit. Want

soe wael en mochten si niet doen dat hem die gracie mochte geschien die ons got hevet ghedaen. Want als si dit leven hier /9003-9180/ eynden, voeren si slecht in duysternissen, daer si soe lange moesten bliven, totdat si christus daer wt nam. Ende nÜ vaert die ziele rechte voert op ten hemel nae der doet, ist dat die ziele gesuvert is vanden sunden. Sunte Bernart seet: "Al mynen arbeit die ic doe En is nauwe een ure te rekenen Al waert oec veel meer dat ic dede, tegen den minliken arbeit die christus voer ons gedaenheeft. . . . ..

Got roepet den sunder altoes totter penitencien. Dz

Got steet ter doeren des sunders ende clopt altoes om in te wesen Hier van scrivet ons sunte Jan in Apoclipsis: "Siet, ic stae ter doren ende cloppe altoes; wie hoert myne stemme ende ontdoet my die dore ende latet my in. Ende ic sal tot hem in gaen". Twe dingen benemen christum den in ganck totten sunder Dat een is dat die sunder drovicheit schuwet Mer spel ende blijtscap siet hi geerne; dat solden si vlien Wantet hijndert hem aen oere salicheit. Ec\clesiasticus

seet: "Der vroder hert is daer si weten dat swaer drovicheit is Ende waer blijtscap ende spoel is, daer is dat hert der sotter". Dat ander is dat si vertrecken hore bekeren van morgen te morgen, des is die sunder zeer verblijnt, dat hij hem lange te leven toe betrouwet. Hier aff staet gescreven inder Apostolen werck: "Tot onser wetenheit en behoert et niet, die tijt noch die ure, die die vader geset heeft in sijnre mogentheit". Salomon seet in sinen proverbien: "En seg tot dinen vrient niet: "ganc ende come morgen Op dattu dat te hants geven moges". Vijf punten souden den sunder willich maken tot gade te keren Dat irste is onsekerheit der doet; hier op scrivet lucas: . . . .. "Weset bereit, want ter uren Als mens niet en vermodet, sal die here comen". Inder ewangelien staet vanden riken vrecken man, die tot hem selven sprac: "Mijn ziele, eet ende drincket ende weset blide", mer hem wert geantwoert: "O sot, die vianden sullen dine ziele noch van hier halen, wes wordet dattu dan gegadert heves?" Merct off hi wael die ure wist dat hem die doet comen soude. Ecclesiasticus seet

: "Die minsche en weet niet sijn eynde. Alsoe dat net den visch omset ende gevangen helt sonder ontgaen Off als die vogel wert gestrict, also onversienlic wort die minsche ter doet wart getrect ende gevaen". Senica seet: "Du en wetes niet, tot wat tijt di die doet verbeit, daer om weest bereit tot allen steden". Noch seet Senica: "Die jongen hebben den doet opten rugge, ende die ouden hebben bloet voer ogen".

Dat ander is dat men tidelic bekere, want mennich guet den minschen der aff comt. In Trenium staet gescreven: "Den minschen ist guet dat hij die borden gads heft gedragen van sinen kijntschen dagen"; ic vijnde VI gueder dingen comen, ist datmen vroe bekeert. Ten irsten dat die doget der zielen te dieper inden minschen gaet Als men se ionc aen vaet. Exempel Want die dranc in nyen vaten die smaeck daer aff blivet langeste. Dat ander is een blide leven. Salomon seet: "Die wech van leven is herde guet, daer die gewoente den man blitscap aff can geven". Den peerde te leren telden, dat draven van aert heeft, dat is hem pijne, ende daer om moet men hem

sine voet bijnden mitten reep ende Alst dan die gewoente an heeft, doetmen den reep aff ende dan gaet et Alst van gewoenten geleert heeft. Oec scoelkijnder ist haert ter scolen te gaen int irst, mer die roede drivet si daer toe Ende als sijt hantierende bliven, werden si blide overmids der leringen, ende men en derfter niet meer /9180-9392/ daer toe dwingen. Mer si bidden vriende ende mage, dat si hem daer toe helpen, dat si meer mogen leren. Aldus ist den minsche herde nÜtte, dat si hem vroech in doechden setten. Al ist hem int irste pine, bi oeffeningen van langer tijt, maket hem die gewoente vanden gueden leven verblijt. . . . ..

Offerhande sal men geven vanden besten guede. D&

Dat derde der geenre die hem vroech bekeren, is dat si gade offerhande geven vanden besten dat si hebben. Die scrift seet: "die hem laet bekeren, die offeren gade die heffen vanden wijn, mer die wijn hebben si selver en wech". Hier aff leerden Tobias sinen soen: "Soen, alstu offerhande gade wilste doen, soe offer dat vanden besten is" . . . ... Soe wie vanden snoedsten gade offert, die mach sulc loen ontfaen Als Cayn dede Welke

Offerhande gade niet ontfanclic en was. Men vijnt der noch voel die mit Cayn offeren ende niet an en sien daer die offerhande om geset is. Siet inder ewangelien: Soe wie te recht offeren wil, eer hi sijn offerhande geeft, pense in sijnre herten Of hi ennigen onvrede heeft mit sinen even kersten: "ganc irst tot hem ende swoen irst mit hem ende doe dan dijn offerhande" Anders doestu Cayns offerhande. Dat volc dat nÜ te offeren pleget, dat offert om der werlt eer, ende dat snoedste dat si weten.

Gewoente der sunden heeft mennich swaer verdriet in bracht. D9

Een vierde sake doet ons te weten dat hem elc bekeren soude om mennich verdriet dat den minschen geschiet is wt gewoenten van sunden Hier aff lesen wi van job, daer hy seet: "here beenre sullen verwlt sijn tot haren groeten misvalle, van vlammen" . . . ... Salomon seet: "Die kijntsch is in synre joget Als hij dan out geworden is, en gaen die quade gewoenten van hem niet" Want si maken die kintscheit in gewoenten inden op wassen des mans Ende dan slachten si eenre suecten, die fistele heit, dat is alst zeer verwlt is int been

ende dan en cant geen meister genesen, ten moet gebernt wesen. Aldus ist te duchten mitten genen die in sunden leven ende guet te doen geen roeke en slaen, dat die swaerlic te bekeren is. Jeremias seet: "Mach . . . .. een swart moriaen sijn bÜyt wit maken Soe mach een oude die in ydelheit gewent is sine kijntscheit achter laten" . . . ... Die in gewoenten van sunden leeft, der is sine nature vervult Als stinckende mist Want hem dunct wael smaken dat voer gade stinct, ende geen smaken dat voer gade stinct, ende geen smake en vijnt hij in doechden die die sin vri maken. Gelijc vorsch vleisch datmen te lange hoÜt dat wort vol wormen ende verdervet Alsoe geschiet den minschen die lange in sunden leget. . . . .. Lange gewoenten van sunden gelijct den minschen die lange gequelt hebben in sÜycten ende out daer in geworden. Ecclesiasticus seet: "lange quale verswaert die medecine". Oec seet hij: "gif medecine, eer die quale wast". Senica seet: "Den meister ist veel minre pijn die vorssche wonden te genesen mit sijnre medecinen, dan die lange geduert hebben" . . . ... beda seet: "Hoe die duvel den minschen langer besit Soe hij

/9392-9562/ hem langer leit, ende meer bedrovet dat hi hem ontgaet" . . . .. Wij lesen In vitis patrum Vanden heiligen Arsenio Dat hi inder woestinen van chicie een stemme hoerde die seide: "ganck wt, ganck wt, ic sal di tonen die wercken vanden luden"; hi ginc wt; daet vant hi enen hoep te samen ende meyndent op heffen Soe dattet hem voel te swaer was Doe hieu hijs meer ende leidt op den hoep die voer hem lach Tot Arsenium sprac die stemme: "siestu den minsche, die die borden niet geheffen en can ende meer nochtant der toe bijnt? Dats die minsche, die hem geladen vijnt mit sunden Ende telken meer daer op leedt ende coppelt misdaden aen misdaden. Als hi hem dan laden weent, soe versmoert hi onder die last". Sulc loen staet hem te crigen, die penitencie veronweert tot dat hij in sinen ouden dagen comt. Dat vijfte is, hoe die minsche langer in sunden leeft Soe hi hem selver meer ende meer van gade verscheidet. Die hem XL of L jair van gade ververret hebben Het is cuÜme mogelic dan tot gade te bekeren in soe cleynen termijn, . . . .. dat der zielen quale quijt worde Het en dede dan sunderlin\ge

genade, dat selden geschiet. David seet: "Here, die hem van di ververren die sullen vergaen". Ysaias seet: "Roepet hem aen die wile dat die here nae bi is" . . . ... Als die sunder penitencie soude doen, soe dunctet hem swaer ende laetse varen. Ende aldus slacht hi der apen, die die keerne der noten begeert, mer als si dat bitter smaect van den bast, soe vliet si te hant vander noten.

Sorge sonder noet let den sunder hem te bekeren. Ea

Die negende sake is wanhope inden sunden, ende meynen dat si daer toe sijn geboeren dat si verloeren sullen sijn. Met deser vresen blivet mennich minsche die vertraget is Alle sijn dage inden sunden verhaert. Salomon scrivet in proverbium: "Aldus seet die traghe, die verveert is: "Die libart is soe starck, dat ic inden middel vander straten mijn leven moet laten voer hem"". Om dat hi vrest dat sall moeten geschien, soe en pijnt hij hem geen ontvlien. Ende aldus verliest mennich sunder hem selven mit groter vaer. Oec voelt die sunder duck droefheit Als hij denct om sijn verlies, ende die rike sijn duck drovich. Als si pensen dat hem oer rijcheit niet en helpet noch duren en mach, daer si nÜ soe veel mijnnen toe hebben

. Hier aff seet Ecclesiasticus; "O doet, hoe swaer ist om te dencken den genen die ongerechtich sijn. . . . .. Men leset een exempel van enen riken man, wael geboeren van magen, die al sijn leven in sunden ende in weelden hadde gelevet mit vrouwen, mit eten ende mit drincken, ende al sijnre tijt genoechte sijns lichams sochte ende geen tijt ter kircken en ginc noch gade te loven Mer altoes des morgens als hi op stont ende des Avonts als hij onder ginck, soe plach hi te seggen: "ontfermt mijns, lieve moder gads!" Desen man quam ten eynde een grote sÜeckt aen ende viel alte mael in wanhapen. Die vriende ende mage deden hem enen priester halen, dat hi sine biecht soude spreken. Als die priester daer quam ende predicten Hi seide weder: "het is al verloeren, hoe woude mi got myne sunden vergeven? ic en dede nye waeldaet ende hebbe alle myn dage in sunden geleeft". Die priester sprac: "Hebts guede gelove Want sonder twivel, ist u leet dat gi hebt gesundicht, onse here is soe bermhertich, hi salt u al vergeven". Dit ende deser gelijc seide hem die priester alsoe veel

, dat hij sine biecht sprac. Hier nae ontboet hi sinen vrienden ende magen, daer hi in groter blijtscappen mede plach te leven, /9563-9620/ ende sprac tot hem: "Nu bin ic hier in groeter noet mijns levens, ende ic heb altoes mit u in groter blijtscappen . . . .. ende vrientscap mit u gehadt Nu bid ic u vrientliken, dat gi my hier wt wilt helpen". Die vriende spraken Wes si gedoen consten mit live of mit guede, dat wouden si altoes doen, mer si en hadden des geen macht; mer dat hi aen gade riep, die hads alleen macht. Doe sprac hi: "Soe, en condi mi dan niet gehelpen, gaet dan en wech, ic heb uwer genoech". Hier na sprac hi: "O werlt, ic heb u gedient in werliken clederen, in eten ende in drincken, in allen dingen nae mynen vermogen. Nu bid ic u, helpt mi wt deser noet"; hi en vant genen troest. Hier nae hij totten viant sprac: "Ic heb u gedienet boven gade van hemelrijc ende boven alle die gene die leven, ende nye dan uwen wille en dede, noch nacht noch dach daer aff vertraget, helpt mi nÜ wt deser noet". Doe sprac daer een stem: "Ic en mach di niet helpen Ende al had ic die macht Ic en hulpe

di niet". Doe suchten hi swaerlic ende riep die moeder gads aen, dat si hem helpen soude. Doe sprac een stemme: "wanttu mi heves gedient mit dinen gebede, soe sal ic di vrientliken helpen". Ende doe dese man dit hoerden Wart hi soe zeer wenende, dat hi alle troest ende hulpe verloeren hadde vanden genen, die hi altoes gedient hadde mit soe groter vlijt Ende soe grote troest ende hulpe vant Aen die weerdige maget Soe dat hem van rechten rouwe sijnre sunden sijn herte brack.

Spade off late te bekeren is sorchlic bi voel reden. Eb

Dat late bekeringe quaet is op te verlaten ende die minsche daer op in sunden blijft vreselic is, toent ons die heilige scriftuer Want die sunder trect an hem ons heren ontfermherticheit, die vol genaden is, tot sinen groten schade. Hij hapet dat got ontbeiden sall nae hem alsoe lange tijt als hi misdoen wil ende dese hape comt hem ter ewiger verdoemenissen Want hij pijnt hem vast noch meer te misdoen die een quaetheit op die ander. Augustinus seet: "Die tijt des levens en is anders niet dan enen snellen loep ter doet wart". Wij verlaten ons opt

leven, nochtan en hebben wi ure noch stonde seker. Een ander is: Als yemant enen verren wech wil doen, het is grote wijsheit dat hij hem daer in spode . . . .. tijtlic aen neme. Bekeren van sunden is een begijnne des weges toe hemelrike; die hem wil pinen desen wech te gaen, hi moet hem spoeden om die cortheit sijns levens; job seet: "Cort sijn des minschen dagen". Dat dorde is Dat men spodich wesen soude te bekeren, want sijns verbeit die overweerdige grote geselscap inden ewigen leven Die zielen die in gracien sijn. Dat vierde, datmen vroe bekere eer die dore geslaten worde Als die sotte megeden die dore geslaten vonden. Men seet dat hi snode reescap vijnt die des nachts ter herbergen comt; hij mach wel seggen, die verdoemt wort, dat hij duyster ende quade herberge vijnt! Dat vijfte, . . . .. dat hi hem selven mit groter haesticheit der wt spode wt den sunden, want men seet Dat geen onreynicheit te rekenen en is, die Men vijnt inder eerden, tegen die stanck der sunden. Hier aff vijnden wi claer getuych van lucifer. Want die was die schoenste vanden troen: sijns gelijc en was doe niet

van creaturen Ende om eenre smetten der doetliker sunden soe is hij nÜ die lelicxste figuer die onder got is vonden. Men soude hem gemeynlic dwaes heiten, die mit misval int slijck viel ende bleve daer in liggen Ende voel dwaser is hi die in sunden blijft liggen Want daer soe grote pijn nae comt. . . . .. Sunte bernart seet: "valt een peert off een esel, daer loept elc toe om te helpen Mer valt een ziel Nyemant en comt die oer hulpe gevet" . . . ... Als die tijde over lijden . . . .. Als bi ge\likenis /9624-9735/ die boem wil sijn geplant tot sijnre tijt. . . . .. Off meisters van medecinen, die nae der tijt wercken, off gesalten vleisch, off alle dinck dat die minschen plegen te doen, moet sijn tijt hebben, salt wesen volcomen Ende aldus ist mitter ioget: is si wijslic geplant in gueden zeden Soe gevet si vrucht van groeter cracht. Het waer grote sotheit Had yemant een jonck sedich peert ende en lietes niet jonck riden, mer lietes peerdes macht over gaen ende sinen tijt. Des gelijc ist vanden genen, die oer kijnder sparen in doechden te leren die wile dat si jonck sijn ende si se lichteliken souden bogen

Daer nae als si in horen alden dagen comen Soe sijn sij int misdoen alsoe verstivet Want sij te laet gecastijt sijn Want dat verwandelen is den ouden pijn. . . . ..

Biechte vertragen is grote sunde, mer te tijde gedaen brenget voel gueder dingen in. Ec

Die grote sotheit van dien die selden plegen te biechten is ons wael getoent inder heiliger scrift. Ten irsten willen Dese slachten onsen irsten olders, die hem decken wouden nae der misdaet, doe si got riep; hier aff staet gescreven in Genesi, dat Adam seide: "here, ic hoerde dine stemme int paradijs ende vruchte mi seer; want ic naket was, decten ic my". Dese minsche slacht Adam, die sine sunden voer gade niet en ontdect. . . . .. David seet: "Mijn onrechtverdicheit en decten ic nye". Een ander is: die hem zelden biecht, voel sijnre misdaden hi vergit, . . . .. ende ist dat hijt vergit Want hij selden biecht, die duvel ontholdet te wrogen ende got en vergittes niet. Dat dorde is, dat dese minchen meer mynnen hebben tot horen trippen off schoen, dan tot hem selven Want weten si ennige smet of vÜlnisse daer aen Si sullen eernstich wesen dat aff te doen Off ander daer

toe te roepen diet aff doen, mer aen hem selven dogen si ducke een half iaer lanck die vuyl stinckende sunden aen hem clevende off langer Dese smet souden si aff doen, want dese brengt si ter ewiger verdoemenissen. Dat vierde is, . . . .. dat die duvel die minschen te mijnne temptiert die hem ducke biechten, want hij merct wael dat duck te biechten sijn misdaet al te niet doet gaen. Sunte jeronimus seet: "Des verraders cracht ende mogentheit sijn daer mede al te niet gegaen Als oer verradenisse wort geapenbaert Aldus vlien die duvelen den minschen die duck biechten" Want daer van worden si verschaemt.

 

Men leest van enen keyser, die een wijff had zeer edel ende wael geboeren, die alle dinc na oerre begeerten hadde Sonder dat die vroÜ geen kijnt en had. Si setten hem zeer te gade ende eerden die armen Ende baden gade dat hi hem een kijnt woude verlenen Soe dat hem got een kijnt verleende. Als dit kijnt geboeren was, soe waeren si alle in blijtscappen Ende die vader ende die moeder mijnden dat kijnt soe zeer, dat si oerre caritaten veel achter lieten, die

si te doen plagen Soe dat die vader dat herte duck daer aff beruert wert Ende ten lesten loveden die guede man der werlt eer af te staen ende te varen in een woestine Daer hij gade mit herte ende mit sijnne mochte dienen Mer die bant van sinen wijve dwanck hem dat hij mit recht daer toe niet en mochte comen Soe dat hij soe lange sinen wijve badt, dat si hem orloff gaff Ende doe beval hij marien sinen wive voer sijns selfs lijff ende trecten daer hij gade dienden. Hier nae plach sijn wijff den armen veel te bet te dienen ende almissen te geven Want si was onbelet. Dit kijnt wies ende begonste te vromen ende sliep vaste voert bi der moeder; des nachts sliep hi bi oer ende des dages sacht altoes daer bi hoer was Ende omdat die vleischelike mijnne den sijnne verkeert Soe geschiedent Dat dat kijnt die moeder bekenden ende wart mit kijnde. Doe oer die dracht verswaerende was Was si bi nae in wanhapen gevallen, nochtan gaff si den armen ende plach ducke in bedingen te wesen. Hier nae gevielt dat si des kijnds genas ende alst geboeren was

, doden sijt ende werpt in een CÜle Om dattet der werlt niet cont en worde Dese vrouwe had sunderlingen enen gueden naem Alle die werlt doer. Ende sunderlingen om dat si geerne te geven plach den armen Soe haddes die dÜvel soe grote hat ende woude se schenden alle die werlt doer Die dÜvel alle guede dingen benijt, hij maecten hem tot enen clerck ende quam soe bijnnen romen gegangen ende makede hem cont onder dat volck. Die grote heren wordens gewaer ende vrageden hem wie hi weer Hij sprac: "een clerck Ende my is kondt van menniger consten. Ende al gestolen guet weet ic wael te vijnden ende te wijsen ende enen weder daer aen te helpen. Dese meer ginc al Romen doer ende voel lude quamen tot hem, die hij al wael berichten. Soe dat alle die dieve die int lant waeren moesten rÜmen off stelens aff staen. Ende aldus soe creech hi groete weerdicheit ende eer vanden heren. Ende als hij sinen tijt sach, sprac hij aldus aenden keyser ende aen die ander heren: "Wildi, ic sal u een dinck cont maken dat nye keyser noch coninc en hoerden, ende seide: Et is wonder dat Romen niet geplaget en is noch versonken

, want soe dorperlike sunden sijn daer daer bijnnen gevallen Want dat wijff dat gelijc eenre gadijnnen is ende hier soe groeten naem heeft Die heeft oer kijnt gemoert dat si gewonnen had bi oeren soen: hoe mach dit got gedogen!" Dat woert was hem allen onmeer. Si seiden: "slecht, laet staen u callen, want wi houden se voer die beste van romen". Doe sprac hi: "dat ic hier segge, daer wil ic huden aff ten vondenisse staen, ende men make op die merct en vuer, ic does oer liden Off ic wil dat men my daer in werpe". Dit docht den heren ende die keyser recht ende hieten datmen die vrou halen soude Dese woerde te verantwoerden. Ende als si daer quam ist al tegen oer op gestaen. Ende die keyser dede si bi oen gaen sitten ende hiet datmen swigen soude ende leide oer die woerde te voeren die die meister geseet hadde Ende seide dat si daer onschult voer dede Off dat si der daet liden Si die wijs ende vroet was sprac: "Dese sware misprise, die gij mi te voeren legt, dat mi dese swaer is Soe begeer ic ende eysche oft recht is Dat gi my beraet ende dach gevet daer ic mi bi onsculdigen mach". Aldus wart oer dach gegeven Dese

vrouwe en troesten oer op nyemant dan op gade mit groeten berouwe om te comen wter noet; wij lesen dat tot dier tijt Een pauwes was hiet lucius, tot sinen voeten si viel ende biechten oer van alle die saken van woerde te woerden. Ende badt hem mit groeten rouwe om vergiffenisse ende wt deser groeter noet te helpen Ende hi, die si in groeter noet sach, troesten si mitter gads genaden ende sprac: "Dochter, weent mit staden. Onse here is bermhertich op die sunders Want alle die quaetheit die wesen mach Als si den minschen berouwen ende got genade bidt Onse here vergeeftet allet. Sunte peter ende sunte maria magdalena Doe hem oer sunden berouweden Waren si te hant in heiliger staet. Ic radi /9747-9768/ dattu maria, die moeder gads, aen ropes om genade Want wie si mit wenender herten aen roepet, si helpet hem". Ende die paeus absolvierden se ende setten se penitencie te doen; mit desen woerden was si wael getroest ende badt marien mit wenender herten, dat si in oerre hulpen moeste sijn ende vrien si vanden sunden, die inder lude mont waren comen ende ter werlt gebreit. Hier nae quam die dach

die daer toe geset was, ende si hevet oer vriende genomen ende quam te hove. Hoeren troest ende hulpe setten si al an maria Die wilke oer niet en begaff, die moeder is der ontfermherticheit Ende is mit oer int gedinge gecomen ende hevet se bescirmet. Als dit wijff quam ende woude te recht staen Daermen oer eerlic mit groter weerdicheit ontfenc Ten irsten sweech alle dat volc, wijff ende man. Doe sprac die keyser totten clerc: "Siet hier dat wijff, daer die reden irst aff begonnen sijn Ende daer du soe grote dorperheit aff geseet heves". Die valsche clerc sach ende dachte wie die vroÜ wesen mochte ende seide: "Dese vrou is oer ongelijc". Doe spraken si allen: "neen Sech dine reden". Doe sprac hij: "Die den quaden moert dede ende dat overspel, dat en is dese niet Want dese is heilich ende vol doechden, ic en dar niet spreken". Mit dien segenden hem elc minsche ende die duvel voer en wech van daer Als een roeck aen te sien. Ende alle loveden si onser vrouwen ende die vrou bleeff in vreden. Aldus, op dat die minsche sijn sunden apenbaert ende berouwenisse dair aff hebbe Soe vergeeft se got ende die duvel en weet si niet te

wrogen.

Biechten suldi u in deser manieren alsoe ic u hier leren sall.E d.

dots.Een ander is van die hem node plegen te biechten. Die scrift seet dat dese die dore, dair si onsen here in souden laeten, gesloten houden, die noch sloet noch slotel en heeft. Den mont verstaet men bider doeren Die oetmoedelic te biechten gaet ende van sinen sunden die doer ontdoet, daer got tot elker uren voer is Want als die sunden vander herten scheiden, soe gaet got daer in. Die pine, die den sunder staet te dogen, sal hem veel te mijnre wesen om der schaemten, die hij lidet int ontdecken Ende hoe die biecht meerre schande in heeft, soe si meer loens geeft . . . .. Hier om en sal hem nyemant schamen te biechten sijn sunden Want sal si got vergeven, si moeten al irst ontdect sijn voerden priester geliker wijs Als si gedaen sijn, sonder ennich gevensticheit. Oec soe en moet men se niet cloven Als tot tween malen te seggen Want dat en is geen biecht.

Om dat men veel leker lude vijnt, om dat si niet wael en weten hoe si hem biechten sullen Soe wil ic hier som sunden rÜeren, in wilken

dat si hem sullen oetmoedeliken biechten mit beroÜ Alsoe verre Als si hem daer in sculdich kennen. Irst sullen si seggen: "Ic, sundige minsche, com te genaden ende te biechten den almechtigen gade van hemelrijc ende der heiliger maget marien ende alle gads heiligen ende u, priester, ende geve mi sculdich, dat ic, sundige minsche, my besundicht heb tegen die wit mijns gads mit gepense, mit woerden ende mit wercken In doen dat ic laten soude, ende in laten dat ic doen soude. Ende heb mi besundicht in mynen vijff sijnnen In sien, in hoeren, in ruyken, in smaken, in tasten off in gevolen. In die tien gebade Dat ic got van hemelrijc niet gemijnt en heb van al mijnre herten, van al mijnre zielen ende van al mijnre crachten Als ic sculdich was te doen. Dat ic mynen even kersten niet gemijnt en heb gelijc mi selven. Dat ic den naem gads ducke ydelic in mynen mont genomen heb ende heb daer bi gheswoeren ende verswoeren. Dat ic die sonnendage niet geviert en hebbe noch die ander heilige dage Ende heb mijn Vasten gebroken, als ic sculdich was te vasten. Dat ic mijn alders, als

vader ende moeder, geestlic of werlic, niet gheeert en heb noch onderdanich noch dienstachtich en heb geweest. Dat ic mijn evenkersten mit hate off mit nijde gedoet heb. Dat ic oncuyslic begeert heb gehadt mit mynen even kirsten ende mitten werken volbracht heb. Dat ic mynen even kirsten oer guet ende oer eer benomen heb. Dat ic valsch getuych tegen mynen even kirsten getuget heb. Dat ic mynen even kirsten oer guet, oer eer mit quader begeerten begeert hebbe. Inden soven hoeftsunden Dat ic hoverdich heb geweest in gaen, in staen, in spreken, in boven sitten, in mynen clederen ende in allen dingen, ende my daer toe geset heb, hoe ic der werlt had mogen behagen. Ende in allen dingen heb ic my meer verheven dan ic sculdich was te doen Dat ic vreck ende girich heb geweest om guet, om eer mit herten, ende mit sijnne daer nae gestaen heb. Dat ic oncuyslic geleeft heb in overspoel off anders mit mynen even kirsten. Dat ic hat ende nijt gehadt hebbe op mynen even kirsten ende heb mi verblijt van hoeren quellic vaeren ende bedrovet van hoerre blijtscappen

Dat ic over aet ende over dranc in spisen ende in dranc gesocht heb die overtollich ghenomen, soe dats mijn natuer niet verdragen en mochte, ende meer dan mijn licham behoefden off mijnre zielen orberlic was. Dat ic lichtelic toernich hebbe geweest sonder noet ende heb mijn even kersten duck toernich gemaect ende heb mi daer in verblijdt. Dat ic duck traech heb geweest tot gads dienst ende in allen gueden dingen, mer snel ter ydelheit ende ten sunden Der hoverdien dochteren. Dat ic mi heb besundicht in hoverdiger zierheit In sachticheit van leven, in onbequamer blijtscappen, in beromen, in sunderlincheiden van leven, in hoverdigen verheffen, in quaden vermoeden In bescirmenisse der sunden, in gevensder biechten, in wiltheiden, in vriheiden sunde te doen, in ydelen blijtscappen, in ongehoersamheit, in kijÜen, in verkeertheiden, in gevenstheiden, in unwetheiden quaet te doen ende te vijnden, in onverduldicheiden Ende oec dat ic mi scame guet te doen. In die soven werken der barmherticheit. Dat ic mijn even

kirsten die sieck waeren niet gevant en hebbe Die hongerich waeren niet teten en heb gegeven Die dorstich waren niet gelaeft en heb Die naecte niet gecleet en heb nae mijnre macht Die herberge begeert hebben, niet geherberget en heb Die doden niet en heb begraven noch mit hem niet te groven en ginck. In die soven geestelike werken der barmherticheit. Dat ic mynen even kersten, die hulpe te doen hadden, nae mijnre macht niet geholpen en heb Die rades te doen hadden nae mijnre macht niet geraden en heb Die drovich waren niet getroest en hebbe Die mi misdeden, niet willichliken en heb vergeven Die last ende borden mijns evens kerstens niet ghedragen en heb Voer vriende ende voer viande nae mijnre macht niet gebeden en hebbe. Dat ic dat heilige sacrament Alsoe ynnentlic niet aenbedet en heb noch geeert als ic sculdich was te doen. Inden soven gaven des heiligen geests Dat ic mynen heer mynen got boven al dinck niet ontsien en heb

Dat ic mynen even kirsten niet guedertieren en heb geweest; dat ic nae ynen weten ende nae mynen verstaen mynen even kirsten niet geleert en heb. Dat ic hem nae allen doechteliken wercken niet geraden en hebbe. Dat ic mijn gelove mit gueden wercken niet volbracht en heb. Dat ic alle becoringen nae mijnre macht niet wederstaen en hebbe. Dat ic die wijsheit, die mi got gegeven heeft, in sotheit verkeert heb. In die soven sacramenten der heiliger kircken. Dat ic die geloeften, die voer mi gelaeft wert Als te vertien des duvels vander hellen ende sijn geselscap ende sijnre wercken, dat ic dat niet gehouden en hebbe noch die dope alsoe niet geeert en heb. Dat ic nae dat ic gevormet was, niet kerstlic noch geestlic gelevet en heb. Dat ic dat heilige sacrament, dat gads licham is, onweerdelic genomen heb mit crancken beroÜ, mit crancker biechten ende mit crancken voldoen mijnre penitencien Ende en heb mi daer nae niet wael geregiert. Dat ic die /9769-9851/ penitencie, die mi geset sijn voer myne sunden, dat ic dat versumelic ende traechlic gedaen heb Ende eer ic se voldede Weder in mynen alden sunden viel. Dat

ic den geestliken hilick, die tusschen christum ende mijnre zielen is, mit ganser trouwen niet gehouden en heb noch van doechden vrucht gedragen en heb, ende my van hem gescheiden heb ende anders mit quader geselscap versellet hebbe Ende in der echtscap niet wael gelevet en heb. Dat ic alle geoerdende lude ende geestlike lude niet geeert en heb. Dat ic dat sacrament des lesten olijs niet geeert en heb Noch op mijn even kirsten geen medeliden ghehadt en heb Noch mi selven tot den sterven niet wael bereit en heb. Ic geve my sculdich in die XII articulen des geloven Dat ic daer niet op gedacht en heb mit sulken ontsien ende orber mijnre zielen Als ic sculdich was te doen Als dat ic mit ynnicheiden niet en gedacht hebbe apens herten op ons heren ontfangenisse Op sine geboert, op sine passie, op sijn doet Op sijn opverrisenisse, op sijn neder dalen ter hellen Op sijn op vaert ten hemel, op sijn ordelen ten joncxten dage Ende op die ander articulen des geloven, dat ic hier geen gedacht toe en heb gehadt Als ic sculdich was te doen. Hoe ic mi hier in besundicht hebbe, geve

ic my sculdich". Ende dan, als ij u aldus hebt gebiecht van all uwen sunden, die gij in uwen gront vijnden cont Soe suldi dan seggen: "van desen sunden ende van al mynen vergeten sunden, daer mi got sculdich in kent ende die viant mi ten joncxsten dage aff wrogen mochte, daer geve ic my sculdich aff. Ende bid u, priester, dat gi mi van gads wegen wilt absolvieren".

Tbichten te vertragen tot datmen sterven weent off int eynde vander vasten is grote vrese. Ee

Dattet grote dolheit is tuget ons die scriftuer. Irst scijnt dolheit In dat si die geestlike medecine niet en ontbieden noch oer zeer hem niet en apenbaren, dan als si des rades niet vervolgen en connen off en mogen van dien die hem die medecine gevet, want die minsche, die in groter qualen levet, die is ommechtich penitencie te doen. Hier aff seet Ecclesiasticus: "Biecht u in uwen gesonden leven, ende soe salstu dan gade loff geven, ende du werdes daer mede geglorificiert in sine grote bermherticheit". Die ander dolheit is dat sulke biechte luttel doech ende slacht die biecht vanden dieff, die sine quaetheit liet om sine pine te corten ende om dat hi sinen doet daer

voer hem siet Die dorde is dat hem ducke die sprake ontgaet, die hem zelden ende node biechten, eer die priester tot hem can comen. . . . .. Die vierde is van dien, die hem vertragen te biechten tot int eynde vander vasten. Dat dit grote sotheit is seet die scriftuer Want si willen dat ten leste doen, dat got voer wil hebben gedaen. Die got wil dienen moet irst an begijnnen te biechten. Salomon seet in proverbium: "Die gerechtige minsche sal hem selven ten irsten wrogen" . . . ... Een doget nae der biecht ghedaen is beter dan alle die XL dage gevast ongebiecht. . . . .. Want alst vat voer niet en is gesuvert, wat mer in doet pleget geern te verderven. Aldus ist herde vreselic ter zielen, datmen niet te tijde en biecht.

Rokeloesicheit salmen schuwen om vierrehand saken. Ef

Van Roekeloesheit, die der vlitiger eersticheit contrari is Leert ons Salomon ende seet: "Eernstelic oefent den acker dijn". Dat wij dese sunde sullen haten, leert ons die scriftuer. Ten irsten mach sijn geseet die maledixie die jeremias bescrijft: "Vermaledijt soe sijn die gene, die roekeloeslic gewoen is sijn werck te maken mit loesheit". Die ander

sake is die eernsticheit, die die stomme dieren tugen int werck te doen, daer si toe doegen. Merke die hen, hoe eernstich si daer /9852-10064/ toe is hoer cÜken wt te broden, daer si alleen die natuer toe dwinget. Merct die bie Hoe eernstelic si hier ende daer vlieget ende oer honich aen die bloemen haelt. Ende des gelijc veel manieren van dieren Wanneer laten sijt ennigen tijt staen, si en hebben dat eynde daer aff volmaket? Ten waer datter ongelijc in viel Anders werct die natuer oeren aert. Ganc ende besich inden bongaert die rute: elc sal besich sijn te leveren hoer frute Ten were dat oer letten onweder, daer si aff quelde. Dan slacht si den sieken minschen, die dan niet wercken en mach.

Een dorde sake doet ons schuwen roekeloesicheit Dat is eernstelic te wesen in gueden wercken, die ons orberlic sijn aen onser zielen off aen onsen licham. . . . .. Ten vierden wort ons verclaert die grote nÜtscap, die wter neernsticheit comt, in den dienst gads gedaen. Die scriftuer seet Dat een cleyn werck, gedaen tot gade mit devoter eernsticheit, nutter voer gade is dan Dusent gedaen mit roekeloesicheiden ende sonder

devocie Want enen vasteldach, devotelic ende te rechte gevast, der zielen meer profijts in brengt dan seswerve sonder eten of sonder drincken die XL dage gevast sonder devocie. Die nernstelic die doget doet, got is in hem geglorificiert, gelijc die coninc van der cronen verziert is, die daer mede is gecroent. Salomon seet: "Dat wijff, dat hoeren man mijnt sonder ontroÜ off honen, die is den man als een croen". Ende aldus ist mitter zielen, die devoet is hoeren brudegom ihesu christo Si is als een crone den here, die hem verziert mit hoer. . . . ..

Achter te laten dat men begonnen heeft van gueden dingen is dicwijl sunde. Eg

Die minsche, die een werck besteet ende niet en voleyndet, die heitmen besuct te wesen. Dat wij dat souden vlien leert ons christus, gelijc sunte jan bescrivet: "Myne spise is, dat ic doe die wille mijns vaders die my heeft geseynt, ende dat ic voll doe sijn werck". In deutronomio staet Dat gads werke is voldaen. Ende naedat die minsche sijn werk voldoet, wart hij geloent. Een ander reden is: al dat te voeren wael is ghewracht, daer en is anders geen eynde aen, het is al over niet gepijnt . . . ..

Geen werck en salmen loven, daer volmaectheit aen ontbrict; ombequaem is elc dier aen te sien, dat geen stert en heeft, als die Ape. Dat dorde is . . . .. soe ons die leerres gemeynlic bescriven: had een minsche al sijn leven doer gelevet wael ende gotliken Ende hij opten lesten dach quaet weer ende soe storve Soe en mochte en geen raet sijn om die ziel te behouden. Aldus pijn hem elc, dat hij van wael te doen niet af en late. . . . ..

Drovicheit te tonen inden dienst gads is groete sunde. Eh

Dat drovicheit sunde is inden dienst ons heren, leert ons die heilige scrijft Als paulus seet: "Got mijnt den bliden gever". Droeflic den here gedient is recht Als off men alsen dede in des conincx spise Van wilker bitterheit elc minsche griselen mach; nae den orconde der heiliger kircken soe sijn guede wercken die spise gads. Drovicheit mach den minschen deren drie sijns; irst, want si brengt hem ducke pijn an. Salomon seet: "gelijc dat die mot den clederen is Ende die worme den houte lede doen Alsoe brengt droeffheit den minschen verdervenisse in". Dat ander, dat drovicheit den minschen doet, dat is Want

si troest den minschen tot mennigen quaden anderen sunden. Hier aff inder ouder /10064-10195; 1021710251/ vader leven staet: "gelijc den loeper hinderen soude bande aen sine voeten Alsoe hindert drovicheit den minschen guede werken te doen" . . . ... Salomon seet in proverbium: "Doe van di drovicheit Want mennige isser bi verslegen" . . . ...

Wanhape is een vreselike sunde der zielen. Ej

Wanhope, als die scrift seet, comt meest wt drovicheit. Salomon seet: "in groter drovicheit des gemodes Soe sal die geest meest wt geworpen sijn, dat is in diepheit der wanhapen". In proverbium noch staet: "Die drovige geest sijn beenre inden licham verdroget". Die scrift seet: "die droefheit den stercken sinen moet verdrogen doet". Van deser wanhapen scrivet ons die leerre sunte jeronimus Dat iudas meer vertoernde Gode dat hi hem selven wanhopende doden Dan dat hij den here verriet. Wanhope rovet den minsche sine stercheit. Die propheet Ysaias seet: "Die inden heer wanhopende sijn, die verliesen oer stercheit". Got seet selver vander Wanhopen biden propheet David: "Want hi in mi hopede, soe sal ic hem verloesen".

Tegen der wanhapen sijn vijfrehande boeten. Dat irste is die

passie ons heren te overdencken, ende hoe die gracie comt wt sijnre mijnnen. Hier aff staet int cappittel R Dat ander is te merken Hoe groet guet die penitencie vermach Want si is medecijn van alsulker cracht Dat geen geestlic siecte is, die tegen oer mach weder staen. Die derde is an te merken die ontfermherticheit die got mennigen minschen heeft gegeven, die lange in sunden hadden geweest. Hier aff seet sunte bernaert: "O christe, die grote guedertierenheit, die in di geapenbaert is, dat gij den armen niet en veronweert ende den moerder aenden cruce dine ontfermherticheit niet en ontsegeste, noch der besundiger maria magdalenen, noch Sunte peter die di driewerf lochende, noch den wijfken, die u was bracht in overspoel ende gi oer dat rechte voert vergaeft Op dusdanige exempel sullen wi dencken ende loepen ten roeke der sueticheit van dier overvloyender ontfermherticheit". Die vierde bote is Dat sunte lucas bescrivet Dat grote blijtscap is inden hemel op enen sunder die penitencie doet. Dat vijfte is vanden overtoeldigen verloeren soen, gelijc datmen inder ewangelien daer aff leest. Doe hij al dat sine sundelic verdaen hadde ende om ghe\nade

quam Die vader, die hem van verres sach, liep hem te ghemoete mit groter ontfermherticheit ende om greep hem ende custen.

Boten tegens traecheit. Ek

. . . ... Die irste is om te pensen om die helsche pijn Daer die verdoemden in sullen wesen. Hier aff staet in jeremien: "Een stem van boven vraechden hem: "wat siestu?". Soe die glose hier op vertrect Die roede, die wecten hem van traecheit Is die helsche pijn; wiltu hier aff lesen Suect dat Cappittel D. Dat ander is pensen mit hape ter groeter blijtscappen, daer dat hemelsche geselscap in dier onsprekeliker blijtscap dijn verbeidende sijn. In Genesi staet geschreven van Abraham, dat got tot hem seide: "Abraham, en ontsie di niet. . . . .. Dat dorde is geselscap van gueden luden, die hem mit doechden onledich maken. Hier aff seet David: "mitten heiligen salstu heilich wesen Ende mitten verkeerden salstu verkeren" . . . ... Dat vierde is te dencken op dat leven christi, die mit groeter neernsticheit die wille sijns vaders volbracht sonder traecheit totter doet . . . .. /10195-10217; 10277-10458/ Dat vijfte is mennichvoldicheit der oefeningen in gueden werken van bijnnen ende van buten Wij lesen inder ouder

vader leven Dat die geest der traecheit Antonius grote pijn andede daer hij was inder woestinen. Doe hij riep om hulpe opwart tot gade in die gepense der ydelheit en lieten si hem nergent gedueren ende begeerden van gade Hoe hij mochte comen ter gracien geapenbaert te werden Als hij sijn gebet had gedaen, sach hij enen bi hem staen die hem wael gelijc scheen Ende dese makede hant werck ende daer nae stont hij op beden Ende als hi een wile gebedet had, ginc hij weder sitten arbeiden. Ende doe sprac een stemme tot sunte Antonio: "Antoni Wiltu salich werden, soe doe oec alsoe".

Dat seste is die hulpe gads te bidden, als hem die traecheit quelt Als die bruyt seet in Canticis: "Trect mi nae di". Op dat woert seet Sunte Bernaert In des gheens persoen die der traecheit gewoen is: "Hem is noet getrect te wesen In wien dat vuer der mynnen doet is". Oec soe is mede leringen, die hier voer geseet is van der traecheit te haten. . . . ..


Vorige Volgende